Llangollen Advertiser Denbighshire Merionethshire and North Wales Journal

CYDNABOD FFYDDLONDEB. CynaaHwyd eyfarfod dyddorol yn N ghapel y Bedyddwyr, Acrfair, cos Fercher, o dan lywydd- iaeth y Parch. R. G. Roberts. Yr achlysur oedd ymadawiad Miss Mary Evans, athrawes yn Ysgolion Trevor, i lenwi yr un swydd yn Ysgol- ion y Cynghor, Garn Dolbenmaen. Yr oedd Miss Evans yn aelod nodedig o ddefnyddiol a ffyddlon o Eglwys y Bedyddwr yn Acrfair. Gwasanaethodd fel organyddes yr eglwys hefo snedr neillduol am y naw m]ynedd diweddaf. Ar ran yr eglwys, cyflvvynodd y Parch. R. G. Hoberts i Miss Evans nifer o lestri arian costus.

SYRTHIO I LAWR YN FARW MEWN GWESTY. Y chydig ar ol saith o'r gloch boreu dydd Mercher aeth dyn o'r enw Arthur Crawford, yr hwn oedd yn byw gyda'i wraig yn Llandudno Junction, i mewn i'r Neville Hotel, yn LJan- dudno, a gofynodd am wisci. Ar ol i'r barman ddod a'r gwlybwr, gofynodd y dyn a gawsai ei ■aewid am frandi, gan nad oedd yn teimlo yn dell. Cyn i'r barman ddod yr ail waitb, yr oedd y dyn wedi marw. Galwyd am y Rhiugyll Williams, a symudwyd y corph i'r ty lie cedwid cyrph. Yr oedd y dyn yn 35 mlwydd oed. Yn ol y rheith- iarn yn y cwest, gwendid y galon oedd achos ei farwolaeth.

DIGWYDDIAD ALAETHUS YN NHREFRIW. Bu Mr. Pentir Williams, ddydd Sadwrn, yn gwneyd ymchwiliad i achos marwolaeth Mrs. Maggie Jonea, anwyl briod y Parch. Henry Jeaes, gweinidog gyda'r Annibynwyr. Nos Iau, oddeutu deg o'r gloch, yr oedd Mrs. Jones, yr Aon oedd yn 35 mlwydd oed, yn cario ei phlentyn "bach i fynu'r grisiau. Yn mhen y grisiau cyntaf Jmddengys iddi fyned i chwareu gyda'r plentyn .ac iddi droedio yn ol yn rhy bell nes ewympo i lawr y grisiau. Cariwyd hi i'w gwely gan ei ;gwr, ac anfonwyd am feddyg, ond bu farw yn iIDhen 16eg o oriau. Bwriwyd rheithfarn o farwol- aeth ddamweiniol, a phasiwyd pleidlais o gyd- jynadeimlad a'r gwr.

y CAN GYNTAF HWFA MON. n ei hunangofiant, dywed Hwfa Moa mae'r ;J gjataf a gyhoeddodd oedd Carol Plygain wyddyn ?849> ac wrth y £ aro1 faon y Y A ei enw barddonol "Hwfa M6n." r oedd ar y pryd ar ymweliad a Llanrwst, ac yn aroa gyda'r cyhoeddwr a'r bardd adnabyddus, T diweddar Mr. John Jones ("Pull"), tad y Parch. G. Hartwell Jones, M.A., periglor Nut- field. Rhywfodd daeth Mr. Jones i ddeall fod d letywr yn fardd, a gofyoodd a oedd ganddo rai o'i gyfansoddiadau gydag ef. Estynodd Hwfa y garol iddo, a chynygiodd Pull 500 o gopiau o ooni iddo am yr hawl i'w hargraphu, ac felly y bil. Cynwysa 90 o lineHan-purn penill deunaw Hinell. Cyfansoddwyd hi i'w chanu ar y II Miller's Key," a dechreua fel y eanlyu- Deffrowu i ga.nu 'r anthem, Rhown dro hyd Fethlem dref, I weled anwyl Faban Enwog, Eneiniog mawr y Nef."

Y STRElC YN NTFFKYN NANTLLE. Yr un peth sydd i'w ddweyd yr wythnos hon etc am yr anghydwelediad yn Chwarelau Taly- sarn a'r Cilgwyn-cymylau yn parhau yn eu gwg, a'r trychiolaethau yn ymritbio uwch eu jpenau. Dywedir fod rhai teuluoedd yn dioddef yn erwin, ac fod amryw o'r blant bach yn gorfod ttyned i'w gwelyau heb yr un tamaid o fwyd, ac eraill beb yr un tewyn o dàu. Mae dyngarwch llawer o'r dynion cyhoeddus wedi ei gynhyrfu i'r gwaelodion, gan fod g\veinidogion, masnachwyr, cynghorwyr, &c., yn gwneyd eu holl egni i ddwyn y pleidiau at eu gilydd, ac hefyd i geisio cael ariao i fewn i leddfu ycbydig ar ddioddef- iadau y rhai anghenus. Mae rhai o'r meddygon yn barod i weinvddu yn ddi-dâl ar deuluoedd y yhai sydd yn sefyll allan, ac yn cyfranu yn hael- ionus tuagat eu cynhaliaeth. Enwir rhai mas- aachwyr sydd yn barod i gyflenwi eraill a lluniaeth arn gyfnod da, a diau nad a y fath "ddyngarwch o gof gan neb yn fuan.

IIAELIONI It H. STOREY, YSW. Ein gohebydd Nantyr a ysgrifena fel y canlyn :-Dymunwn fel teulineddyn y rhan yma o'r wlad gydnabod yn ddiolchgar H. II. Storey, Ysw., am ei haelioni ardderchogyn rhoddi gwledd a llu mawr o anrhegion gwerthfawr i holl blant yr ardal, yn cynwys y Paudy a rhan o'r Glyn, a'r cyfan o Nantyr. Cyfarfyddodd od,1eutu cant mewn nifer, heblaw nifer mawr o famau y plant, ac amryw o wragedd eraill na chawsaut y fraint a'r anrbydedd uchel o gael plant i'w magu, ond cawsant y fraint y tro ymil o gael cyd-wledda gyda'r plant mewn hwyl iawn. Deallwn fod y boneddwr ieuanc, yr hWlJ, yn ddi-os, yw y inwyaf haelionus a fu yn byw yn yr ardaloedd yma erioed, wedi rhoddi gwledd ac anrbegion cyffelyb i holl blant yegolit-n Tregeiriog a Llauarmon. Clywais yn gyfrinachol nad oedd y gost iddo yn ddim llai na £60. a gallwn ddweydd fod yr oil o'r anghenion yn bethau gwerth eu cael, hyny ydyw, pethau yn ateb diben i'r plant, nid am y presenol yn unig, ond i barhau yn hir. Llongyfarchwn y boneddwr am ei garedigrwydd a'i haelioni, a dymunwn hir oes iddo wasanaethu ei wlad, a llwyddiant mawr iddo yn y dyfodol.

EGLWYSI RHYDDION LLANGOLLEN. Yn ol yr arferiad er's Ilawer blwyddyn bellaeh, cynhaliwyd cyrddau gweddio yn yr oil o'r eglwysi am wythnos ddechreu'r flwyddyn, ac yn rhai o'r addoldai teimlwyd dylanwadau rhyfedd ynddynt. Yr wythnos hon y mae y cyfarfodydd yn undebol. Cwrdd gweddi nos Lun yn N'glan'rafon, a phre- geth yn yr un capel nos Fawrth, gan y Parch. H. Moa Hughes (W.), Llanrhaiadr. Neithiwr (Iau) pregethwyd yn Seion gan y Parch. Evan Williams (B.), Rhos ac yno y by Jd y cyfarfod gweddi nos Wener, ag un nos Sadwrn yn Mhenllyn. Cerir y moddion yn mlaen yn yr un drefn yr wythnos nesaf eto. Y maent wedi rhoddi cyfarfodydd y merched yn y prydnawn i fynu.

YR ETHOLIADAU. Y mae yr etholiadau yn troi gymaint yn ffafr y Rhyddfrydwyr nes peri syndod mawr i bawb. Erbyn hyn (boreu Iau) y mae y Rhyddfrydwyr a chynrychiolwyr Llafur wedi enill 108 o seddi oddiar y Ceidwadwyr, tra nad yw y Ceidwadwyr ond wedi enill 2. Allan o'r 669 aelodau y mae 320 eisoes wedi eu dychwelyd, yn cael eu gwneyd i fynu o 165 o Ryddfrydwyr, 80 cynrychiolwyr Llafur, 52 o Genedlaethwyr, a 73 oGeidwadwyr. Yn eu plith y mae Mri. Herbert Roberts, Brynmor Jones, S. T. Evans, Lloyd Morgan, Bryn Roberts, Samuel Moss, Osmond Williams, Abel Thomas,W. Abraham, a Syr A. Thomas, yr oil yn Ryddfrydwyr, wedi ei dychwelyd yn ddi-wrthwynebiad dros Gymru. Bu Syr George Newnes (R.) mewn brwydr ddydd Mawrth, gyda Syr John Llewelyn, am dref Abertawe, ac enillodd hi gyda mwyafrif o 1,115 enillodd yr Anrhyd. Ifor Guest fwyafrif o 3,005 ar Syr F. Flannery, yn Nghaerdydd, ddydd Mercher a dychwelwyd ein gwladgarwr enwog, Mr. Llewelyn Williams, gyda mwyafrif o 2,094 uwchlaw eiddo yr Anrhyd. Vere B. Ponsonby, yn Nghaerfyrddin, yr un dydd. Cymro o Benfro ydyw Mr. J. Jenkins, y cynrychiolwr Llafur a enillodd Chatham oddiar y Toriaid gyda mwyafrif o 2,672. Buddugoliaeth arall a rydd foddhad eyffrodinol yn Nghymru ydyw un y Cymro Llundeinig pybyr, Mr. Timothy Davies, yn Ftrtham, yr hwn a enillodd y sedd oddiar Geidwadwr cryf (Mr. W. Hayes Fisher) gyda 630 o fwyafrif. Er i Fanceinion a LIundain droi yn Radicalaidd, erys Birmingham mor Chainberlainaidd ag erioed, a dychwelwyd y penaith gyda mwyafrif o 5,079 ar ei wrthwyn- ebydd, y mwyaf, mae'n debyg a geir yn yr oil o'r etholiadau. Llwyddodd Mr. Alfred Mond (R.) i enill Caerlleon oddiar Mr. Yerburgh gyda mwy- afrif o 47. Ddoe yr oedd brwydr Bwrdeisdrefi Trefaldwyn; heddyw shvFon a Bwrdeisdrefi Dinbych dydd Sadwrn Bwrdeistrefi Caernarfon a Fflint; dydd Mercher, Arfon; a'r dydd Sadwrn canlynol, sir Fflint.

CYNI CYMRU TN '41." 0 dan y penawd hwn cyhoedda yr Herald Cymraeg adroddiad o gynhadledd bwysig o weinidogion Ymneillduol gynhaliwyn yn Nghaer- narfon yn 1841. Y mae y difyniad canlynol o ddyddordeb neilldaol i'n darllenwyr:—Yn yr hwyr, cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn Neuadd newydd y Farchnad, ac yr oedd y lie yn orlawn. Dyma ernyn a ganwyd:— Un ergyd eto ar ben y ddraig, Drwy had y wraig sy'n eiriol; 0, rhown ein hachos yn Ei law, Cawn gauddo groesew grasol, Cynygiwydy penderfyniad canlynol gan y Parch- .1 W. MasRpy • "Mai 11n o adyledewyddaii y weinidogaeth Gristionogol ydyw condemnio, mor gyboeddus ac effeithiol ag yn bosibl, bob mesur fyddai yn niweidiol i foesoldeb y wlad ac i gyflwr naturiol y bob! Eiliwyd y penderfyniad gan y Parch. D. Griffith, lihiwabon. Sylwodd y dywedwyd yn ystod y prydnawn fod ewn yr ystorm yn dod. Daeth ef o ardal He yr oedd yr vstorm yn ei nerth. Er pan y gadawodd gartref, cafodd lythyr yn dyweyd fod ychwaneg o weith- feydd yn nghymydogaeth Rhiwabon wedi cael eu hattal i weithio, a chauoedd o weithwyr yn cael eu troi allan. Yr oedd yn mhlwyf Rhiwabon 14 000 o bersonau oeddynt gynt yn gweithio yn y wahanol weithfeydd ond yr oedd y rhan fwyaf ohonynt yn awr yn cardota am fara. Yr oedd yr ychydig oedd yu gweithio yu disgwyl cael eu hattal bob dydd, ac os na wneid rhywbeth yn ddioed i'w cynorthwyo, nis gwyddai ef sut y gallent fyw y giuaf. Yr oedd ty y swyddog elusenol yn llawn o rai yn ceisio elusen, ac yr oedd llawer o bersonau wedi gwerthu eu dodrefn gwael i brynu bwyd. Priodolai ef sefyllfa pethau i'r Ddeddf Yd anghyfiawn, ac yr oedd ef o hlaid deisebu eu Mawrbydi i'w diddymu.-Wrth gynyg yr ail benderfyniad, dywedodd y Parch. John Pritchard, Llangollen, nad oedd pethau mor waeth yn Llangollen ag oeddynt yn Rhiwabon, ond yr oedd dynion cryfion, abl i weithio, yn cardota o ddrws i ddrws. Egwyddorion Masnach Rydd oedd egwyddorion yr Efengyl. Yr oedd cyfraith yr yd yn codi pris y bwyd, ac ni chaniateid yd tramor ddyfod i'r wlad hyd y byddai wedi cyrhaedd pris newyn. Yr oedd gwelydd tramor eisieu llechi, haiarn, etc., ac yr ydym ninau eisieu bwyd ond yr oed cyftaith yr yd yn rhwystro y cyfnewidiad a fuasai yn sicr o fod yn fuddiol i bob plaid. »

Y GENINEN" AM IONAWR.—Cynhwysa.—Diweddar Esgob Llandaff, gaa y Tra Pharehedig Griffith jioberts, Jeon Bangor; Adgofion Henwr, gan Mr Eleazer Robe ts, x•»•. Y Tadau Pererindodoi, gan y P .reh. Owen Evans, D.V. Cymro O Ulicartref, gan y Farch. J. Machreth Rees 1 yt&e yn Llandrindod, gan y Parch. J. Myfenydd Morgan l niyto Cymru a'r Wlad, gan yr Athraw D. Morgan Lewis M. A. Eisteddfodau Madog, gan y Parch. D. Griffith, Nicanu.er, B Hwfa Llaia y Meistr (Aralleiriad)—canig, gan Syr Williams (Marchant); Dyrchafiad y Cymro —Y Gwir Ar eddus D. Lloyd George, Llywydd Bwrdd Masnach, gan Anthropos, Alavon, Watcyn Wyn, loan Rhys a Gwyn u d Dyfnderoedd y M6r a'u Rhyfeddodau, gan y Parch. JA Jones, M. A. Yr Orsedd a'r Eisteddfod—Anerch yng T Eisteddfod Genedlaethol Aber Pennar, gan y t aw Machreth Rees Safonau yr Iaith Gymraeg, gan Yr.i4L v Edward Anwyl, M.A. Hwfa Mon, gan y Rowlands, B. A. (Dewi Mall); Haw!iau AddyagGrefyddc o y Parch. W. P. Williams, D.D. Cwyn Coll am Enwogion- Hwfa Mon, Watcyn Wyn, y Parchn. W. James, D.u., • Bowen-Jones, B.A., Ll.D., I). Lloyd Jones, M.A., Roberts, N. Cynhafel Jones, D.D., R. J. Derfel, J Walter Thomas, M.A., gan Amrywiol Feirdd^ Chwarelwr, gan Mr. W. W. Jones' (Cyrus); Efo'r Samt ar Foreu Sul, gan Mr. R. Williams Parry; Eisteddfod Amma ford—Englvnion, gan Watcyn Wyn. Rhaiadrau wm™.j Pistyll Cain, Rhaiadr Mawddach, a'r Rhaiadr Bu- testy Cymru: Castell Gwys, gan Wynionydd. Gwehelyth irnou. Achau Dinefwr—(o hen Lawys rif). LlythyrauEnwogion. Y Bryddest Foelodl-t-At Olygydd Y Cymro, gan Dalnaiarn. Afonydd Deheubarth Cymru. Gweddillion Llenyd'ctol. Perseinedd, gan Nicander Talaeth Powys, gan y Cangheuo I). Silvan Evans Gwydir, gan Wilym Lleyn Aredig y Mynyddoedd, gan Gynddelw; Gorsedd Eisteddfod Genea- laethol Mountain Ash—Englynion, gan Hwfa Mon engiyn gan Eben Fardd. Gohebiaethau Hawl, T. C. U. Engtynion y Misoedd, gan P.; Croesoswallt, gan Henafydd. Manion Barddond, gin Amryw. AT Y BEIRDD. Eifionydd, Caernarfon, ydyw Golygydd y Farddoniaeth, ac anfoned y Beirdd eu cynnyrchion yn unionyyt'chol iddo ef.

I CYFARFOD YSGOL M.C. DOSBARTH LLANGOLLEN. A Snoa!iwyd, yr uchod yn Mhenllyn, Llangollen, dydd Sul, 0 dan lywyddiaeth Mr. R. E. Roberta, Llangollen, a daeth y cenhadon yno yn gryno iawn ac ystyried y tywydd. Dechreuwyd cyfarfod y boren trwy adrodd Salm xix. gan Mr. Daniel Hughes, a gweddio gan Mr. John Roberts, Garth. Wedi anerchiad agoriadol gan y llywydd, galwyd » u7^Joues' Garfch' G- W- Hughes, Gefn, mas W illiams, Groes, i anerch y cyfarfod ar y mater penodedig, sef, Ein dyledswydd i drysori y SJ ar c,of' a'r moddion goreu i ddwyn aelodau yr Ysgol Sabbothol i wn^d hyny." Caed anerchiadau rhagorol gan Mr. Jones a Mr. Hughes, m Sn, yr flm.ser wedi myned, dymunwyd ar i roddi ei anerchiad yn nghyfarfod yr hwyr. Yn mhwyngor y cenhadon, darllenwyd a chadarnhawyd cofnodion y cyfarfod ysa;ol diweddaf. Hysbysodd yr ysgrifeoydd (Mr. W. H. Jones) fod y e r? hughes, Lodge, wedi ei ddewis yn unfrydol yn arholydd y dosbarth yn lie y Parch. J. Lias Davies, ac fod Mr. R. H. in rips Tfliria.nallti yirifenvdd^V Un^do1 ^an >"r ysgolion yn ;f i y gjfnanfa garfdorol. CynhBlir v pLw S VSaf r rr ail Sul I faAA, ™ater yr ymdrinir arno fydd '• Cy- hni-'nnl fel Llawlyfr yr Ysgol Sab- 'J dymunwyd ar y Mri. Evans (Acrfair), W. Evans (Tamant) a Richar(3 Ei wards (Rehoboth) i arn°" Deohreawjd cyfarfod y inrf r a Evans, Tainant, a chaed adrodd- Hu>h^U0wx?U-J35-Ljc siv" 10' Mr- David Si Mr t T plant 3n "Rhodd Mam" ii. dosbarth canof oed yl^ w'a'r y diwedXdgc\nedMycbTydiro Edwin HSo-h°e8 aUDypyTle ga" yr aroly^wyr ^MrL Rnwi;l .tf r?' J°QeS) a Mri- H- Lewis a J- „ Mrs. H. Lewia. Dechreuwyd cyfarfod ? R rvyy.adrod(i Luc xix. gan Mrs. Thomas ESr^R ace' ac aeth Mr- Eichard Mr Thrt 6 w-li^ 1 Weddi» yna caed anerchiad IdJ k Wllh?ms ar y mater, a chaed 8yl- HnfvH Mr- Jonathan Williams. Mr' y dosbarth hynaf yn v dd'fn ffvfapfnJIX' e ^a^wyd atebion cyffredinol yn eu nodweddu. cyfarfodydd a *hyw naws tyner yn

RH -TI. HWFA. MON. fedd W YryoIddeam7yw°odhHWfa M6° belIach yQ o oedran yn barod f u8ydd meWD gW goroesi oil; oble^id vr n ? bu«ai efe em lais ystormus, a'i atwedd f°I cawraidd' ei sellid tvbipd *<r „ ^wedd awdurdodol, yn gyfryw, oedd yn bur amheus am" °M^t ddiweddaf' ^Z ddau a trawsai .'n m rai wvthnosau pa un o r wedfr cvfan V^W Uchaf- 0ad Angeu a orfu yn wahanol awr &lar i laweroedd a obeithient bardd^ofaf "F dywedyd mai Hwfa oedd y ddyl.nwatfv^NT°Iaf °'r *3h » f» o'r baledwvr vr. ^^ymrQ. Claddwyd y diweddaf essrvrnotr ae m eiBon Owain Meirion, y gwr tal> am flvnfddn^?°SI°' a arferai deithio o ffair i ffair am flynyddoeddid^atganu y naill "gan newydd" Kwledie nad .n dlfyr.wch i lanciau a llancesau Lth l W I60 brisio un math arall o lenydd- nan vii ■ era,Wr- adreuliaisi fy hunan> vn u1'1 wra,ndo ar ei greglais anaearol, pan Lnphwft U ane& i /w drlchineb cyffrous, megis tan Z %AeWu-gr lofrnddiaeth erchyll, a^ae^Us, mewn rhigwm o'i waith ei hun. Tybiaf nad oedd efe mor isel ei ymadrodd a i ragfiaenydd, Die Dywyll," mantell yr hwn a ddisgynasai arno, er fod Die yn rhagori arno mewn athrvlith. IL ffai, ar rai adegau, ganu ar destynau creryddol; -~<yny y w, pan y byddai testynaa mwy poblogait 3 yu brin. Br enghraifft, gellir nodi et g.in ar Deifas a Lazarus," o r hon nid oes onu y psunill canlynol yn unig wedi glynu yn fy nghof,—r V porffor gorau gynt a wiggai, w\'r gwynion grysau i'w groen, uinunyd y oai ei symud r "ywyd i'r mawr boen. 3ntrrui.K0ddaf y- i gyffvrddiad a? ef oedd lle y ddiwedd ei oeB °Zp f.™ wrth gario Er i amryw, o brvH u j*8 lddo yr ua olynydd; dywedyd nad op^h 1 ^y' geis,° ei efe,ychn' ^?ld diddym, ag1 v hn« ^n, ar y gorea ond sparblis iau fu yn CvbT?1. hoelioQ wyth y dydd- Maddener i yf"yddio arddel perthynas a hwy. Na freuddwvdip^m ^rwydro oddiwrth fy nhestyn. foment a'r °e fod Hwfa i'w gymharu am mae dull y byd Fy amcan tangos fel y Ond i ddychw^r myned heibio." perffeithiaf o DPK .Hwfa oddd y cynrychiolydd bardd yr hen r™ yn oes °'r bardd, sef yw hyny, o'i sawdl i'w <r 8eroedd- Yr oedd Hwfa vn ^ardd barddoni • ac v ?vva,ith mawr ei fywyd oedd ddordeb a ?vm • mewn cymhariaeth o ddy- gwyddys, 0^a^ mewn dim arall. Hyd y boliticaidd a fvd'l ■ yn ma^° brwynea pa blaid amheus a allasai-mewQ awdurdod ac y mae yn aelodau y Llvrn^? » ar unrhyw adeg, enwi prif gyda mudiadau vraetb- Ni fu erioed ya A^nllaw oedd cadair yr E^ff- y Pert^ynai iddo ac yr yn llawer mww 8dd"0<i yn sytnbylu ei uchelgais Cynulleidfaol. Y^rymila na cbadair yr Undeb Joseph ParryVpJ* y" tebygai i'r diweddar Dr. adwaenant y Penc erica^" pawb a ei holl alluoedd fej d ^od miwsig wedi gorfaelio atnynedd i fedd'w] nad °e<3d ganddo chwaeth nac oedd yn byw yQdd0 Sprad am helyntion y byd yr yn y Deyrnas nid wv d'^wyddasai chwyldroad sylw o gwbl, oddi^f1?!. y buasai yn tynu ei ynddo destyn cantawrt ysgatfydd iddo ganfod Meddai y B vrdd ddvlanwad anbraethol yng "Nghymru fu." uei? ^anwad anhraethol yng neu y Canol Oaaoedd n 'S°U- atu oes Derwyddion rhy w ganrif neu dd'ww { ni *yned yQ ol ond Creadur rhyfeddol ei f W We'ed Jn ogoniant. aflerw ei wigg, diofal eeao. ydoedd, gan amlaf— ymddibynu am ei fara e* amgylchiadau, ac yn noddwyr. Yr oedd eiir eU?yddl0'ar ^y&oeledd ei thrwsio ei ber80n farf, a thori ei wallt, a amser yn ei olwg £ lld meddwl, yn wastraff dywediad a ffynai vmvmae hya .ya °yfrif am 7 dynsawd mwy anolv™, werinos i ddesgrifio edrych wel prydydd* %Pa'r cy^redin—1" Mae o'n eithriadau yn bod-Lf ydym heb wybod fod weithiau, yn cyfarf0(j y bardd a'r boneddwr, ei ofn ar bawb—y ua person. Ac yr oedd oblegid y felldith fwvaf e yn ^stal a'r fclawd 5 wydd i ran neb mar\w)l ar8iv3rdua a allasai ddig- can. Fel hyn yr .°ed(icael ei oganu mewn ar rai adegau. pVVy ,.ei wasanaeth yn werfchfawr o'r Nanfc yn ei oes trwv ffl6SUr y ^es a wnaeth Twm acofftiri,qiddidoria- v ci%ugeliucrachfoneddigion ac offeriaid didoriad j'lu8'e''u cra°h foneddigion oedd Elis y Cowp ir_ a yQ bla ar y wlad Nid ofalus bob amser i Wah°s. &w'r yr banes—yn rhy bun ac eiddo ei fhwng ei eiddo ei gymeryd meddiant 0 Dywedir Wdo, un waith, perchenog. GwysiWydg^. heb ofyn caniatad eu yr ynad lleol mewn canlv ymddan&08 get bron odd i dyrnor o ?archariad^iad' yr hwn a i dedfryd" yr ynad ag El is ar yr heol' dranoeth cyfarfu i'r carchar dan ofal ceisbwrQ llanrwst, ar ei ffordd rhol fawr o bapyr gwyn ?■" Resail yr oedd ynad,"beth yw y paD "Arosdi, Elis," ebai yr ebai yntau, yr wyf ^8 sydd gen' ti?" "O," ysgrifenu can i chwi ^riadu defnyddio hwn i yn arutbr; a °han'droi yr ynad "Gad iddo fo fyn(} i>w. 1 at y oeisbwl dywedai, Geninen am Ionawr. '—DEWI MON yn y

^EWORIAI. CARDS of the N the ihortest notice i« i*eBt PatteruB plated at gg, ^eonaM, ■ i

HYN A'R LLALL. Y mae yn drysoredig yn Rug, Corwen, gyllell, fforch a dagr fu gynt yn eiddo Owen Glyndwr. 0 ddiffyg gwaith, cryn ehwalu sydd yn ardal Ffestiniog. Yr oedd un tad yn myned i Durham, un mab i'r De a'r llall i America i weithio. Mae Brenhines Roumania wedi anfon cerdyn post i Llandudno i ddweyd fod mwynhad ei hym- weliad ar dref rhyw ddeunaw mlynedd yn ol yn aros byth yn fyw ar ei meddwl. Deallwn fod nifer fawr o etholwyr Cymreig yn etho!aeth Leigh, a bod anerchiad etholiadol Mr. J. F. L. Brunner, yr ymgeisydd Rhyddfrydol, wedi ei ehyfieithu i'r Gymraeg. Y mae yn Ngholeg yr lesu, Rhydychain, gawg pwnsh gilt-arian i ddal deg galwyn ac yn pwyso 278 owns, yr hwn a roddwyd i'r sefydliad yn 1732, gan Syr Watkia Williams Wynn. Y dydd o'r blaen, cafwyd o hyd i bed air buwch, eiddo Mr. F. Vaughan Williams, Glanywern Hal), Dinbych. yn gelanedd. Yaiddengys iddynt dori i'r pare a bwyta o ganghenau pren yw. Dywed y Daihj Chronicle fod Mr. Yerkec, y miliwoydd Americanaidd a fu farw yn ddiweddar, 0 waedoliaeth Gyaireig, ac i'w deulu ymfudo o Sir Drefaldwyn tua chan' miynedd ya ol. Tra yr oedd Evan Rowlands, gwas Mr. R. Prichard, Penllechog, Llaaaelhaiarn, yn tori swedes rhoddodd yn ddamweiniol ei law yn nghyraedd y scraper," gyda'r canlyniad o dori tri o'i fysedd. Mewn siop barfwr a gwerthydd tobacco doniol ya Cathays, Caerdydd, ceir a ganlyn mewn lie arnIwg ar un o'r parwydydd :—"Mae Duvv ya helpu y dyn a helpa ei hun, and Daw a helpo y dyn a helpa ei hun yma." Y "Naval Reserve Battery" ydyw un o brif bynciau y dydd yn Nghiernarfon yn awr. Mae lie i gredu fod ymdrechion Mr. Lloyd George i gad w y battery yn y dref yn debyg o fod yn llwvddianns, and gwrthddywedir hyn gan y Toriaid. Cymerodd ymladdfa le rbwng dau ddyn mewn cyfarfod gynelid yn nglyn ag ymgeisiaeth M-. Whyte, yr ymgeisydd Rhyddfrydol dros Kingston. Yr oedd y cyfarfod yn bur afreolaidd. a bu fsrw un o'r dynion a fu yn ymladd yn y cyfarfod. Hysbywdd Mr. LlyweIyQ Williams, yr ymgeis- ydd Rhyddfrydol, etholwyr Llanelli, y no-on o'r blaen, fod y Ceidwadwyr wedi dod ag ymgeisydd allan yr hwn ni fedrai ddweyd 11 Llanelli" yn iawn. Achosodd y sylw cryn chwerthin. Dychwelodd hogyn bach Mr. Lloyd George gartref y dydd o'r blaen yn gyfoethocach o ddwy geiniog nag yr oedd pan yr aeth allan. Daeth i feddiant o'r ddwy geiniog trwy waeddi Three cheers for Mr. Naylor (gwrthwynebydd ei dad yn Mwrdeisdrefi Caernarfon), i foddhau rhyw fon- eddwr. Bu y doethwr Cymroaidd, y Barner Vaughan Williams, yn Mhenrhyndeudraeth, yr wythnos ddi- weddaf, ar ymweliad a'r arwerthydd adnabyddus, Mr. John Parry Jones, a chydag ef yn gwneyd ymchwiliad i fater neillduol yn Lianf rothen. Yn ddilynol, cyn ei ymadawiad, bu Mr. Parry Jones mewn byrbryd gydag ef yn un o westai Porth- madog. 1 or Y mae Mr. Lloyd-George yn edrych gyda dir- myg ar fygythiad Mr. Naylor i ddwyn cynghaws yn ei erbyn am iddo ei ddesgrifio fel political tramp." D.x^ol dros ben yw'r Ilythyr a ysgrifen- odd Mr. Nath. Roberts at dwrne Mr. Naylor. Mac ei golyn yn y frawddeg olaf—awgrym fod eisiau agor penglog y trempyn er mwyn iddo gael dirnad y ii joke." Aeth rhywan a phapyr afc denantiaid Arglwydd Harlech yn sir Amwythig- i ofyn iddynt wneyd datg-aniad o ryw natur eu bod yn pleidio'r ym- geisydd Toriaidd. Awsrrymid mai dyna ddymnniad ei arglwyddiaeth. Yn awr, y mae Arglwydd Harlech wedi cyhoeddi mynediad fod ei deoantiaid yn hollol rydd i fotio fel y mynont. Brafo, Ar- glwydd Harlech Tro yn 01,. fel yr oedd boneddwr ar syrthio i gweg yn oriau bach y boreu, clywai dwrw i lawr y griBiau. Aeth i'r cyfeiriad hwnw a chyr- haeddod y gegin mewn pryd i weled ty-dorwr yn gwneyi ei ffordd i mswn drwy'r ffenestr. "Relo, ddyn, i ble r ydech chi'n myn'd ?" gofynai iddo yn frawychus. Yn fy ol," oedd yr ateb, ac o'r golwg ag ef y^ ddi-seremoni. Bu'n ffrwgwd boeth yn nghapel Shirland-road, Llnndain, y noson o'r blaen. Yr oedd yr ymgeisydd Toriaidd wedi sicrbau r ystafell er cynal cyfarfod o'r etholwyr, ond gan fod ymraniad yn y blaid daeth torf 0 1 wrthwynebwyr yno, a llwyddasant i roddi taw ar y gwyr oeddent wedi sicrhau'r capel. Wedi hyny bu ymladd poeth yn yr ystafell a gwnaed cryn ddifrod yn y lie. "Mae r myfyriwr Allmaen," medd ysgrifenydd yn Blackwood's Magazine, "ar unwaith yn fwy difrif a diwyd na'r cyffredin o israddwyr Rhydychain neu Caergrawnt, yn mha le, er engraipht, y rhed lletygarwch y diweddaf yn gyffredin i port wine ac hyd nod champagne. Rhed meddwl yr Allmaen yn hytrach ar yr un Uunell a'r gostyngedig ar gwir ddoeth Gymro a geir o fewn muriau Coleg yr Iesu. Cynhaliodd Mr. W. A. Lloyd drengholiad yn Nghaergybi i achos marwolaeth baban anghyfreith- lawn, dau ddiwrnod oed, i bedleres o r enw Lottie Taylor. Ymddengys i'r plentyn gael ei em ddydd Sadwrn, ac iddo farw ddydd Lluo Cafwyd y fam vn trigo mewn pabell fechan. Ar y llawr mud- wai Bweddillioa glo. Yr oedd y mwg oddi- wrthynt yn afi.ch, Cafwyd y baban yn farw yn mreichia/ ei fam gan sipsiwn o'r enw Wallace Leigh. Bu farw Mr. Jeremiah Parry, paentiwr, Caer- narfon, ddydd HUB, mewn canlyniadi r nxweidiau dderbyniodd Rhag. 2il, trwy 1 sachaid o trai. oedd yn cael ei ymddirwyn i fynu i warehouse y Mri. Lake, yn Pool-street, syrthio arno. Ba trengiioliad arno ddydd Mawrth a dychwelwyd rheitluarn o farwolaeth ddamweiniol. Nid oedd ondjtl mlwy oed, ac yn uchel ei barch yn mhlith pob dosbarth. Claddwyd ei fam weddw wythnos i'r diwrnod y bu ef farw. Digwyddodd tro doniol yn Llanelli y Sul diweddaf. Aeth yr ymgeisydd Ceidwadol i gapel Ymneillduol y bore ac i un arall yr hwyr. Yn y capel a anrhya- eddwyd a'i bresenoldeb yr hwyr gwneid casghad drwy y dydd at Diysorfa y Cadymgyrcb, a phan aeth y blwch heibio iddo bwriodd yr ymgeisydd anrhydeddus swm da i'r drysorfa. Bygythia rhai, o'i gefnogwy.r mwyaf selog dynn eu cefnogaeth oddiwrtho oherwydd ei fod wedi helpu y gwr ryfel." Bu farw Arglwydd Ritchie ddydd Mawrtb, yn Biarritz. Yr achoa o'r farwolaeth oedd ymesodiad o'r parlys. Ni chafodd ei arglwyddiaeth fyw lawer i fwynhau yr anrhydedd newydd a osodwyd arno, trwy gael ei dyrchafu 1 fod yn ,j Efe a ddygodd feaur yn mlaen yn 1888 1 «efydia Cynghorau Sirol. Ao fe gofir iddo roddi ei swydd i fynu. rhyw flwyddyn a haner ya ol, fel ua a tt«Lodau j Weinyddiaeth, am nas gallai gydolygu a cynnygion i ddodi toll ar fara. Cyrhaeddodd ei; weddillion i Landain nos Wener. Cymerodd Jf angladd le prydoawa Sadwrn yn Kenial Green. Bu peldroedwyr Cymra a Lloegr yn ymrysoa cicio pel yn Richmond ddydd Sadwrn, a Chymru a orfn. Cymru, 16 pwynt; Lloegr, 3. Gall dechreuad drwg ddiweddu yn dda," meddai Ceidwadwr gobeithiol nos Sadwrn (medd y Western Mail), tra'n cyfrif i fynu enillion y Radicaliaid. Ac meddai wrth Ryddfrydwr o dan lamp-post, "Eirychwch yma," ac yna elai yn mlaen i egluro1 syt yr oedd hi yn bosibl i'r Ceidwadwyr ero fod yn y mwyafrif o drigain yn y Ty. pryd y brawychwyd hwy gan ruad eyffrous y Radicaliaid, a phan edrychwyd i fynu ar y" screen" ger llaw, beth a welwyd ond "Balfour defeated!" Taflodd y Ceid- wadwr ei "estimate o dan y tram oedd yn myned heibio, aeth gartref, ac yno yn ei wely yr oedd bedwar o'r gloch prydnawn Sul. 4

CAPEL AC EGLWYS. MODDION Y SABBOTH ANNIBYNWYR. Capel. Newydd Glan'rafon (Victorian Promenade): Parch< Idns JOlloe, B.A., Machynlleth. BEDYDDWYR. Capel Heol-y-Castell: Parch. D. Williams (gweinidog). EGLWYS SEFYDFJLDIA. Eglwys y Ddol (loan Savit): Gwisanaeth a phregetlt am 10 30, ysgol an 2, a g-ospor a phregath arn 6. C.vmmlln yr ail Sill yn y ,nis VIl y boreu a'r pedwerydd Sul yn yr hwyr. Fieer, Parch. L. D. Jenkins, B.A., curadiail. Parchn. J. E. Rowlands (Vroneysylltau) J. E. Morgan a J. T. Davies. Capel yr Eglwyse^ (viair Sante"): Gosper a phregeth am 6: Gosper, pregeth a'r Uyiamua am 2 30 y Sul olaf yn y mis. Llantysilio Gosper am 6 a'r cymnun y 3ydd Sul yn y mis. Parch. J S. Jones, B.A., ficer. Giyndyfrdtvy Gwasanaeth boreuol arn 10 yn yr haf a 10 30 yn y geuaf, a gosper am 6. Cymtnun boreu y Sul cyntaf yn y mis, a'r hwyr y 3ydd Sal. Parch. T. H, Vaughan, B.A., ficer. NETHODISTIAID CALFIN A.IDD Acrfair: Parjh. H. P. Roberts. B.A., Coedpoeth. Bryneglwys Parch. E<iw trd Joaec, .fronant. Bala a Llanfor Parch. O. ¡Wi", LlanuvTchllyn. Carrog a Glyndyfrdwy: Parch. K. P. Hughes, Dj serth, Cefnmawr (Saron): Parch. Corwen Pttrch. William Williams, Glyndyfrdwy, OerygydruHioa a Chefnbritb Parch. Bdward Edwards. Cyn wyd Parch. W. Lloyd, Colwyn Bay. Biriaxiallt: Mr. A E. Davie". B. A. Caarijrawnt. Proncysylltaa Parch. T. K. v, iiliam-, B.D., Berthen. Garta a Phenybryn Parch. E. Pi ore, Tre og w. Glynceiriog a Nantyr Parch. J. Foul ked Elli-f. Gwyddelwern a Moeladda Parch. W. Jones, Pare. Llanarmon, Tregeiriog a Llywarcb r Parch. Llandrillo: Parcb. J. Howell Hughes, Bala. Llandejla a Phsntre Bwlch: Parch. E. Roberts, Brymbo, Llangollen (Reho!)oth) Mr. A. E. Divies, B.A Oaergrawnli, Llangollen < Penllyn): Parch. R. J 'n S. {hos. L'andynan a Phentredwr Parco. B. Piitchaid, Acrfair. Llwynmawr: Parch. J. A. Lloyd, Bryneglwys. Pontcyssylltau Parch. E. Isfryu VVilli imv. Poncia u Ponciau (Bethel Parch. A. O. Lloyd, Csergwrle, Rhiwabon n'r Cefn Parch. W. M. Williams, Bala. Rba, (Capel Mawr) Parch. D. Davies, T.iiy>arn. Wesion Hiiyn a Bronygarth Parch. J. Williams, Corwen, WESLEYAID. Acrfair: Parch. J. Owen, Trevor Isa. Black Park Wharf: Mr. W. Lloyd, SLryt Isa. Cefn Mr. Evan Tho<r a?. Cerygydruidion: Parch. J. M. Williams Abermaw. Corwer Parch. T. C. Roberts. Gwyddelwern: Cyfarfod gweddio. Johnstown Parch. Charles Jones, Rhos. Llandrillo: Parch. E. W. Owen, Ceryg. Llangollen: Parcb. H. Pritchard, Glyndyfrdwy, Glyndyfrdwy: Cyfarfod gweddio. Pentredwr: Parch. R. Jones-Williams. Llangollen, Plasbenion: Mr, Th )m&a Evan?. Stryt Isa. Pontfadog: Parch. (t, Pritchard, Glyndyfrdwy. Rhewl: Parch. R. Joies-Williams, L angollen. Rhos Mr. Enoch Jones, Strytlsa. Salem, ger Corwen Parch. tfi. W. Owen, Ceryg, Stryt Isa: Parch. Charles Jones, ilhoe Tynant, ger Oorwen Parch. J. M. Williams, Abermaw. Yr wythnos ddiweddaf, gadawodd y Parch. D. J, Williams, B. D., Trefaldwyn, am Fangor, igymeryd gofal Eglwys M.C. Prince's-road. Derbyniodd y Parch. R. J. Thomas, Rhos, yr alwad i fugeilio Eglwys Bethania, Rhiwabon, a de- chreuOdd ar ei waith yno yr wythnos ddiweddaf. YD Nghyfarfod Misol M.C. Grorllewin Morganws"» rhodd wyd derbyniad i Mr. Dan Roberts, brawd yr enwog Mr Evan Roberts, fel ymeeisvdd am tr weinidogaeth. J. Yn mhlith y rhodd ion diweddaraf Gartref Treborth sydd newydd ei agor ya Grangetown, Caerdydd, ar gyfer merched di-gartref, yr oedd bwndel o sholie wedi ei gwau gan hen foneddiges dros ei phedair ugain oed. Am ddwy flynedd ar hugain y bu Mr. Dan Evans (fferyllydd), Rhos, yn organydd Eglwys Capel Mawr. Rboes rybudd o'i ymddiswyddiad, yr hwn a derfynai y Sal olaf o'r hen flwyddyn a hyd yn hyn, nid oes olynydd iddo wedi ei benodi. Bu Mr. Evan Roberts ya cymeryd rhan yn nghenadaeth y Brodyr Joshua yn Llandudno—yr addoldy eang yn paced," a'r cyfartod yn un neill- duol iawn. Dydd Llun bu ar ymweliad a Mr. a Mrs. Jonathan Davies. Bryneirian, Porthmadoc. Pan ar fin traddodi ei bregeth yn Ngbapel Carmel (M.C.), Conwy, boreu dydd Sal. cyrnerwyd y Parch. D. Charles Evans yn wael. Gweinyddwyd arno gan Dr. Morgan (sydd yn flaenor yn y capel). Yn yr hwyr pregethw>d gan y Parch J. Roger Jones. Y mae y meddyg adnabyddus, Dr. J. Humphreys, U.H., a i ferch, Miss Humphreys, newydi ymuna a'r Methodistiaid yn Moriab, Trawsfyuydd. Bed- yddiwyd y ddau hefyd gan y Parch. D. Hughes, M.C., trwy daenelliad. Gyda'r Bedyddwyr Alban- aidd y dygwyd y meddyg i fynD, a bu yn wr a ddylanwad a ffyddlondeb mawr. Y mae Eglwys Caersalem (M.C.), Abermaw, wedi ei anrhegu a set hardd o "lestri cymundeb er oof am y diweddar Mr. William Williams, Porkington- terrace, yr hwn a fu am flynyddoedd yn ddiacon ffyddlawn a gweithgar yn yr eglwys hon. Mab i Mr. Williams ydyw y Parch. H. Barrow Williams, Llandudno, a merch iddo yw Mrs. T. Martia Williams, Abermaw. Debyniodd yr eglwys Annibynol Seisnig, TTpper Bangor, rodd o set o lestri Cymun arian gyda deugain o gwpanau, oddiwrth Mre. W. Campbell, Paisley, merch Mr. a Mrs. Cameron, Tan'rallt, er cof am ei dau frawd, George a Willie Cameron. Defnyddiwyd hwy am y tro cyntaf y Sabboth diweddaf. Dyma'r tro cyntaf i'r drefn o arfer cwpan ar gyfer pob adod gael ei gweled yno. Yn Abermaw, yr wythnos ddiweddaf, cynaliwyd cyfarfod o glerigwyr a lleygwyr blaenllaw yr Eglwys Sefydledig yn Archddiaeoniaeth Meirion- ydd, dan lywyddiaeth yr Archddiacon Williams, Llanystumdwy. Amcan y cyfarfod oedd gwneyd trefniadau parthed lledaenu llenyddiaeth Eglwysig trwy y rban yma o'r wlad. Pasiwyd i benodi Hyfrgludydd i fyned o dy i dy i werthu y cyfryw lenyddiaeth, ac yr oedd o fiaen y cyfarfod bedwar o ymgeiswyr am y swydd. Ionawr Sfed a'r ilfed, bu y Parch T. Idwal Jones, yn cynal cyfarfodydd pregethu yn Llanaelhaiarn. Nos Lun, yr Sfed, pregethodd yn rymus oddiar y o-eiriau, Canys gweddus oedd Iddo Ef," etc. Cafodd oedfa neillduol o wlithog, ac yr oedd yn atnlwg ei fod yn cael ei arddel. Nos Fawrth, drachefn, pregethodd oddiar y geiriau, I ba le yr af oddiwrth Dy Ysbryd I Yr oedd y bregeth hon eto yn nodedig, ond yr oedd Mr. Jcmes o dan dipyn o anfantais, trwy iddo dderbyn pellebr yn ei alw adref am fod ei briod yn wael.

!t BlPli'S TA inkncD powder mr 11 if ||f II IN THE W01LD. 1 H If ftlkll Packed in Id. ni 2d. pickets; also Id., II., It. M. 424 W* TIN CANISTBBB.

UNDEB EGLWYSI RHYDDION MAELOR. Cynwysa yr Undeb uchod holl Gynghorau yr Eglwysi Rhyddion o Frymbo i Langollen. Atncan blaenaf yr Undeb yn bresenol yw ceisio sicrhau gwasanaeth Mr. Evan Roberts i gynal cenadaeth yn y cylch poblog a enwyd. Yn ol cyfansoddiad yr Undeb newydd, rhoddir hawl i bob Cynghor ddewis tri o gynrychiolwyr ar y pwylJgor. Cyferfydd y cynrychiolwyr i drefnu y nZ# jD mwyaf effeithiol i gario yn mlaen waith 'J n9. yr -A-dfywiad. Cynullydd y Cynghorau neaig jvr Mr. W. E. Junta, KLius. Cynfycti- ^rCynghor Eglwysi CefnMawr gan y Parchn. yWr\'airi^r0w^an^8 (M.C.), Acrfair; Jos. Owen Oim V- **uw Parri (A.), Rhosymedre. y aliwyd cyfarfod eyntaf yr Undeb yn Ysgoldy nifPrDo hJTyJ' Gwrecsam> dydd Iau. Pasiwyd CjBghoraS lleofeto a°' 1 rb" °S°dir ° 436,11