Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
ANWIREDD A GWAED. ! ,,'
ANWIREDD A GWAED. YN mhlith llawer iawn o bethau pwysig a tbra theilwng o ystyriaeth a ddywed- wyd gan Mr Samuel Smith, A.S., yn ei araeth gynwysfawr a chlir yn Mhenardd- lag wythnos i heno, nid oedd dim yn bwysicach na difrijolach na'r cyfeiriad a wnaeth efe at y ffajth gyffrous o ddiryw- iad amlwg, y blynyddoedd diweddaf hyn, yn syniad moesol a chydwybodolrwydd y wlad. "Yr ydym wedi syrthio yn ol," ebai Mr Smith, "oddiwrth faner ddyrch- afedig cyfiawnder yr hon y ceisiodd Mr Gladstone am gyhyd o amser ei chadw i fyny yn ein hymwneyd a chenedloedd Tramor." Y mae hyn yn rhy wir i'w wadu, yn rhy eglur i'w brofi. A pha ryfedd nid Mr Gladstone, na neb o gyff- elyb feddwl iddo, sydd wrth y llyw! Yr t oedd gan y baril a'r botel gymaint i'w wneyd a rhoddi y Weinyddiaeth bresenol mewn swydd ac nid yn y dafarn y ceir egwyddorion pur ac aruchel, nid yn y darllawdy y cymellir ac y meithrinir cyd- wybodolrwydd gonest a dwfn. Addefwyd yn gyhoeddus gan rai o wyr y ddiod mai eu masnach ydyw eu politics. Ac yn hyny y maent yn onest, ond nid yn adrodd newydd i neb sydd a'u llygaid yn eu penau. Ac wythnos i heddyw addef- odd Arglwydd George Hamilton, y gwr y mae agoriad ein llywodraeth yn yr India wrth ei wregys, mai polisi y Wein- yddiaeth ydyw dyogelu buddianau ei ffrindiau. Yr oedd hyn hefyd yn hysbys i bawb a dalasant sylw i weithrediadau y Weinyddiaeth ers dwy flynedd, er nad oedd neb hwyrach yn dysgwyl i aelod o'r Weinyddiaeth gydnabod hyny yn gy- hoeddus: Meddyliasom yn gyntaf, pan ddarllenasom hyn, am yr hen air, Gan y gwirion ceir y gwir." Eithr wedi ail feddwl yr ydym yn credu nas gallwn briodoli yr addefiad i wiriondeb—i ddi- niweidrwydd yr Arglwydd hwn. Ym- i ddengys yn debycach ei fod yn ddeilliadol o'i haerllugrwydd yn yr ymdeimlad fod gan y Weinyddiaeth saithugain o fwyafrif yn Nhy y Cyffredin, a ffyniant y syniad fod gallu yn gyfystyr ag iawn. Wedi i'r wlad roddi Arglwydd Salisbury wrth y tlyw nis gellir dysgwyl i don gwleidydd- iaeth fod yn uchel. Oni cheir dyn geir- wir wrth y llyw beth sydd ond dirywiad i'w ddysgwyl ? Dangosodd y Prif-wein- idog yn achos Cyprus ugain mlynedd yn ol nad oes ymddiried i'w air. Ac y mae y wlad yn gorfod dyoddef oherwydd y camwedd hyd heddyw; ac mewn rhan iiawr oherwydd hyny bu gwaed yr Ar- meniaid yn mwydo daear eu gwlad er's mwy na dwy flynedd. Yr oedd Arglwydd Salisbury yn benaf yn un o'r chwe' prif allu oeddynt yn cyfansoddi '• Cydgord Ewrop ond nid oedd gan y Galluoedd eraill ymddiried ynddo, nis gallasent am- gen na'i ddrwg-dybio. Gwyddai a theimlai Arglwydd Salisbury hyny, ac o'r herwydd gwelwyd ef yn bygwth, yn cymell, ac yna yn tynu yn ol drachefn a thrachefn, a'r Twrc yn cael ei ffordd, a Chrete yn cael ei gadael yn yr helbul, a Thessaly yn ei chyni, a Phrydain heb ddylanwad na pharch. Ac nid yw Arglwydd Salisbury yn gwella dim. Yr ydys yn cofio y modd y gwrthododd efe i'r Wesleyaid gael tir am arian i adeiladu capel arno yn Hat- field, ac am y modd y ceisiodd efe "ddianc o honi" y pryd hwnw. Yr un moddau oedd ganddo i geisio dianc o honi yn agwyneb y cyhuddiadau o'i ddiofalwch am wir fuddianau Prydain yn Tunis, yn Slam, a Madagascar. Nid oedd ryfedd i un newyddiadur ddyweyd ei bod yn an- hawdd cael geiriau i roddi darluniad cywir, ac ar yr un pryd yn ddidramgwydd, o'r modd yr ymwna Arglwydd Salisbury gyda ffeithiau adnabyddus. Da fod pobl eraill yn cofio yr hanes a'r amgylchiadau. Ychydig fisoedd yn ol yr oedd y miliwn- ydd Cecil Rhodes yn cael ei ddal, ac yn gorfod cyfaddef ei fod yn euog o arfer twyll ac o draethu celwydd. Ond yn fuan wedi hyny yr oedd Mr Joseph Chamberlain yn cyhoeddi nad oedd efe wedi ystaenio ei an- rhydedd! Nid yw celwydd a thwyll, a hyny mewn cysylltiadau a allasent yn hawdd arwain i ryfel yn Ewrop, yn ystaenio cymer- iad yn ol moeseg Mr Chamberlain Ac mewn canlyniad y mae y wasg Doriaidd yn molianu Mr Rhodes fel un o adeiladwyr yr Ymerodraeth. Nid yw ei "gamgymeriadau" (?) i'w cofio-y mae y Seison yn eu madd- eu wrth feddwl am ei hunanymwadiad (?) yn pocedu ei filiynau! Y mae polisi y Weinyddiaeth, mal y dywedodd Mr Samuel Smith yn Mhenarddlag, yn warthus i'r eithaf ac y mae y ddrwg-dybiaeth fwyaf anhyfryd yn gorphwys ar y Swyddfa Dref- edigol. Ac, fel y mae yn hysbys, y mae yr anwir. edd y mae y Weinyddiaeth yn euog o hono wedi arwain i dywallt gwaed lawer ar der- ynau Gogledd-Orllewinol yr India. Wyth- nos i heno, fyth, yr oedd Arglwydd Wolseley yn dywedyd gyda math o ymffrost mai un o hynodion y fyddin Brydeinig oedd ei bod bob amser mewn rhyfel ac yr oedd y" gwyr gwaedlyd oedd yn bresenol yn euro dwylaw ac yn chwerthin. Dylasent, o gywily.dd, fyned i'r graig, ac ymguddio yn y llwch. Ac yn ngloddest fawr Cyfarfod Undebol y Toriaid canmolai y Prif-weinidog wroldeb milwyr Prydain a'r India yn lladd yr haner- barbariaid y torodd ei Weinyddiaeth ef mor haerllug gyfamod ac addewid gyda hwynt. Y mae ein cydymdeimlad yn wirioneddol gyda'r milwyr truain sydd yn cael eu gyru i ladd a chael eu lladd ar derfynau yr India ond yn mha le y gellir cael iaith i ddangos atgasrwydd pob egwyddor a chydwybod onest tuag at yr anwiredd a barodd y fath resyni ? Wrth gwrs, y mae y Prif-weinidog wrth ei hen gastiau yn ceisio dianc o honi." Efe a ganmola y milwyr, a gria gywilydd ar y rhai sydd yn condemnio yr anwiredd am gyhuddo Arglwydd Elgin, ac a geisia ym- gyfiawnhau am nad yw Arglwydd North. brook yn condemnio. Ond mewn gwirion- edd nid oes a fyno y wlad yn umongyrchiol a'r pendefigion hyny. Pwy a roes y cy- hoeddiad allan fod yn rhaid i'r llwythau rhwng Peshawur a Chitral ymostwng o fodd neu anfodd i ni eu difeddianu o'u hannibyn- iaeth, a hyny wedi rhoddi sicrwydd iddynt y parchem eu hannibyniaeth-pwy a wnaeth hyny ? Y Weinyddiaeth y mae Arglwydd Salisbury yn benaf gwr ynddi a'r Wein- yddiaeth hono a gyhuddir yn gyfiawn o fod yn euog o anwiredd a gwaed. Profodd Syr Henry Fowler hyn mewn araeth nodedig o alluog a chlir a draddodwyd ganddo i'w etholwyr nos Sadwrn diweddaf. Fel cyn- ysgrifenydd yr India yr oedd ganddo wyb- odaeth glir a sicr am sefyllfa pethau cyn dyfodiad y Weinyddiaeth bresenol i swydd. Gwyddai beth oedd polisi Gweinyddiaeth Rosebery, a'r addewid a wnaed i'r llwythau yn nyffrynodd Chitral; ac efe a ddangos mor oleu a haul haner y dydd fod y Wein- yddiaeth bresenol wedi mabwysiadu polisi hollol wahanol, a thrwy hyny dori yr addewid, ac mai y canlyniad ofnadwy o hyny yw y tywallt gwaed sydd yn y lleoedd a nodwyd. Ac yr oedd y Weinyddiaeth bresenol wrth gymeryd y cwrs a gymerodd hi yn gwybod ar y pryd ei bod yn tori addewid. Profodd Syr Henry hyny hefyd hyd adref; ac wrth wneyd hyny efe a ddangosodd yn hollol glir fod cyhuddiad Mr Balfour oedd erbyn yr Wrthblaid bresenol, mai ail feddwl er mwyn niweidio y Llywod- raeth yn dyweyd ei bod wedi tori addewid, yn hollol ddisail. Ac mor oleu a hyny efe a ddangosodd hefyd mai oferedd yw i'r Prif weinidog gymeryd arno mai Arglwydd Elzin sydd yn gyfrifol am y galanas. Y mac holl gyfrifoldeb yr anwiredd a'r gwaed yn aros yn gwbl ac yn hollol ar Arglwydd Salis- bury a'i Weinyddiaeth.
"SWCH HEB GWLLTWR."
"SWCH HEB GWLLTWR." Tybed ai doeth ydyw dal ati i geisio gweitbio allan gynllun cynygiedig "Cymrn (Ryddfrydol) Gyfan pan y mae cymaint o debygolrwydd yn ymddangos y par yr ymgais hwnw iddi fod yo llaicyfan nag yw hi eisoes ? Y mae "Cymrn gyfan" yn ymddangos yn eithaf dymunol i'r Hygad mewn argraff, ac y mae y sain yn eitbaf swynol i'r glnat. y delfryd yn bur foddhaol. Ond y cwestiwn ydyw, A elhr gweithio y cynllun allan yn ymarferol ? Nid ymddengya peihan yn debygol ar hyn o bryd. Yn gyntaf oil rhaid cael cydwelediad ar y mater cyn y gellir ei gael felly. Ac nid vdys wedi dyfod hyd yno eto. Y mae Mr David Alfred Thomas, on o'r AeIodan dros Ferthyr-Tydfil-y gwr yr oedd y pleidleisiau drosto yn rbifo droB naw mil a dan gant yn yr etholiad diweddaf, y nifer lnosocaf yn Nghymru, os iawn yr ydym yn cofio- newydd fod yn siarad ar y mater. Ac y mae efe yn rhoddi ei ddedfryd yn erbyn y cynllno, a hyny mewn modd ao mewn iaith sydd yn awgrymu tipyn o deimlad yn y fargen. Nid oes ganddo ond credyd bychan iawn i'w roddi i Wasg Gogledd Cymru. Yn y Dehendir y mae yr eangrwydd a'r doetbinab a'r goleuni yn nglyn &?r Wasg Ac y mae y mesnriad a rydd Mr Thomas ar yr Aelodao sydd o blaid y symudiad o ran rhif ac o ran eymellion yn un sydd braidd ya brin. Ebai efe, "Y mae ciymblaid wedi ei flmfio, ao yn anffodus y mae gan y glymblaid hon lawer-mwy o lawer nag a ddylai fod-o ddylanwad ar y Wasg, yn yn enwedig yn Ngogledd Cymru." Hyd y gallwn ni farnu nid oes ond pur ychydig yn Mr Thomas, yn oglyn a'r cwestiwn hwn, sydi yn debyg o forteisio yn Rhyddfrydwyr y I Gogledd yn gyffredin. Y mae yn anmhosibl ei ganmol am ei arddull ai iaith yn ei ymosodiad ar yr Aelodau y gwahaniaetha ef oddiwrthynt; ao y mae yn holiol anesboniadwy i ni pa fodd yr oedd efe yn cael ar ei galon i'w rhedeg i Iawr, ac i fychanu ea gwasanaeth. Nid [ ydym yn proffeeu bod mewn unrhyw gyfrinach ond, fel yr ymddangosai pethan i ni yn y oyhoedd, ni wnaeth yr aelodaa Cymreig erioed yn well—onid allwn ddyweyd, erioed oystal ? Dyna oedd ein barn yn yr adeg y gwnelent eu gwaith, ae nid ydym eto wedi ein hargyhoeddi yn wahanol. Ond a gadael barn bendant a theimlad cryf Mr Thomas, a chlaerineb rhai Aelodan eraill, o'r cwestiwn, tybed ai ni chododd efe rai anhawsderau i sylw sydd yn galw yn briodol am ystyriaeth ? Nid oweBtiwn dibwys ydyw cwestiwn y draul. Ond heb fanylu ar byn o bryd yr ydym yn ofni fod y mater yn anymarferol. Yr ydym yn rhoddi pob credyd i'r rhai aydd yn dyheu am Gymra Gyfan, ao yn creu delfryd mor foddhaol o honi yn ol en dyheaad. Ond yn sefyllfa bresenol y teimlad a'r amgylchiadau, onid gwell yd- yw mdthrin cydymdeimlad mewn anccan, a chydweithio i'w cyraedd bawb yn ei drefn ei bun-gadael i yspryd Ebyddfrydiaeth gymeryd ei fforfian yn ol yr amgylcbiadau yo y Gogledd ac yn v De, yn Sir Fon ao yn Sir Fynwy, a gadael yr organseth gyffredinol o'r cwestiwn am y presenol ? Ofnwn, yn awr, os na bydd, y cyfanrwydd yn fwy nag ydyw yn bresenol cyn myned i Gaerdydd mai llai a fydd efe pan yr eir oddi yno. Byddai yo resyn i annghyd- welediad am y moddao beri diffyg gweithred- iad i gyraedd yr an amcan. Y mae Rhaglen Rbyddfrydiaeth yn rhy dda i gael ei dryllio mewn ymryson am y dnllian. Ychydig a wneir gyda sivch Tieb gwlltwr. Felly yr ymddengys pethau i ni heddyw. Os daw goleuni gwell, deued
BWRDD YSGOL.
BWRDD YSGOL. Y mae Bwrdd Yegol i Arglwydd Salis- bnlY mal oadaoh cooh i darw gwyllt. Yo uool a hyny y rhoes efe y gair allan i'w ganlynwyr clerigaidd am ruthr-Igymeryd y Byrddau Ysgol. Deallwyd y gair, ao y mae yr Eglwyswyr Toraidd o hyny allan, o Lundain i lawr, yn gwneyd pob ymdrech yn bosibl i sicrhan meddian o'r Byrddau iddynt en huaain. Nid am eu bod yn angerddol aw- yddas i wneyd y sefydliadau bendithiol hyn mor effeithiol a Uwyadianns ag sydd ddichon- adwy. Yn hollol fel arall. Y rheol gyda hwynt ydyw llesteirio y Bprddan i wneyd y gwaith y sefydlwyd hwynt er ei fwyn. Y mae ganddynt benelin," ac hyd y gallant y maent yn gweithio allan egwyddor yr hen air, Nes penelin nag arddwm." Y gwir yw y mae yr Eglwyswyr Toriaidd ar y Bwrdd Ys- go], fel rheol, yn holiol anouest. Cymerant arnynt warchadw llogellan y trethdalwyr, ao y maent yn enill ymddiried lluaws mawr o'r rhai hyny under false pretences, tra mai darostwng addysg yn Ysgolion Byrddol er mwyn ceisio cadw yr ysgobon sectol ar y bleen ydyw y gwir amcan. Felly y mae Cyfraith yr Ysgol- ion Gwirfoddol yn rhoddi chwe chan mil o bonau o arian gloewon y wlad i arbed lloge!l«au y rhai sydd mor angerddol awyddos am wneyd yr yagoldai yn felinau proselytio. Ao y mae gyfraith arall yn darparn can mil i'r Ysgolion Byrddol tJodion-chwe chan mil i'r Ysgolion Seoto!, an can mil i Ysgolion y Byrddao; chwe chan mil i arbed llogeli yr yawaeniaid a bon- eddion a boneddigesm y Friallen, on can mil i ysgafnhan baich y trethdalwyr obwe can mil i i broselytio, un can mil i weinydda addysg Gweithio allan yr un egwyddor yw oynllan y Toriaid ar y Byrddau Ysgo!: rhoadi chwe mantais i'r Ysgolion clerigol am an i Ysgolion y Byrddaa. Mal y cyfeiriodd Syr Henry Fowler, ddydd Sadwrn diweddaf, mae hwn yn gamwri y rhaid ei uniawna y oyfieasdra cyntaf wadi i'r wlad ddyfod i'w phwyll--wedi i'r Rhydfrydwyr ddyfod i awdurdod. Ond pa faint o niwiad a wneir cyn hyny
--_.............-'-,--::::-.....---.-.,-----.--NODION…
NODION O'R GORNEL. Y mae yn debyg, foDeidigion, y byddwch chwithau yn breuddwydio weithiau ae ambe11 waith, hwyrach, rai breaddwydion digon annifyr. Mi fyddaf fi felly, sat bynsg. Ond peidiwoh meddwl fy mod ya myned i'w hadrodd ohwaith. Sat bynag i chwi byddaf yn cael ambell freaddwyd dedwydd iawn. Y nos o'r blaen yr oeddwn yn fy mreuddwyd yn meddwl fy mod mewn cyfarfod gweddio mawr yo Llandrindod. Yr oedd y dyrfa yj fawr iawn, mewn ystafell fwy o lawer iawn nag sydd yno fel mater o ffaith, felly. A bobl anwyl, yr oedd yna gana! Canwyd tri phenill ar hydau M Baith a chweoh ar y doa Eifionyddt" Llinell gyntaf pob peaill oedd Ymostwng ac addoli! Yn swn y canu mi a ddeffroais. Ac yr oedd yu ddrwg genyf Yr oedd y canu mor felus! But bynag, aethym i geisio ymbalfalu i gael gafael yn y llinellau eraill. Bam wrthi am oriaa, ond yn methu. O'r diwedd cefais hyd i'r llinellau canlynol, ond nid wyf yn sicr mai dyna linellau y breoddwyd-heblaw y llinell I gyntaf o bob penill. Y mae geayf ofn fod penillion y breaddwyd yn well na'r rhai hyn. Modd bynag, dyma fi yn gyru y rhain mal y maent:— Ymostwng ag addoli Y Gwir a'r Bywiol Dduw Mae liuoedd glan y nefoedd, Oblegyd teilwng yw; Ardderchog foliant roddant Yn wastad iddo Ef- Mewn yspryd a gwirionedd Addolir yn y nef. Ymostwng ac addoli Yw'm dyled i a'm braint, Dyrchafu Duw, fy Mrenin, Molianu gyda'r saint; Mae amlder Ei ddaioni, Mae Ei drugaredd rad, Yn dysgu fod y Brenin I deulu dyn yn^Dad. Y mostwng ac addoli A wnaf wrth gofio'r Groe8- Y Groes, yn hon ymffrostiaf Dros weddill dyddian foes M&e'r cariad a ddadguddiwyd Trwy'r gwaed gaed ami hi, Yn hawlio yn oes oesoedd Fy nghariad goraf i. 'RHEN WR LLWYD.
[No title]
Printing of every description neatly andmptly pro executed at the "Advertiser" Office.