Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

3 articles on this Page

CAN MLYNEDD YN OL.

News
Cite
Share

CAN MLYNEDD YN OL. CREDWN ein bod yn iawn wrth ddywedyd ein boj yn fwy dyledos i John Williams, 2il, oedd yn olygydd yr "Eurgrawn" o Awst, 1826, hyd Awst, 1829, nag i neb arall am hanes dechreuad Trefnyddiaeth Wesleyaeth Gymreig. Nid ydym heb feddwl y gaH&sai efe, yn yr adeg hono, ei wnenthnr yn gyflawn- acb a manylach, a theimlasom lawer gwaith y bnasai yn dda genym pe bnasai efe yn y oyraedd i ateb ambell i gwestiwD y carasem ei ofyn. Eithr, poed a fo, y mae yn dda odiaeth genym iddo wneyd yr byn a wuaeth efe ac yo neiliduol am iddo fodyn foddion i ddyogeln adroddiad Edward Jones, Bathafarn, ei hon o'r modd y bu pethan. Gwyddom i Edward Jones, mab Bathafarn, ger Haw tref henafol Rhuthyn yo. Nyfiryn Clwyd, goel meddiant profiadol o grefydd Iesu Grist mewn amser oddiwygiad crefyddol yo Manchester, ac iddo gael profiuid fel gweifchiwr Custion- ogol mewn undeb ag hglwys Wesleyaidd (Seisnig, wrth gwrs) Oldham Street, yn y dref hono, am beth ameer eyn y oydgyfar- fyddied o achosioo a'i cymeliasant i ymadsel, a throi ei wyneb taa ffermdy Bathafarn. y Y dyfodiad hwnw o Fanehester iFutbaflltn a fa y moddion i osod deohreoad Wesleyaeth Gymreig mewn fforf a threfn. Cyraeddodd y gwr ienenc-canys gwr ieoano, dwy ar hngain oed ar oedd efe ar y pryd; wedi eni yn mlwyddyn y tair caib (1777) ya y dywedai yr hen bobi-adref y dydd olaf o'r flwyddyn 1799 can mlynedd yn 01, wrtb y dydd o'r mie, i'r Sal neaaf oil. Y dydd hwow nid oedd Wesleyaeth Gymreig me.vn fforf a threfn. Yr oedd Kiohard Hat rison Llaneorgain, ac Evin Roberta, Dinbyoh, yn Gymry, ao yn Wesleyaid a'r naill a'r ilail yn pregethu, ac yn pregethn yo achlysurol j II y Gymraeg • ao yr oedd yn Llaneorgain ac yo Niebych Restr Eglwysig II Chymry yn p<>r- tbyn iddynt. Eithr nid oedd Wesleybf h Cymreig wedi cychwyn oto. Gadaw r i Edward Jones ddyweyd yr hanes, yn ei fodd syrol ei hun. Mi a gyraeddaia Ify nghar- tref," ebai efe, y dydd olaf yn y flw.p<iyn 1799. Nis gallaswo dawela fy meddwi, aq bod yn esmwyth yn aDman, nea myn 1d i Buthyn i ymofyn am le cyflens i'r br .dyr bregeiho yr efengyl yoddo. Yroedd yo dda dros ben gan Mr John Davies, brawd y Parch Owen Davies, a Mr John Jojea, ei IIRI, glywed fy mod yo penderfyna cael yMtth, istiaid Wesleyaidd i DdyffVyn Clwyd. Ctil", a hanes am le lied gyflens yn mben y dref p f ystafell fawr Mr John Edwards, y OWtlh r, yr hon a gymeraia y 3ydd o Ionawr 180u" Uymeriad ystafell John Edwards oedd y c m cyntaf i osod ffarf i Wesleyaeth Gymreig yr hyn a fydd gan mlynedd yn ol i ddydd Mercher nesaf Y mae yn wir mai mewn awyrgylch Seisnig yr oedd Edward Jonea ar y pryd. Y brodyr yr ymotynai am le cy- fleus iddynt bregethn yr jefeogyl ynddo oedd gweinidogion (Seisnig) Caerlleon. Nis! gwyddom y gwyddai efe yr adeg hono am Richard Harrison ao Evan Roberts. Credwn mai ihy brin; oanya efe a ddywed Did iddo ef en cael hwynt allan, ond i'r gair am y llisyddiant yn Rhuthyn fyned i'w olastiau hwynt. Modd bynag, syniad Seisnig a feddianai Edward Jones ar y cyntaf efe a ddywed naa gallasai efe ei hon ddim gweddio yn Gymraeg, ac y mae yn debyg na feddyl- iodd yn amgen nad oedd pawb yn deall Seisonaeg. Ond efe a ddeallodd cyn hir fod llawer yn gofidio am nad allasai lefarn yn y Gymraeg, ac am hyny efe a benderfyoodd wneyd "cynygiad ar hyn," a ba yn fwy llwyddianas nag yr ofnodd, ac yn faan bec- dithiodd yr Arglwydd ei lafar i enill eneidiaa. Gan mlynedd i heddyw, fel y gwelir, Did oedd VVeeleyaeth Gymreig mewn bod—dim un man i addoli ar wyneb yr holl ddaear. Ond oyn BDa gan mlynedd i ddydd oyhoeddiad ein rbifyn neaaf yr oeddym oyn belled yn mlnen, a bod genym le i addoli. Gwir mai ystafell ardrethol oedd y lie bwnw-yatafel1 John Edwards, y cariwr (ymddengys mai d-I y wasg a wnaeth yr hen gariwr yn gwnwr), ao Edward Jones yn denant iddi. Ao er mai yn Seisonill y meddyliai ao y cynlluniai Edward Jones, ar y pryd, yr oedd Rhywan Mwy nag Edward Jones, yo y modd syml yma yn rhoddi dechrenad i Drefnyddiaeth Weeleyaidd Gymreig. (iao mlynedd yn ol yr oedd y dechrenad yn fyohatj iawn, ond wedi dechren aeth y gwaith rhagddo gyda chyflymdra sydd, erbyn byn yn peri i ni Y trydydd dydd o'r flwyddyn 1800 nid oedd ein boll hanes yn ddim mwy na bod Edward Jones, y llanc o Weslevad a ddaethai adref o Fars- ceinion dridian yn flaencrol, wedi cymeryd ystaJell "led gySeua" i bregethwyr Seisnig Caer bregetha yoo pin y gallont. Ond erbyn dechrea Awgt y tiwyddyn hono yr oedd Rhuthyn i lawr ar Gofoodau y Gyrad!edd fel cylchdaitb, a cbyo fod yr Awst hwnw allun yr oedd Oweo Davies a John Hugbea ar y tir," acyn deobreo gwaithio. Cyboeddwyd eisoesfod cyfarfod mawr i gael ei gynal yn Rhuthyn tua diwedd Awst nesaf i ddathlu y Can- mlwyddiant a fydd ar y pryd ar ben. Y mae yn bryd i ni ar unwaith ddechreuymbarotoi ar gyfer y cyfarfod hw nw, gan benderfynu yn enw Arglwydd Dduw ein Tadau ei wneyd yn gyfarfod mawr er gogoniant i'w enw bendigedig Ef. Canfyddir llythyr y Parch John Felix, un o ysgrifenwyr y mudiad, yn y rhifyn hwh. Gadawer ini alw sylw pawb y perthyn iddynt ato. Oni fyddai yn briodol gwneyd rhywbeth y Sul nesaf — pen canmlwyddiant dyfodiad Edward Jones adref o Fanchester-i ddech- reu, megys, yn y dechreu i barotoi medd- yliau, i godi dysgwyliadau, i gymell diolch- garwch a gweddiau ? Paham na byddai ? Y mae eisiau i'n holl bobl sylweddoli mor ddwfn a byw ag sydd yn bosibl yr hyn a wnaeth Duw ini, a thrwom ni, yn ystod y ganrif ac un moddion i hyny fyddai eu cael i feddwl ac ymsynied yn gywir am y modd yr oedd pethau yn bod gan mlynedd yn oJ. Y mae genym y fath destynau diolch. Pan edrychwn yn ol dros wastad- edd y ganrif y fath nifer o golufnau a welwn Ac y mae pob un o honynt yn Ebenezer,a phobrEbenezer yn ein cyrnell i fendithio yr Hwn a'ncynorthwyodd,ac i ym- barotoi i ddyweyd wrth ein meibion, deili- aid Ysgolion Sul y Dalaeth, yn Nghyfar- fod Mawr Rhuthyn, yn niwedd Awst nesaf, beth y mae ceryg hyn yn ei ar- wyddocau!

ADNEWYDDU Y CYFAMOD. --

Advertising