Seren Cymru

ychydig, gan fod v fath wrthdarawiad meddyl- iol yn bodoli rhyngddynt. Yr oedd Jacob Jones yn ddyn glan dros ben, aco ymddangosiad lied foneddigaidd, pan allan o'r efail ac wedi yrridrws'o. Denai Jacob sylw d nion ryw fodd pale bynag yr elai. Yr oedd yn dal, ac yn gyfarfal o dew, a cherddai mor syth a'r ffon ei wyneb oedd hir, ei lygaid yn ddu, a'i dalcen yn uchel a llydan iawn. Yr oedd Iliw coch prydferth ar ei rudd- iau, fel dyn yn trafod y ddaear yn fwy na dyn yn gweithio yn galed yn nghanol mwg a than yr efail. Dyn oedd Jacob a weithiodd ei ffordd yn mlaen trwy lawer iawn o rwystrau, ond trwy rym penderfyniad a nertTi'moesol ei feddwl, llwyddodd i godi ei hun a'i deulu i sylw trigolion Llan y Bryn a'r ardaloedd yn gyffredinol. Tua pbum mlynedd ar hugain yn ol i'r gauaf ag y mae ein hanes- yn dal cyssylltiad kg ef yn bresenol, ar ddiwrnod rhewllyd a gwyntog, ychydig ddyddiau cyn y Nadolig, galwyd rhai o brif ddvnion y plwyf yn nghyd i hen vestry eglwys Llanddewi; i ystyried beth oedd i wneyd o Jacob Jones, bachgen y pryd hwnw o gylch pedair ar ddeg oed, gwrol,gl&n, a'i-wallt yn grycb a dii fel y fran. Dylid cofio na welodd Jacob ei dad erioed, gan mai adyn ydoedd a lwyddodd i dynu rhian dros y ffordd, a'i gadael yn ei chywilydd. Ei nain gafodd y gofid mwyaf gydag ef, ond trwy gymhorth a haelionusrwydd Llwydiaid y Llys, fe godwyd Jacob, a thyma yr un t'ugar- eddau etto yn para i'w osod yn egwyddorwas ac ar ben y fFordd i ennill bywiolaeth yn y byd, a chlod neu annglod yn mhlith dynion. Llawer o apeliadau oedd wedi cael eu gwneu thar i'r dvben o gael Jacob yn brentis. Yn en plith yr oedd William y crydd, Dafvdd y teiliwr, John y saer, ac Evan y gwehydd, ac amrvw heblaw o blwyfi cyfagos. Wedi i amryw Oedd yn cyfansoddi y vestry ddweyd eu barnau, cododd Owain Lloyd i fvnv, a dvwedodd, "'Dyw Jacob ddim i gaol gadael ei dref- tadaeth ei hun, ac wrth edrych arno, a gwybod rbyvrbeth air. natur a thueddiad ei feddwl, yr wyf o'r farn y gwna 6f rhagorol." Cydsyniodd Jacob. Rhwymwyd ef gyda Rowland Parry y gof, gydaY hwn y bu yn egwyddorwas da, diwyd, a ffyddlon am bum mlynedd. Dyna fel y cychwyriodd Jacob ei yrfa trwy y byd dan nawdd y Ulys, ac yr oedd ganddo y parch mwyaf trylwyr i enw y ty a'r teulu yn gyff- redinol. Yr oedd yn teimlo fel dyn a Christian dros Owain Lloyd, pan y dywedodd wrth Evan o'r Berth-hir,—" Ddaw htnaint ddim ei hfunan." Edrychai ar y tair thon diweddaf a lifodd dros yr hen wr o'r llys fel rhai a fuasai yn sicr o wneyd eu hoi arno, sef marwolaeth. Gwen, ei anwyl wraig, ac erbyn hyn, Edward. Safai efail Jacob tua dau cant o latheni oddi- wrth y Llys, ar gomel yr heol oedd yn arwain i'r Drefawr. Dan ofal Jacob y bydclai y llythyr-gludydd yn ymddiried y llythyrau a'r papyrau a her- thynent i bobl y plwyf, a hyny yn'lled agos i ddeg or gloch y boreu bobdydd. Trwy offer- ynoliaeth y cludydd byddai y gof yn derbyn tipyn o hanes prif syroudiadau y dydd, pa rai oeddynt yn y dyddiall hyny yn gythryblus a ■ helbulog. Byddai Evan o'r Berth yn yr efail at yr amser y deuai y post i mewn, ond os byddai rhywbeth o bwys i'w ddweyd wrth berson neu bersonau, galwai y cludydd ar y gof allan. Fel yna y bu boreu y dydd cyn angladil Edward Lloyd. Nid wyf am i'r cecrus yna gael gwybod y cvfansvdd yn myned yn y blaen," meddai y cludydd wrth y gof. Na, yn wir, y mae yn gwybod gormod o lawer." Y mae genyf heddyw ddau lytbyra phapyr i fyned i'r Llys y maent wedi dod o'r cyfan- dir o rywlev" Maent oddiwrtb John Owain Lloyd," ebe Jacob, wedi sirioli peth; "Nis gwn ddim am hyny." meddai y clud. ydd, ond dichon, er galar a tbristwch yr ben wr boneddig, y bydd i'r rhai byn godi peth ar ei ysbryd i'r lan Dyna fy ngobaith y mae pethau yn edrych yn ddigon tywyll yn bresenol —'does neb i ofalu am ddim ond hen gyfreith- iwr diegwyddor. Beth am deulu y Garth?" gofynai y cludydd. •' O," meddai Jacob, "y mae digofaint per- thynasau yn bodoli rhyngddynt. Caraswnyn fawr pe buasai Mr. Thomas, y Ficer, yn fyw yn awr, buasai ef yn cysuro tipyn ac yn gofalu llawer am Mr. Lloyd, ond mae wedi blaenu." Dydd da i chwi, Jacob byddwch ofalus o y rhai yna. Maent yn ddiogel." Yr oedd gan Jacob feddwl ucbel iawn arn Thomas, y Ficer, ac nid heb achos hefyd; bu'n swasanaethu yn mhlwyf Llanddewi y Bryn am tua deugain mlynedd, bu fyw yn ystod hyny oamseryn mynwesau y p'.wyfolion ac yr oedd eu harferion a'u defodau diniwed' yn bollol wrth ei fodd. Ond erbyn hyn, yr oedd dyn ieuance dyeithr i bawb o'r trigolion wedi derbyn y ficeriaeth gan yr Esgob. Dyn o gymmeriad. uchel fel dysgawdwr oedd Mr. Howell, tawel, duwiol, a diargyhoedd. Nid aderyn mewn Haw bob amser y'dyw cyn- nulleidfa wladol o bobl i offciriad neu wein- idog. Felly, nid oedd Mr. Howell etto wedi gallu, nac vchwaitb wedi cael amser i ennill yr un ym»ldiried ag oedd Mr. Thomas, yr hen fugail, wedi ei ennill. Dydd maw yn y LIan oedd dydd angladd Edward \r oedd pawb yn ddieithriad br'idd yn llawn galar, ac o'r un farn o achos ei farw- olaeth. Cyn symud yr arch o'r ystafell i fyned tua'r gladdfa, aeth Mr. Howell, y Ficer, ym- weled a'r tad, yr hwn oedd yn wylo y dagrau yn hidl ar ei Wely. Ceisiodd v gwr da ei gysurb yn ngwyneb y tro, gan ei annog i ym- ddiried ei enaid a'i amgylchiadau i Dduw y Nefoedd. 0 gylch y ty, yr oedd tyrfa fawr yn aros i dalu y gymmwynas ddiweddaf i'w weddillion marwol. Blaenorwyd yr orymdaith gan y ficer, y meddyg, a'r eyfreithiwr-tri o gym- menadau gwahanfarn iawn i'w gilydd, un da a dau ddrvvg-tin garasai ddyferu dyferyn o olew i for o ond, dau nad oedd waeth gan- ddynt pe buasai pob mynwes yn y byd yn holltiedig, ond i'r eiddynt hwy eu hunainfod yn iawn. Fe gariodd marwolaeth a chladdedigaeth Edward ddylanwad, er mai afradion ydoedd ond dyn ydoedd na wnaeth ddrwg i neb ond iddo ei hun, ac o herwydd hyny, yr oedd gan ei gydnabod barch llwyr iddo. Peth rhyfedd hefyd ydyw dyn pan wedi marw, oedd yn dal cyssylitiad a theulu fu yn eu dyddiau yn an- rhydedd acyn glod j'r gymmydogaeth. Wedi myned i'r eglwys, gwelid enwau yr henafiaid mewn llythyreaau bras ar y parwydydd, ond yr oedd eu henwau wedi eu cerfio ynddyfnach ar galonau amryw ag oedd yn yr angladd y dydd hwnw, trwy eu haelioni a'u gweithred- oedd da. Rhoddwyd Edward i orwedd yn meddrod ei dadau byd ddadguddiad meibion Duw. Wrth ddyehwelyd i'r Llys oddiwrtb y bedd, dymuniad pawb ond dau ydoedd gweled John Owain Lloyd yn dychwelyd adref i gymmeryd llywyddiaeth y Llys, ac adferyd pethau i drefn. Beth oedd cynnwysiad y ddau lythyr a dderbyniwyd y dydd o'r blaen, 'doedd neb etto'n gwybod. AB ARTHUR.