Y Gwyliedydd

JOSEPH, MAB JACOB. "Mae'r Beibl yn rboddi hanesios i ni Am blant aa am bob!, rhai nohel en bri, Ceir banes rhai doethioc, n banes rhai ffol, Fe'a rhoddwyd er addysg i'r oesau ar ol. Yn mblith y rhai doethion ceir Joseph yn un, Mab ydoedd i Jacob, mab anwyl a ohnn." (O'r gsctawd "Joseph," gan Pencerdd Maelo'). Ganwyd Joseph yn Mesopotamia—y wlad yr aeth Jacob iddi pan yn ffoi oddiar ffordd Esau ei frawd. Enw ei fam oea-d Rahel. Hi oedd gmrsig anwylaf Jacob. Ystyr yr enw Joseph ydyw ychwaneg, A hi a alwodd ei enw ef Joseph, gan ddywedyd, Yr Arglwydd a ddyry yn yehwaneg i mi fab arall" (Gen. xxx. 24). Gobaith a dymnniad a gyiawnwyd yn ngeoedigaeth Benjamin (Gen. xxxv. 18). Y mae hanes bywyd Joseph yn oael ei ddosbarthu 1 dair rhan, sef (1) Dwy flynedd ar bymtheg yn nby ei dad; (2) Tair blynedd ar ddeg yn gaethwas yn yr Aifft; (3) Pedwar ngain mlynedd yn llywodrRethwr ar wlad yr Aifft. Ni a sylwn yn y lie cjntaf ar hanes ei fywyd am y Than Saenaf o'i oes, set y ddwy flynedi ar "ynatheg a dreuliodd yn nby ei dad. Yr oedd Jacob yn hen wr pan gafodd Joseph ei eni. Mewn trefn i gael gwybod beth oedd ei oedran, edryohwn betb oedd at oedran pan aeth i fynu i'r Aifft, "A Jacob a ddywedodd wrth Pharaoh, dyddiaa blynyddoedd fy ymdaith ydynt ar hngain a chan' cilynedd (Gen. x'vii. 9). Oedran Joseph yn yr adeg yna oedd pedair mlynedd ar bymtheg ar hngain; oblegid deg ar hngain I mlwydd oed oedd efe pan woaed ef yo llywodraetb. "r gwlad yr Aifft, ao nid cedd ond naw mlynedd Set y saith mlynedd llawnder a dwy o'r cewyn, Wedi myned heibio er yr adeg hono nad celd Jacob gyda Joaaph yn yr Aifft. Felly gwelwn fod Jacob yn Un ar ddeg a pheaiwar again mlwydd oed pan gafodd Joseph ei eni; "Ac Israel oedd boffaoh gandle Joseph na'i holl feibion, oblegid efe ydoedd tab ei henaint" (Gen. xxxvii. 3;. 2. Wedi geci Joseph cododd ryw anesciwyihdra yn Jacob i fyned yn ol i'r wlad lie yr cedd ei dad Isaac yn byw, a'r oanlyniad fu fod Jaoob a'i denln yn ymsefydla yn I- ngwiad ymdaith ei dad, yn Canaan" (Gea. xxxvii. 2). Bngeilio'r Qefaid oedd gwaith Joseph fel ei frodyr, "A'r 'anc oedd gyda meibion Bilhab, a chyda meibion ra ^'Iphah, gwragedd ei dad a Joseph a ddygodd en "'ygair hwyDt at en tad (Gen. xxxrii. 2). Beth oedd y drygair ni ddywedir, fel nad oes genym ond ayfaln; ond yn ddiameu yr oedd gweled J aaob ya caru Joseph gymaint yn yohwaneg na'j frodyr yn enyn oasineb ynddyct tnag ato, fel rsas gallent ymddiddan ag ef yn heddyobol (Gen. xxxvii. 4). 0 amlygodd Jaoob ei hoffder tnag at ei fab Joseph, rwy roddi iddo siaoed fraith—siaoed a wisgid gan J^yr ieuaino a gwyryfon o'r doBbarth uohaf. Yr ^yn a arwyddir gan enw y wisg hon yn yr Hebraeg y{,y». mantell yn oyraedd hyd at y traed. Yr oedd Tamar, meroh Dafydd, yn gwisgo un ohonynt, Canys a'r oyfryw wisgoedd y dilledid merobed y brenin, y rhai oedd forwynion (2 Sam. xiii. 1819). Dlgon tebyg mai ffraao yn nghyloh y ffafr yr oedd Joseph yn pi gael gan eu tad oedd testyn y drygair, 80 mai wrth adgofio am yr adeg hono y dywedodd 1Vrtb ei frodyr, pan oeddynt yn myned o'r Aifft yr ail waith, "Naa ymryson weh ar y ffordd (Genesis rViV" 2^' ^8e 8*"neyd mwy o sylw o nn plsntyn hagcr y 11«11 yo peri i ddigofaint a chenfigen ooheaa yn mynvres y rhai nad ydynt wedi bod yn igon ffodus i dderbyn y oyfryw aylw eu hnna'n. fieblaw fod Jaoob yn hoffi Joseph yn fwy 11 na'i boll eicion"' fe frenddwydiodd Joseph ddwy frenddwyd ofyd, Ua ydoedd iddo weled ei frodyr ao yntan yn rhwymo yagnban yo DgbaDol y maes, ao wele y8gnbau ei frodyr a safasant o angylch, ao a Joseph; a'r llall oedd iddo yr hanl, y lleaad, a'r ser yn ymgrjmn idda. arodd adroddiad y ddwy frenddwyd yna i'w frodyr 1 gasau a ohas oyflawo. Brouddwydion Joseph oddiwrth Ddew Yn dd ac donatit htvy Wrth glywed rhai'n ei frodyr ef Wnaent ei gsøau yn fwy." (O'r Gantawd "Joseph," Penoerda Maelor). N'id oes son i Joseph frenddwydio am y dioddefiadau Oedd yn ei arcs, ao felly y mae llawer y dyddian yn yn addaw iddynt en hnnain hawddfyd a phleser, °nyddwch a llwyddiant; ond nid ydynt yn fenddwydio cm groesaa ao angbysnroa. 3. pan 08{J,J J08eph yn ddwy ar bymtheg mlwydd y yn oael gorchymyn gan ei dad i fyned i 'ohem, pellder o tna tri ngain milldir i'r gogledd o e^roni i edrych pa lwyddiant a digwyddasai i'w di? «F a0 ''r "Felly efe a'i banfonodd o cn t Hebron; ao efe a ddaetb i Siobem. A gwr ag ef, ao wele efe yn crwydro yn y p "e"* A'r gwr a ymofynodd eg ef gan ddywedyd, odi yr yn ei Yntan a ddywed- i m-' Bio fy mrodJr yr ydwyf fi mycegB, atolwg, pa le y maent hwy yn bngeilio? A'r gwr a ywedodd, Hwy a sethant oddiyma; oblegid mi Q cly^ais hwy Jyn dywedyd, Awn i Dothan. A »nSJ"fk a Rettl Br e' frody» ao B'° oa'o^d hwyDt • i>othan. Hwythaa a'i oanfu ef o ball; a ohyn ei ynesu ef afcynt, hwy a gydfwriadaaant yn ei erbyn la 1 w A dywedasant wrth ea gilydd" (Gen. xxxvii. 15—19.)— Wele'r breaddwydiwr eto yn d'od, Ar ryw ddrwg rteges mae ei nod Dowch, lladdwn ef, gorphenwn waith Yr herlod hwn a'r siaoed fraith. Caiff fyned at feirwon, A gwel'd yr no gwirion, Na ddaw o'i frenddwydion f Ddim ond owynion a obri! t s' Gwoawn keddyw yn ddyogel ^«aw baohgen fcoff Israel, A ohyiifnb ei Bahel, Byth yn ben arnom ai." (O'r gantawd Joseph," Dr Parry). ladri0**180 ei frawd hynaf, gyfryngn, ei en S.awsai Joseph yn y fan ond gan i Benben eu perswadio j'w fwrw i un o'r pydewan oedd yn tteifho 8adw Joseph yn fyw. Bwriadai dad « V 0 r Wdew» a'i ddwyn eilwaith at ei ddanti. T 8,0,Dawy^ yn el. amoan. "A bn, pan oddi am t 6 afc e' frodyr» iddynt ddiosg ei siuoed ef a ?86p Bef y fliaoed fraith ydbedd am dano Bvdat> ~^y^eraaaEt^^ ef a thaflaBant ibydew; a'r w oedd wag heb ddwfr ynddo" (Gen. xxxvii. .J ■ ■> 'Ol-iV' -Wv1i.Fi: £ .i ;hV:, 23. 24). Ao yn y pydew hwnw y tybiai y bardd ei glywed yn erfyn ar ei frodyr yn y geirian canlycol: "Tostnriwoh fy mrodyr, arswydweh rhag peohn, Chwi wyddoch nad wyf ond dymnno'ch daioni; Na throchwoh eich dwylaw yn ngwapd y diniwed, Mae Daw yn y net yn Rweled eich gwoitbred atolwg; fy mrodyr, oyfodwoh fi i fyny, Na theflweh eich brawd fan yma i drenga (O'r Gantawd "Joseph," Dr Parry). 4. Yn absenoldeb Benben, tra yr oedd y brodyr eraill yn eistedd i fwyta, gwelsant fintai o Ismasl- i-id yn dyfod o Gilead, a'a camelod yn llwythog o lyaian, balm, a myrr, "YJJ myned i waered i'r Aifft." Pan welodd brodyr Joseph yr Ismaeliaid yn dyfod, ymddiddanasant a'n gilydd yn nghylch y priodoldeb o wertbu Joseph iddynt, a ohytnno a wnaethant i'w werthn. A phan ddaetb y march- nadwyr o Midian heibio, y tynasant ao y oyfodosant Joseph i fynu o'r pydew, ao a werthasant Joseph i'r Ismaeiiaid er again darn o arian hwytban a ddygasant Joseph i'r Aifft" (Genesis xxxvii. 28). Ugain darn o arian ydoedd pris mab o bump hyd ngain mlwydd oed yo ol cyfraith Moses (Laf. xxvii. 5). Wedi setlo y fArgeu, daow Joseph yn oael ei gludo gan yr Ismaeliaid yn gaethwas i'r Aifft. Ffarwel bellach gyfaill ffyddlon, Ffarwel mwy i dy dy dad Ti a werthwyd er mor dirion, Caatbwas wyt mewn estron wlad Er l'th frodyr droi yn greulon, A dy werthn'n gaethwas tlawd, Gofia am y oyfaill ffyddlon Sydd yn wall na thad na brawd." (O'r gantawd "Joseph," Pencerdd Maelor). Wadi i frodyr Joseph ei werthn, a thybied yn ec oaloDaa eu bod wedi llwyddo i roddi terfyn ar yr hyn yr oedd Joseph wedi bod yn ei freuddwydio am danc, yr oedd eisien Ilanio ryw storj i gnddio y gwirionedd oddiwrth yr ben wr Jacob. Masnt yn dyfod i'r pesderfyniad mai lladd myn gafr oedd y goreu, a throchi y siaced fraith yo ngwaad hwnw, a'i hanfon iddo, gan ddywedyd, Co Ron a gawaom Hiyn wybod yn awr, ai aiaoed dy fab yw bi, ai nad e" (Genesis xxxvii. 32). Adnaba Jaoob y siaoed ar an waith, a ohasglodd oddiwrth yr olygfa ao oddiwrth en dtill hwy o ddyweyd yr banes mai bwyatfil drwg a'i bwybodd. Fel y galleaid disgwyl parodd hyn ofid tnawr i'r hen wr. A Jacoo a rwygodd ei ddillad, ao a csodoid saohlea am ei lwynan, ao a alarodd am ei fabddyddiau lawer" (Genesis xxxvii. 34). Gwrandeweh ar y bardd yn dongrifia yr olygfa:— "Ehowoh imi'r siaced waedlyd, A bongiwoh ar y mar, I godw'n danllwyth gyson Fy anniruadwy gnr; Na oheisiwoh fy nyddanu, Ni fyn fy enaid hedd, Disgynaf yn alpras Ar ol fy mab i'r bedd." (O'r gantawd "Joseph," Dr Parry). Mae yn rhaid i ni yn awr "dael gwlad Canaan, a myned ar ol yr Ismaeiiaid i'r Ajfft, i gael gwy- bod beth ddaeth o Joseph, am yr ail gyfnod o'i hanes, sef y tair blynedd ar ddeg y bn yn gaeth- was yn yr Aifft. Wedi i'r Ismaeiiaid ddwyn Joseph i'r Aifft, gwerthasant ef i Pntipbar, tywysog Phsroah, a'r distain-nen benaeth y lladdwyr yra- ddengys mai gofaln am berson y brenin, a obyf. Jawni ei ewyllys penarglwyddiaethol ar y rb&i fyddo yn troseddn i'w erbyn, oedd gwaith distain 011 byddai i rywan beohn yn erbyn y breniD, yr oedd yn gorohymyn i'r distain dori ei ben ymaitb, i un yn oyiawni y awydd hono y gwerthwyd Joseph. Yr oedd meddwl am fod yn gaethwas yn y fath le, mi gredaf, yn ddigon i beri i ddychryn ao ofn feddianu pob un. Ond yr hanea oyntaf sydd genym am Joseph ydyw, iddo iwyddo i enill sylw a ffafr oi feistr, yr Aifftiad." •' A Joseph a gafodd ffafr yn ei olwg ef, ao a'i gwasanaetbodd ef, yntan a'i gwnaeth ef yn olygwr ar ei dy, no a reddea yr hyn oli oedd eiddo dan ei law ef. Ao erpanwnaethai efe ef yn otygwr sr ei dy, ao &r yr hyB oil oedd eiddo, bn i'r Arglwydd ,f sndithio tl yr Aifftiad er mwyn Joseph: ao yr oedd ben- dith yr Arglwydd ar yr bya oil oedd eiddo ef, yn y ty, ao yn y maes. Ao efe a adawodd yr hyn oil oedd ganddo, dan law Joseph, ao ni wyddai cddiwrth ddim ar a oedd gydag ef, oddieithr y bwyd yr oedd efe yn ei fwyta" (GaB. xxxix. 4. 6.) Ond nid hir y bn yr amser, ar ol i Joseph ddringo i aylw a ffafr ei fsiatr, na ddaeth Satan a'i saetban Yn ddoon gelwyddaa I'w dafla i lawr; Ao yno'n ngwlad estron, Mae Joseph wr ffyddlon Ar dori ei gaien Mewn oarchar yn awr." O'r gantawd u Jos&ph" (Dr Parry). Joseph hefyd oedd deg o bryd, a glan yr olwg (Gen xxxix. 6). Ba hyny yn aohlyssr i wraig Potiphar geisio gan Joseph gyflawni gweithred gywilyddna ao anghyfreitblon ao am na Uwyddodd yn si hamoan trodd yn elyn i Joseph, a chyhnddodd ef o gjflawni yr hyn yr oadd yn berffaith ddiniwed y oanlyniad fn i Joseph gael ei daSn i garchar. "A meistr Joseph a'i oymerth ef, ao a'i rhoddes mewn oarohardy, yn y lie yr oedd oaroharorion y breniD" (Gen. xxxix. 20). Ya nhy y distain yr oedd y oarohardy. D'yma y lie y bn hi yn galed ar Joseph. Tafl^yd of i'r oarchar ar gyhaddiad tywyllodrus a ohelwyddo*, "omtuddiasant ei draed ef mewn gefyn, ei enaid a aeth mewn heiyrn" (Salm CT. 18). Tra yr oedd Joseph yn dyoddef fel yna yn y carohar, gellir casgla i benaeth y oarohardy gael ai newid, ao fo6 Joseph wedi llwyddo i enill saroh a ohydymdeimlad y panaeth newydd, nes iddo roddi dan law Joseph gyr hoi! garoaaroriOD, y rhai oedd yn y oarobar." Nid oedd penaoth y oarchardy yn edryoh am ddim oil ar a oedd dan ei law ef (Gen, xxxix. 22. 23). Yn yr un adeg ag yr oedd Joseph yn y oarchar, taft- wyd dan o awyddogion y brenin, sef y pantrulliad b'r pen-pobydd, i'r ddaifa, a bnont yno dros amaar; yn y oyfamaer breaddwydiodd y ddan awyddog, ao ai alleut en eteongli- felly ymgymer- odd Joseph, o dan arweiniad Dnw, a'r gwaith o'u deengli, a dywedodd fod brenddwyd y pentralliad yc arwyddo y byddai iddo gaefei adfer yn ol i'w swydd; no fod brenddwyd y penpobydd yn aiwyddc ei farwolaeth gwarAdw yddos. Dyjpaoodd Joseph ar i'r pentmll:ad ei gefio pan gaffsi ei ddyrchafn i'w swydd. 7. 01 fIawDwyd gair Joseph, daeth iddynt fel y dywedasai, adfarwyd y pentrulliad, a chrogwyd.y penpobydd ond yn mhen y dwy flynedfl, pan oedd Jossph yn ddeg ar hngain mlwydd oed, y torodd gwawr ar ei gyflwr, a hyny trwy i Pharoah freudd- wydio dwy frenddwyd broffwydol; a oban nad allai neb on dehosgli, cofiodd y pentrnlliad am Joseph yn y Ofuoba". ao adroddodd wrth y branin beth gymerdsai le yno-y modd y dehODgloeJd Joseph ei f-enddwyd of. Wrth glywed hyn, danfonodd y brenin am Joseph, Cc hwythan ar redeg a'i oyrobasant ef o'r oarohar, yntan a eilliodd ei wallt, ao a nawidiodd ei ddillad, ao a aeth a.t Pharoah" (Gen. xli. 14). Mae Joseph yn gofaln dyweyd, oyn dechren dehongli brenddwydion, mai nid efe, ond Dsw, atebai lwyddiant Pharoab. Wedi iddo ddehongli y brenddwydion, mae yn oyngborijPharoah i edrych am "wr dosth a deallgur," a'tosoc) yn oly^wr ar whd yr Aifft, i gymeryd y bnmed ran o gawd y ddaear yn yatodt y saith mlynedd llawnder, a'i gadw ar gyfer y saitb mlynedd newyn oedd i ddilyn. I'r avvdd bwysig so surhydeddle hono yr apwyntiwyd Joseph iddi; a dyma yr adeg y deohrenir hanes y trydydd cyf- nod yn mywyd Jossph, set ypedwarnsain mlynedd y bn yn llywodraethn gwlad yr Aifft. Dringodd Joseph i ffi)fr a ohymeradwyaeth brenin yr Aifft ar nnwaith. "Gan wnenthnr 0 Ddaw i ti wybod hyn oil, nid mar ddeallgar a doeth neb a thydi. Yna y dywedodd Pharoah wrth Joseph Esiryob, aoaodaist di ar holl wlad yr Aifft. A thynodd Pharoah ef fodrwy oddiar ei law, ao a'i rboddes hi ar law Joseph, ao a'i gwisgodd ef mewn gwisg- oedd sidan, ac.a osododd gadwyn anr am ei wddf ef. Ao a wnaeth iddo farohogaeth yn yr ail gerbyd oedd ganddo, a liefwyd o'i flaen ef Abrsts" (Gen. xli. 39. 43)., hyny yw, plygwoh yn y glis. Wedi mYDad trwy ffQifwas;\naetb (oeremony) mae Joseph yn oael newid ei enw i Sipbnath Panneah, mae ystyr y gair yn ansior. Dyweda rhai mai dat- guddiwr dirgeledigaetbau ydyw yr ystyr; dywed eraili mai arwyddo y Bwydd y dyrobaf. wyd ef iddi woa y gair, megys y mae y geirian Prifweinidog, Prif-ganghellydd, &o., yn ein hiaith ni. Rhydd Qra!l! wfchanol ystyron iddo, fel nas gallwn beodarfyol1 pa nn sydd gywir. Yn ben ar y owbl, y mae Joseph yn cael Asaath, meroh Potipiaerah offeiriad On yn wraig iddo. A Joseph a aeth o wydd Pharoah, so a dramwyo £ d trwy noH wlad yr Aitft" (Gen. xli. 46). Casglodd yr yd i'r ystordai yu dra llnosog hyd oni pheidiodd a'i rifo, oaays yr oadd heb Jifeii. eyn teifynn y saith mlynedd llawnder, ganwyd i Joseph ddan fab, ad Ephraim a Man^aseb. Ae h y saith mlynedd llawcdor heibio, deohrenodd y newyn yrodaean fel y dywedassi Joseph. Deohrenodd y trigolion gwlad yr A fft a'r gwledydd oylobynol deimlo oddiwrtbo. Anfonodd Jaoob ei ddeg mab i wlad yr Aifft i brynn yd, y flwydd yo gyntaf adnaba Joseph hwy, trinodd hwy fel ysbiwyr, ao ar yr amod iddyat ddyobwelyd gyda Bsrjsmin, gollyngodd hwy ympithj ond nid J-eb gael Si meon yn wystl. Daeth brodyr Josaph yr ail flwyddyn, gwresawyd hwy, ao amlygodd Joseph ei bnn iddynt. Y to hwn, er dirfawr lawea- ydd iddynt, gyll/ngodd hwy ndröf, anfonodd gerbydftn i glado eu t?nlnosdd yn ol i'r Aifft. O^wsant y rhan oren o'r wiad fyw ynddi. Bn Joseph yn dirion wrthjnt, llywodraethodd gwlad yr Aifft yn llwyddianus am bedwar again mlynedd, a ba farw yn gant a deng mlwydd oed. Trwy ffydd Joseph wrth farw, a goffhnood am ymadawiad plant laraol; ao a roddodd orchymyn am ei esgyrn (Heb. xi. 2%). "Aoesgyrn Joseph, y rhai a gymerasai meibion Israel i fyny o'r Aifft, a gladdasant hwy yn Sichem, mewn rhan o'r maes a brynaaai Jacob gan feibion Hermon tad Siobem, er oan dara o arian a ba i feibion Jossph yn etifeddiaeth (Jos. xxiv. 32). G.H.