Y Dydd

Y GWYLIEDIDD, BETH AM Y NOS? GELLIR galw y tymhor presenol yn nos mewn lluaws o ystyron. Y mae mwy o nos na dim arall yn ein dyddiau y tymhor hwn o'r flwyddyn, dydd byr, byr, a'r nos yn hir, bir. Gellir galw y gauaf yn nos befyd, pan y mae nator wedi dystewi, yr adar wedi myned i gysgu, megys y ddaear o dan ein tiaed fel pe yn eysgu yn ei gwisg wen nosawl.os y flwyddyn ydyw y gauaf, a'r haf ydyw ei dydd. Gellir dywedyd hefyd mai nos yw mewn ystyr gymdeitbasol, yn enwedig yn ein gwlad ein hunaio. Y mae yn nos dywyll ar y gweithiwr druan sydd heb ddim gwaith, a chanddo deulu mawr yn dibynu arno. Y mae yn nos gaddugawl ar luaws o gyfoethog- ion ein gwlad, y rhui a gawsant eu hunain bron ar amrantiad yn nghanol nos tlodi, pan yr oeddynt ychydig funydau gynt yn nghanol dydd llwyddiant a chyfoeth. Y mae llawer o bethau yn dangos ei bod yn nos ar ein gwlad. Dyma an peth, y Isefyll allan,' un o adar hyll y nos ydyw; gostyngiad cyflogau, arwydd o'r nos; gweithio haner amser, dangos- iad ei bod yn dywylJ. Gweithfeydd mawr- ion yn sefyll, chwarelau yn sefyll, ariandai crynon yn deilchion, cwmnïau cyfoethog yn fethdalwyr, angenoctyd yn gordoi ein gwlad. Ymrafael rhwng y gweithwyr a'r meistriaid, a bono yn cael ei dwyn yn mlaen gan ddos- barth diegwyddor, hunano), fel y mae y meistriai(i a'r gweithwyr yn cael eu hollol ddyeithrio oddiwrtb eu gilydd, diflfyg ym- ddiried y naill yn y Hall,—yJynt oil yn brofiou diymwad ei bod yn nos dywyll ar ein gwlad-nos dywyll yn Neheudir Cymru, yn Glasgow, yn Cornwall, Rochdale. Anfonwch genadwri, os mynweh, i'r trefydd mawrion, yr atebiad fydd, nos yw hi yma—miloedd yn dyoddef eisieu—llawer yn marw o eisieu-a llawer mwy yn marw o eisieu heb i neb wybod. Dyoddef mewn un ddinas, dyoddef mwy mewn dinas arall. Gweithwyr allan o waith mewn un tie, a'r cyfoethog mewn man arall, wedi myned yn haner nos arnynt ar darawiad;—wedi colli eu heiddo, eu cyfoeth, heb obaith eu cael byth yn ol, ac fel pe b'ai Rhagluniaeth ddim yn ei gweled yn ddigon tvwyll ar ein gwlad; rhyw ddamweiniau ofnadwy yn eymeryd lie, nes duo swyrgylch nos ein gwlad, nes gweeud rhai pobl i deimlo fod gogoniant ein gwlad wedi ymadael am byth, a bod tynged yn ei gadael i ddarfod, i bydru, nes iddi golli ei holl harddweb, ac na fydd mwyacb ond peth mewn hanes yn unig. Nos ar y gwaith glo, nos ar y chwarel, nos ar yr ariandai, nos ar y gwaitb haiarn, nos ar ein rheilffyrdd, nos ar ein llongau, ae yn wir, y mae yn nos ar bobpsth yn bresenol. Yr ydym yn ei chofio yn ddydd llwyddiant ar ein gwlad er's ychydig flynyddau yn ol. Blynyddau ardderchog oedd '69, '70, '71, '72, '73, yr oedd yn ddydd mewn gwirionedd yr amser hwnw. Ond pan ddaeth y Toriaid i swyddi, dechreuodd nosi yn fuan iawn ar fasnach ein gwlad; ond mewn gwir- ionedd, adar y nos ydyw y Toriaid. Pan y maent mewn awdurdod, y naae sefyll allan, gostwng cyflogiu, &c., yn canlyn yn ddios bob tro y byddant mewn awdurdod. Beth yw yr achos, meddwch, ei bod felly? Wel, y gwir yw, nid ydynt yn meindio eu busnes eu hunain o gwbl, ond mynant roddi eu 'bys yn mrywes' pawb—rbaid iddynt hwy gael penderfynu pynciau dyrys gwledydd erailL a gadael gweithwyr eu gwlad eu hun- ain i newynu gan eisieu. Yr oedd yn rhaid iddynt hwy, yn ngwresogrwydd eu teimlad tuag at haner anwariaid Twrei, gael grant gan y Senedd i anfon swm dirfawr o arian i'r eyfryw rai, a gadael rhai oedd yn newynu bron yn eu golwg heb wneud sylw o honync; ac eto, anfonant lythyr forsooth i ddweyd eu bod yn cydymdeimlo a'u brodyr. Wfft idd- ynt. Rhaid eu bod yn credu fod trigolion y wlad yn bendew ofnadwy i beidio canfod eu rbagrith anfaddeuol yn eyhoeddi y fath beth. Gwell ganddynt, na obynorth wyo y rhai oedd wedi eu rhoddi mewn awdurdod, roddi cy- mhortk i bobl na chlywsom air o son am danynt cyn y rhyfel diweddaf. Gobeitbio y cofia yr etholwyr am beth fel hyn yn amser yr ethol- iad. Yn wir, y mae ein llywodraeth wedi bod yn rhoddi llawer 'naid yn y tywyllwch' yn ddiweddar; bydd arnynt gywilydd o'a gweithredoedd, yn ddiamheu, pan y daw ych- ydig yn oleuach ar bethau yn ein gwlad; ond y gwir yw, waeth dweyd y gwir na pheidio, ni ddaw dim goleu tra y bydd y llywodraeth btesenol mewn awdurdod. Ac, o ganlyniad, y mae ar law yr etholwyr pa un a gaiff hi dd'od yn ddydd yn ein gwlad eto ai peidio. Dymunol iawn, yn y cyfwng presenol fyddai cael gwybod beth y mae y gwylwyr yn ddweyd am y nos. Y gwyliedydd, beth am y nos! Y mae genym ddynion galluog yn ein gwlad yn gwylio ei sefyllfa, ac iddynt hwy yr ydym i ddiolch am hyny o ddaioni sydd ynddi. Hwy sydd yn codi ychydig ar ein calon, gan ddweyd y daw yn ddydd eto er gwaethaf iau ac awdurdod y Toriaid. Y gwyliwr mwy- af manwl, craff, a gonest sydd genym yn bres- enol ar y mur yw, W. E. Gladstone, a dy- munol fyddai cael gwybod ganddo beth yw ei feddwl ef am y nos. Dywed wrthym, ac y