Y Dydd

AR BEN CRAIG YR HWCH. MR. GOL. Saif y graig uchod yn mhlwyf Celynin, gerllaw pentref Arthog, mewn He cyfleus i ganfod a chlywed y gwahanol ddygwyddiadau a gymer le yn y pentref a'r gwastadedd gerllaw. Ac yr wyf yn dymuno hyabysu trwy gyfrwng y DYDD, y byddaf yno ar adegau, yn edrych a gwrando p' fodd y bydd pethau yn myned yn mlaen tua godre'r graig. Yr wyf wedi bod yno yn trefnu fy eisteddfa, a chofied y bobl sy Id yn arfer cymeryd meddiant o'r graig ar adeg priodasau, ac felly yn y blaen, at saethu eannons, y bydd yn ihai J iddynt ymadael o'r graig pan fyddo y nos yn casglu ei leni yn nghyd, er Inwyn i mi gael hamdden i wrando ar y gwabanol ddosbarthiadau fydd yn ymgyfarfod a u gilydd yn yr hwyr i drafod gwahaool achosion y dydd blaen- orol. Ac er mwyn cadarnhau fy mod wedi bod ar ben y graig yn edrych y lie fel man am newyddion di a drwg, dyma fi yn rhoddi y pethau a glywais gan rywrai wrth dd'od adref o gyfarfod lleoyddol Abermaw y Nadolig diweddaf, fel prawf o fy mod- olaeth ar y graig. Dyna oedd y pwnc oedd gan- ddynt dan sylw, Mr. Gol., sef fod aelodau y pwyll- gor yn ymgystadlu ar y gwahanol destynau; ac yn wir, yr oeJd rhai o honynt yn defnyddio y wialen yn greulon ar y pwyllgor. Ac yn wir, yr wyf finau a'r graig yma yr un farn a hwy yn hollol ar y pwnc; tro gwael; ie, tro llai na dynion arnynt, fel pwyll- gor, ydyw gwneud y fath beth. Ac yr wyf yn cydweled yn hollol a'r cyfaill kwnwoedd yn dy- 'Wedyd wrth ymddyddan am y peth, os nad oedd ganddynt yn Abermaw neb yn gallu ehedeg yn uwch na.'r cyffredin, am iddynt anfon i Arthog amryw ddynion yn meddu ar alluoedd Annibynol, fel y caffo Y wlad chwareu tegyn y cyfarfod. Wel, gobeithio "-Y cymer yr Abermawiaid hyn at eu hystyriaeth erbyn eu cyfarfod nesaf, ac y ceir diwygiad yn y path. Dim ond hyn y tro yma; ond byddaf yn &arod at yr alwad. Yr eiddoch, &c., UN AB BEN Y GRAIG.

I'R DDALLHUAN. Un fer ei gwddf, ddifraw ei gwedd,—arw'i Ilais, Hir a llym ei g'winedd, Yw'r Ddylluaa gar anedd, Heb wdn haul i b«eni'i hedd. R. ERFYL.

DING-DONG-BELL. GEORGE'S CAMBRIAN VOICE LOZENGES, for Singers and Public Speak- ers. These Lozenges render the voice Melodious *Qd clear as a bell. Patronized by eminent Musical ^elebreties and Public Speakers. Price 3d. 6d. & per box. A shilling box, post free for 14 stamps, oold by all chemists. Proprietor, J. E. GEORGE, ■"t-R.P.S., Hirwain, Glam. Llythyroddiwrth Professor Parry, Mus. Doc. ntab., Cyfan&oddwr"Blodwen" yr Opera Gumreig Vbvoog, (Cyfieithiad.) Ma. J. E. GEORGE, M.R.P.S. ANWYL SYR,—Yr wyf wedi profi yn drwyadl eich Cambrian Voice Lozenges, ac yr wyf yn eu cael yn Mloddi nerth a chlirder i'r llais, ae yn fy ngalluogi ganu gyda rhwyddineb. O hyn allan, bydd yn leser genyf eu cymeradwyo i'm myfyrwyr a'm cyfeillion, fel y Lozenges mwyaf effeithiol o lawer a adnabyddais i, er gwellhau a chadw y llais. Yr '\Vyf yn edrych arnynt fel TRYSOR nas gall Badgan- ^Jra Llefarwyr Cyhoeddus fod hebddo. Er cyfiawn gyfranogi o'u buddioldeb, dylid cycaeryd ychydig o Lozenges cyn ae ar 01 canu. Yr eiddoch, &c., JOSEPH PARRY, Mus. Doc. Cantab Proffeswr Oerddoriaeth yo Mhrifysgol Oymru The Proprietor has a great number of Testhnoniala from eminent singers and publio Makers.

CYMDEITHAS DDADLEUOL BETHANIA, FFESTINIOG. Anerchiad draddodwyd gan y llywydd ar ei ym. adawiad o'i swydd ar ddiwedd y tymhor cyntaf, Ithagfyr 31ain. FONEDDIGION,- Mae yn liawen genyf gael cydgyfarfyddiad & chwi unwaith eto, ar ol ychydig o geibiaat i dreulio gwyliau y Nadolig. Mae wedi d'od yn awr yn ddi- wedd blwyddyn, a dyma yr Eisteddfod ddiweddaf am byth yn y flwyddyn 1878. Ac mae diwedd blwyddyn fel hyn wedi ein harwain ninau i ddiwedd tymhor cyntaf o eisteddiad, sef tri mis. Yn awr, rhesymol iawn ydyw i ai e lrych ychydig yn ol ar y llwybrau ydym wedi teithio ar hyd-ddynt, ac ystyried am foment a ydym wedi treulio ein dydjiau y flwyddyn ddiweddaf yn y modd y dylasem eu treulio? A ydyw ein llafur llenyddol wedi bod yn gyfryw ag nas rallasem wneuthur ychwaneg? A ydywein cydwybodau yn berlfaith dawel ein bod wedi gwneud ein dyledswyddau yn mhob peth, ac ar bob amgylchiad, fel bodau rhesymol a chyfrifol? A fu ein hastudiaeth gyda darlie*, myfyrio, areithio, a'r cwbl wnaethpwyd genym, yn foddion union- gyrchol i godi ein chwaeth at bethau sylweddol, a thrwy hyny, beri ein bod yn well darlleowyr, yn fanylach myfyrwyr, yn alluoeach cyfansoddwyr, ac yn hwylusach traddodwyr nag y buom erioed o'r blaen. Mae ymwneud a'r pethau uchod yn fo idion uniongyrchol i dynu allan fawreid dynol. Fel y mae yn wybyddus i chwi ell, fod tri math o fawredd yn perthyn i ddyn, ac nis gellir rhoddi pris rhy uchel ar bob moddion cyfreithlon a'u tyn allan. Ni wnaf ond eu non, cewch chwithaa feddwl am danynt eto. Y mawredd cyntaf, ydyw 'mawredd moesol' Y mawredd yma sydd yn cylymu yr enaid yn annatodol, er na bywyd nac angeu, wrth bob gwirionedd a rhinwedd, a hyny o barch a chariad tuag atynt, yr hwn nas gellir ei wahanu er pob gwrthwynebiad, bygythiadau, a pheryglon, o her- I wydd ei ymlyniad mewn rhinwedd a chrefydd; ac mae y mawredd hwn yn rhoddi nerth idioi ymddir- ied yn ei Dduw yn y cyfyngder mwyaf, a'r awr dywyllaf. Dyma y mawredd oedd yn y prophwydi, yr apostolion, a'r holl ddiwygwyr; a than ddylanwad y mawredd penderfynol hwn y cymerant eu trio, a'u merthyru mor greulawn. Y mawredd nesaf ydyw, mawredd meddyliol, neu yn ystyr uwchaf y gair, athrylith-y nerth meddyl- iol ag sydd yn gallu treiddio i mewn i ddirgelion y greadigaeth, ac amgyffred ei ffurflad a isymudia Jau, treiddio i galon y creigiau, chwilia i mewa i eigion y ddaear, esgyn drachefn i'r nefoedd uwchben, ol- rhain symudiadau y planedau mawrion, ac yn gallu eu mesur a'u pwyso yn yr eangder diderfyn. Mae yn gallu olrhain holl ddeddfau cyffredinol natur, a rhwymo iddo ei hun yn nghyd mewn afrifed gysyllt- iadau a pherthynasau, holl wrthddrychau ei wybod- aeth. Nid ydyw am ymfoddloni yn y pethau sydd, ae archwilio yr hyn a aeth heibio, ond mae ya gallu rhagweled a rhagfwynhau yr hyn a ddaw, ac yn crë. iddo ei hun ardderchawgrwydd, pryd- ferthwch, a mawreddogrwydd meddyliol a dychym- ygol. Ir mawredd hwn y perthyn 'Llygad yn gweled anian, calon yn teimlo aniao, a glewder a faidd gydfyned ag anian.' Y cewri oedd yn madd- ianu y mawredd hwn, ac a wnaethant bethau ar- dderchog oedd Aristoteles, Bacon, Copernicus, Newton, Homer, Milton, Handel, Haydn, Demos- thenes, Cicero, a'u cyffelyb. Y trydydd mawredd yw, mawredd gweithred-y gallu gorwych hwnw i amgyffred a chynyrchu cyn- llurmu anturiaethus a mawreddog, i gydgrynhoi pob moddion cyrhaeddadwy, pob gallu cyfaddas, a phob trefn gymhwys, a'u gwneud yn un peirian- waith mawr, godidog, a'i osod i weithredu ar wrth- ddrych cadam, nerthol, er cytlawni effeithiau allan- ol mawrion ae aruthrol. Dyma fawredd Alexander, Caesar, Caswallon, Cromwell, Napoleon, Garrick, Macready, Brougham, a'u cyffelyb. Wel, anwyl gyfeillion, yr ydym ninau gyda'r gymdeithas hon yn ymwaeud a'r moddion union- gyrchol i ddwyn allan fawrertd dynol ya y tri pheth anodwyd. Credwn yn gadarn fod yb bosibl i ninau ddyfod yn enwog wrth ymarfer a'r medllion i hyny, ac nad oes bosibl i ni byth gyrhaedd gradd o enwog- rwydd gyda dim ond ttwy lafar a diwydrwydd. Mae pawb fel fy hunan, mae'n debyg, yn barod i addef nad ydym wedi gwneud yr hyn a allasem gyda llafur llenyddol, hyd yn nod y flwyddyn ddi- weddaf; ond wele Dad y trugareddau, o'i radlawn ddaioni, wedi gweled yn dda estyn rhyw gymaint o ddyddiau yn ychwanegol i ni; ac mae pob dydd a anrhegir i ni gan ein Creawdwr gogoneddus ya dwyn i'n golwg rhyw ryfeddodau newyddion. 'Dydd i ddydd a draetha ymadrodd, a nos i nos a ddengys wybodaeth, ac nid oes iaith nac ymadrodd lle ni chlybuwyd eulleferyddhwynt.' Felly, bydd- edi ninau, wrth ddechreu blwyadyn newydd, gael dechreu ar gyfnod newydd yn hanes ein bywyJ; cyfnod ag y bydd ein gweithredoedd ynddo yn cario eu dylanwad ar y byd o'n hamgylch, a defnyad- iwn bob gwrthwynebiad a'n cyferfydd fel ffon ychwanegol yn yr Ysgol, fel y byddwn yn ym- ddyrchafu, ac yn ymgadarnhau, a gorchfygu ihwystrau. 'Gorchfygwn ddrygioni trwy ddaioni;' a chollwn mai- 'Nerth mab, ei ddysg a'i ddoniau, Nerth athraw, ei wybodau, Nerth gwr, ei ddealltwriaeth, North deall, maint ei wybodaeth.' Nid oes genyf wrth derfynit hyn 6 anerchiad, ac ar derfyn fy ngwasanaeth fel llywydd, ond diolch o'm calon i chwi am eich ffafr, eich sirioldeb, a'ch ufudd-dol, tray cefais y fraiat o'ch gwasanaethu; a gobeithiaf hefyd y bydd i chwi ddangos yr un rhinweddau tuag at y swyddog newydd, gan erfyn eich maddeuant, os gwnaethum rywbeth allan o Ie. Ydwyf yr eiddoch, mewu ffydd, gobaith, a cnariad; fiFydi yn naioni y sefydliad; gobaith y bydd iddo lwyddo, a myned yn sefydliad pwysig; a chariad at yr holl aelodau, a chefnogwyr y symudiad; gan ddymuno blwyddyn newydd dda i chwi oil a'r sef- ydliad hefyd.-Y LLYWYDB.

EISTEDDFOD ABERMAW, DYDD NADOLIG, 1878. MR. GOL.,— Yn y DYDD am yr wythnos ddiweddaf, ceir cof- nodia(i o weithrediadau y cyfarfod uchod gan ryw' ohebyd l, a fyo fod, fel arferol, dipyn yn feiraiadol ar bawb a phobpeth. Ni fuasem yn gwneud sylw o'i airoddiadoni b'ai y sylw c&s a geir ynddo. Pan yn crybwyll am feirniad y farddoniaeth, dywed, 'gweithredai hefyd fel beirniad y farddoaiaeth; ond efallai mai gormod fyddai dweyd iddo roddi bodd- lonrwydd i bob cocosyn a anfooasai ei anmrwd gyuyrchion iddo.' Yn awr, dymunem gael gwybod gan y gohebydd beirniadol a galluog (?) hwn, a anfonwyd cynyrchiea o'r fath i'w tafoli gan y beirniad? Os gwnaethpwyd, pa fodd y daeth efe yn wybyddus o hyny? ac a fu ef yn eu darllen? Fel un agoedd yn bresenol yn y cyfarfod, gallwn dystio fod yr oil o'r cynyrchion barddonol a gyfansoddwyd gogyfer a'r cyfarfod, yn cael gryn gymeradwyaeth gan y beirniad yn ei feirniadaeth. Ond pa fodd bynag am hyny, gwyr trigolion yr Abermaw pa fath awdwr barddonol cocosaidd ydyw y gohebydd hwn. Cymered gynghor caredig, ac ymddiosged o'i hunanoldeb chwyddedig, cyn beirniadu cynyrchion personau y buasai yn fraint iddo dderbyn gwersi oddiwrthynt. Gan y credwn mai cenfigen at bereon neu bersonau neillduol oedd wrth wraidd y sylw hwn o'i eiddo, hyderwn y caniatewch i'r nodyn hwn gael ymddangos yn y DYDD nesaf. BRYTHON,

ADULAM, MERTHTR. Soar, Merthyr (casgliad) 1 18 0 John Lewis, Cemetery 0 5 Oil David Williams, Grocer, Twynyr- odyn 0 5 0 David Davies, Gellifaelog Farm 050 John Thomas, 7, Brecon Road 1 0 0 David Kichards, Twynyrodyn 0 2 6 Mrs Williams, Morgan Town t.2 0 John Williams, Grocer, Pontmor- lais 0 2 0 Thomas Jenkins, Crawen Terrace 0 2 6 Mrs Williams, Caemarydwn 0 2 6 Miss Pritchard. 0 2 6 John Sikbering 1 l o X15 7 6 Yr ydwyf yn cynwys yn y swm uchod, y XIO roddodd Thomas Williams, Ysw., Y. H., Gwaelody- garth, i woeud y cant cyntaf i fyny, gan mai aelod o Eglwys Soar ydyw. Cy fanswm.. £ 107 18 1 OOHN SIBBERING, Trysorydd.

PERFEITHE WYDD.—Gwna "Mrs. S. A. ALLEN Worlds Hair Restorer," yn ddiball adfer gwallt wedi gwynu i'w liw cyntefig, cyfrana iddo fywyd newydd, tyfiant a phrydferthwch. Mae ei weithrediad yn sicr, ac yn drwyadl. Nid yw yn lliwio (dpe) y gwallt. Mae bob amser yn profi ei hun yn nerthydd naturiol y gwallt. Mae ei flaenoriaeth a'i ragoriaeth, yn sefydl- edig drwy yr holl fyd. Ar werth gan holl Chemists Perfumers. Mae Mrs. S. A. ALLEN wedi bod yn gwneuthur y ddau ddarpariad hyn e'rs deugain mlynedd. Bwun byth yw y nwyddau sefydledig at y gwallt. Nid ydyn byth i'w defnyddio gyda'u gilydd, nac olew nac enain gyda'r un o'r ddau. Mrs. S. A. iLLEN's Zylo-Balsarnum, cryfhad syml deilyngdod anghyffredin at driniaeth gwallt yr ieu- enctyd. Ataha golli y gwallt yn gynamserol, yr hyn ydd mor gyffredin. Mae wedi rhoddi cymhorth un- ongyrchol mewn miloedd o ichlysuron pan oedd y wallt yn syrthio yn ddyrneidiau Mae yn glanhau y gwallt, a chroen pen, ac yn symud y cea. Ar werth gan yr holl Chemists a Perfumers,