Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

1 article on this Page

YR ERLIDIGAETH YN SIR Ai>ERTElFI.

News
Cite
Share

-gan bob un diduedd yn y gymmydogaeth. Ar ol etoesi pont yn y fanyna, edrych ar bwyrit y gogledd orllewin, ,U;a ganfyddi fwthyn bychan a adnabyddir gan rai wrth yr en" Ty Nisroch," a chan ereill" The House of Consul- tation Dos yn dy flaen etto, nes croesi afonig fechan arall, a elwir Nantyrarian, a chyfod dy olygon tua'r gog- ledd, dyna CAROG, preswylfod y MARY MORICE nodedig. DfiO., hi, ti weli, yn rhodio o flaen ei phalas. Y mae golwg dra henaidd ami. Gellir meddwl wrthi mai ei hoedran ydyw 71. Hi yw perchenoges y rhan luosocaf o ffermydd yr ardal, ac y mae wedi penderfynu dangos ei hawdurdod ar ei deiliaid tlodion hyd yr eithaf. Dyno i ti gipolwg ar rai o brif sefydliadau y plwyf; ond y mae ynddo bob peth ag sydd angenrheidiol, megys melin, siopau, &c. Nid oea ynddo gymmaint ag un tafarn, yr byn sydd yn llefaru yn uehel am foesoldeb y trigolion. Dichon mai nid annyddoroJ fyddai rhoddi ychydig o banes crefydd yn y gymmydogaeth, cya i oleuni Ymneill- duaeth ddysgleirio arni. Ni a ddechreuwn tuafr flwydd- yn 1790. Yr unig foddion crefyddol yn yr ardal y blyn- yddoedd hyn oedd gwasanaeth yn Eglwys y plwyf am naw o'r gloph boreu Sabboth, a'r gweddill o'r diwrnod yn cael ei dreulio yn ol oferedd y meddwl. Nid oedd ond ychydig iawn yn proffesu ea bod yn ganlynwyr Mab Duw ond yr oedd yr ychydig hyny yn liynod selog. Yr oedd amryw o bonyntyn croesi y mynydd bob mis i'rcymmundeb i Llarigeitbio. Dechreuwyd ysgol Sabbothol yn yr ardal tua'r flwyddyn 1804; ond nid hir y parhaodd hono; a thrwy egni a llafur y Parchedig Mr. Richards, Tregaron, sefydlwyd ysgol arall mewn He a elwir Blaencarog, yr hon a yetyrid fel cangen berthynol i ysgol Tabor. Hefyd, sefydlwyd cyfarfod gweddi yma tua'r flwyddyn 1811, yr hwn a barhaodd mewn rbyw ddu!l neu gilydd oni adeil. adwyd Elim, yr hyn fu yn y flwyddyn 1832 ac o byny allan, y mae golwg dra gwahanol ar achos y bendigedig lean yn yr ardal i'r hyn ydoedd. Ond yn y flwyddyn 1.859" y cafodd rhyw waith otawr ei wneyd. Cafodd ugeiniau o'r tiigolion eu dychwelyd i dt Dduw, dan wasgfa ddwys yn berwydd, eu beiau mawrion a Huosog. Clywyd lJais cÄn a moliant yn mbyrth merch Sion y dyddiau hyny. Yr oedd y rhai mwyaf 9aled ac anvstyr- iot yn gorfod teimlo pan oedd Duw yn yroweled S'i bob!, acyn rhoddi amlygiado hono ei hun yn nghynnulleidfa- oedd ei saint;" ac i soceiety y capel y daethant gan mwyaf oil; ac nid oes y petrusder lleiaf yn fy meddwl nad dyna yr achos gwreiddiol o'r erlidigaeth-llewyrch a llwyddiant Ymneillduaeth o un tu, a malldoda. adfeiled- igrwydd yr eglwyøwlodol 0" tu arall, sydd wedi achosi i'r foneddiges ddefnyddio yr awdurdod roddwyd iddi o blaid y sefydliad olar, er mwyn cael .pethaui well trefn yn ei golwg hi i'r byn ydyw yn bresenol. Ymneillduaeth i'r llwch, a'r "Eglwys Lan Gatholig i fyny, yw ei phrif odd ond bychan genyfei hysbysu, ei bod wedi eamgym- rieryd yUwybr i wneyd hyny. Nid yw y weithred yna o'i heiddo yn ddim amgen nâ phrysurodydd trancedjgaeth yr eglwys i ba un y mae yn perthyn iddi; ac yn godiad dirfawr i Ymneillduaeth Cymru. Gwehvyd weithiau ambeU anifail yn rhoddi rbyw struggle arswydus pan ar till f: ''i '{.: ..i,J ( '¿ colli ei chwythiad; feUy yn union gyda goIwgar yr eg, Iwys. Y mae hithau fel am roddi tro lied ffyrnig ctn trengu, trwy offerynoliaeth ei champion, Mary Morice. Nid oes dim yn dangos gwaelder unrhyw sefydliad yn fvrl nd gosod rhaid ar neb fyned yn aelod o'r cyfryw h. y" ei orfodi; ond os bydd ganddo ddylanwad ar y wlad, gor- mod gwaith bron fydd eu cadw allan o hono. Yr un modd gyda chrefydd He bynag y byddo'r dylanwad, yno yr beidia y lluaws-; a phe byddai y weinidogaeth a dra- ddodir yn y Llan yn effeithiol i'w hennill iddi, buasai yn dderchafiad nid bychan ond gan mai treisio a gorfodi Y maent, bydd yn warth oesol i'r eglwys, a bydd y lIuàVl8 yn ystyried yr offeiriedyn a Mary Morice yn wallgoflaid, ac yn ddiystyrllyd o honynt. Bydd coffa am eu henwau yn mhen oesoedd etto, yr un modd ag am Mary.Waedlyd yn yr oes hono. Ond i ddychwelyd at ddechreuad yr eriidigaetb. Vø mis Ebrill diweddaf, anfonodd champion eglwys Llafl ddeiniol (nid champion Eglwys Loegr, deallwch, onide buasai yn caniatau dymuniad uu o'i thenantiaid,trwy adael iddo fyned i eglwys ei blwyf; a rhaid wrth hynyna ma1 Ilwyddiant Eglwys Llanddeiniol yn unig y mae y druane* yn amcanu ato) lythyr at bawb o'i deiliaid ag oeddynC Ymneillduwyr, yn mha un y gesyd un o ddau beth at eu dewisiad cyn rhoddi rhybydd iddynt ymadael; sef iddynt hwy a'u teuluoedd ddyfod yn Eglwyswyr, neu roddi 1 fferm.yn rhydd. Er mwyn i chwi ddeall meddwl y fenYO benfeddal, efallai mai nid aDmhriodol fyddai rhoddi llythyr ger eich bron, a dyma fe Gan fy mod yn credu fod egwyddorion ein y rbai ydwyf wedi goleddo, yn berSaith gysson k y P?e Senyf °fal mawi dros yr eglwys yn mhlwy' Lladddeiniol, ac yr ydwyf yn ei theimlo yn ddyledswydd arnaf i wneyd yr hyn a allaf er ei llwyddiant. Wedi fy ngosod yma gan Rhagluniaeth Duw, fel perchen tir, yr wyf yo teimlo pwysfawrogrwydd f1 sefyllfa, ac yn pender- fynu gwneyd y defnydd hYJIY o'r eiddo a ymddiriedwyd fy nghofal, ag wyf yn ystyried sydd gysson a clirelydd ein Hiachawdwr bendigedig, trwy ddewis yn gydwyboiiol y personau hyny i fod yn ddeiliaid i mi, ag a gynnortbwy'" ant ein heglwys oddiar egwyddor a cbydwybod. Gao fod yr ystyriaethau hyn yn gwasgu yn ddwfn ar fl meddwl, yr wyf yn teimlo fod rhwymau moesol arnaf ( osod un o ddau beth at eich dewisiad, ac y mae rhyddid1 chwi ddewis y naill neu y llall; sef, fod i chwi (J'ch touia ymgynnull i wasanaeth ein beglwys, ae fellyt i gysltlill' fyny ei hegwyddorion; neu, o'r tu arall, os nad yw eicb cybwybod yn caniatau i chwi gydsynio a'm cais, rhaid chwi roddi y fferm i fyny i mi, o herwydd y mac flT ngbydwyboii innau hefyd yn gwahardd i mi ganiatau i chwi ddefnyddio y manteision sydd yn deiliiaw i eh"* drwy eich cyssylltiad fel deiliaid o'm heiddo I, i gyn"8! i fyny egwyddorion sydd yn groes ac yn elyniaetbus i rsl eich meistres tir. «' Pell oddiwrtbyf fyddo eynnyg gorfodi fy neiliaid i ddyfod yn Eglwyswyr, a phell oddiwrthynt hirvth*" fyddo bod mor annghyson a hwy eu hunain, fel ag ddyagwyl y cant fod yn ddeiliaid i mi, heb fod yn Eg- lwyswyr oblegid wrth ymddwyn fell*, nidystyriwn hun yn ddim llai nanoddia chefnogi yr hyn sydd yn boll £ >l groes i'm golygiadau. h Hefyd, gyda golwg ar grefydd, hyderaf y byddwcb mor rwydd-galon a chaniatan i mi yr un rhyddid cydwr- bod yn y defnydd o'm heiddo ag ydych chwi eich bunain yn gymmeryd yn y defnydd o'r byn a berthyn i cbwitbaa ac felly, b/ddwn y naill a'r llall yn tynu yn mlaea ««•