Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
.LLYWODRAETH FILWROL.
.LLYWODRAETH FILWROL. YN ei araeth gampus yn Nghaerfyrddin, yr wythnos ddiweddaf, galwodd Mr Lloyd George sylw at un o effeithiau niweidiol polisi drygionus Mr. Chamber- lain, mewn perthynas a Deheudir Affrica, sydd a pherygl iddo aros yn hir yn y wlad./ Yr ydym yn cyfeirio at yr yspryd pleidiol i lywodraeth filwrol: yr yspryd fydd yn barhaus yn aflonyddu am ganoli amcan a gwaith y Llywodraeth mewn chwanegu darpariadau rhyfelgar. Gosod- odd Mr George y perygl hwn ger bron yn eglur iawn. Dywedir gan awdurdod- au milwrol uchel fod y rhyfel hwn wedi ein dysgu fod genym ry ychydig o filwyr, fod eisiau gynau ffasiwn newydd, a lluaws o bethau y bydd y rhai sydd yn dda ganddynt ryfel yn sicr o weled eu heisiau; a'r pwysigrwydd o'u cael ar frys, nes y mae lie i ofni na bydd y Llywodraeth nar Senedd yncymerydhamdden i ddim arall, yn y blynyddoedd nesaf, ond i lunio a phasio mesurau a fyddant yn gynyrch yr yspryd niweidiol hwn./ac ar yr un pryd yn gymelliad, ac, yn, gefnogaeth iddo. Y mae hyny yn goTygu ffarwel i bob symudiad diwygiadol gartref. Nid oes dim yn fwy effeithiol i fofldloni Tori- aeth, trwy adael tamlywodraeth gartref yn llonydd, na chadw y wlad yn llawn o yspryd rhyfelgar, er mwyn iddi fod yn rhy brysur,. yn gofalu am fuddianaUtyr. Ymerodraeth yn-rhywle oddiallan, i dalu I sylw t bethau mbpfychain 'a'r annghyf- iawnderau sydd eisiau eu symud yn Mhrydain a'r Iwerddon. A bydd jiyif yn golygu costau hefyd. Nid yn unig„,y; bydd raid talu treulion aruthrol y rhyfel hwn, a gwneyd i fyny am y colledion yn nglyn a'r fyddin a achosir drwyddo. Bydd raid gwneyd hyny. Pleidleisiwyd deng i miliwn ato yn barod, ond-beth yw deng miliwn Bydd y tirfeistr a'r parson druain, tlodion, mewn perygl o golli eu dognau, pan ddaw y cyfnod cyntaf i fyny. gan gymaint a fydd yr angen am arian i dalu traul y rhyfel. Eithr nid ar hyny yr erys pethau. Bydd gofynion llywod- raeth filwrol yn cynyddu yn harhaus. Bydd raid cael arian i weithio cynlluniau newyddion allan, ac i chwanegu adnoddau rhyfelgaa y Deyrnas. Os caiff Llywod- raeth filwrol awdurdod gwae y wlad. Ac un o effeithiau peryglus y rhyfel presenol fydd rhoddi esgus i fiwriaeth gymeryd meddiant lladradaidd o safle i fynu ei ffordd ei hun, tra y byddo y wlad yn ieddw ar ddiod wladgarol', Jingo. Ac nid mewn gorfod talu y costau y bydd yr unig anfantats, na'r niwaid mwyaf. Y mae llywodraeth filwrol, yr yspryd mil- wrol yn arwain i golli golwg ar iawnder, ac i ddibynu ar nerth. A phan y cyll gwlad ei gwerthfawrogiad o'r hyn sydd iawn, pan y gwneir hi yn ddall gan lwch melyn fel nas gall weled iawnderau pobl eraill, y mae ei dirywiad moesol yn sicr a pha beth sydd yn canlyn hwnw ? Bu adeg, ebai Jeremiah, na choeliasai bren- inoedd y ddaear, na holl drigoliou y byd y deuai y gwrthwynebwr a'r gelyn i mewn i byrth Jerusalem." Ond gwyddom pa I fodd y bu. Y modd i wneyd y wlad hon yn Little England," y ffordd i fod yn Littlej Englander ydyw ymddiried mewn gallu milwrol yn mhlaid polisi jannghyfiawn, ac i helpu miliwnyddion I ariangarol i foddhau eu chwant mewn I trawsfeddiant. Y mae ein bod yn anfon ein gwyr cryfion i gael eu lladd, ac eraill, i wrth y cannoedd, i ddychwelyd adref i fod yn aaafus am y gweddill o'u hoes: y mae gwneyd cynifer o wragedd yn CY weddwon, ac o blant yn amddifaid, er mwyn gwanc ariangarwyr, ac i foddhau uchelgais falch dyn diegwyddor, yn gam- wri dybryd a ni ein hunain, heblaw yn gam cywilyddus a phobl eraill y mae gan- ddynt gystal hawl i ddaear Duw ag sydd genym ninau. Y mae y ffordd hon yn sicr o fod yn oriwared a derfyna mewn Little England." oddigerth i rywbeth gyfryngu i lesteirio yr yspryd sydd. ar waith yn ceisio codi llywodraeth filwrol i awdurdod.
NODION O'R GORNEL.
NODION O'R GORNEL. Oddiwrth bwy debygech chwi' foneddigion, y derbyniois i lythyr beddyw y borea—oddi wrth yr hen frawd da Thomas Williams y Cyman t le wir, oe ni welsooh chwi erioed gymaint a siriolodd o ar fy yspryd i. Bu adeg y byddai Thomas Williams a fiuaa yn gweled ein gilydd yn wsddol ami' ac yn cael yohydig Q gyfeillach gyda'o gilydd, a hono bob amser, i mi beth byoag, yn adeiladol ac adfywiol. Yr oedd rhyw bath i'w gael bob amser wrtb ym- ddyddan ag ef. '< Thomas Williamsy Rhob oedd yr enw yr addabyddid ef wrtho yn y blyoyddoedd hyny so am flynyddan cyn hyny yr oeddwn yd ei adnabod trwy glwed am dauo fel pregetbwr doallos, a sylweddol, ao yn ooa- elig am ei ffyddlondeb yo nghylchdaith Wydd- grng. Ond ymae amser yn newid llawer ar betbao a chysylltiadan. Aeth Thomas Williams i fyw l r Cymau, yn nghylchdaith Coedpoetjh, a mioau i'r pentref yma, ac oi chawsom nem- awr o gyfeillach a'n gilydd er's Ihwer dydd. Gellwch feddwl felly fod yo dda neilldnol genyf gael llythyr oddi wrtho. Y mae yr hen frawd wedi darllen llawer yo ei oes; ond nid, oes ganddo ymddiried ypiddo /ei hon i ysgrif- ena ond ychydig ac felly yr oedd ei-- lythyr yn werthfawrocsch am mai prinion yw ei ly-, tbyiiu. "Wel, foaeddigioD,,llythyr pre fat yw y liythyr, ond cewch.c^wi.wybod rhai pethau, sydd yn&do. Yn gyntaf oil, y mae efe yn dyner iawn yn dadgan cydymdeimlad caredig —r< ■ ————m a gyda 6, ao yr wyf cyn sicred o gywirdeb ei cydymdeimlad ag wyf o'r ffaith fod pedwar bys ao no fawd ar bob an o m dwy law. Ond aid arosaf fcydar pethau preifat: y mae pethas eraill sydd fwy dyddorol i chwi. Dyma rei d f-nfadaa Yr wyf yn aelod eglwysig gyda'r W yaid er'r trigain a thair o flyuyddoedd, ac yu rhyw Ion o bregethn er's deuddeg a den- gaio." Gweir felly fod Mr Williams wedi cael hir brofi id a gallaf fiaau sicrhaa iddo fod yn llifaras a defoyddiol: yr oedd efe yn ddowinydd da, wedi ei foldio o danddylaowad yr hen Samoel Dafis y laf.; ac nidoedd odid i wrandawr yn gallo deall a gwerthfawrogi Owen Williams, a John Evana yn well nag ef. Ac heblaw byoy yr oedd efe, o fawn ei gylch, yn sylwedydd craff; a thrwy eifod bob amaer yn meddwl, ac yo bar brofiadol o bethan yr lefen- gyl, yr oedd ei bregethn yn gyfoethog, ao i'.t pWVDt. Wel eto, dyna ddarn arall o'i lythyr Y mae geoyf gofion am lawer o ddygwydd- ao er y pryd hwnw. Yr oeddwn yn nghyfar- fod Canmlwvddiant Wesieyaeth ya nghapel Pendref, Wyddgrog, drigain mlyaedd yn ol. Yr oedd Aubrey fawr yoo, mewn hwylyn adolygo yr yslormydd yr aethai Wesleyaeth drwyddyot yn yatod y can mlynedd Ond y peth a WDaeth yr ystormydd iddi, meddai efe, oedd yr bya I a wna ystorm i ambell goedeo: ei hysgwyd oes i'w gwraidd fyned y J ddyfcach, j'i gwneyd yo braffach a chadarnach, ac yo fwy fifrwthlon. Gwelais eraill sydd wedi cyr- aedd adref er's llawer blwyidyn yn eo phth, yr hen Fonner, a—lluaws "eraill." Clywais Eo«er Edwards, o fendigedig goffadwriaeth, yn son am Bonner yn y oyfarfod hwow. Yr oedd gan blant laaaohar Roberta (tad ynnghy- fraith y diweddar Cynfaen) gadw-mi-gei," ar ffurf iar (o bridd-lestr), ao yr oedd yr boll sylltaa, a'r chwechao ('doedd dim t^ir-oeiniogaa gwynion, na grotiao ypryd bwnw) alr ceiniog- aa a'r dimenaa a ollyngwyd i mewn trwy y twll oedd wrth y grib yr iar, i fyned at y drysorfa Ganmlwyddol. Dygwyd yr iar yn fyw ae yn iach i'r capel, a dodwyd hi ar y bwrdd ar y platfform i aros ei hamser." Ao yn y man yr amser a ddaeth i'w—lladd tihaid oedd troi y gwddf cyn y geilid oael yr arian a gasglasai. Ao i ran Richard Bonner y daeth y gorohwyl hwn ao efe a'i cyflawn- odd yn y modd mvty&l^Bonneraidd yn bosibl, er difyrwoh annghyffredin iawn i'r gynulleidfa. A chafwyd fod y iar wedi tala ya dda am ei ohidw. Wel,, yn wir, rha d i mi adael Jy gweddill o lythyr fy ben gyfaill hyd fy Nodion nesaf-gyda diolch yn fawr iddo am daoo. 'RHEN WR LLWYD.
SHAW STREET, LERPWL.
SHAW STREET, LERPWL. Y GSMDEITHAS LENYDDOL A DUWINYDDOL. -NoliJ Fercher diweddaf eawaom yr hyfrydwoh o wrando ar y Parch J. Price Roberts yn dar- llen papnr ar." Feirda Weslayaeth Gymreig." Cyfeiriodd yn fyr am y diwedddar Ehedydd Ial, loan Taohwedd, loan Mai, ao eraill. Wedi hyny cawsom ganddo ddysgrifiad mwy helaeth o'r pump bardd canlynol: Gethin Jones, bardd nator, gwlad, ac athrylith, yn gweled barddon- iaeth yn mhethan cyffredin bywyd. Oawsoin llawer-o ddifyrwoh wrth wrando ar Mr Roberts yn darllen amryw o ddarnan doniol ao yamala o waith y bardd-enwog Gethin Joaes. Efe a ddysgrifiai Cynfaen fel. bardd darfelydd, a dyehmyg. Cawsom wledd yfibtydol wrth wrando Mr Roberts yn darllen rhanan o waith barddonol yr anfarwol Cynfaen. Dewi Mawrth, bardd tynerwoh, bardd yr englyn natariol oedd efe. Valoan, a Clwydfardd. Gwelaf fod fy aylwadan ar y papnr rhagcrol hwn yn myned braidd yn rhy faith felly rhaid berfyna. W.E.J.
[No title]
DA y gwnaeth yr Herald Cymraeg," yn y rbifyo am ddoe, alw sylw at y datgoddiad sydd yn y "Speaker," am ddydd Sadwrn, o bydredd y Wasg Seisnig yn Johannesburg, a'r rhan a* wnaeth hi tuag at arwain i'r rhyfel presenol. Byddai yn dda i'n boll ddarllenwyr ddatli^n y briferthygl hono yn enwedig y rhai sydd wedi ei oamarwain i gymeryd yn ganiataol mai ar y,: TransvafJI y mie y bai yn achos y rhyfel presenol. Diolch i'r "Herald" am ei ertb^gl.
l'....'" CLEMYF A CHAM.
l' CLEMYF A CHAM. NIDyw y penawd hwn yn cyfeirio at y rhyfel yn Neheudir Affricaj Gwyr ein darllenwyr beth yw ein barn am y rhyfel,ein bod yn ei ystyaed yn ddiangheniaid ac annghyfiawn. Ac nid ydym eto wedi gweled rheswm dros newid ein barn. Ond nid cam. wedd y rhyfel sydd genym mewn golwg yn awr, nac yn wir, unrhyw gamwedd o gwbl. Awgrynwyd y penawd gan eglureb a geir yn mhregeth y Parch. W. L. Watkinson ar Drysoifa yr Ugeinfed Ganrif, yr hon a gy- hoeddwyd yr wythnos ddiweddaf. Ebai Mr Watkinson,^ u Cwynai milwr ieuanc Groe- gaidd fod ei gleddyf yn fyr ac atebwyd ef yn ddiatreg gan hen fllwr profadol, 'Rhowch gam ato ynte (' Add a step to £t.') A dy- wed af inau wrth y rhai a deimlant fod eu hamser a u harian a'u cyfleusderau yn fyr, ychwanegwch gam,' mewn geiriau eraill Gwnewch i fyny am eich diffyg mewn ad- noddau, cyfleusderau, a moddion, trwy ychwanegu penderfyniad, brwdfrydedd ac aberth mwy angerddol." Dyna gyngor amserol y Cynlywydd Watkinson i'r Eglwys Wesleyaidd yn nglyn a Thrysorfa yr Ugein- Ganrif, ac yr ydym yn ei drosglwyddo drosodd i sylw y Wesleyaid Cymreig. Yr ydym wedi cyhoeddi rhyfel yn erbyn pechodau ein hoes, gelwir ar ein byddinoedd i barotoi ar gyfer brwydr fawr yn erbyn anwybodaeth, offeiriadaeth, a meddwdod ein gvvlad. Dyma ryfel ag y gallwn deimlo yn dawel yn ein meddwl ei fad yn angenrljeidiol ac yn gyfiawn. Ni fu y gelyn erioed yn fwy haerllug nag ydyw ar ddiwedd y ganrif bre- senol. Edrycher ar allu a beiddgarwch aru. throl y fasnach feddwol, a meddylier am y modd y mae yr offeiriadaeth yn gwrthio ei gwaith yn mlaen, ac at hyny cofier am y miloedd a gadwant draw oddiwrth ein hadd- oldai mewn dygn anwybodaeth a difaterwch yn nhylch yr efengyl a hawliau Duw. Pan ystyriom bethau fel hyn, gallwn yn hawdd ofyn onid oes achos am y fath gynllun beidd- gar a Chronfa y Miliwn Ginis er darparu moddion i dynu cestyll annuwioldob i'r llawr ac adeiladu yn eu lie demlau i'n Duw? Pan ofynodd y Llywodraeth am arian i gario yn mlaen y rhyfel yn Neheudir Affrica ychydig amser yn ol, pleidleiswyd gyda pharodrwydd y swm o ddeg miliwn. A bydd y Senedd a'r Wlad yn ddigon parod i ych- wanegu ugain miliwn arall pan ofynir am danynt. Bernir y bydd y rhyfel ofnadwy hwn yn costio o leiaf haner can miliwn i'n gwlad. Tra y mae Prydain Fawr yn foddlon i wario haner can miliwn tuag at ddinystrio bywydau, tybed nad all yr Eglwys Wesley- aidd gyfranu un filiwn at gadw eneidiau. Gallwu, a chredwn fod digon o ffydd a gweithgarwch yn ein cyfuhdeb i wneyd hyny. Ond rhaid i ni symud yn mlaen, a symud yn unol, a gwrol, os ydym i Iwyddo. O'run filiwn a ofynir at y rhyfel ysprydol hwn nid oes ond rhyw saith gan mil wedi eu haddaw hyd yma j a thua 3aith ugain mil wedi eu talu. Dechreuasom yn dda, ond y mae rhai eisoes yn dechreu cwyno, fel y milwr ieuanc Groegaidd. fod eu cleddyf yn fyr, yn rhy fyr i daro'r nod, ac i gario'r fuddugoliaeth. Beth wneir.?. Ai dodi y gleddyf yn'wain, athroi yn ol gan gyffesu methiant ? Na ato Duw-! Yn hytrach, rhown gam at y cleddyf. Ychwanegwn at y cleddyf byr gam hir yn mlaen. Gyda -chleddyf a cham ni a gyr- aeddwn y nod ac a enillwn y fuddugolaeth. Adeg i gamru yn mlaen ydyw hi yn awr. I mae gan fechgyn ysgol ryw chwareu a elwir ganddynt yn hwb, cam. a naid." 0s dyg- wydda fod gan fachgen goesau hiripri i'w alluogt i gamru yn fras bydd yn debyg o enill y fuddugoliaeth er iddo. fod ynddim ond rhedwr neu yn neidiwr gweddol. A gawn ni ddefnyddio n'ugyr syml fel hyn yn nglyn a'r symudiad mawr sydd .genym ar droed fel enwad, yr hwn sydd yri mhell o e fod yn chwareu plant? "Rhoddwyd" hwb rhagorol i gynllun y Miliwn Ginis yn nechreu y flwyddyn brescnol. Cofir yn dda 1m y brwdfrydedd a'r unfrydedd a nodwedd- ai y Cyfarfodydd a gvnaliwyd ar y pryd trwy Loegr a Chymru. Ond nid ar y hwb y mae y fuddugoliaeth yn dibynu bob amser Ef y dywed y ddiareb mai "deuparth gwaith yw ei ddechreu nid bob amser y mae dechreu da yn wystl o lwyddiant ter- fynol. Yn amliawn mae y cam yn y canol yn penderfynu y tynged. A'n gwaith yn ystod misoedd y gauaf yma ydyw rhoi "cam" yn mlaen, ac os rhoddir cam hir a cham penderfynol yn awr ni fydd yn an- hawdd i roddi naid" derfynol i fuddug- oliaeth yn niwedd y flwyddyn nesaf. Gall Cymru fechan dlawd ddefnyddio cwyn y milwr Groegaidd gyda llawer o briodoldeb. Nid ydym mor gyfoethog a'n cymydogion Seisnig. Gweithwyr cyffredin ydyw corff ein pobl, ac nid Ilawer o rai boneddigion sydd genym ni. Ac heblhw hyny, y mae galwadau Ileol a chylchdeithiol mewn llawer man yn cwtogi ein gallu i gyfranu at Dry- sorfa y Miliwn. Gellir dyweyd gyda llawer o rym fod ein cleddyf yn fyr. Ond yr ateb digonol ydyw, "ychwanegwch gam ato." Er byred yw ein cledd, er lleied yw ein nerth, y mae yn bosibl i ni gyraedd y pym- theg mil a addawsom* ond i ni arfer mwy o wroldeb, mwy o hunan-ymwadiad, a mwy o lafur. Y mae genym ddeuddeg mil o bunau i'w casglu yn ystod y flwyddyn nesaf, a thrwy ddyfalwch cyson a threfnus ar ran swyddogion pob eglwys y gellir yn unig eu sicrhau. Ofer ydyw dysgwyl wrth y rhai, a addawsant i ddwyn eu ginis yn mlaen. Y mae rhai, mae'n wir, yn ddigon meddylgar a charedig i wneyd hyny. Ond gyda'r mwy- afrif rhaid myned atynt, a myned atynt yn rheolaidd cyn y ceir y symau addawedig. Golyga hyn drafferth ac aberth, ond pa Waith o werth a wnaed heb drafferth, pa fuddugoliaeth a enillwyd heb aberth ? At y tair mil a gasglwyd eisoes ymrovvn o ddi- I frif i gasglu y deuddeng mil sydd yn ol. At y cleddyf byr sydd genym, ychwanegwn gam. a boed yn gam cryf i fuddugoliaeth.