Y Dydd

fwaith-ei bod yn beryglus dofbarthu y 11 R n mblith yr annysgedig, yr an- ythyrenog, a'r tlawd. Nid ydyw yn un ytj od, fy arglwydd,' fod goruchwylwyr yr g'wys hijno ag sydd yn ofni pob math o jpi 7n parhau i wahardd dosbarthiad y Jlr hwn. Y mae bob arnser yn fy adgofio 1 9-sr tamaid hanes hwnw yd llyfr cyntaf aBauel, lie y mae y Philistiaid, ar ol gorch- ygtt Israel, yn gwahardd iddynt gael on gof yr boll wlad, rhag gwneud o hono O*r ?j^rynau i'r Israeliaid i enill yn ol eu rhydd- (canmoliaeth). Os aad oes arnom ofn y^ion rhyddion, ni ddylai fod ofn arnom i pOsbarthu y llyfr hwn yn mhlith pob ^barth. Yr wyf fi yn dyfod o wlad lie y Illae y prawf wedi ci wneud am flynyddau, c'. y mae y canlyniad o hono i'w weled yn ^§^aith' yr Ysgrifenydd Cartrefol, yr hwn ^4d ar ddiddymu haner carcharau siroedd ynartu Pan yn Nolgellau y dydd o'r blaen, ywedodd cyfaill wrthyf, 'Y^mae arnoch 'coleg duwinyddol yn y Bala. Pryn- ^ph y carchar nswydd yii y dref hon; oblegid yr Ysgrifenydd Cartrefol ar ei gau i Ac y mae carchar arall—^carchar °n—yn Beaumaris, wedi bod heb ond un ^rcharor am chwe' mis, ac nid allai hwnw IIlal'ad gatr o Gymraeg (chwerthin). Fel yn 4vfr y mae genym ein dewis garcharau i'w yn goleg&ii, ac y mae eu llanw a myfyr- yr yn fwy urddasol na'u Ilanw a charchar- j^on. (cymeradwyaeth). Yr ydym yn ddy- am hyn oil i ddylanwad y llyfr hwn- Cymru yn oruchaf fel gwlad yr un 'yfr (canmoliafcth). Yr ydym yn ddyledus i dylanwiad y Beibt nad oes genym un llyfr ?Qffyddol yn ein hiaith, a bod Pabyddiaeth, yd jnla, wedi lDéthu gwneud unrhyw ^ydd yn tohlith Cymry gwirioneddol, ? legid -ea bod yn da,rllen ac yn gwybod eu yn rhy dda. Yr ydym wedi gweled ai dyma yr unig wrthglawdd fiacr a diogel i ^rotestaniaebh—gwybodaefch drwyadl, ddofn, 4 ehyflredinol o'r ysgrythyrau. Yn awr, fy Jjfclwydd, yr hyn a wnaeth y llyfr hwn jftCyriry, a all efe ei wneud i eraill.; a'r ^eu hwn, am fyr amser, yn hytrach nag ar yebrydoliaeth ac awdurdod dwyfol y «eibl—-gwaith ag y mae eraill ar y llwyfan yn llawer cymhwysach i ymgymeryd ag f na myfi—caiff fy nghenadaeth i fod yn fwy gostyngedig. Gadawer i mi nodi allan P* fodd y mae y Beibl yn dweyd ar foesoldeb tP°bl. Y mae tri Beibl, fy arglwydd, ag fld yn allu roawr yn ffurfiad cymeriad yn ghynaru. Yn mlaenaf, ac ya benaf, daw y Qibl Teulitaidd. Y mae yn trawsffurfio *^er anedd, llawer trigfa bwthynwr, yn Wtfref. Gall castell fod yn llety, heb fbd yn Gall trigfa fod yn fwyt-ty, yn ■j^Phwysle, ac nid yn gartref. Drychfeddwl yw cartref, agoaad daearol at y sylwedd- & e^d nefol^-ty ein Tad. Ac i ni y mae yn ^Shyflawn heb y Beibl Teuluaidd (cymerad- wyaeth). Gwn am lawer geneth o forwyn hi. ^en^^on cyntaf a brynodd y dodrefnyn ar gyfer el chattref newydd dyfodol, yn fwy ffodus, a etifeddent hen Feibl j? taulu. Dyma'r dodrefnyn a ddia^ynai i'w yn etileddol—nid gemau teuluol, ond P hftn Faibl, gyda'u lliaach ddifwlch, enwau adnabyddus yn eu cylch crefyddol— y^ytb da, gonest, cywir, a chrefyddol kcaum0liaeth). A'r dydd cyntaf yn y cartref ^^dd hwnw, y niafl yn cael ei osod ar y I I leuauc. j^rdd ar ol boreufwyd gan y wraig ieuauc. arllonir penod, ac yna plygir y gbn; ac os ft bydd y Weddi yn barod i ymddangos, fel yn digwydd yn fynych ar y cyntaf o dan ? cyfrifoldeb o gyehwyn cartref newydd, tnf 3,0.7 gwr ieuauc yn tori i lawr efallai> ac yn w 1 fyny un. o'r gweddiau annhraethadwy y ar adenydd ochenaid, ac y maent yn deall yr oil i fyny acw; ac felly y mae ysmotyn newydd o'r ddaear hon, cartref newydd,. yncael ei enill i'r Hwn y mae ganddo hawl iddoi(canmoUaeth). Ac onid y rhai hyn yw y cartrefi hapusaf yn y wlad? Oni byddai yn dda Uuoaogi y.cyfryw gartrefi, llawn o hyder, glan\veithdra, purdeb, boddlonrwydd, diwydrwydd, a aobrwydd, yn y wlad? Onid yw y cartrefi kynyn welliant ar ffauau creulonedd, meddwdod, a gwragedd- droediawg (wife-kiekirig), ag y darilenwn arn danynt mor fynych—mor fynych fel ag i'n gwneud oil mor drist? Onid yw ein1 hymdrech- ion i luosogi cartrefi dedwyddfel a ddeagrifiwyd mewn gwledydd eraill yu deilwng o gefaogaeth! (Canmoliaeth uchel). Yna daw Beibl arall, fy arghvydd, ag sydd yn chwareu rhaa, bwysig yn arg flFarfiad cymeriad pobl G-ristionogol—Beibl yr Athraw ynyr Ysgol Sabbathol—wedi ei gyflwyno iddo fel rheol, gan ei'ddosbarth, fel cydnabydd- iaeth o'i ffyddlondeb; ac y mae yn. syndod- fel y mae pob doabarth yn cael allan, ac yn adwaen gwir ffyddlondeb' (cymeradwyaeth). Y mae qanoedd o honynt drwy y wlad, Ceiaier moddwl ant ddylanwad Beibl un athraw. Y mae efe wedi bod yn y bosbarth yna am ddeugain inlynedd. Y mae canoedd o ddyaion ieuainc wedi bod o dan ddylanwad ei addyag; aoth llawer o honynt wedi eu lloni yn gynar i olenni gwlai well; y mae eraill yn ymdrechu ymdrech ardderchog, dewr, a ffyddlon, yma ar y llawr, wedi eu gwasgaru i bob man drwy y ddaear, ond yr oil o dan gyfaredd y geiriau ffyddlSwn a lefarwyd wrthynt gan eu hen athraw; yr mva nad oedd ganddo ddim i'w ehill ond eti daidiii (cymeradwyafeth). Meddylier am ei waith yn nhymor byr bywyd, pà. fodd y,dylaniodd efe fywydau eraill, heb ddysgwyl e.nw na gwobr, yr us geiniog- heblaw well done y Meistr, a welcome home nefol y gwas ffyddlawn. Y mae yn gadael, par fodd byaag, enw a gofir gan ganoedd; a phan wedi ei gladdu, y mae un o'i hen ddysg- yblion, ar ol dychwelyd n wlad bell,- yn ymofyn am ei fedd, yn aefyll uwch ei belay ac yn wylo mor naturiol ag y disgyn cawodydd E brill—'Ac ai yma y rhoddwyd eff-—ac Jy mae efe yn gtflychu ei orphwyale a dagrau diolohgarwch. 'Pan ddaeth yr afiechyd hwnw, fel y coiiwii ei eiriau, fel y dellent i'm cof yn nystawrwydd fy ystafell wely, fel y gwasgarent fy ofnau, a byth wedi hyny fel y cyfnewidiasant 6!' Yr wyf yn ddyledus i'r athraw gostyngedig hwn yn llythyr- enol am fy iachawdwriaeth, ac :yr wyf yn ben- dithio Duw am ei fywyd.' Yn nesaf daw Beibl y Fam—y mae yn cael ei roddi yn nghoffr .pob gwr a mefch ieuanc pa.n yn gadael cartref gan fam anwyl, yr hon a ddywed, 'Nis gallaf fyned gydag ef, nis gallaf fyn'd gyda'm mab, ond' bydded i Dduw y llyfr hwn, y Duiv a aeth gyda Joseph i'r Aifft, a Daniel i Babilon, bydd- ed iddo ef wylio droato;' ac ynto y euddir eft lie y bydd i'w gael pan yr agorir y coflfr oddi cartcef. Y mae genyf fi yn awr, fy arglvrydd, aT fwrdd. fy myfyrgell.. Yr wyf wedi teimlo yn fynych y buaswn yn hoffi Beibl mwy yn fy study, ond y mae i hwn, gyda'r adgoffad ar ei dudalen cyntaf, mai dymuniad mam ydoedd imi ei ddarllen a'i gredu, ryw gyfaredd o'i ddeutu, a phan agorir ef, aydd yn meddu rhyw adgofion melus a. phruddaidd nas gellir byth eu hadenill gan Feibl arall. Onid yw yn ffaith ryfedd, fod athrawes gyntaf pob un o honom—y fam- pbb gwraig ddilwgr, yn naturiol agored i argraffiadau crefyddol dyfnion? (canmoliaeth). Prin y mae gwr na merch ieuanc yn gadael cartref yn y Dywysógaeth heb gario Beibl y Fam, gydag ychydig eiriau wedi eu hysgrifenu a Haw grynedig ar ei dudalen gwyn. Prin y mae yn ddarllenadwy, ond i lygad plentyn, y, mae cryndod y Haw yn llofaru am* bryder y glion pan oedd efe yn; gadael cartref y boreu. hwnw (cymeradwyaeth). Gall y Uyft gael ei esaenluso am flwyddyn yn achlysurol, ei daflu o'r neilldu, a'i guddio yn ngwaelod y coffr; ond aroser am ychydig flynyddau, hyd nes y byddo y fam yna yn aant yn y nefoedd, ac y mae ei llais yn dyfod yn ol ato yn awr fal lief o fyd arall, 'Darlleu of er, mwyn d y fam,' ae y mae y Uawyagrifen megys yn dwyn yr hen gartref gyda'i holl adgofion tyner, i ddarostwng a thoddi yr afradlon (cymeradwyaeth). Bendith fawr arall y mae y Beibi yn ddwyn, gydag ef i el bob man, ydyw un diwrnod o'r wythiioa, pan y gall y gweithiwr caled orphwys, a.canghofio mai anifa-il dan ei bwn ydyw, a ohofio ei fod yn ddyn (cymeradwyaeth). Yagrifenai Addison. I ani y Sabbath, 'Ei fod yrisefydliad da; oblegid ei fod yn gwneud i'r bobl dlodion ymolchi ac ym- wisgo yn barellu4 unwaith yr wythnoa.' Y Sab- bath a wnaethpwyd er mwyn dyn--er mwyn dyn, nid fel siopwr, aradrwr, gwleidiadwr, ond fel creadur rhesymol, moeaol, a chrefyddol. Y mae y llyfr hwn yn dwya gydag ef hefyd galon y barod i gydymdeimlo, a Haw barod i gynorth- wyo dyoddefgarwch pob dosbarth yn mhob hinSawdd drwy y ddaear. Edrycher drwy 'Hqaes dyoddefiadau mawrion!' Pwy oedd barotaf i'w cynorthwyo? Onid y bobl a elwir yn Griationogion?—i gynorthwyo pobl na wel- sant erioed—i gynorthwyo heb unrhyw amcan hunauol. Onid oedd y swm o haner miliwn o bunau sydd Uewydd eu hanfon drosodd i'r India, yn ffaith ardderohpg yn ffafr crefydd y wlad hon? A'r wythnos hon, y mae yr atebiad wedi dyfodyn ol. Dywedwyd wrthyf fod 16,000 wedi dyfod at Esgob Caldwell yn India, yn barod i daflu o'r neilldu eu palganiaeth— pentrefi cyfain (cymeradwyaeth). Paham, y mae yr holl gyfundrefnau crefyddol eraill yn grefyddau 'hutran-gynorthwyol.' Ond-y mae y gyfundrefn eithriadol hon yn lefeinio pobl yn mhob man a chrefydd i 'gynorthwyo eraill.' Y mae yn eu harwain i fewn Haweuydd newydd. Y mae yn datguddio i ni y dirgelwch mawreddus mai trwy gynorthwyo eraill y cawh ni fynedfa l Jawenydd ein Harglwydd. 'Dyw y rhosyn ddim yn, fwy, chweg o herwydd y persawr a'r hw:n y. u.ae efeyn perarogli y bore; 'dyw y ffynon ddim dysglaeriach o herwydd ei chwpanaid o ddwfr oer i'r,hwn sydd yn myned heibio; ond nia gallwch: roddi swllt i'r weddw dlawd yn ei chartref amddifad, heb deimlo fod eich cartref eich hun yn fwy ysblenydd oblegid y weithred Griaiionogol. Nis gallwch anfon swp o flodau o'ch gardd i'r tlawd afiaeh yn nen y ty, heb chwanegu gwrid newydd i bob blodeuyn. Y mae yr ardd yn gwenu urnoch gyda harddwch newydd, ac yn eich sirioli a phersawr mw peraroglua (cymeradwyaeth). Y mae Canon Mozley wedi dangos gyda llaw feistrolgar, fod yr egwyddor hon o doaturi sydd ya tr6i yn bleser yr hyn sydd ofantais anmhris- iadwy i gymdeithali;-ysgafnhad poen a thrueni --wedi ei darganfod gan Gristionogaeth. Y mae crefydd y llyff hwn yn dwyn Duw i lawr at ochr dyn, nid fel euogfarnwr tragwyddol, oijd fel cymnorth parod yn amser trallod—yn dwyn i lawr ddyddanydd Dwyfol, yr hwn a goronwyd i fdd yn Frenin dynoliaeth, nid pan y' caronwyd ef fry gyda thalaith frenhinol y nafoedd, end pan y coronwyd ef a drain yma ar y llawr. Y dyrchafu i fyny yna o dan goron o ddrain i'r groes a'i nododd ef am byth fel y Gwr gpfidus, yr hwn sydd yn tynu pawb ato ei hun. Am dano ef y d'ysgasom pan yn blant, yr adnod feraf a melusaf yn yr holl Feibl, 'Yr Iesu a wylodd' (cymeradwyaeth). Y mae hyn yn ein tynu ni ato o dan ein beichiau, ein treialon, a'n gofidiau. -¥r ydych chwi yn dweyd ei fod yn anwrol i wylo. Yr wyf fi yn ateb, 'Yr Iesu a wylodd.' Yr ydych chwi yn dweyd fod ein Duw ni yn Fod caled, annheimladwy. Yr wyf fi yn ateb, '1fr Iesu a wylodd.' A'r Ifesu hwn, gyda chalon gariadlawn yn ei fyhwea, a dagrau yri ei lygaid, aydd yn tynu calonau ato ei hun am gydymdeimlad, ac yn ec hanfon ymaith yn llawn cynorthwyon a thoaturi i iachau gofidiau dynoliaeth (canmoliaeth). Dos rhagot Iyfr bendigedig, iefengylu, ac i wareiddiocenedloedd eraill. Doa rhagot, ac ymlid dra-awdurdod a barbariaeth oddiar wyneb y ddaear! Doa yn mlaen i achub y byd! Nis gall yr lesu fod yn Frenin end drwy fod yn Iachawdwr: Rhaid i'r byd dan ei deyrnasiaci ef, fod yn ddynoliaeth gyfiawn, hapua. Doa rhagot, ac ateb weddi Livingstone yn Affrica, 'Iacha, archoll agored y byd.' Tor hualau,. a rhyddha gaethion Afffica, megis y toraiat gadwyni pob caethwas drwy was drwylholl benaduriaeth Prydain ac America. Dos rhagot y flwyddyn hynod hon, mewn mil- lwn o gopïau oddiar stand yr Arddangosta yn Paris, llafara wrth luoedd yr ymwelwyr, ailad- rodd eto wyrth y Pentecost, llefara wrthynt yn eu tafodiaith eu hunain am ^aW.r1011 welthred- oedd Duw; dos rhagot hydderfynau eithaf y ddaear, yn gorchfyg11 aC 1 orchfygu (canmol- iaeth uchel). A < i