Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
I Y FAINC A'R BARIL.
I Y FAINC A'R BARIL. PWY sydd heb wybod i'r Fainc a'r Baril < fod ar delerau hynod o heddycholgyda'u gilydd am lawer iawn o flynyddoedd ? Yr oedd yr awdurdod gan y Fainc, a'r dylanwad gan y Baril; a gwyddom y canlyniadau. Bu amser yr oedd bron cyn hawdded cael trwydded i werthu diod feddwol a chael penog coch. Gwir y byddai y Fainc yn dirwyo ambell un am feddwi os gwnelai dipyn o helynt yn ei fedawdod. Ond yr oedd y gwr oedd piai y Baril yn ddyogel: yn fasnachwr awdurdodedig a pharchus, a—llwydd- *anus A pha beth sydd debyg i Iwyddiant! O'r diwedd fe dynwyd y Hinyn y rhy dyn. Gwnaeth y Baril ddifrod nas gellir ei anwybyddu. Llwy- ddodd y gwallgofiaid titolaidd busneslyd ~y ffyliaid penboeth a fynent yspeilio y gweithiwr o'i haner peintyn," a chynyg ar yr anmhosibilrwydd o sobri Pobl trwy Act Seneddol, llwyddodd y fhai hyn, er gwaethaf gwawd a dirmyg, 1 ddylanwadu ar yr opiniwn cyhoeddus. Sicrhaodd prif feddygyn y deyrnas fod alcohol nid yn unig yn hollol ddiangen- *haid i'r cyfansoddiad dynol, ond yn ¡ fliweidiol a pheryglus iddo. Deffrowyd argyhoeddiadau ac egnion yr Eglwysi, ysi a theimlasant fod ganddynt nid yn unig I 1 amddiffyn eu hunain, ond i fyned allan yn erbyn yr anrheithiwr. Cymerodd y klaid Ryddfrydig y mater i fyny ond j oedd y blaid arall mor ddyledus i'r j «aril o 1874 yn mlaen, fel yr oedd yn rhaid iddi ei gydnabod a'i amddiffyn, trwy ddefnyddio pob gallu i rwystro ac atal y Rhyddfrydwyr i ddeddfu yn rnhlaid Sobrwydd. Ond y oedd y wlad wedi deffro. Ceis- *°dd Gweinyddiaeth Arglwydd Salisbury y«95) ei sui i gysgu gyda Dirprwyaeth *reninol i wneyd ymchwiliad i fater y gwyddai pawb am dano ac yr oedd £ ryn arogl diod ar rai a'i gwnelent 1 Jyny. Modd bynag, argyhoeddwyd Arglwydd Peel fod mawr angen am ^iwygiad, ac fod modd gwneyd Act ^eneddol a allai wneyd rhywbeth tuag Wneyd pobl yn sobr. Efe a ffurfiodd at wneyd pobl yn sobr. Efe a ffurfiodd ei argymellion, ac a roddodd ei enw ^fthynt, a gwnaeth eraill yr un modd. ^thr nid oeddynt ond y lleiafrif o'r dirprwyaeth. Gwnaeth y mwyafrif ftefyd eu hadroddiad a'u hargymellion I yr oedd hyd yn nod yn y rhai hyny ^th daioni—mwy nag a feddyliodd pyr y Baril. Cyhoeddwyd yr adrodd- ,adau a chododd pobl oreu y Deyrnas p 2[ymeradwyo adroddiad Arglwydd a chyda difrifwch a brwdfrydedd i (?. ysi am ddeddfwriaeth yn ddioedi ar ei •flellau. Ac erbyn hyn y mae Deddf eWydd mewn grym. Bu y Rhydafryd-* yn gynorthwywyr parod i Mr. ^,lt;chie i'w dwyn yn mlaen. Dywedasom I r dechreu nad yw hi cystal ag y dy- u°asem iddi fod, ond y mae hi yn aWer gwell nag y mynasai ein gwrth- >nebwyr iddi fod. Mewn gwirionedd, .^ae rhai o bobl y Baril wedi digio yn adwy. Gwelsom fod un o honynt, cyfarfod cyhoeddus, yn edliw i'r ty. ^^°draeth ei bod wedi gwneyd tro isel- ei k a y Fasnach, a hwythau wedi ^h°ddi mewn svvydd. li°^^ t)yna?"» y mae erbyn hyn well a parth perthynas y Fainc a'r Baril 0 yy na hyny, y mae gan y Fainc fvvy So^ dros y Baril nag o'r blaen. Gwel- 0* °d un twrnc yn synu fod cymaint yi)Hr yn caei ei wneyd wecli dyfodiad 1 ^ddf newydd i rym: fod yr awdurdo 1 trvvydded gan y Fainc o'r blaen, os I I barnai nad oedd ei heisiau. Ond dyna y tro cyntaf i'r twrne hwnw fod yn ddigon gonest i gydnabod hyny-wedi i bawb ei I wybod. Diolch i'n cydwladwr craff, Mr. II A. T. Davies, am gyhoeddi hyny. Eithr y mae gan yr ustusiaid gryn lawer o'r hyn a elwir "discretionary power": cryn ledred i arfer eu barn a'u—bu agos i ni ddyweyd-mympwy eu hunain. Y mae llawer iawn gan hyny yn dibynu ar pwy a pha fath rai sydd ar y Fainc, a phwy a fydd y cadeirydd. Ar rai meinciau y mae creaduriaid hunanol, sarhaus, o ddosparth y Milwriad Wynne Finch, yn llywyddu tra ar feinciau eraill y lly- wyddir gan wyr boneddigaidd a theg, ail i Mr. J. Herbert Roberts, A.S. Ar rai meinciau y mae y mwyafrif yn medèwlllawn cymaint am ddyogelwch y Baril ag am fuddiant cymdeithas. Ac ar rai eraill, ceir y mwyafrif yn gwrandaw ar leferydd cydwybod, ac angenrheidiau bywyd gwragedd a phlant. Yn yr amgylchiadau hyn rhoddir cryn le i'r twrne i arfer ei ddawn a'i haerllugrwydd —ei haerllugrwydd, pa un bynag a fydd ganddo ddawn a'i peidio. Yr ydym yn ddiolchgar i Faer Caernarfon am anwy- byddu y twrne impudent a fynai ei ymlid oddi ar y Fainc i foddio haid y dafarn. Nis gellir dysgvvyl amgen na cheir eithaf gwrthwynebiad i bob gwelliant gan y twrneiod a werthant eu dichellion a'u tafod i delyn y Baril. Ac nid yw sarhad y Milwriad Wynne Finch ond peth bychan wrth a ddyoddefwyd gii-i weithwyr o blaid rhinwedd a daioni cyn hyn. Gresyn na buasai gan y Milwriad dewr allu i anfon y dirwestwyr a fuont yn euog o'r piece of impertinence o anfon deisebau i Gyfarfod Ustusiaid Bettws-y- Coed, i garchar Caernarvon Hyny a fuasai yn iawn o beth Y fath ryfyg Dirwestwyr yn meiddio anfon cenadwri°at Fainc yr oedd y Milwriad Wynne Finch yn llywyddu arni Wedi'r cwbl, y mae y rhagolygon pres enol yn oleuach nag y buont yn nghof neb sy'n fyw. Y mae y Fainc at ei gilydd, yn Nghymru ac yn Lloegr, wedi cychwyn ar y cyfan cystal a dysgwyl. Symudiad da o eiddo Chwarter Sesiwn y Sir hon (ac eraill) oedd penodi pwyllgor i wneyd ymchwiliad cyffredinol parth rhif a chyflwr y tafarnau. Ac yn ngwyneb hyny, hwyrach mai prin y gallesid dysgwyl yn bresenol i'r Ustusiaid symud eu hunain i leihau y rhif. Un peth sydd eglur rhaid 1 bleidwyr yr opiniwn II cyhoeddus nid yn unig fod yn iach a chywir, ond hefyd yn effro a gweilhgar. Rhaid I codi y syniad cyhoeddus i gyflwr na feiddia y Fainc ffafrio'r Baril ar draul aberthu buddiant cymdeithas.
\.. M NODION O'R GORNEL.
M NODION O'R GORNEL. Gofynwyd i mi v dydd' o'r blaen, foneddig- _r Y iou, vvnevd Can Ddysgrifiadol o'r Hen Bre- gethwvr Cyntaf y mae greiiyf gof am danynt. Wei, yr oedd y cais yn unmawr iawn. Bu agos i mi ddyweyd ei fed yn airesymol iawn. 1'elly y uywedaswn. oni buasai genyf barch i deinilad, er nad edmygedd o farn, y gwr a wnaeth y cais. Pe y buaswn i yn far.ddl dys- grifiadol, 'i ddechreu cychwyn,' chwedl pobl Sir Ddinbych, er's talwm, buasai yn anhawdd iawn gwneyd yr hyn a geisiai fy nghyfaill gen- yf. Er nad oedd v pregethwyr yn yr ams:er cyntaf i mi gofio, yn nghylch. fy ngwybodaeth: i, yn llawer, er hyny nid oedd dau o honynt yn agos yr un fath. Pe gallaswn roddi dys- grifiad da o Evan Edwards ni thalsai ddim o gwbl i Samuel Davies. Pe gallaswn wneyd portread cywir o Edward Anwyl, buasai raid, gwneyd un arall holiol wahanol i David! Evans. Buasai raid cael dau hoilol wahanol iGriffith Hughes a Richard Bonner. Ac yn ddiweddar- ach, buasai raid cael dysgrifiadau cwbl newydd bob un i Aubrey a Rowland Hughes Prich- ard a William Rowlands, Powell a Methusaleh Thomas, ac—wel, ac felly yn y blaen. Yr I oedd i bob un ei wahanfodedd, ac i bob un ei le a'i waith. ei hun ac y mae yn hyfrydwch meddwl iddynt ei wneyd trwy gryn lawer o anhawsderau, ond gyda ffyddlondeb ac ymrodd- la.d a llafur; ac yr oeddynt yn ddedwydd yn eu gweithred. Aubrey oedd y pregethwr goreu a glywais i erioed. Dyna fel y meddyliwn wrth ei wrandaw, ac felly yr wyf yn meddwl heddyw. Y brege7.h gyntaf i mi gofio yw hono ar y Tyst ffyddlon.' Gwn i mi ei glywedi cyn hyny, ond dyna y gyntaf i mi gofio ei thestyn. Y mae hono yn argraffedig yn y gyfrol a. gy- hoeddodd y diweddar Hugh Humphreys. Y mae yn y gyfrol hono bregethau da iawn. Ond -yr wyf yn cofio llawer o destynau Aubrey ar ol yr un a nodaiiS. Ond yr un hynotaf ei dy- lanwad ar y gynulleidfa—er nad arnaf fi—oedd ar Mi a wn fod. fy Mhrynwr yn fyw.' Yr oedd hyny ar foreu cyfarfod blynyddol un o brif gapelau y Dalaeth. Yr oedd hyawdledd areithyddol y pregethwr yn ei fan uwchaf, a mwy na hyny yr oedd ei brofiad, ei yspryd, ei galon yn y bregeth ac yr oedd Duw gydag ef yn amlwg, iawn. Am rai munudau yr oedd y gyulleidfa fel pe buasai wedi colli ami ei hun. Cododd llon'd y galeri o bobl ar eu iraed fel pe y codascnt i ganu, a chyda hyny eisteddasant gan roddi eu penau i lawr, fel pe buasent yn gweddio, ac yr oedd pawb-ni Wiaeth dyweyd felly—yn wylo, yn wylo mewn gorfol- edd melus. Ond prfcgeth arall, flynyddoedd wedi hyny, a gafodd fwyaf o effaith arnaf fi yn bersonol. Yr oedd hyny ar noson waith, lie yr oedd eynuiliad da ar lawr capel rnawr, wedi dyfod i wrando ail weinidog y gylchdaith yn pregethu yn ei blan rheolaidd. Ond daeth Mr. Aubrey yn annysgwyliadwy i'r dref, ac efe a biegethodd yn lle'r gwr ieuanc. Ei d'estyn oedd, Y dydd y llefais y'm) gwrandtewaist, ac a'm cadarnheaist a nerth yn. fy enaid.' Pre- gethai y pryd hwn fel pe y buasiai yn; ymddy- ddan-fel y byddai efe yn ymddyddan. Siarad- ai am weddi fel llef enaid yn rhyfeddol o eff- eithiol. Wedi hyny efe a ddaeth at y prawf oedd gan yr hwn a lefodd fod Duw wedi ei wrandaw, ac. ei waith yn dyweyd wrth Dduw Ei Hun mor hyderus Ei fad wedi gwneyd hyny, a gwneyd hyny yn y dydd y llefodd. Ac wedi iddo ddyfod at y rhan olaf—' y'm I eadarnheaist a nerth yn fy enaid bobol an- wyl, yr oedd o yn dda Yr oedd y bregetb i gyd yn arllwysiad dystaw o brofiad byw, ac annghyffredin o gyfoethog. Nid annghofiais i mo hono. Dywedais mai Aubrey oedd y pregethwr goreu a glywais i erioed. Ond rhaid i chwi gofio ei fod y goreu o lawer iawn o rai da, ededig o dda a glywais yn fy oes. Clywais Dr. William Davies yn pregethu gryn lawer o weithiau, ac yn cael aimserau nodedig o dda,. Clywais ef yn ymdrin ag athrawiaeth—gyda y I medr ac'eglurdeb. Felly y gwnelai pan yn pre- gethu ar: Yn yr Hwn y mae i ni brynedig- aeth trwy Ei waed Ef.' Clywais ef yn pregethu cysiur i'r dyn da. Felly y gwnelai, gyda dylan- wad mawr, ar Fy enaid a lym wrthyt, a'th ddeheulaw a'm cynal.' Clywais ef yn pregethu ar 'Trallod ac ing ar bob enaid dyn sydd yn gwneuthur *drwg' gydag awdurdod' ofnadwy; ac ar y Garnedd fawr o g,eryg' nes yr oedd dau ddyn oedd yn eistedd yn fy ymyl yn gwelwi o dan dirdyniadau a ddadSguddient eu hunain yn eglur yn eu gwyneb. Hwyrach y cewch chwi yr hanes ryw drc eto. Bychan y ineddyliais pan y dechreuals ysgrifenu mai ffordd yma yr aethai fy reiting pen. Ond mae hi gyda fi fel-wel, mi a adawaf ar hyn. 'EHEX WR LLWYD.
CYNADLEDD YSGOL SrL TALAETH…
CYNADLEDD YSGOL SrL TALAETH GOGLEDD CYMRU. Cynelir yr uchcd yn el penderfyniad y Cy- farfod Talaethol yn Ngholwyn Bay, ddydd Mercher, Mawrth 25. Pregethir y nos o'r blaen a chynelir Cynadledd. am 11, boreu Mercher a 2 yn y prydnawn a chyfarfodl cyhoeddus yn yr hwyr. Aelodau y Gynadledd ydynt: (a) yr holl weinidogion (b) cynnrychiolydd ar gyfer pob gweinidog i gael ei ethol gan y Cyfarfod Chwar. terol neu Bwyllgor Undeb Ysgolion y gylch- daith (c) un cynnrychiolydd o bob Ysgol Sul yn y Dalaeth (CTellir anfon dau os bydd y nifer ar lyfrau yr Ysgol dros gant). Y mae amryw gylchdeithiau heb anfon en- z,Y wau y cynnrychiolwyr etoi. A gaf fi erfyn ar arolygwyr y cylchdeithiau hyny i anfon rhestr gyflawn o'r enwau ar unwaith. Yr ydym yn ceisio gwneyd trefniadau i ddarparu ymborth i'r cynnrychiolwyr yn Rhad, ac y mae yn bwy- sig iawn cael gwybod pa nifer a ellir ddysgwyl i fod yn bresenol. Gofaled pob Ysgol Sul ethol brawd neu chwaer i fyned i Golwyn Bay, ac anfoner yr enw yn ddiymdroi i Arolvgwr y gylchdaith. Bu y Cynadleddau a gafwvcl. yn Ninbych, Wyddgrug, a Rhyl o faiitais, fawr i'r 'achos a hyaerwn yn fawr y bydd un Colwyn Bay yn deilwng i'w rhestru; gyda, hwynt-ie, yn goron arnynt oil. Yr ydym mewn argy;-wng ofnaclwy bwysig y dyddiau hyn. Gadewch i ni erfyn am axweiniad ac arddeliad yr Yspryd i wneyd- y Gynadledd hon yn ddeehreuad cyfnod newydd yn hanes em Hysgolion yn y Dalaeth. Bydd rhagleni y cyfarfodydd allan yn fuan. Nac annghofier anfon rhestr gyflawn o enwau y eynnrychiolwyr o- bob cylchdaith ar unwaith. Mae'n debyg niai dyma, y cyfleusdra olaf a gaiff ein Hysgolion Sul i gyfarfod fel un, Dal- aeth, ac annhydedd gwerth ymw-adu er gallu ei sylweddoli fydd bod yn aelodi 0. Gynadledd Colwyn Bay. W. CAENOG JONES. Panteg, Tregarth.
\ ^000 EIN CAXMLWYDDIANT.
^000 EIN CAXMLWYDDIANT. LLITH YSGRIFEKWYR Y GOGLEDD. Er pan adroddasoin ddiweddaf y mae un gylchdaith arall wedi cwblhau ei haddewid. Y tro diweddaf, cylchdaith enwog Llanrhaiadr oedd newydd orphen talu. Yn awr y mae cylchdaith. fechan—Cymry ar wasgar—Stockton wedi cyllawn dalu ei swm addawedig. Yr ydym yn llongyfarch y gylchdaith a'r gweini- y dog, ac yn enwedig y irysorydd ffyddlon, Mr. Walter Edwards, Crook, am y llwyddiant hwn. I wneyd i fyny y diffyg tal odd y cyfarfucB chwarterol y swm o 4p. 15s. 9c. Gyda'r 9p. 3s. 3c. a ddaethant i law, y mae cyfanswm taliad- au Stockton yn b7p. 15s. Rhagorol! Da gen- ym fyddai clywed odd'iwrth eraill. Pa gyfar- fod chwarterol arall ddylvna Stockton ?
'"u -\ I MARWOLAETH MRS. EVANS,…
u MARWOLAETH MRS. EVANS, GWEDDW Y DIWEDDAR BARCH. EVAN EVANS. Derbyniasom genadwri o Abermaw ddydd Sadwrn yn dwyn y newyddl trist fod, Mrs. Evans, gweddiw y diweddar Barch. Evan Evans (' Bugail' poblogaidtd y Gwyliedydd am lawer o flynyddoedd), wedi marw, ddydd Mawrth, y lOfed cyf., ac wedi ei chladdu (angladd preifat) ddydd Gwener. Cymerwyd Mrs. Evans adref, fel ei phriod o'i blaen, yn dra ddisymwyth, wedi bod yn weddw am tua phum mlynedd a haner. Hi a gadwodd ei safle bwysig fel gwraig gweinidog yr efengyl yn anrhvdeddus, gan deilyngu a chael parch yn anrhydeddus, gan deilyngu a chael parch gwirioneddol yn y cylclxdeithiau y bu ei di- weddar briod yn llafurio ynddynt. Yr oedd Mrs. Evans wedi ei mhagu ar aelwyd grefydd- ol: mewn ty oedd y cartref croesawgar i bre- gethwyr yr efengyl. Bu ei thad, y diweddar Mr. John Jones, Tan'rallt, Eglw-y-f Bach, yn un o oruchwylwyr cylchdaith Llanrwst aril la- wer blwyddyn: yn un c-'r ffyddlcM-naid yn y Cyfarfodydd Talaethol pan yr oedd nifer y ffyddloniaid hyny yn lied fyehan. Nid rhyfedd fod gan Mrs. Evans gydymdeimlad byw, er yn clawel, gyda'r achos, ac iddi fod yn wraig dda j weinidog, ac yn fam dda i'w blant. AVedi tua 33 ml. o fywyd priodasol dedwydd, cymer- wyd ei phriod oddiarni gyda sydynrwydd, a chyn pen nemawr o fisoedd wedi hyny cymer- wyd oddiarni ferch anwyl a galluog i byrth y bedd profedigaethau trymion iawn, ond hi a'u dygodd gydag ymostyngiad tawel un a'i holl ftynonau yn yr Arglwydd. CydymdeimlwnJ yn gywir gyda'r teulu yn y trallod newydd hwn.