Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

2 articles on this Page

, 6 A RI B A L D I, G W R…

News
Cite
Share

6 A RI B A L D I, G W R 0 N I T A L I. 6AN SYLEN, NEW MILL, HOREB. DANGOS PENNOD III. y^adaei Rhufeiniaid ddewrder annghyftredin, wrth • ,u^ain* Ar forau y rhoddiad i fyny, casglodd ■*r^hynt ne' filwyr i Ysgwar San Pietro, a dywedodd !«»hnHn" !K,ta«« aros yn Rhufain yn ngwyddfod y Q honi.T^thus; a'i fod yn penderfynu myned allan 8enyf jrw uwyr!" meddai wrth ddibenu, "y cwbl sydd ta,%d VnSi"nyg °hwi yw, newyn, syched, a'r haul 'ad, naea' y« unig gysur i chwi. Ni chewcli un §a>"edigrwvjj "Uestty, ond bydd raid i chwi ymddibynu ar 'y^yddiou d'h tr'S°li°n am eich cynnaliaeth. Cewch Wynt yn car a ac ym°sodiadau cysson. Y rhai hyny Vchos Itali Uj?,odido2rwydd, ac nad ydynt yn gwangaloni °.'r blaen Ps1I '1 y dywedasom yn y bennod 61 WrajJ » ypwyd ef gan 5,000 o ganlynwyr. Yr oedd P!llemyn,(in.nn^a'. wed' uno a§ ef, gan adael ei thri a i fyddin tn >^ ^Q Nice. Enciliodd Garibaldi l"edant drwv a 1 ^PPen'nes, rhes o fynyddoedd, y rhai a l0dd unwam^3 °'r gogledd i'r dehau. Meddyl- 7 KorchWvl K„Wne?d ymos°dit>d ar Naples; ond gadawodd yn nwv yd Jn ddiweddar, pryd yr aeth i mewn °edd wedi ?Uf haJe,thus- Erby« y 9fed o Orphenaf, yr S°gledd o Terni, tref oddeutu 40 milltir i'r er erlid Garihow"' .jnfonodd 0«idi«ot adran o'i filwyr j ond gaa eu bod wedi camsynied y llwybr oedd wedi gymmeryd, gorfu arnynt ddychwelyd yn ol i Rufain. Erbyn hyn yr oedd y gair wedi myned aiian o Paris, yn gystal ag o Vienna, nad oedd dim heddwch, na dim un cytundeb, i'w wneyd a Garibaldi. Er ei fod wedi ei adael gan amryw o'i ganlynwyr, etto dangosodd ei ddewrder, drwy gwympo ar yr Awstriaid yn Mercattello, a'u gorchfygu gyda lladdfa ddychrynllyd. Aeth Garibaldi o Terni i Orieto. Ei amcan oedd cyrhaedd glan y mor Adricalaidd. Ar y ffordd o Ferni i Orieto, aeth ei gan- lynwyr i'w adael o un i un. Daeth ei fyddin i air drwg, drwy y rhai a enciliasant. Wrth ymdeithio ar hyd a lied y wlad, torent i mewn i dai dynion diniwed, ac a yspeilient hwy o bob peth o werth. Dyoddefodd Garibaldi a'i fyddin lawer yn yr amser hyn. Ni wnai Annitta, ar un cyfrif, fwyta nac yfed un peth, ond y pethau yr oedd yr boll fyddin yn ei fwyta ac yn ei yfed. Gwnaeth yr amgylchiad uchod i'r milwyr ymwrtholi, a phenderfynu ymladd dros eu Cadfridog hyd y diwedd. 0 Orieto, aeth ein gwron i Todi, lie yr oedd y gelynion wedi gadael amryw o fagnelau; ond gan nad oedd yn gyfleus ganddynt i fyned a hwynt, gadawsant iddynt oil ond un, yr hwn a gymmerasant ganddynt. Erbyn hyn, yr oedd byddin fechan Garibaldi wedi myned yn Hal. O'r 5,000 oedd ganddo ar ei gych- wyniad o Rufain, nid oedd ganddo ond 3,000 yn awr. Yr oedd amryw o honynt wedi eu lladd, ac ereill wedi encilio. Ar y 30ain o Orphenaf, cyrhaeddodd San neu St. Marino, tref enwog, a phrif dref gweriuiaeth fechan yn Itali. Erbyn hyn yr oedd yr enciliad wedi myned i'r fath raddau, nes oedd ei ganlynwyr wedi eu darostwng i 1,500 o wyr. Wedi cyrhaedd San Marino, rhoddodd Garibaldi ryddhad i'r holl ganlynwyr; ond pallodd llawer ymadael ag ef. Dywed- odd llywodraeth San Marino wrtho, y buasant yn gwaeu- thur eu goreu gyda'r Awstriaid, er cael ganddynt gym- meryd ymroddiad ar ammodau ganddo. Yr ammodau oeddent, fod ei filwyr yn cael myned i'w cartrefleoedd ar 01 cyflwyno eu harfau i'r llywodraeth, ac i fod taith- drwydded (passport) i gael ei rhoddi iddo yntau, a'i fod i gael ei ddodi ar fwrdd llong er ei gymmeryd i'r America. Nid oedd dim yn mhellacli o'i teddwl na cliydsynio Alr ammodau uchod; etto yr oedd yn gweled amgylchiadau ei ganlynwyr, a phenderfynodd dreio cael ganddynt gydsynio a hwy ond wedi iddo wneuthur yn hysbys ei feddwi, dy- wedasant wrtho fod yn well ganddynt farw na'i adael yn yr amgylchiad hwnw. Mewn ychydig ddyddiau, cyr- haeddasant borthladd bychan, ar lan y mor. Deisyfodd ar amryw i fyned yh ol i'w cartrefleoedd, a gwnaeth amryw hyny, a dagrau ar eu gruddiau. Ar yr ail o Awst, aeth ef a 900 o'i ganlynwyr ar fwrdd 13 o fadau, gan feddwl hwylio tua Venice; ond canfydd- odd rhai o longau rhyfel yr Awstriaid ef, ac anfonasant fadau ar ei ol, er mwyn ei ddal. Gan fod yr Awstriaid newydd daraw allan, a Garibaldi a'i ganlynwyr yn flinedig, ni fuont tawr o amser cyn ennill tir arnynt. Ni ddiangodd ond pedwar bad; amgylchynwyd y gweddill gan yr Aws- triaid. N i chynnwyaai y pedwar bad a ddiangasant ond ychydig bach o ganlynwyr ein gwron. Yr oeddent yn cynnwys ein gwron, ac Annitta, ei wraig, Cicero-Vacchio (Cicero the Brave, yn Saesneg), un o ffryndiau penaf ein gwron, a'i ddau fab; Ugo Bassi, Caplan y fyddin, ac ychydig o swyddogion ereill. Tiriasant yn agos i le o'r enw La Mesola. Wedi tirio, rhanasant oddiwrth eu gilydd. Ni chynnwysai cwmpeini ein gwron ond efe ei hunas, ei wraig, ac un swyddog. Teithiasant mewn ffug-wisgoedd, gan feddwl cyrhaedd Ravenna, prif dref talaeth Romagna. Y mae oddeutu 162 o filltiroedd i'r gogledd o Rufain. Ar eu taith tua Ravenna, gafaelwyd yn Annitta gan bang. feydd natur. O'r braidd y cawsant amser i'w chludo i fferrady cyfagos, cyn iddi roddi genedigaeth i blentyn ond bu y fam a'r plentyn farw. Gwuaeth ei gwr pob peth a allai er ei beamwytbau ond y ewbl yn ofer, ac felly bu farw un o'r menywod goraf, a dewraf, a fu yn y byd erioed. Gan fod yr Awatriaid yn agos, gorfu arpynt ei chladdu yn ddir- gelaidd, a hyny yn union. Cadwasant ei; gorweddle yn ddirgel byd nes i gi a berthyoai iddi, yr hwn a arosai yu

------