Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
--ir gdfogb*
ir gdfogb* ELEN JONES, GAN MISS REBECCA S. EVANS, MABUS. PENNOD IX. WEL, Phil," ebe Mrs. Watcyn wrth ei gwr, Beth wy' ti'n feddwl am y gwr ieaanc ? Gwna fe'r tro ?" "Ni wn i lai," ebe yntau, mae e'n edrych yn fachgen lied hawddgar." "A ydy e'n deall y system o hyfforddi ieuengtyd 1 Dyna'r pwnc mae llawer fel y gwyddoch, yn ddigon call a gwybodus eu hunain ond, er hyny, yn mhell o fod yn addas i ddysgu plant. Dyna Prydderch, er enghraifft." Mae'r llanc yn ieuanc; fe gymmer ddysg ondodid. Gwell i mi gytuno ag e yfory ynte ?" Yr wy'n barnu ei bod hi; dygwydd mawr y bydd i ti gael ei well e'; ni waeth i ti hwn neu arall ar brawf; fe roddwn I'r fantais o dreio iddo, beth bynag fe all ddod yn gampwr ar ei waith, 'nol i ti fod yn amyneddgar tuag ato ar y cyntaf. Mae e'n lied shy yn awr, ond fe wisg hyny ymaith gydag amser." Fel yna yr oedd Mrs. Watcyn a'i gwr yn ymddyddan yn nghylch cyflogi Hugh Owen i fod yn ysgol-feistr yn lie Prydderch, yr hwn gafodd ei droi ymaith am ei tod yn ddiymdrech yn y swydd. Angenrhaid yw i rpi, cyn myned yn mhellach, i roddi ar ddeall i'r darllenydd am rai pethau pei-thynol i amgylchiadau 'r ysgol yma. Yr oedd Mr. Watcyn wedi adeiladu ysgoldy tlws a pliryd- ferth ar derfyngyleh y tir perthynol i'r Castell, mewn man lied gyfleus i blant yr arrlal. Ymddiriedodd yr ysgol a'i ham- gylchiadau i ofal Mrs. Watcyn. Yr oedd addvsg dda yn cael ei chyfranu i bawb a ddewisai ddyfod yno, yn rhad. Yr ysgol yma oedd hobby y wraig foneddig yr oedd ei henaid fel wedi meddwi ar y drychfeddwl o addysgu'r werin mewn gwybodaethau cyfFredinol a moesol; o braidd nad oedd hi yn meddwi mai o fewn terfyngylch dylanwad ei hysgol hi, y byddai y mil blynyddau yn gwawrio. Yr oedd yn eyfi-if mai ei neges benaf hi i'r byd oedd hyfforddi mawrion ein tir, yn y modd mwyaf effeithiol, i foesoli a gwareiddio ei chydgenedl y Cymry. Yr oedd gwladgarwch brwd yn ei mynwes ei chalon mor gynhes ag eiddo'r ddurtur tuag at bawb a fyddai a gwaed coch Cymro yn rhedeg trwy ei wythienau. Pan yn dadleu ar ei phwnc mynwesol, sef dyrchafiad ac iawnderau'r gweith-iwr, byddai ei chalon fach yn ymchwyddo, ei llygaid fel yn taraw tan, a'i lleferydd yn rhymus a phwrpasol; mewn gair, nid oedd terfyn i'w gael ar ei enthusiasm, pan yn datgan caledi, an- fanteision, ac hawliau y bwthynwr. Un tro dywedai mewn brwdfrydedd, Clywch rhai yn bostio eu bod yn gyfeillion i'r Mr. hwn a'r Syr arall pw pw fy awydd penaf I yw, bod yn deilwng o'r teitl-Cyfaill y dyn tlawd." Ac mi ddwedaf i ti beth, ddarllenydd, cyfaill i bwrpas i'r dyn tlawd oedd hi hefyd. Yr oedd ganddi, mae'n wir, gyfoeth helaeth ond mwy nâ hyny, yr oedd ganddi galon anwyl i gyfranu at eu hangen- ion. Yr beda yr ysgol rad ytftsr^Wedi ei dwyn i gydnabyddiaeth a phob teulu gwreng braidd yr. y gymmydogaeth, trwy ei bod yn holi mewn perthynas i'r plant, ac ni byddai un plentyn yn absenol heb ei bod hi yn chwilio allan yr achos; ac os afiechyd, byddai iddi yn ami ymweled ag e' yn ei cherbyd, gan ddwyn yn ei basged bach, ryw friwfwyd oddiar fwrdd llwythog Castell Ifor. Yr oedd ei gwedd mewn bwthyn fel haul canol dydd, yn peru i bob peth dywynu. Yr oedd yn gweithredu yn yr oil mewn perffaith gyd- gordiad a'i gwr, pob cynllun yn cael ei osod o'i flaen ef er cael ei farn arno a'i gydsyniad. Yr oeddynt yn unol yn eu hamcanion, ond hi oedd fel yr active agent i ddwyn yr oil i ben, yntau yn mwynhau ei hun wrth edrych ar ei wraig fach fywiog yn gweithio a'i boll egni, er dwyn y gwaith bendithlawn oddiamgylch. Philip," ebe hi, yr wy'i wedi bod yn meddwi mai da fyddai i ni roi ystafell wely at wasanaeth y gwr ieuanc, iddo i gael cartref cysurus gyda ni fe all gael ei fwyd, ac eistedd yn mharlwr Mrs. Hughes, gyda'r weddw ac Elen. Bydd hyny o'r hanrier yn fwy dedwydd iddo nag yn un man yn agos, a bydd hyny yn ei galonogi i ymroi at ei waith. Rhoddwch eich barn." Yr wy' l'n cydsynio a thi yn hyny, fel yn y rhan fwyaf o bethau. Ni welais I erioed dy fath di mewn gofal parhaus am gysur pawb o gwmpas i ti; yr wy' ti fel pe tai ti am i bob un gael y manblu tynheraf i gysgu arno. Yr wyf fiyn bendithio'r dydd y cefais y fraint o roddi fy enw arnat, a'th alw, Fy eiddo.' Taw, Phil, Taw," ebe hi, "taBu ysgadenyn wy' ti, g a ddysgwyl bachu pysgodyn eog ond ni ddali di ddim y tr hwn, dwy'i ddim yn myn'd i borthi'th falchder trwy ddat ga dy rinweddau. PEN. x. Yr oedd Miss Watcyn, Miss Emily, a minnau, yn y Coleg," y ddau student wrth y bwrdd yn ysgrifenu, a'r tutor mewn cadair esmwyth yn darllen. Cododd Miss Emily ei phen yn ddisymmwth, a dywedodd, Sarah, be' ti'n feddwl am yr ysgol feistr newydd ? Mae e'n edrych fel pe byddai ei deiliwr erio'd heb glywed son am Llundain, chwaithach bod yno. Mae ei got efmor hen ffasiwn a phe byddai yn treulio allan hen ddillad ei dadcu. Yr wy' i'n&icr mai rhyw hogyn iraidd heb erio'd fod nemawr yn rhydd oddiwrth linyn ffedog ei fam yw e'. Chi allwch chwerthin, ond yr wy' I'n sicr mai te wrth ei olwg gwirion." 'Mily, 'does dim peth cywilydd arna' ti i siarad am y poor fellow fel yna ? ni fynet ti ddim iddo fod wedi ei wisgo fel rhyw deiliwr Llundain." "Ie, ond mae e' mor shy hefyd a phe byddai heb erioed wel'd mereb, chwaithach siarad a hi o'r blaen; mae e'n gwridio os gwna I ond edrych arno. Elen, sut mai e' gyda thi a Miss Hughes ? Ydy' e'n siarad peth a chi ?" Ydyw, Miss Emily, mae e'n siarad o'r goreu a Mrs, Hughes." 0, yn wir siarad a Mrs. Hughes, aie Ddim a thi ynte! Miss Nel, ni wna hyny mo'r tro," ebe hi, gan ys- gwyd ei phen yn ammheuiis." Ni 'ddwedfcs I ddim nad oedd e'n siarad a mi," ebwn innau." Naddo, mae'n wir ond Dyna, dyna," ebe Miss Watcyn, mae'n raid i'm students I roi heibio dadlu fel yna yn nghylch y rhyw arall. A ydyw'th ysgrifen yn barod, Emily Fe fydd mewn eiliad." Elen, wy' ti'n barod ?" Ydwyf, Miss." Dvro ef y naill ochr ynte, a dere i ddarUen; mae'r llyfr y fan yma." Ar ol darllen fy rhan, gollyngwyd Miss Emily a minau i fyn'd allan i yfed o'r awelon- i ialaidd, ond er ein Loll ,,gris athrylith, methasom a pherswadio Miss Watcyn i ddod gyda ni; yr oedd yn well ganddi i fyned i'r study at ei thad, i gymmeryd ei gwers mewn Groeg. Hi aeth i mewn a'r llyfr yn ei llaw; a phwy oedd yno ond Mr. Owen, yr ysgol-feistr, yn eistedd, gan yfed yn awyddus yr athron- iaeth ag oedd yn dyferu o enau Ml" Watcyn, fel "mêI o'r diliau mel." Yr oedd Mr. Watcyn yn haeddu'r teitl o athronydd. Yr oedd wedi bod, ac yn bod, yn ddiwyd yn pentyru yn ei feddwl amrywiol wybodaethau, ac yn medru eu defnyddio i'r dybenion goreu. Yr oedd ei farn, fel clorianau cywir, yn pwyso pob peth i'r llwehyn, Ei gyfeillion bob amser oeddynt yn rhai coethus eu meddyliau cymmeriadau lienyddol, prif feirdd y dywysog- aeth. Mynych yr oedd y rhai yma yn mwynhau groesaw gwresog wrth fwrdd foethus Castell Ifor. Er hyny, yr oedd yna rai yn awr ac eilwaith yn dod, ag oedd, fel Mrs. Collins a'i merch, yn cyfrif fod eyfeillach a Mr. Watcyn yn :rhoddi bwyd iddynt yn y gymmydogaeth y byddent hwy yn byw.
fioimu
fioimu PAUL A'R WIBER.—Heb fod yn mhell o hen ddinas Valetta, yn ynys Malta, y mae eglwys fechan wedi ei chyflwyno i St. Paul ac yn ymyI yr eglwys gofgolofn wyrthiol o'r sant gyda'r wiber yn glynu wrth ei law. Tybir iddi gael ei gosod ar y fan lie y derbyniwyd ef ar ol ei langddrylliad ar yr ynys hon, ac yr ysgydwodd y wiber oddiwrth ei law i'r tan heb dderbyn un niwed. Sicrha y Maltiaid ddarfod i Paul y pryd hwnw felldithio pob cread- ur gwenwynig ar yr ynys, a'u halltudio hwynt am byth yn hollo] fel y gwnaeth Patrick a'r creaduriaid gwenwynig yn yr Iwerddon. Er nad yw hyn, y mae yn ddiamtiiheu, -ond traddodiad disail, y mae'n ffaith sier nad oesun creadur gwenwynig yn Malta. CENEDLOEDD HEB DAN.-YN ol Pliny, yr oedd tan yn anadnabyddus yn hir iawn yn yr Aifft; a phan ddan- gosodd Exodus-yr athronydd enwog—beth iddynt, yr oeddynt mewn per lewyg hollol. Cyfaddefai y Persiaid, Phoeniciaid, Groegiaid, ac amryw genedloedd ereill, fod eu hynafiaid heb wasanaeth tan, ac y mae y Chineaid yn addef yr un peth mewn perthynas i'w hynafiaid. Y mae Pom- porius, Mela, Plutarch, ac aw-duron borcuol oreill, yn son am genedloedd, y rhai pan oeddynt hwy yn ysgrifenu, na wyddent am wasanaeth tan, neu ag oeddynt newydd ei ddysgu. Adroddir ffeithiau cyffelyb am genedloedd di- weddar. Pan ddarganfyddwyd trigolion yr ynysoedd Marian yn 1851, nid oedd ganddynt un meddylddrych am dan. Ni bu rhyfeddod neb erioed yn fwy na'r eiddynt hwy pan y gwelsant dati ar ochr Magellau yn un o'u hynysoedd. Ar y cyntaf, meddyliasant mai math o anifail a ymlynai wrth, ac a ymborthai ar goed, ydoedd. Yr oedd trigolion ynysoedd Canary a'r Phillipine yr un mor anwybodus gynt. Y mae hyd y nod yn ein dyddiau ni, mewn rhanau o Affrica, rai cenedloedd yn y sefyllfa druenus hon. OEDRAN PERSONAU ENWOG.- Y mae Iarll Guildford ac Arglwydd Lyndhurst yn meddu bawl i'r flaenoriaeth ar eu brodyr yr arglwyddi o ran blyneddoedd. Mae y ddau wedi cyrhaedd 87 mlwydd oed. Yn dilyn yn agos ar eu hoi y mae Isiarll Combermere ac Iarll Charlemont, y rhai ydynt yn 85 a 84 mlwydd oed. Y mae etifedd yr otaf yn ei 80 mlwydd oed. Y mae un ar bymtheg o'r ar- glwyddi seneddol wedi cyrhaedd pedwar ugain mlwydd oed, neu wedi ei basio. Mae Arglwydd Brougham yn mhlith yr henafiaid olaf hyn, gan ei fod yn 81 mlvydd oed. Yr aelod henaf o Dy y Cyffredin ydyw Syr Charles M. Burrell, yr aelod dros New Shoreman, yr hwn sydd yn 85 mlwydd oed. Mae Arglwydd Palmerston yn 75 mlwydd oed Arglwydd John Russell, 67; Mr. Disraeli, 55; a Mr. Bright,- 48. Arglwydd Campbell ydyw yr hynaf ar y fainc —y mae ef yn 78 mlwydd oed. Syr James Willes yw yr ieuengaf. ICH DIEN.-Rhoddir dau eglurhad gwahanol ar ystyr yr ymadrodd hwn. Y cyntaf a'r mwyaf cyffredin ydyw yr un canlynol: yn ddioed ar ol genedigaeth Mab lorwerth I. yn nghastell Caernarfon, eyiVwynwyd ef gan ei dad i'r ty- wysogion Cymreig fel eu brenin dyfodol, a daliai y brenin y baban breninol i fyny yn ei freichiau, gan ddywedyd, yn yr iaith Gymraeg, Eich Dyn," yr hyn a arwyddai Dyma eich cydwladwr a'ch brenin." Newidiwyd, neu fe lygrwyd y geiriau hyn ar ol hyny, fel yr haera rhai haneswyr, i ich Dien, yr hwn sydd hyd heddyw yn arwyddair ar beisarfau Tywysog Cymru. Yr ail eglurhad yw yr un canlynol Ich hi en—Yr wyf yn gwasanaethu sef yr arwyddair a gafwyd o dan blu estrys yn helm brenin Bohemia wedi iddo gael ei ladd yr. mrwydr Cressy, yn mha un y gwasanaethai fel gwirfoddolwr yn myddin Ffrainc. Mabwysiadwyd yr arwyddair hwn gan lorwerth y Tywysog Du, o barch i'w dad lorwerth III., yr hwn a lywyddai yn y frwydr hono, er mai y tywysog a ennillodd y frwydr, a defnyddiwyd ef byth ar ol hyny gyda'r plugan etifeddion coron Lloegr ond nid fel tywysogion Cymru, yr hyn a haerwyd yn gyf- eiliornus gan lawer. MADDEUANT AC NID CYFIAWNDEB.—Un boreu yn amser y terfysgoedd a'r berw pan oedd Napoleon I. yn dechreu d'od i sylw a rhwysg yn Ffrainc, canfyddid geneth hardd yr olwg, oddeutu pedair ar ddeg oed, yn dyfod at borth un o balasal1 yr Amherawdwr. Darfu i'w llefain cryf a'i dagrau effeithio ar deimladau y porthor, yr hwn ydoedd ddyn mwynaidd a thyner, fel y goddefodd iddi fyned i mewn i'r palas. Dacw hi yn myned yn wrol yn mlaen, a cbafodd hyd i'r llwybr a'i harweiniodd i wyddfod Napoleon. Fel yr oedd yn myned heibio i un o'i ystafelloedd, yn nghwmni un o'i weinidogion, mewn rhyw gyffroad gor- phwyllaidd, rhuthrodd y plentyo yn mlaen, a syrthiodd wrth draed y gorclifygwr mawr, gan lefain yn wylofus, a'i dagrau yn disgy i.Ir llawr, Maddeuant, syr! maddeuant 11 n, i fy nbad Rwy yw dy dad ? dywedai Napoleon, yn dirion a mwyn. "Pwy wyt ti ? Miss Lagolia," atebai bithau, ac y mae fy nhad wedi ei ddedfrvdu i'w golli." "Aha! Miss," ebai Napoleon, "dyma yr ail waith i dy dad fradychu yn erbyn y llywodraeth. Nid allaf wneyd dim i ti." Och Syr," liefai yr enctli (I ruan, gwn I)yiiy ond yr oedd fy nhad yn ddiniwed y pryd hwnw ac heddyw nid ydwyf yn gofyn am gyfiawnder-ond yn erfyn am faddeuant, maddeuant—maddeuant iddo ef." Daew wefus- au y gwrol Napoleon yn crynu, a'r dagrau yn llenwi ei lygaid, a chan g'ymmeryd llaw y plentyn druan oedd yn dadleu am fywyd ei thad, yn ei ddwylaw ei hun, mewn modd tyner, efe a'i gwasgai, gan ddywedyd, Wel, fy mhlentyn, er dy fwyn di mi a faddeuaf i'th dad; dyna. ddigon i ti yn awr. Cyfod i fyny, a dos ymaith." LLOFRUDDIAETH YN CAEL EI DDADGUDDIO GAN HOELEN.-Pall gymmerodd Dr. Donne, ar ol hyny dcon St. Paul, Llundain, feddiant o'r fywolaeth gyntaf a gafodd erioed, efe a aeth i'r fynwent, pan oedd y clochydd yn a'gov bedd a dygwyddodd iddo daflu asgwrn pen i fynv, yr hwn a gymmerodd y Dr. yn ei law. Wrth graffu arno, gwelai hoelen heb un pen arni yn ei arlais, yr hon a dynodd efe allan yn ddirgelaidd, ac a'i rhoddodd yn nglnvr ei gadach (liandkerchief). Yna gofynodd i'r dyn oedd yn agoryd y bedd, a wyddai asgwrn pen pwy ydoedd ? Dywedodd yntau y gwyddai; gan ychwanegu, mai asgwrn pen dyn a fu yn cadw siop i werthu brandi ydoedd creadur meddw, yr hwn, ar ol yfed dau chwart o w.rod, un noswaith, a gafwyd yn farw yn ei wely bore dranoeth. "A oedd ganddo wraig.' Oedd." "A ydyw hi yn fyw?" "Ydyw." P'a gymmeriad sydd iddi ?" Cymmeriad pur dda ond yn unig bod ei chymmydogion yn ei beio o herwydd iddibriodi dranoeth ar ol claddu ei gwr." Yr oedd hyn yn ddigon i'r doctor; yr hwn, wrth ymweled a'i blwyfolion, a alwodd gyda hi; gofynodd amryw o ofyniadau iddi, ac yn mhlith ereill, o ba afiechyd y bu farw ei gwr. Pan oedd hi yn dywedyd yr un banes ag a adroddasai y clochydd, efe a agorodd ei gadacli llogell yn ddisymmwth, ac a ddywerlorhl, gyda llais awdurdodol. Wraig, a ydych chwi yn adnabo d yr hoelen yma? Tarawwyd hi a braw wrth giywed y gofyniad annysgwyliadwy yma, a chyfaddefodd yn y fun mai hi a laclidasai ei g\^r ac ar ol hyny, cafodd ei phrofi a'i chrogi.
Advertising
HYSBYSIAD PWY SIG. Seren Cymru yn Newyddiadur Wythnosol Ohyn allan, bydd i SEREN CYMRU dalu ymweliad a'r dei- bynwyr bob wytlinos. Yr ydym wedi dyfod i'r pender- fyniad yma ar gais y mwyrif o'n cefnogwyr, gan y credir fod angen cyfrwng wythnosol o'r fath arnom. Buandra yw order y dydd yn a-.vr, a theimlid yn gyffredin fod pythefnos yn amser rhy hir i ddysgwyl am newyddion, heblaw fod ein gofod ninau yn rhy gyfyng i wneyd cofnodiad eyflawn o brif ddy- gwyddiadau y dydd. Gellir dysgwyl bellach y bydd i'r SEREN wythnosol gynnwys eofnodiad helaeth o weithrediadau y Sen- edd, hanesion tramor, yn nghyd a phob dygwyddiad o bwys mewn gwladac eglwys. Hefyd, y mae tua banner cant o wein- idogion, ac ysgrifenwyr ereill, wedi addaw ein anrhegu ag erth- yglau ar faterion gwir ddyddorol a dygir prif bynciau y dydd dan sylw yn wythnosol gan y Golygydd. Ymddengys y bydd i faterion pwysig gael eu trin gan y Cryddion y fhvyddyn hon, ae y maey Reporter wedi addaw cofnodi eu Cynnadleddau yn ffyddlawn i'r SEREN. At hyn, caif fy naerched eu HAELWVD, a'r gwyr ieuainc GONGI. YR EFYDYDD, i'w haddysgu a'u di- fyru ac ymdrechwn foddloni y Beirdd, drwy osod congl at eu gwasanaeth. Penodirgohebwyr hefyd yn mhobcantrefa chwm- mwd, er cofnodi dygwyddiadau cartrefol o bwys, prisoedd y marchnadoedd, &c. Mewn gair, ni arbedir llafur na ehost er gwneyd SEREN CYMRU yn wir deilwng ogael ei chroesawi gan ein cenedl fel NEWYnniADUR TEULUAIDD o'r dosparth blaenaf. Pris SEREN CYMRU fydd ceiniog yr wythnos, neu 4s. 4c. y flwyddyn; ac anfonir hi yn rhad drwy y post pan dderbynir tair ac uchod. Arluniau (xweiiiidogion Ymadawedig. Yn nghorff y flwyddyn bresenol, bwriada y Cyhoeddwr anrhegu yr holl dderbynwyr a dalant yn mlaen am flwyddyn, a DARLUN HARDD, yn eynnwys Arluniall y gweinidogion can- lynol Parch. Joshua Thomas, Awdwr Hanes y Bedyddwyr." Joseph Harris (Gomer), Abertawe. Christmas Evans, Caernarfon, John Herring, Aberteifi. Timothy Thomas, y Maes. John Jenkins, D.D., Hengoed. te Micah Thomas, y Fenni. D. D. Evans, Pontrhydyryn. John Williams, Awdwr yr c, Oraclau Bywiol." D, Rhys Stephen, Abertawe. Evan Jones, Casbach. Benjamin Price (Cymro Bach), Tredegar. David Jones, Caerdydd. David Davies, diweddar Lywydd Coleg Hwlffordd. John Jones, Seion, Merthyr. DALIER SYLW.—Gan y dymunai y Cyhoeddwr i bawb o'r Derbynwyr feddiannu y Darlun, a bod rhai yn achwyn ei bod yn ormod o orchest iddynt dala yn mlaen am flwyddyn, y mae efe yn foddlawn i'r rhai hyny ei gael ary telerau canlynol:— fod 2s. 2g. yn cael eu talu yr wythnos gyntaf yn Ebrill, a'r 2s. 2g. gweddill yr wythnos gyntaf yn mis Gorphenaf. Costia y Darlun swm mav% r, ac hyderir yn galonog y gwna y derbyn. wyr ymdrech i dala yn ol y telerau a nodwyd. Hyderir y bydd y Darlun yn barod yn mhen tua dau fis. Gellir dechreu y flwyddyn ar unrhyw Rifyn.