Y Gwyliedydd

CYFARFODYDD CYHOEDDUS. PREGETHU.-—Y Sabboth, Mai 13: FERNDALE (Capel Wesley), y Parchn. John Lloyd, a D. Creigfryn Jones FORTH, y Parchn. John Row- lands, a Thomas Rowlands YNYSHIR, y Parch. D. Roberts; TYLORSTOWN, y Parch. P. Jones. Nos Lun, am saith o'r gloch, Capel Wesley, Ferndale, y Parchn. D.'Williams,a Jacob Pritch- ard. Nos Fawrth, am saith o'r gloch, cynaliwyd y Cyfarfod Dirwestol. Nos Fercher, am saith, pregethwyd gan y Parchn. E. Berwyn Roberts, ac R. Roberts. Dydd Iau, Mai 17, am naw, Seiat Gyffredinol, o dan lywyddiaeth y Cadeir- ydd am 10 30 dechreuwyd gan y Parch. LI. A. Jones, a phregethwyd gan y Parch. T. Manuel; am ddau, dechreuwyd gan y Parch. W. T. Ellis, a phregethwyd gan y Parchn. E. Isaac, a T. J. Pritchard; ac am chwech dechreuwyd gan y Parch. D. Morgan, a phregethwyd gan y Parchn. J. Humphreys, a T. Jones. Fel sylwad cyffredinol, gellir dvweyd fod yr holl gyfarfodydd dirgelaidd a chyhoeddus oddi dan eneiniad Dwyfol. Teimlwyd fod yr Ar- Arglwydd yn agos atom. Daeth tyrfa fawr iawn i'r Cyfarfod ar ddydd mawr yr wyl o gylchdeith- iau Treorci, Caerdydd, Pontypridd, Merthyr, ac Aberdar. Ein hyder ydyw y bydd i'r tan a enynwyd yn ein Cyfarfod Talaethol ledaenu dros yr holl Dalaeth. Cynaliwyd Pwyllgor y Llyfrfa nawn Iau, pn yr hwn y pasiwyd fod i Oruchwylydd y Llyfrfa, y Parch. J. Hughes (Glanystwyth), fod yn aelod o Bwyllgor y Llyfrfa.

CYFARFOD DIRWESTOL. Nos FAWRTH.—Dechreuwyd y cyfarfod trwy ddarllen rhan o Air Duw a gweddio gan Mr. W. EVANS, Ystalyfera. Yna caed anerchiad grymus gan y Llywydd, Dr. A. T. JONES, Mountain Ash. Dywedai fod yn llawenydd ganddo fod yn bres- enol, ac y teimlai ei bod yn anrhydedd cael llywyddu Cyfarfod Dirwestol. Yr oedd yn gyfarfod neillduol, oblegyd ei fod yn nglyn a'r Cyfarfod Talaethol. Yr oedd yn gyfarfod ag iddo amsanion daionus, ac felly yr oedd yn galw am ein cynorthwy. Yn wir, y mae Dirwest yn hawlio yr ystyriaeth flaenaf, oblegyd ei bod yn myned i godi dynoliaeth; ac wrth edrych o amgylch nis gall neb lai na theimlo ei bod yn ddyledswydd arno i wneyd ei ran gyda'r achos ac ond cael pawb i wneyd eu goreu daw y Hu- man i fyny. Cyfeiriodd y Dr. at ohebiaeth cyd- rhwng General White ac Arglwydd Roberts, yr hon a gynwysai ddatganiadau pendant parthed y fantais o gael y milwyr yn llwyrymwrthodwyr, a derbyniodd gymeradwyaeth uchel y cyfarfod. Darllenodd y Parch. G. O. ROBERTS (Morfin) ystadegau yr achos yn y Dalaeth, y rhai a ddangosent gynydd sylweddol yn nifer aelodau i y Gobeithluoedd, ac argymellodd fod pawb yn gwneyd eu goreu i ddylanwadu ar y Llywodraeth i ddwyn allan ddeddfau ar linellau cymeradwy- aethau Arglwydd Peel. Yn ddylynol caed anerchiad gan y Parch. J. ROBERTS (C), Brynmawr. Sylwai efe mai un o'r pethau hynotaf yw na fyddai mwy yn cael ei wneyd yn erbyn meddwdod. Ond ysywaeth y mae ymyfed yn aros mor fyw ag erioed fel arfer- iad ac er fod y Beibl yn bendant yn eu herbyn, y mae rhai yn aros yn ymyfwyr y diodvdd dinystriol. Da ganddo weled y Dr. yn d'od allan o blaict sobrwydd a llwyrymwrthodiad. Nid oedd y meddygon wedi bod felly bob amser. Yr oedd efe yn llwyrymwrthodwr oblegyd fod y diodydd meddwol yn ysbeilio dyn o'i iechyd corfforol, ac oblegyd nas gellid gofyn bendith Duw ar y diodydd. Byddai gweddio am fendith Duw ar y diodydd meddwol yn un o'r pethau mwyaf gwrthun. Yr oedd hefyd yn ddinystriol i ddedwyddwch teuluol. Rhoddodd Mr. Roberts engreifftiau difrifcl o hyny. Ymwrthodai hefyd a'r diodydd oblegyd nad oedd cymeriad dyn yn cldyogel wrth ymwneyd a hwynt. Clywodd Alexander Fawr fod dyn o'r un enw ag ef yn y fyddin, a'i fod yn ddyn llwfr. Ac efe a aeth ato, a dywedodd am iddo newid ei enw neu newid ei gymeriad. Felly y dylai y rhai hyny sydd yn proffesu crefydd Crist, ac ar yr un pryd yn ymarfer a'r diodydd, wneyd naill ai newid eu henwau, neu newid eu hymddygiadau. Nis gall dyn golli ei gymeriad ond trwy ei ymddyg- iad ei hun, ac nis gall dyn fel Cristion wneyd dim o'r fath. Dylai pob dyn, felly, fel Cristion ymwrthod a'r hyn sydd mewn miloedd o enreifft- iau wedi ysbeilio dynion o'u cymeriadau. Gwell ganddo ef ymladd a'r diodydd fel Dafydd a'r cawr ymladd a thipyn o bellder cydrhyngddo a hwynt. Gyrodd un gyriedydd y gerbydres un- waith yn erbyn yr arwyddion ("signals"), a mawr y beio oedd arno. Ond y mae miloedd vn rhuthro eu hunain yn nglyn a'r diodydd meddwol yn erbyn y signals "-adfeiliad iech- yd, colli buddianau, synwyrau, cysuron tymorol, ie, colli bywyd, a cholli enaid. Siaradwyd yn mhellach gan y Parch. JOHN JONES. Yr oedd efe yn casau y ddiod feddwol oblegyd y creulonderau y mae yn ei achlysuro. Dangosodd fod digon o engreifftiau o hyny yn yr achosion a ddygir i sylw gan y Society for the Prevention of Crueltv to Children." Mor annhebyg y mae y ddiod feddwol yn gwneyd tadau a mamau i fel y mae y Beibl yn eu gosod allan-" Fel y tosturia y tad wrth ei blant," "A annghofia gwraig ei phlentyn sugno." He- fvd, oblegyd y tlodi y mae yn ei achosi, ac oblegyd eu bod yn gwaghau tai yr Arglwydd, ac yn arwain dynion i dori y Sabboth. Yna darllenwyd y penderfyniad canlynol gan yr Ysgrifenydd —" Fod y cyfarfod hwn yn lla- wenhau fod Mesur Cau y Tafarnau yn Sir Fynwy, a Mesur gwaharddiad gwerthiant i blant dan un-ar-bvmtheg oed, yn ogystal a Mesur diwygiad Deddf Cau y Tafarnau ar y Sabboth yn Nghymru wedi myned trwy yr ail ddarlleniad yn y Senedd. ac yn erfyn ar Aelodau Anrhydedd- us y ddau Dy i wneyd eu goreu er eu cael yn ddeddfau y wlad yn ystod v Senedd-dymor presenol." Cynygiwyd y penderfyniad gan Mr. EVANS, Ystalyfera; ac eiliwyd gan y Parch. T. ROWLANDS, Llandeilo, a phasiwyd ef vn unfryd- ol. Terfynwyd y cyfarfod trwy weddi.—M.

Y SEIAT FAWR. Cynaliwyd y Seiat Fawr fel arferol boreu lau, dvdd mawr yr wyl. Dechreuwyd am naw o'r gloch trwy i'r Parch. J. E. ROBERTS ddarllen a gweddio. Yr oedd y capel yn rhwydd lawn gan ddylifiad pobloedd o gymoedd y Rhondda, Caer- phili, ac Aberdar. Argoelid yn gynar yn y boreu fel hyn gyfarfodydd llwyddianus i ddiweddu ein gwyl. Yn ddiddadl, gellir rhestru y Seiat Fawr hon vn mhlith y goreuon er's llawer blwvddyn. Rhoddodd don ysprydol uchel i'n cyfarfodydd ar hyd y dydd, a dyma yn ddiau sydd vn cvfrif am y grymusder a'r hwvl oedd yn cydfyned a'r- weinidogaeth am weddill y dydd. Llywyddwyd gan. GADEIRYDD Y DALAETH, ac efe oedd y cyn- taf, gan hynv, i anerch v cyfarfod. Yr oedd vn Ilawen ganddo gael bod yn bresenol, a gweled cynulliad mor deilwng. Awgrymai pob peth i'w feddwl ef y ceid cyfarfodydd llwyddianus, a gobeithiai y byddai i ddymuniadau y rhai oedd yn caru y gwaith i gael eu sylweddoli. Bvr. ond cryno ac i'r pwynt, oedd anerchiad agoriadol y Cadeirydd, er mwyn eraill oedd i gymeryd rhan. Galwyd yn gyntaf ar y Parch. H. O. HUGHES. Teimlai ef yn falch o gael cymeryd rhan yn y Seiat Fawr am y tro cyntaf erioed. Byddai v tadau yn arfer a galw y Seiat yn feithrinfa ("nursery") crefydd, a dyna mewn gwirionedd yw. Rhagdybiai hyn fod angen meithrin cre- fydd ac nid oedd neb a wadai hyn oedd yn gwybod ychydig am fywyd crefyddol. Trwy feithrin yn ofalus yr oedd iechyd a chryfder y bywyd yn cael ei cicrhau. Y canly.niadau hapus o hyny yw y tal da, teilwng am y boen a'r dra- fferth. Dyma y wobr y mae y fam yn ei derbyn am golli cwsg a chysur, ac am ei ffyddlondeb i'r plentyn. Felly hefyd gyda'r bywyd crefyddol. Gwaith pwysig hefyd yw magu a meithrin y bywyd crefyddol, fel pob bywyd arall. Cynwysa ofal pryderus, hunanymwadiad llwyr, gofid blin a phoen creulon. I sicrhau iechyd a nerth rhaid, yn gyntaf, gadw y bywyd o gyraedd dylan- wadau niweidiol. Blinid ef yn fynych yn Mer- thyr ar nos Sadwrn gan waith mamau yn llusgo eu plant i beryglon awyr anmhur y nos. Ac yr oedd yr un. peth yn wir, ac mewn ystyr llawer pwysicach, am Gristionogion gyda'u bywyd crefyddol. Nid rhyfedd fod crefydd y rhai sydd yn dynoethi eu hunain i awelon oerion pechod yn anwydog ac olion "bronchitis" arni. Nid oedd dim amgenach i'w ddysgwyl. Y fath ofal gan hyny sydd yn eisiau ar y pwynt hwn. Mater arall pwysig i feithrin y bywyd crefyddol yw rhoddi iddo luniaeth briodol a llesol. Ni wna ond didwyll laeth y gair," fel y dywed Petr. Ond ofnai ef fod yn Swydd Forganwg ugeimau yn ceisio porthi eu hunain a llenyddiaeth an. mhur yn ffurf "Comic Cuts" a "novelettes." Nid dyna y lluniaeth3 bid siwr, i feithrin y bywyd Cristionogol. Peth arall hanfodol » wnevd y bywyd crefyddol yn iach a nerthol vw rhoddi iddo yr ymarferiad (" exercise ") gofynol. G'.vvr y fam fod hyn yn hanfodol i dyfiaat a defnydd- ioldeb ei baban, a rhan bwysig o waith ci bywyd yw gofalu fod aelodau y baban vn cael digon o ymarferiad ar gyfer cylch o wasaioeth mewn bywyd. Ofnai ef, eto, fod llawer yn annghofio hyn mewn ystyr arall, uwch a phwysicach. Dylid ymarfer duwioldeb yn mhob modd ac yn mhob man, trwy weddio yn y dirgel, trwy siarad yn y seiat, a byw. Arferai hen flaenor parchus, coffa da am ei enw, yn Swydd Fflint a dyweyd, Gofalwch chwi am nyrsio crefydd, ac yna fe ddaw crefydd i'ch nyrsio chwithau." Y ferch y cymerwyd cymaint o drafferth i'w magu a ddaw cyn bo hir i sefyll yn ffyddlon uwchben ¡ gwely marwolaeth ei mam a fu mor ofalus o honi. Gofala hi am gynesu a chusan y gruddiau sydd yn oeri, ac am wlychu y gwefusau sydd yn sych. 0 dan amgylchiadau cyffelyb fe dal magu crefydd i ninau yn y man. Cafodd ef y fraint o wybod rhywbeth am ddyddiau olaf y diweddar Barch. J. Griffiths, a thystiolaeth ddi- gamsyniol y brawd ffyddlon hwnw oedd un o'r gwirioneddau byw grymusaf iddo ef (y siaradwr). Anogai, gan hyny, yn y modd taeraf fod pob brawd a chwaer yn gofalu am feithrin eu bywyd crefyddol. Wedi i Mr. Hughes eistedd canwyd Emyn 574 gyda hwyl mawr, a galwyd ar Mr. WATKINS, Aberdare (tad-yn-nghyfraith y Parch. J. D. Jones) i siarad. Teimlai ef anhawsder i wybod beth i'w ddyweyd. Ond gallai anturio dyweyd heb betrusder mai penaf peth oedd crefydd iddo ef. Gresyn na chredai pawb hyny. Y\rheswm ei fod yn methu a gwybod pa beth i'w ddyweyd oedd fod ei galon yn rhy lawn. Dywedasai Mr. Hughes fod eisiau bwydo crefydd, a gwyddai ef hyny yn dda. Llenyddiaeth bur oedd un o angenion dyfnaf pobl ieuainc Morganwg. Ar un cyfrif na esgeuluser y Beibl, ond ar bob cyf- rif gofaled pawb am ddarllen llyfrau oedd yn egluro y Beibl. Yr oedd ef yn sefyll ger eu bron y boreu hwn yn ngwyneb diffygion oedd broh wedi ei lethu yn ystod y flwyddyn. Ond yr iawn oedd ei ddadl. Dymuniad ei galon oedd cael bod fel yr haul, yr hwn mewn gwirionedd nid yw byth dan gwmwl, ond y cwmwl dano ef. Gwyddai ei fod yn lan oddiwrth bechodau cyhoeddus, ond y pechodau dirgel oedd yn ei lethu ambell dro. Gallai fynegu ei weddi yn ngeiriau y bardd- "Y trosedd lleiaf, pared boen, I'm henaid, 0 fy Nuw." Y trosedd lleiaf," y pechodau bychain, os cywir eu galw felly. Dylid y syniad o fyw cyn bo hir mewn lie pur ein symbylu i rodiad pur yma. Yr ydym yn ofalus iawn bob amser i gadw yn lan y dillad sydd genym ar gyfer .achlysuron neillduol. Y darn adnod oedd wedi bod yn ei "lashio" ef yn ddiweddar oedd yr un hono sydd yn dyweyd, Yr hwn nid oes ganddo Yspryd Crist ynddo nid yw iddo ef "-y darn olaf yna oedd yn ei fflangellu ef. Gadael dyled- swyddau heb eu cyflawni oedd ei ddiffyg ef, ac eiddo llawer eraill fel yr ofnai. Wedi'r cyfan safai ger eu bron yn gadarnach nag erioed ar ol yr ystormydd yr aethai trwyddynt yn ystod y flwyddyn. Galwyd yn nesaf ar yr Hybarch WTILLIAM MORGAN; Aberystwyth. Bwiadai ef ddyweyd ei biofiad wrthynt, ac nid pregethu. Yr oedd ef yn ddigon hen i gofio y Cyfarfod Talaethol yn Merthyr 51 o flynyddoedd yn ol. Efe oedd yr unig un yn Ferndale y dydd hwn oedd yn y Cyfarfod hwnw. Ond er ei fod yn myned yn hen yr oedd ei gariad at Iesu Grist, Ei waith, a'i weithwyr yn ieuanc o hyd. Bu ef yn y Gog- ledd am flynyddau, ond pan yn gweddio yn y Cyfarfodydd Talaethol yno, dros y De y byddai yn gwneyd. Ymglymasai ei galon am y Dal- aeth. Sonir llawer am adfywiad, ond ei farn ef oedd fod yn rhaid myned allan o'r ffordd gyffredin i'w sicrhau. Pan yn Coedpoeth er's talm gwel- odd lowyr a mwnwyr yn gweddio yn mhob man. Cynelid cyfarfod i weddio bob nos. Ychwaneg- wyd yn y gylchdaith 550 at rif yr aelodau. Y mae gan yr eglwys ddigon o allu. Cyffelybir hi i halen, a goleuni a theimlai ef fod yn bryd iddi { sylweddoli ei "hideals." Yn fynych iawn nid yw yr hyn a elwir gan rai yn fywyd yn ddim ond casgliad o esgyrn sychion heb gig a gwaed. Dylai y bywyd umddangos mewn diwydrwydd. Fel hyny y byddai yn adlewyrchiad teilwng o fywyd Crist. Yn ol ei dyb ef, yr oedd llawer o grefyddwyr yn y dyddiau hyn yn rhy hunanol, yn annghofio eu bod wedi eu hachub eu hunain er mwyn gwaredu eraill. Gwyddai ef am athraw mewn Ysgol Sul oedd, trwy ofal tyner a gwylia- dyriaeth effro, wedi bod yn foddion i ddychwel chwech o'i ysgolorion at Grist. Gallai bentyru engreifftiau i egluro fod y pethau symlaf yn cynyrchu yr effeithiau mwyaf ysgubol. Canwyd yn orfoleddus Emyn 754. Er nad oedd enw Mrs. LLOYD, Y strad, ar y daflen i siarad, ufuddhaodd yn uniongyrchiol i gais y Cadeirydd. Y Mrs. LLOYD hon yw y Miss Phillips a fu flynyddau yn ol yn swyno cynull- eidfaoedd gyda'i gweinidogaeth syml. Ystyriai hi mai braint werthfawr oedd cael dyweyd gair yn y Seiat hon, gyda'r gobaith y byddai o les i rywun. Gyda theimladau hiraethus yr edrychai yn ol ar y Cyfarfod Talaethol diweddaf yn Fern- dale. Yn hwnw yr oedd y Parch. J. Griffiths yn adrodd ei hoff benill— Pwysolm henaid ar ei fynwes, Edrych ar ei wyneb lion, Caru nes annghofio'r oriau Sydd im' ar y ddaear hon. Cytunai hi yn hollol a'r hyn oedd wedi ei fynegu eisoes fod eisiau dyrchafu pobl ieuainc i safon uwch mewn llenyddiaeth. Y mae digon o lyfrau rhagorol i'w cael. Nis gallai hi byth annghofio, na dianc oddiwrth y dylanwad daionus a gyn- yrchwyd ar ei bywyd trwy ddarllen llyfr anfar- wol a buddiol y Parch. J. Angel James, Ar- weinydd y ferch ieuanc oddicartref." Ystyriai hi y llyfr hwnw, a'i gydymaith, "Arweinydd y gwr ieuanc oddicartref," yn nesaf at y Beibl. Ond wed'yn pwysig peth yw cofio mai y Beibl a ddylai fod yn destyn-lyfr priodol ein hefryd- iaeth. Un o ddywediadau pert Mr. Spurgeon oedd, There are other good books, but the God of all is the Bible." Llawenhai pawb weled yr Hybarch THOMAS MORGAN, Cyn-Gadeirydd y Dalaeth, yn bresenol. Sonid llawer am yr angen am adfywiad crefydd- ol, ond yn nglyn a hyny dylid cofio fod yn rhaid cael offerynau iach, pur, cymwys. Ac y mae yn anmhosibl i neb fod yn frwdfrydig heb fod wedi profi nerthoedd adfywiad yn ei galon ei hun. Buasai ef droion yn siarad yn y Seiat Fawr ar dystiolaeth yr Yspryd Clan ond dy- munai adgofio y gwrandawyr yn awr o dystiol- aeth yspryd y dyn ei hun. Rhaid i'r olaf gael ei blaenori gan y gyntaf. Yn syml, ymwybydd- iaeth o ffrwythau a nodau y bywyd crefyddol yw, a rhwng y ddwy dystiolaeth hyn y gorweddai ei brif ddedwyddwch ef. Gwyddai ef beth oedd gorwedd yn y gwely mewn poenau arteithiol am naw mis. Ond derbyniodd nerth i bregethu ami dro pan yn glaf yn ei wely. Mewn profiad o nerthoedd crefydd, a phregethu hono i eraill, yr oedd ef wedi byw ac yn dymuno cael byw.- E.B.R.

CYFARFOD TALAETHOL GOGLEDD CYMRU. DINBYCH, MAI 13-17. [GAN EIN GOHEBYDD.] (Parhad o'r rhifyn diweddaf.) ACHOSION Y CAPELAU. Ysgrifenwyr Pwyllgor y Capeli ydynt y Parch. R. Lloyd Jones, a Mr. Robert Davies (Prestatyn). Eisteddodd y Pwyllgor am oriau ddydd Llun, nid yn unig i ystyried y gyfriflen flynyddol, ond hefyd i ystyried y ceisiadau am ganiatad i adeil- adu capeli newyddion, helaethu, ac adgyweirio, &c. Dygwyd yr achosion hyn, gydag argymell- ion y Pwyllgor, ger bron y cyfarfod gan y Parch. R. LI. Jones, a chymeradwyd y rhai canlynol.i— Glanadda (Bangor), capel newydd: i eistedd 205, gwerth 1,201p. 10s. echwyn, 300p. grant, lOOp. o Drysorfa yr Ugeinfed Ganrif, lOOp. Criccieth, capel newydd i eistedd 370, gwerth 1,771p. 10s. echwyn, 400p. grant, 200p. Menai Bridge, capel newydd: eisteddleoedd, 262, gwerth 1,623p.; echwyn, 400p. grant, 200p. o Drysorfa yr Ugeinfed Ganrif, lOOp. Bethel, Caergybi, adnewyddiad, ac ysgoldy, &c eisteddleoedd, 640; traul, l,970p. echwyn, 500p. grant, 250p. Bethania, Bagillt, adne- wyddiad, ac ysgoldy, &c. eiseteddleoedd, 700; traul, 513p. echwyn, 140p. grant, 40p. Be- thesda (Tregarth), adgyweiriad y draul, 369p. echwyn, lOOp. Llanddona (Beaumaris), adgy- weiriad y draul, 64p. grant, 20p. Penygroes, ty gweinidog: gwerth 672p. Porthdinorwig, ty gweinidog: gwerth 588p. Pen Nebo, Menai Bridge, rhoddwyd caniatal i'w werthu: pris dysgwyliedig am dano, 200p. Corwen Rhodd- wyd caniatad i werthu darn o dir dysgwylir am dano, 130p. Argymellwyd fod i Knowsley Road, cylchdaith Shaw Street, a dau le arall yn nghylchdaith Mynydd Seion, Lerpwl, i wneyd cais at Drysorfa yr Ugeinfed Ganrif er cael gwybod pa faint o gymorth a allant ddysgwyl o honi er codi capelau, neu ystafelloedd cenadol, yn y cyfryw leoedd. [Ymddangosodd enwau y rhai a argymellwyd i fod ar y Pwyllgor yn ein rhifyn diweddaf- t.d. 2, col. 3.] Darllenodd Mr. Robert Davies adroddiad nod- edig o ddyddorol am sefyllfa meddiannau y Cyfundeb yn y Dalaeth. Y mae efe yn gofalu am y rhan hon o'r gwaith er's blynyddau, gryn lawer, ac yn ei wneyd yn ofalus a ffyddlon. Hysbysai fod yn y Dalaeth 247 o gapelau sydd yn eiddo y Cyfundeb, gyda 36 o dai gweinidog- ion yr un modd. Cynwysai rhif y capelau bedwar o gynydd: capelau newyddion Trelogan (Llanasa), Llanarmon (Wyddgrug), a Glynceiriog (Llanrhaiadr) ac hefyd Connah's Quay (Bagillt) sydd wedi dyfod yn eiddo rheolaidd i'r Cyfun- deb. Heblaw hyny, yr ydys yn addoli mewn 20 o gapelau, neu ystafelloedd eraill, wedi eu har- drethu, &c. Y mae gwerth cyfrifedig yr eiddo uchod (y capelau a'r tai, ac ysgoldy Bangor), yn 244,367p. (dau gant a phedair a deugain o fil- oedd, trichant a thrigain a saith o bunau). Gwna hyny gynydd o 6,713p. ar gyfrif y flwydd- yn flaenorol. Rhoddwyd cyfrif o bob un o'r rhai hyn fel yr oeddynt am y waith gyntaf wedi eu cwblhau ar y gyfriflen. Y chwanegiad mwyaf oedd capel newydd Seacombe 1,940p. Cyd- swm y dyledion yn niwedd 1898 oedd 17,954p., yn cynwys yr echwyn dilog i Drysorfa Capeli y Dalaeth. Yn ystod 1898 aed i ddyledion ne- wyddion (ar gyfrif y capelau newyddion) o 6.960p., gyda 870p. o echwynion o Drysorfa y Capeli. Ac o'r tu arall talwyd yn ystod y flwy- ddyn 1899, o ddyledion (o dan log), 3,735p. gyda 1,453p. o, echwynion (di-log) i Drysorfa'r Capeli. Yr holl ddyled ar yr eiddo, sydd yn werth dros ddau cant a phedair a deugain o filoedd o bunau, ar ddiwedd 1899 oedd 20,946p., cynydd o 2,991p., er fod yr eiddo yn werth mwy o 6,713p. Dengys hyn oil ein bod yn well allan o gryn dipyn ar ddech- reu 1900 nag oeddym ar ddechreu 1800, pan nad oedd genym ond un ystafell ardrethol fel lie o addoliad ar ein helw. Aeth Mr. Davies rhagddo i roddi cyfrif o dderbyniadau a thal- iadau y flwyddyn. Yr oedd y derbyniadau mewn rhai achosion yn annigonol i dalu yr holl ofyn- ion, tra mewn achosion eraill yr oedd arian mewn llaw; ac wedi cyfartalu y ddwy ochr ceir fod 679p. mewn llaw ar ddiwedd y flwyddyn. Rhy araf yr yswirir rhag tan: dim ond wyth o