Seren Cymru

CYNNADLEDD Y CRYDDION. YN mhentref y Betws, y mae Morgan y Crydd, ei feibion, a. i weithwyr, yn ennill eu bywioliaeth, ac yn gwasanaethu eu cenedlaeth drwy offerynoliaeth y miniawyd a'r lapslone. Maent wedi sicrhau iddynt eu hunain ganmoliaeth gyffredinol, ac ymddiried trwyadl y wlad oddiamgylch, fel Boot and Shoe- makers; a thrwy fod SEREN CVMRC, y Gwron," yr" Am- serau, a rhai papyrau Seisnig, yn cael eu darllen gan y crydd- ion, a chan ereill a fyddo yn talu ymweliad achlysurol a'r gweithdy, mae ymgom y lapstonwyr ar brydiau yn ddyddor- awl; ac fel y cyfryw, yn werth ei chofnodi er addysg i ereill. Mae ty Morgan yn y rhan orllewinol o'r pentref, a gweithdy cyfleus wedi ei adeiladu wrth ei dalcen, yn mba un y bydd weithiau (yn neillduol ar ddiwrnodau gwlawog) tua hanner dwsin o ddynion heblaw cyfeillion Crispin. Yn gymmaint ag fod yno gynnifer yn dyfod yn nghyd, ac fod nodweddau y natur ddynol yn gwahaniaethu mewn personau gwahanol, y mae chwaeth a gwybodaeth y cryddion ac ereill yn amrywiol o ba herwydd, byddant weithiau yn dadleu yn frwdfrydig ar ddyg- wyddiadau a phynciau y dydd, he nid yn anfynych y bradycha rhai o honynt fwy o awydd i ennill eu pynciau, a choncro eu gwrth wyrieb wyr, nag o duedd i gael allan y gwirionedd. Hen fab gweddw staunch yw Edward, mab henaf Morgan ac os goddefir i ni dynu casgliad oddiwrth hanps ei fywyd, a'i ddifaterwch presenol o barthed i'r rhyw deg, yr ydym yn barnu y bydd yn debygo ddianc heb gael ei glwyfo gan un saeth oddiar fwa Oupid. Mae yn ddyn ag sydd wedi gweled a chiywedliawer; bu ar y tramp yn Lloegr ragor nag un waith, i'r perwyl o berffeithio ei hun fel crefftwr ac o herwydd ei fod yn gwneyd defnydd priodol o'i lygaid a'i glustiau yn ngwlad y Sais, ac wedi darllen ac efrydu amrai gyfrolau i bwr- pas, ystyrir ef yn fath o oracl yn mhentref y Betws, ac yn rnysg ei gydnabod. Fel gwleidiad wr, y mae Ned (fel y gelwir ef weithiau) yn perthyn iysgol Cobden, Bright, Miall, Gib- son, Fox, ae ereill; ond nid yw, er hyny, yn gaethwas i'w golygiadau medda ar ddigon o annibyniaeth meddwl i wahan- -iaethu oddiwrth y naill a'r Hall o honynt ar rai pethau. Barnai Bili Llwyntrwswcb, y dydd arall, fod Rhagluniaeth wedi camsynied yn ei gwaith yn gosod Ned y Crydd yn ei weithdy, ac nid yn y Senedd eithr golygai Dick o'r Pantglas fod dynion fel Edward mor ddefnyddiol yma a thraw mewn gwlad, ag y byddent o fewn i furiau St. Stephen, o herwydd fod diwygiadau mawrion yn dechreu yn fynychach yn mysg y cyffredin nag yn y Senedd—mai cynnrychioli barn a theimlad yr etholwyr yw gwaith "members of parliamentac oblegid hyny, fodeisieu dyn o'r uncymhwysderau ag Ed ward i ddysgu ac egwyddori y cyffredin-i flaenori yn yr ysgogiadau mawrion ag sydd i drawsnewid agwedd a chysur cymdeitbas. Prif nodweddau Morgan yw ei fod yn hen wr diniwed a chymmydogol, yn grefyddwrffyddlawn yn un o gapeli yr ardal, yn grefftwr llafurus a llwyddiannus; ac fel y cyfryw, wedi magu teulu lluosog yn onest ac anrhydeddus. Nid yw ei gyr- baeddiadau meddyliol yn debyg i eiddo Edward mewn treidd- ioldeb, na chylch ei wybodaeth mor eang ac amrywiog; ond pid yw yn barnu mai "pethe drwg" yw'r "coyddiade mish- oi," a'r "papyre newy' ac fod Beibl, almanac, a )!yfyr y Ficer," yn ddigon i'r bobol gyfFredin y mae y ffaith o'i fod wedi rhoi cryn lawer o ysgol i Ed ward a'r plant ereill yn profi ei fod yn credu athrawiaeth y Beibl ar y pwnc hwn, Bod yr enaid heb wybodaeth nid yw dda." Gellir ymddiried mwy i odidwylledd a gonestrwydd Morgan nag i gywirdeb ei fam y toae yn fwy o Gristion nag o athronydd, ac yn enwocach ar gyfrif ei ochelgarwch nâ. dewrder penderfynol ei ymosodiadau yn erbyn pethau y dylid eu gwrthwynebu. Mae rywsut yn meddwl yn dda am bawb a phob peth, hyd nes y gorfodir ef i farnu yn wahanol; yr amgylchiadau mwyaf argyhoeddiadol yri unig a'i gwna yn ddrwgdybus o bersonau a mesurau ac ar ol dwyn ger ei fron un o elynion penaf gwelliant gwladol neu grefyddol, cwyd ei ddwylaw mewn syndod, yn hytracb na thynu ei g8t, ac ymosod arno. Cymmer Morgan yr olwg oreu a-r i3?\petl15 tueddld ef 1 8redu tystiolaeth Nicholas, sef mai ei ddyben penaf yn ymosod ar Dwrci oedd ymladd dros gref- ydd-mai teimlad dros "ogoniant yr achos goreu a barodd iddo yru ei fyddinoedd dros y Pruth i'rTywysogaethau Danub- aidd, a mawr fel y synai pan ddygwyddodd, iddo fyned i wran. daw darhth ardderchog Mr. Price o Aberdar ar y rhy fel, yn yr non yr eebomd yn feistrolajdd Alpha ac Omega ymosodiad yr nrth. Un annghyffredin (fel maegwaethaf y modd) yn mysg gwragedd yr nrdal yw gwraig Morgan y Crydd mae yn hen wraig hynod o ieuanc un yw ag y mae natur wedi bod yn haelionus wrth ddodrefnu ei phen, ac ni fu yr efengyl yn brin yn ei chyfraniadau iddi; mae y rhan luosocaf o fenywod y gymmydogaeth yn siarad rhagor na Gweni Jones; ond nid ydym yn gwj-bod am un wraig yn yr ardal yn meddwl ac yn darllen cymmaint a hi. Medda ar ddeall mwy treiddlym na'r hen Forgan, druan ac yn ol pob tebygolrwydd, y mae ei gwy- bodaeth gyffredinol yn helaethach ei therfynau nag information cydymmaith ei hywyd. Barna amrai o drigolion y Betws mai mab ei fam yw Edward i'r pen draw ac, yn wir, nid yn gyff- redin y cyfarfyddir a dyn o enwogrwydd, heb fod rhywbeth yn neillduol yn nghymmeriad ei fam; nid ydym yn synu, gan hyny, wrth wrandaw ar drigolion y pentref yn siarad fel y gwnant. Nid yw Daniel, yr ail fab, mor glever ag Edward ond nid yw ei dalent i'w diystyru, na'i wybodaeth i'w dirmygu ei hotjhy yw y canu, a'i ddilyrwch yw cyfansoddi a darllen cerddor- laeth dywedai Edward wrtho y dydd arall, ei fod yn rhy debyg i lawer o ieuenctyd yr oes, yn gwanhau ei feddwl trwv gyfyngu ei hun yn ormodol at un peth. Barn Edward yw, fod ymwueyd llawer iawn a chanu a light reading yn annghym- hwyso y meddwl at astudio pethau ag sydd yn gofvn llafur ac égui meddyliol i'w myfyrio maent, medd ete, yn debyg i or- modedd o'r sweet meats, pa rai sydd yu lladd archwaeth plant at vydydd cryfach, ac o gymmeriad mwy iachus. Nid oes neb yn fwy selog na Ned dros gann da, ond ymae vn awyddus am i'w frawd fod yn rhywbeth heblaw bod yn ganwr barna y dylai gwahanol wybodaethau gael eu rhan o sylw. Gan nad pa un ai callineb ynte ynfydrwydd yw y sylw hwn o eiddo Ed- ward, yr ydym yn barnu yn gydwybodol ei fod yn hawlio ystyr- iaeth rhai o gantonon defnyddiol a pharchus y dywysogaeth. Gan mai Morgan Jones yw prif grydd y pentref a'r ardal oddiamgyleh, y mae yn cadw dau weithiwr heblaw Edward a Daniel, ac nid ydynt byth wrth lai nR digon o waith Hugh Roberts (dyn ieuanc o sir Feirionydd) yw un o honynt, ac entvy lIall yw Dafydd Evans, un sydd wedi byw y rhan fwyaf o ) oes yn siroedd Penfro lie Aberteifi. (Nid Dai'r Crydd neu yn hytrach Ysbryd Dai'r Crydd," yrhwn a dynadd ffrm- mamt o sylw yn y Bedyddiwr er ys talm.) Nid yw un o'r ddau weithiwr wedi cael llawer iawn o addysg, yn neillduol mewn gramadegiaeth maent oblegid hyny yn siarad yn fratiog iawn, yn defnyddio geiriau, ac yn eu swnio yn ol arferion eu hardaloedd genedigoJ. Nid yw Dafydd yn proffesu crefydd ond o herwydd fod ei dad yn glochydd, ac yntau wedi bod yn ysgol eglwys pI wyf T r, yn dysgu y catecism, y mae yn hytiaeh yn Donaidd yn ei olygiadau ar wleidiadaeth a chref- ydd; ond nis gellir dweyd fod ganddo fam sefydlog o cwbl Nid yw wedi ymdraflferthu i chwilio, a ffurfio barn iddo ei hun ond cafodd ei gredo, y fath ag ydyw, yn ready made gan ei dad ac offeiriad y plwyf. Bu ei dad yn agos a cholli y gloch a'r Common 1 rayer yn ddiweddar; a dj-gwyddodd Dafydd glywed fod olynydd yr apostolion yn y plwyf wedi ei droi allan o i^bost, ac fod yr ^-glochydd yn bwriadu uno &'r Methodist- laid Calfinaidd, I arodd y newydd trwm hwn i sel Dafvdd oeri cryn lawer am tuag wythnos, pryd y derbyniodd lythyr yn eu hysbysu fod ei dad yn siglo yr hen gloch can gryfed, ac yn dweyd Amen can ucheled ag erioed. Gwnaeth y newydd hwn Dai mor selog ac mor orthodox ag arferol. Dyn cyfarwvdd iawn a'r newyddiaduron yw Hugh a medda lawer o ymddir- ied ynddo ei hun, ac yn ei bethau ei hun. Ar y 5aied o'r mis hwn (Mehefin), gal-wodd Shemi'r Gweydd yn ngweithdy Morgan, i ofyn am esgidiau ei wraig ac wedi cael ar ddeall eu bod yn barod, gofynai i'r cryddion, Be sy'n myn'd yn mla 11 3»n y pari ament 'nawr? Pwynetl,ssy,?" Y peth sydd wedi tynu mwyaf o sylw y Senedd a'r wiad- wriaeth yn ddiweddar," meddai Edward, "yw priodas y Dywjsoges Freninol, ei gwaddoliad a'i hincwm blynyddol yr ydys wedi pendcrfynu rhoi iddi £40,000 o waddol, ac £8,000 bob blwyddyn. Er fod y symiau hyn yn fawrion iawn, ni ddangoswyd ond y peth nesaf i ddim o wrthwynebiad iddynt yn Nhy y Cyffredin, Peth arall o gryn bwys yn marn cyf- eillion cynnydd yw, fod mesur Mr. Fagan o barthed i ddileu v ministers money yn yr Iwerddon yn sicr o basio y rheswm oedd gan lawer dros gefnogi y mesur rhesymol hwn oedd, yr afresymoldeb o orfod, y Pabyddion i dalu at gynnal crefydd 11 nad ydynt yn pru. Ar yr „n tir y gallai y mimdry wrthwy- nebu pob gorfodaeth gref3-ddoI, ac nis gallant fod yn gysson a hwy eu hunain yn y peth hwn, hyd nes y byddo iddynt ddHea pob sefydhad gorthrj-mus o grefydd yn holl ranau yr amherodr- ?fr-" r^v yr f«w3"ddor fawr ar ba un y gweith- reda Miall a'r holl Ymne^lduwyr yn cael ei chydnabod a'i hactio gan y llywodraeth yn yr amgylchiad hwn. Mae y mesur yn ergyd dychrynllyd ar Episcopaliaeth orfodawl y deyrnas, ac y mae newyddiaduron yr Episcopaliaid yu profi