Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
A PER-GANIEDYDD METHODISTIAETH…
A PER-GANIEDYDD METHODISTIAETH SEISNlü FFAITH amlwg yn nglyn a phob di- wygiad crefyddol o bwys yw y cynyrcha y cyffroadau ysprydol hyn ysprydoliaeth enynol arbenig, yr hon rydd iaith i brofiad newydd y sawl a ddygir dan ddylanwad y diwygiad. Ysprydolir ysprydoedd etholedig i ddatgan profiad, ac i roddi iaith i ddyheadau yr Eglwys yn y cyfnodau chwyldroadol hyn, ac un o'r cyfryngau mwyaf llwyddianus i gyfifroi meddwl puraidd ac yspryd Eglwys Dduw yn mhob oes yw datgan ar lafar-gan y Psalmau a'r odlau ysprydol hyn yn eu cyfarfodydd defosiynol. Mynych y profodd ymarferiadau o'r fath yn ddechreuad cyfnod newydd yn my- wyd lJawer eglwys. Gan amlaf gwyr diwylliedig ac ysprydol yw y rhai a lwyddasant oreu i ddynodi y profiadau ysprydol cyfnodol hyn. FeUy y bu yn mhob canrif i Jawr hyd y Diwygiad Protestanaidd. Llenwid yr Almaen gan obaith wrth ganu It Emyn Luther "-0 anfarwol fii— a'r gobaith hwn oedd cnul marwol* aeth y Babaeth. Cadwodd emynau yr anfarwol Isaac Watts fywyd ys- prydol rhag lwyr ddiffoddi allan cyn toriad gwawr dyddisu gwell" y Diwygiad Methodistaidd yn Lloegr a Chymru. A phan y tores hwnw allan rhoed iaith i'w dafod tan yn benaf gan CHARLES WESLEY a'i frawd JOHN yn Lloegr, a chan yr ysprydol- edig BANTYCELYN yn Nghymru. Felly y bu yn nglyn a'r Diwygladau a effeithiwyd wedi hyny trwy ym. drechion MOODY a SANKE,Y, Byddin yr lachawdwriaeth a TOPREY ALEX- ANDER, ac eraill. A rhoddwyd iaith i brofiadau lawer yn ystod y Diwygiad diweddaf mewn emynau newyddion fydd mewa bri pan y tyr allan Ddi- wygiad nerthol eto. Ond a CHARLES WESLEY y mae a fynom yn awr Dethlir blwydd- gylch Ddeu-canfed dydd ei enedig- aeth yn y mis hwn gan filoedd o Drefnyddion ac eraill drwy'r byd gwareiddiedig. Ffyna ansicrwydd gyda golwg ar ddyddiad ei enedigaeth. Trwy y tan a ddigwyddodd yn Rheithiordy Epworth yn 1709, llosg- wyd gyda phobpeth arall y Cofrestrau Eglwysig. Ac yn absenoldeb un- rhyw dystysgrifau uniongyrchol i nodi y dyddiad, nid oes genym ond dyfalu o ddau neu dri dyddiad honedig yn un tebygdl. Honai Thos. Jackson, un o'i brif Fywgraffwyr, ddarfod ei eni ar y igfed o Ragfyr, i/og; a'i fod yn rhywbeth gyda thri-mis-ar- ddeg oed pan ddigwyddodd yr alanas yn Epworth. Ymddengys nad oedd CHARLES WESLEY ei hun yn hollol sicr pa un ai yn 1709 neu 1710. Mynai ei frawd enwog, JOHN nas gallasai y dyddiad fod yn ddiwedd- arach na Rhagfyr 1708, tra y mynai ei chwaer Martha mai yn 1711 ei ganed. Dadleua Mr Telford, ei fywgraffydd diweddaraf, mai yn 1707 y ganed ef, gan selio ei ddadl ar rai brawddegau sydd mewn llythyr o eiddo y Parch Samuel Wesley (hynaf) at y Due Buckingham. Ond nid ymddengys i'r ysgrifenydd fod ei gasgliad yn un diamheuol, Tueddwn i dderbyn dyddiad Thomas Jackson -sef Rhagfyr j8!ed, 1708. Pan y cofir fod hwnw yn yr old style y dyddiad presenol fyddai Rhagfyr 29ain. Hyderwn y cofir enw y gwr maw; hwn yn mhwlpudau y Tair Talaeth Cymreig y Sabbolh nesaf. Y mae ei enw yn deilwng o goffadwriaeth barchus. Yn wir, fel y sylwai un yn ddiweddar, CHARLES WESLEY ydooedd gwir ddech- reuydd Methodistiaeth, tra efe eto ond myfyriwr yn Mhrifysgol Rhydychain- Trosglwyddodd y gofal i'w frawd, galluocach at rai cyfrifon, ond yr hwn nid oedd ronyn llai selog dros yr 6 Eglwys." Nodwedd amlwg emynau CHARLES WESLEY, fel eiddo PANTVCELYN, yw eu profiad. Chwareuai danau ei delyn i bob cvwair ar raddfa p"ofiad-o ddyfn- der cri leddf yr edifeiriol dan argyboedd- iad i fyny at gywair llonaf gorfoledd yr liwn a lefai gyda hyder fod Duw yn Dad iddo yn Nghrist. Ni fa iddo ail fel Emynydd yn yr iaith Seisnig, ag eithrio Dr Isaac Wat's yn unig. Y mae amryw o'i emynau yn s!cr o fyw tra'r iaith Seisnig mewn bod. Ysgrifenodd lawer. Ac er fod yr hyn a eilw y Sais yn mannerism yn d'od i'r golwg, nid oedd dim o'i eiddo yri frwd ac anorphwysedig. Nodweddir ei gynyrchion gan bryd- ferthwch yn fynych, a chan chwaeth bur bob amser. Fel y gellid disgwyl, mewn casgliad o tua tair-cyfrol-ar-ddeg —o yn agos i chwe' mil 0 linellau-ceir cryn amrywiaeth yn eu gwerth Henyddol. Yn mhlith y gemau a ysgrifenodd, gellir nodi y ibai canlynol :—aJesrf Lover of my Soul" yr hon sydd i'w chael mewn cyfieithiad rhagorol yn y Llyfr Emynau Wesleyaidd Cymreig. Allan o amryw gyfieithiadau, ystyriwn hon yn fwy flyddlon i'r gwreiddiol mew;) pwynt 0 ysbryd ac aspri. Emyn anfarwol arall yw Hark the Herald Angels Sing." Deallwn fod hon yn ddiweddar wedi ei lledgyfieithu i'r Gymraeg. Emyn an- farwol yw yr un ar "Ymdreclz Jacob', —" Come, OThou Traveller Unknown?» Ce-r hon eto yn yr hen Lyfr Emynau, se7 "Ardderchog angel, gadarn Ior," &c. Myn rhai roddi y flaenoriaeth i hail ar ei hon emynau. Ond diau mai lesu cyfaill f'enaid cu yw yr un sydd wedi enill calon y byd crefyddol lwyraf. Bu hon yn gysur i filoedd yn mhob gwlad. Mor aruchel ei syniadau, mor bur ei chwaeth, mor ddiffyn a pherffaith ei saern'aeth Cymliellwyd WESLEY i'w chyfansoddi, ac efe un diwrnod yn eistedd wrth y ffenestr, Yn hollol ddi- symwth ehedodd aderyn bychan i fewn i'r ystafell gan lochesu yno yn ddych- rynedig. Aeth WESLEY i'r ffenestr, a gwelai hebog mawr wedi ei lwyr guro, eithr ni feiddia ddilyn yr aderyn i'r ys- tafell. Yr oedd CHARLES WESLEY yn gerddor gwych, a chododd ddau fab a ddaethant yn gerddorion o fri. Yr oedd ei wraig yn Gymraes, sef merch Yswain Gwynn, y Garth, Sir Frycheiniog. Ymbriododd a hi ddydd Sadwrn, Ebrill Sfed, 1749. Rhoddwyd hi ymaith gan ei thad, a chylymwyd hwy gan frawd y priodfab, sef JOHN WESLEY. Pregethodd yn y cylch ar hyd yr amser y bu byw. Treul- iodd lawer o amser yn y cylch hwn-yn y Garth, Talgarth, Llanfairmuallt, a Threfecca. Enillodd trwy ei emynau a'i sel le amlwg yn nghalouau penaeth- iaid Lloegr a bu yn foddion i chwyddo rhengau y Trefnyddion trwy ei gan beraidd a'i bregethau efengylaidd tra y bu fyw.. Gwr urddasol, mawrfrydig, a grasol mewn yspryd a gwirionedd yd- oedd CHARLES WESLEY. 0 0-- Boieu Sabbath diweddaf darfu i Mr John Holmes syrthio o'i sedd yn ngha- pel Sower by Bridge, a thra y cariwyd ef i'r festri, efe a fu iarw yn 69 ml. oed. j
"HEB OLLWNQ GWAED, .NID OES…
"HEB OLLWNQ GWAED, NID OES FLYNYDDAU yn ol, darllenasom bregeth gan y Parch. W. Robertson Nicoll ar y darn adnod uchod. Defnyddiai y geir- iau nid i ymhelaethu ar y gwirionedd sydd yn yr adnod-pe wedi ei difynu yn gyflawn. Yn hytrach, defnyddiai hwynt i ddangos-" heb ollwng gwaed, nid oes nid oes dim nid yn unig nid oes maddeuant, ond at hyny-nid oes ben- dith, nid oes Uwyddiant mewn bywyd mewn unrhyw gylch.j Y dyn ieuanc, os am ragori mewn bywyd, rhaid talu'r dreth mewn llafur a hunanymwadiad. Y breintiau cym- deithasol a gwleidyddol sydd yn eiddo i. ni heddyw, y maent wedi eu henill trwy ollwng gwaed eraill o'n b!aen ni. Oni bae fod yna rai wedi dioddef hyd gar- char a cholled iddynt eu hunain, buasa. ein cysuron cymdeithasol ni yn llawer llai nag ydynt heddyw. Pob reform, pob diwygiad cymdeithasol sydd wedi eu dwyn oddiamgylch, y maent wedi eu sicrhau ar hyd llwybr y dioddef, llwybr yr aberth, llwybr y gollwng gwaed. Y breintiau crefyddol sydd yn ein medd- iant fel Cristionogion, Protestaniaid, ac Ymneillduwyr, mae'r llwybr ar hyd pa un y maent wedi dod yn eiddo i ni yn goch gan waed ein tadau. Y tadau a lafuriasant, ninau a aethom i mewn i'w llafur hwynt. Pwy a wyr sawl bendith heddyw Sydd yn dod o'r amser gynt ?" Priodol, gan hyny, yw y defnydd a wnai Mr. Robertson Nicoll o'r geiriau, Heb ollwng gwaed nid ues —— Oblegid y mae yna wirionedd diamheuol yn hyn —"yn mhob llafur y mae elw," yn mhob aberth y mae bendith." Dyma hanfod Cristionogaeth. Dyma lwybr dilyn yr Arglwydd Iesu,—llwybr yr aberth. Dyma'r drefn ordeiniedig i'n hadfer oddiwrth hunan a phechod. Ar Aberth y mae'r drefn adferol wedi ei sylfaenu, mewn aberth y sylweddolir ei hamcanion yn ein profiad. Dyma'r ffordd i gael hyd i fendith uwchaf bywyd i ni ein hunain, ac i fod o fwyaf o fen- dith i eraill o'n hamgylch. Gwyn fyd na chai Cristionogaeth ei byw yn ymar- ferol. Byddem oil yn fendith felly y naill i'r Hall. A dyma yr unig alla a moddion i ddod a'r tryblith o anrhefn sydd mewn Cymdeithas i drefn a dos- baith. Faint o hyn sydd yn ein hanes ni ? Faint 0 gyflwyno ein hunain, ein hamser, ein heiddo, ein goreu, ein cwbl er mwyn gogoniant Duw a gwasanaeth eraill ? Dyna hyny o Gristionogaeth, a dim mwy. sydd ynom. Os treulio ein hamser a'n heiddo i gyd arnom ein hun- ain,-os treulio ein hamser hamddenol mewn hunan- esmwythyd a threulio ein heiddo mewn liunan-foddhad a hun- an-leshad,—y cwestiwn yw/Pa le y mae ein Cristionogaeth ? Ymaith a'r ddadl nab oes genym amser i hyn ac arall, pan y mae cymaint 0 leisiau o'n cwmpas yn galw am ein cydymdeimlad a'n cynorth- wy. 0 gariad at Dduw a dyn, fe aberthwn ein hunain, ac fe gysegrwnein hamstr i ateb y lieisiau hyn, ac i wneyd pobpeth sydd yn ein gallu i liniaru rhyw gymaint ar y dioddef a'r cyni sydd yn ymyl ein drysau. Ac os daw llwyddiant: bydol i'n rhan, betli bynag. fydd gcnym dros ben cyfarfod a'n gofynion cyfreith- lon, gofalwn am gofio mai gosod cyfrif- oldeb y bydd hyny arnom i fod o was- anaeth i eraill. Os awn i'w cadw neu i dreulio y cyfan arnom ein hunain, fel y dyn ieuanc yn yr Efengyl, cyn yr awn byth i deyrnas nefoedd, bydd raid i ni werthu yr hyn oil sydd genym a'u rho- ddi i'r tlodion. Nid oes dim yn anghy- son mewn meddu cyfoeth a hawliau crefydd Crist, ond gofalu am ddefnydaio I y cyfryw fel cyfteusdra i fod 0 wasanaeth.' Nis gall neb fyw Cristionogaeth, na marw mewn cyflwr dedwydd a diogel, os wedi byw i hoardio arian. Mae byw y bywyd Cristionogol a bod yn ariangar nid yn anhawdd ond yn anmhosibl. A chnda golwg ar hyn, nis gwyddom am gyfarwyddyd hofal i eiddo Wesley, ac y mae ef yn un roddodd esiampl yn gys- tal a chyngor ar y mater. Dyna ddy- wed ef: — Ceisiwch gymaint ag a alloch, Cynilwch gymaint ag a alloch, Cyfranwch gymaint ag a alloch. Diolchwn am ofynion bywyd, gofynion crefydd a chymdeithas i'n cadw yn ein lie ac ar lwybr y fendith. Dyma pa. ham yr ydym fel Ymneillduwyr yn credu yn yr egwyddor wirfoddol o gynal achos crefydd. Mae codi treth a degwm i amcanion bydol yn eilhaf cynllun Ond y mae cyfranu yn wirfoddol dan gymhelliad Cariad Crist, nid yn unig yn rhyngu bodd Duw, ond hefyd yn fodd- ion gras a bendith i ni ein hunain. Ac y mae yna yn Nghymru heddyw en- greffthn ardderchog o aberth yn y cyf- eiriad hwn. NTs gallwn ddeall crefydd y dyn sydd yn gallu gwario ei enillion arno ei hun, ie, hyd yn oed ar foethau diangenihaid, a phan y mae galwadau crefydd a chymdeithas mewn angen am gefnogaeth nad oes ond ychydig neu ddim i'w cael ganddo ef. Nis g. 11 ein pobl ieuainc wneyd dim gwell na ffurfio yr arferiad ar unwaith, gwneyd deddfi neiliduo cyfran o'u henillion i wasanaeth Duw a dynion. Rhaid gosod arnom "Arwydd y Grces (the Sign of the Cross). Trwyjvadu'n hunain bawb, Danghoswn Grist i'r oes Caed eraill drwy ein haberth ni \V d'd aberth gwell y groes. Mae'r Nadolig gerllaw. Caiff y tlodion fwy o sylw am ychydig ddyddiau yn awr nag a gant hyd y Nadolig dilynol. Me- tha llawer un a mwynhau ei giniaw y Nadolig heb anfon cyfran ohono i ryw- un tlawd yn ei ymyl sydd yn methu cael dim. Buasai mwy o flas ar ambell i giniaw arall pe gwnaem ychydig o aberth er mwyn arall sydd yn gyfyng arno. Cariwn yspryd y Nadolig i ddyddiau eraill y flwyddyn.
Dydd Nadolig.
Dydd Nadolig. Er nad oes sicrwydd o berthynas i'r dydd o'r flwyddyn y ganwyd y Messiah arno, ac er mai sefydliad o eiddo'r Eglwys Babaidd ydyw dydd Nadolig, cedwir y 25am o Ragfyr gan bob llwyth, iaith, a phob], yn holl Wledydd Cred, fel gwyl i ddathlu gen- edigaeth Iesu o Nazareth yn Methlehem Judea. Mae yr Eglwys Babaidd, gyda'i ffyddlondeb diarhebol, yn glynu wrth ei dull cysefin o dreulio'r dydd, ond mae treigliad amser yn gwneyd i ffordd a'r arferiad a ffynai mewn capeli Ymneill- duol o gynal.
IPlygain a Chanu Carolau.
Plygain a Chanu Carolau. Mewn llawer Bethel diaddurn yn y wlad, yn ngoleu canwyll wer, cafodd y tadau wleddoedd ysbrydol yn wir wrth ganu inawl i Brynwr Byd cyn toriad gwawr y dydd. Mae ger ein bron yn awr lyfryn hen o garolau a ddanfonwyd y garedig gan Cynogfab i Tegla, gyda'r amcan o ddifynu carol neu ddwy ohono os y buasai gofod yn caniatau. Cyhoedd- wyd y llyfr yn 1835, a'i awdwr ydoedd un Morris Davies, Penygarnedd, swydd Drefaldwyn. Yn ei ragymadrodd, dy- wed yn awdwr fod dynolryw yn llawen a hyfryd eu meddyliau wrth glywed canu neu ddadganu eu hunain a chym- hellwyd ef i gyhoeddi y liyfr yn yr ystyriaeth o'r "fraint a enillwyd yn ol i ni trwy ein Harglwydd Iesu Grist, o gael canu i Dduw, a dyledswydd orch- ymynedig yw canu a phyncio o'n calonau f i'r Arglwydd." Dyna'r syniad cyfifredin yn ddiau, a dueddai y tadau i ymgasglu at eu gilydd mewn Plygain i ganu Carolau-y rhai. yn fynych, a gynwysent luaws mawr o benillion, yn adrodd hanes y Gwaredwr o'i febyd i'w fedd. Eithaf syniad ac eithaf gwaith. Ond gan nad beth am ddull llawer o'r hen bobl o ddechreu treulio'r dydd mewn sain can a moliant, gorphenid y dydd yn fynych gan rai mewd gladdest a chan eraill mewn adrodd ystraeon am ysbrydion o flaen tan mawr o fawn.
Gwyl 0 Lawenydd.
Gwyl 0 Lawenydd. Os mai Ilawen oedd engyl digwyn ar ddydd geni y Ceidwad, pa faint mwy llawen y dylai "teulu codwm Eden" fod wrth ddathlu y dydd a gludodd iddynt y fath newyddion da o lawen- ydd mawr ? Y gwaethaf yw fod dynion yn amrywio yn eu syniadau o berthynas i'r hyn sydd yn cynyrchu ac yn cyfan- soddi llawenydd. Ceisir ei fwynhau gan ddosbarth lluosog, ysywaeth, trwy ymroddi i feddwdod, glythineb, a phob rhyw drachwant, ond ceir eraill yn ei fwynhau mewn myfyrdod defosiynol a mawl addolgar, neu mewn cyflawni.
Gweithredoedd 0 Drugaredd.
Gweithredoedd 0 Drugaredd. Da yw cael myfyrdod a mawl, ond nid digon hyny. Diolchwn i' angylion am roddi cyweirnod i'r garol ac am wneyd eu rhan fel "ysbrydion* gwasanaethgar" ar ddydd y geni rhyfedd end diolchwn hefyd i fugeiliaid Bethle- hem am eu hymweliad ac i'r doethion o'r dwyrain am gludo aur, a thys, a myrr i leddfu angen y teulu bychan thwd ac unig yn meudy llwm Bethle- hem Euphrates. Melus yw meddwl fod dynion heddyw yn cael eu meddianu, gyda chyffelyb ysbryd i eiddo angylion y nef i fugeiliaid y mynydd a doaethion y dwyrain, Ni fa erioed yn hanes y byd y fath awydd ag a arddangosir heddyw i leddfu cyni a phoen, i siiioli yr unig a'r p-udd, ac i ddangos elusengarwch. Pob parch i'r angylion, i'r bugeiliaid, ac i'r doethion, ond nid iddyi t hwy yr ydys yn ddyledus am fod cymaint o ddaioni mewn byd mor ddrwg, ac am foj cynifer o clusenau yn cael eu rhanu lie mae cymaint o angenoctid. Eithr, yn hytrach, iddo Ef, yr hwn, er yn gy- foethog, a ddaeth er ein mwyn ni yn dlawd, a'r Hwn o'i ras a ddywedodd-. Yn wir meddaf i chwi, yn gymaint a'i wneuthur ohoncch i un o'r rhai hyn fy mrodyr lleiaf, i mi y gwnaethosh."
Gwyl y Cyfanu a'r Tangnefedd.
Gwyl y Cyfanu a'r Tangnefedd. Cyfanir y teulu dynol yn un frawdoliaith, a chyhoeddir tangnefedd ar y ddaear i ddynion—yn fwy felly ysgatfydd, ar y dydd hwn nag ar undydd arallyny flwyddyn. Mae goreu y cy- foethog yn tynu allan oreu y tlawd, a deuir i sylweddoli yn fwy nag arferol fod Crist yn gwaredu dynion yn raddol o'u gelyniaeth at eu gilydd, ac fod ewyllys Duw yn cael eu gwneuthur fwyfwy ar y ddaear megis ag y mae yn cael eu gwneyd yn y nef. Mae deddf Cariad yn dyfod yn ddeddf bywyd. Yn ysbryd y dydd bendegedig hwn, gan hyny, eiddunwn i'n holl ddarllenwyr, yn yr ystyr uchaf a llawnaf- NADOLIG LLAWEN. o: o—-— Y Parch Edward Lloyd Jones, Man- chester, ydoedd y pregethwr arbenig" yn nghapel Strafford Street, L-mgton, y Sabboth diweddaf, yr hyn fu yn atdyniad i gynulleidfaoedd mawrion. Cafwyd gwledd yno. Goddefer i ninau longyfarch Miss 31odwen Myrtle Jones, un o ffyddlon- iaid Mynydd Seion, Lerpwl, ar ei lIwy- ddiant cerddorol, drwy iddi dderbyn bathodyn arian gyda'i chanu yn yr exam," ac hefyd y ddiploma o A.L.C.M. fi Gwelwn fod y "Wesleyan Methodist Sunday School Magazine" amy flwy ddyn 1908, wedi ei adnewyddu yn drwy- adl ac yn d'od allan mewn diwyg bryd- ferth ac atdyniadol. Yn wir, mae amlen wedi ei argraffu yn hynod chwaethus. Cafodd y Parch Silvester Horne gyn- ulleidfa fawr i'w wrando yn pregethu gancl ddydd M a wrth diweddaf yn y Central Hall, Manchester.