Y Dydd

Y PARCH. E. HERBER EVANS, GAN Y PAltCH. T. C. ^DWARCS (CYNONFARDD). Pan ddychwelais o'r Hen Wiad yn 1876, cyrohr-llwyd fi gan lawer O'SB cj dn»bod i riradJodi darlUh air enwogicn byw Cymrn. Bum inan bron cydsynio. Parotoais rai llitbiau ar v pwnc. TefUis fy ilinyn (can belled ag y cyrhaeddai) dros Herber Evans, Dr. Rees (Hiraetheg), Dafydd Morganwg, Dr. Parry, Kilsby Jones, &c., &c., ond ni chyboeddais an o bonynt. Eltbr yn awr, wedi darllen liith ddyddorol J. T. Lloyd yn y Drych, symbvlwyd fi i anfon i chwi yr hyn a ysgrifenais ar yr un testan yn Medi, 1876. Cadwed y darllenydd mewn cof fod drot3 dàw, flynedd oddiar pan gef- nodwyd y ftYithiau genyf. Erbyn hyn y rnae Mr. Evans yn fwy galluog a phofelog- aidd nag y bu erioed o'r blaen; ac y mae efe wedi priodi eilwaith; fiC wedi ei ethol yn un o olygwyr y Dysgedydd, yu gvd-olyg- ydd ag Ap Vychan; ac wedi 8reithio yn Exeter Hall, a phregethu yn Nhabernacl Spurgeon, ac wedi ysgwyd CJ mru gyda ei ddavlitb ar Oliver Cromwell, ac wedi enyn cymaint o dan yn y Dywysegaeih, nes y mae amryw fwrdeisdrefi yn son am ei ben- odi iw cynrychioli yu y Senedd. Yn awr, ai tybed mai dyn o feddwl eiddil all wneuthur hyn oil? Ond at yr ysgrifwreidd- io). Siglwyd ei gryd ef ger Aberteifi. Nid oedd yn Kerber y pryd hwnw. Ei fam a'i galwai yo Evan-enw digon sym); hi.allai yn awr ei alw yn Alexander. Derbyniodd ei addysg yr. Ngboleg Aberhonddu, ac ordein- iwyd efyn Nbreforris, D. C. Adnabyddwyd ef am flynyddau fel 'Evane, Treforris,' Oddiyno symudodd i Gaernarfon, lie yr erys hyd y dydd hwn. Priododd fonedd- iges barchus yno, ac erbyn byn y mae hi wedi gorfod ymadael drwy wtinidogaetb angeu. Mae-ganddo un ferch fechan i'w gysuro a'i loni yn ei ofidiau. Yn ystod ei weinidogaeth yn Ngbaernarfon, mae wedi bod yrt llwyddianus iawn i adeiladu yr eglwys, ac i didddyledu y capel. Nid yw Caernarfon haner digon o faint iddo—nid yw y sir yn ddigon iddo-ae nid yw Cymru oil yn ddigon iddo, Mae yn adnabyddus yn mhob sir, ac y mae wedi swyno bron bob He bychan a mawr yn y Dywysogaetb, ac y mae wedi gwefreiduie prifddinas Prydain. Dyn mawr ofnadwy yw ef yn wir. Dywedodd wrthyf ei fod yn sicr o ddyfod drosodd i Atiieriea os caiff fyw ycbydig. Wei, fe gaiff ef weled y bydd y wlad hon yn ddigon mawr hyd yn nod i Herber, o herwydd tragwyddoldeb" yn unig sydd yn fwy na'n gwlad fawr ni. Tyred yn mlaen, Herber, mae yma le a chroesaw mor fawr a'r wlad yn dy aros yn n^halon y Cymry. Gofyniad naturiol yw, Beth wnaeth Herber yn enwog? 1. Mae yn ddyn o goiff mawr, ac o lungs cryfion, ac y mae mor j»ir;ol a thoriad y wawr. A ydych chwi yn credu nad ocs dylanwad gan bethau felly ar gymydogaeth a chyriulleidtal Oes, syr, fwy nag y tybiwm yn ami. Nid ydynt yn ddigonol i euili poblogrwydd—wrthynteu hunain—onu cynofthwydijt y nottweddion cymeradwyol eraiil a nodwedda y dyn. Dyn mawr dros ddau gant o bwys?, a pbob pwys yn cynwys un owns ar bymtheg o natur dda. Pan ddel Mr. Evans yma, proffwydaf y bydd y llanc- lau, wrth ddyehwelyd o'r cyfarfod darlithie, yn cann yn bwylus—'Eor he is a jolly good fe!low,'<fcc. 6 2. Maeyn feddyliwr coeth a tbr, iddgar, ac yu ddetholwr cbwaethus a cbywrain iawu, Mae gaoddo ailu mawr i wneud defoydd o bebpeth a wel ac a glvw, ac a deimla. Yn 1 ol faith y Phrenologists mae y perceptive, organs yn gryfian iawn. Mae ef felgarddwr yn casg'n blodaa o ardd pob gwlad a bin- s iwdd, ao yn eu cvmhwyso at bftrddu rhodfeydd ei balas ei hun. Ac y mae mor 'I fedrus yn byny fel y tyhiech giai yno yr hauwyd eu hadau hwynt. Mae ei brrgeth a'i ddarlith fel nn o'r London parks, yn cynwys yr amrywiaeth mwyaf, a'r barddwcb a'r cywreinrwydd lledneisirdf. Mae ganddo fledyn sydd yn sicr o foddloni chwaeth pob un. 3. Gwyr pa fodd y mae dweyd ei betbau. Peth pwysig iawn i ddyn cyheeddus ydyw gwybod pa fodd y mae dweyd yr hyn fydd ganddo yn ddarparedig. Mae Mr. Evans yn gwybod pa bryd mae 'rh.i bloedd,' ac y mae yn gallu gwneud hyny yn feistrolgar. Mae ambell bregethwr yn gwybod pa bryd mae bloeddio—ond nid yw ef yn gallu; tra mae un arall yn gallu, ond ni wyr efe pa le 'i'w rhoddi/ Dosbarth truenus yw hwnw. Dy- wedwyd wrtbyfyn Nghymru mai y gereu a welodd Cynoru erioed i wyb.d y fan i floeddie yn (ffeithiol oedd y diweddar Barcb. D. Rees, Llanelli. Anhawdd genyf gredu ei fod yn rhagori llawer ar Herber yn y peth hwn. Clywais ef yn traddodi ei stereotype lecture ar Dr. Livingstone; a cblywais ef yn pregethu yn Saesonaeg yn I Caerdydd, PC wedi hyny yn Gymraeg yn yr an dref, Rhoddodd hyn fantais i mi i weled ei hynodrwydd, a theirnlo dylanwad ei byawdledd. Er nad yw fy marn i yn un addfed iawn, nac ychwaith o fawr iawn o bwys i neb tuallan i fy nheulu, mae yn dda genyf fy mod yn cael fy ategu yn iy syniadau am Herber, gan ddyn o farn addfed, ac o wybodaeth eang, sef y Parch. Thomas Jenes, Ahertawe. Efe a ddywedodd wrtbyf yn y Sketty, yn nghladdedigaeth priod Dr. Rees, fel hyn—fl heard Mr. Evans of Carnarvon last night in Ebenezar.' What is your opinion of him? 'Ob, I think he is the greatest orator Wales has ever produced.' Felly, barn ThoMas Jones yw, mai Herber yw yr areitbiwr mwyaf a gynyrch: dd Cymru I erioed. Ac y mae efe yn wr addas iawn i I farnu peth o'r natur hyn. Maddened fy mrawd i mi os gwnaethum gam ag ef; canys II anhawddiawn ydyw darlunio peth ucbel. Mae peth a ymddengys yn fychan pan yn ncbel, yn ofnadwy o fawr pan dyner ef i I lawr at y aylwedydd. Felly y gwelais inau Hetber. Mewa ymddyddan ag ef, yo ei gegin to yn ei fyfyrgell, yr oedd yn myned iwy fwy o hyd. Ac yn benaf ell gadawodd argraff ddofn arriat ei fod yn ddyn Daw; nid yn unig gall bregethu yn dda, ond y mae fel yr hen gewri wrth yr orsedd. Llwyddiaut iddo bytb, medd miloedd heblaw fi.—O'r Drych.

PEKFEITHRWYDD.—Gwna "Mrs. S. A. ALLEN Worlds Hair Restorer," yn ddiball adfer gwallt wedi gwynu i'w liw cyntefig, cyfrana iddo fywyd newydd, tyfiant a phrydterth wch. Mae ei weithrediad yn sicr, ac yn drwyadl. Nid yw yn Uiwio (dye) y gwallt. Mae bob amser yn profi ei hun yn nerthydd naturiol y gwallt. Mae ei flaenoriaeth a'i ragoriaeth, yn sefydl- edig drwy yr holl fyd. Ar werth gan holl Chemists Perfumers. Mae Mrs. S. A. ALLEN wedi bod yn gvmeuihur y ddau ddarpariad hyn e'rs deugain mlynedd. Ilwyn byth yw y nwyddau sefydledig at y gwallt. Nicl ydyn hyih i'w defnyddio gyda'u gilydd, nac olew nac enain gyda'r un o'r ddau. Mrs. S- A. ILLEN'S Zylo-Balsamum, cryfhad syml- deilyngdod anghyffredin at driniaeth gwallt yr ieu enctyd. Atalia golli y gwallt yn gynamserol, yr hyn ydd mor gyffredin. Mae wedi rhoddi cymhorth un- ongyrchol mewn miloedd o ichlysuron pan oedd y gwalit yn syrthio yn ddyrneidiau Mae yn glaahau y v/allt, a cbrosn pen, ac ya symud y cOn< Ar werth gfta yr holl Chemists a terfumersi

SefgtiUatiau iEgltogmg. HANER CAN' MLYNEDD YN OL, AC ODDIAR BYNY. Nid oes antren hysbysu y darllenydd fod cyflwr y wlad bon baner can' mlynedd yn ol yn dra gwahanol i'r hyn yw yn bresenol. Yr oedd cledrffyrdd (railroads) yn bethau dyeithr y pryd hwnw. Nid oedd, yn amser ein tadau, agerddlongau na hysbysau gwefrol (telegraphs). Pethau eyffradin y dyddiau hyny oeddynt, fed bwrdeisdrefydd a ddy- chwelent aelodau seneddol ya cael en prynu. Yr oedd mwyafrif y boblogaeth y dyddiau hyny vn anllytbyrenog, yn analluog i ddarllen nac ysgrifenu. Ychydig o newyddiadnron oedd i'w cael, ac yr oedd yr yohydig byny yn ddrudion iawn, o borwydd trethoedd y Llywodraeth arnynt. Er cynddrwg yw cyflwr tlodion eia dyddiau ni, yr oedd cyflwr tlodion y dyddian hyny yn llawer gwaeth. Y mae cyfnewidiadau mawrion a pbwysig wedi cymeryd lie oddiar hyny, ond y cyfnewidiadau mwyaf a gy,merasarit le ydynt y rhai a berthynent i faterion crefyddol ac eglwysig. YrwytRam ddesgrifio rhai o'r cyfnewidiadau byn, y rhai a'u gwnaethant, a'r cyfnewidiadau ydynt eto ya ol yo aros i'w cyflawni. Haner can' mlynedd yn ol, yn 1828, y dywedodd gwleidyddwr enwog, j'r hwn sydd newydd farw-larli Russell, a'r hwn a. adwaenid y pryd hwnw wrtb yr enw Arglwydd John Russell-y dywedodd y geiriau ardderchog hyn yu Nby y Cyffred- in:— 'Dylai pob dyn gael rhyddid i ffurfio ei olygiad crefyddol oddiwrth yr argraffiadau a wnaed ar ei feddwl: ac wedi ffurfio y golyg- iad hwnw, dylai fod at ei ryddid i'w coledda yn agored, i'w amddiffya heb ymyriad, ao i addoli ei Dduw yn ei ddull ei bun, heb unrhyw gyfyngiad neu ddarngeliad o unrhyw natut. Y mae unrhyw ddirwy nea anghy- mwysiad a osodir arno, o natur erledigaeth, y mae yn dropedd yn erbyn Duw, ac y maeyn niwed i ddyn. Y mae hon yn iaith eofn a nerthol iawn; ond nid yw yn fwy eofn a nerthol nag yw yn un wirioneddol. I'w Greawdwr yn unig y mae dyn yn gyfrifol am ei gredo crefyddol, ac nid oes gan un dyn hawl i ymyiaeth ag ef, neu i beri iddo ddyoddef am dani. Yr ydym oil yn sefyll yn gyfartal o flaen ein Creawdwr, yr hwn a roddodd i ni anadl einioes, ac enaid anfarwol. Atbrawiaeth yw hon a ddylai gaej ei chydnabod gan beb gwladwriaetb; ond athrawiaeth yw nad yw Llywodraeth Lloegr wedi ei chydnabod yn gyflawn hyd yn byn. Y mae yn rhoddi tAl, rhagorfraint, a gallu i un blaid, a dim ond i un blaid grefyddol; ac y mae yu gosod pob plaid arall mewn anfantais. Pa foddl Mi a ddywedaf i chwi. Haner can' mlynedd yn ol ni allai un Ymneilldnwr ddal unrhyw swydd, gan nad pa mor gyoihwys oedd mewn ystyron eraill; ni allasai fod yn gymaint a tide waiter, neu wyliwr, heb son am feddianu unrhyw safle uchel yn y Wladwriaeth, oddieithr iddo gyfranogi o'r cymundeb yn eglwys y plwyf. Hyny yw, yr oedd yn rhaid iddo am amser ddyfod yn aelod o Eglwys y Wladwriaeth er ei altuogi i gael yr hyn oedd yn hawlfraint naturiol iddo fel deiliad. Dyma oedd am- gylchiad pob dyn pa un bynag a oedd yn hoffi yr Eglwys a'i nad oedd. Dywedlr i ni 'fod sefylifa y gyfraith yn cynyichu y gwaith mwyaf yn ninas Llondain ei hon.' Yr oedd yn arferiad y pryd hwn, mewn eglwys yn Llundain, i bersonau fod yn aros