Y Dydd

FFERMDY PHYLIP. NID FFUG-CHWEDL. GAN MOEL TRA HEN, CYFITSITHYDD "Y BANKNOTE COLLEDIG," &c., &c. r Period III. Mewn byraeh amser nag y buasech yn meddwl y buasai yn bosibl, cyrbaeddodd Ben i Lanogwy. Digwyddai ei fod yn nhy y swyddouion hyn pan y daeth y llythyr yno, a daeth adref gyda ehyflymder anghredadwy. Felly aeth yr ewyllys a wnaed gan Rhydd- erch yn ofer. Yr oedd Ben wedi cyfnenid yn fawr—edrychai yn deneuaoh ac yn byn ond yr oedd i bob ymddangosiad yn Hawn mor hawdd ei berswadio ag y byddai arferol a bod; rbyfeddai pobl yn ami pa un a ddy- wedodd Beft "Na" yn ei holl fywyd.. Ni ddywedodd wrtbym ddim Ilawer yn ei gylch ei hun, yn unig ddarfod iddo grwydro dros yr holl fyd, yma a tbraw, o wlad i wlad, ao iddo fod yo ddiweddar am beth amseryn Califom* ia. Yr oedd Angharad yn Sin Franc:sco. Pan y cymerodd Ben long oddi yno i Efrog Newydd, nid oedd yn ddigon cryf i ymgy- eryd a'r fordaith, a gorfu iddo aros yn ol. Aeth Mrs. Fychan, yr hon a gafodd amser erbyn hyn i dd'od dros ben ei digofaint, i ffordd braf wrth y newydd olaf hwn a chy- merodd i fyny y syniad fod Angharad wedi marw, i gaiarnhan yr hyn nid oedd ganddi y seiliau Ileiaf. Nid oedd gan Angbarad blant; ni fu gan- ddi rai; o ganlyniad, yr oedd pob tebygol- rwydd y byddai Fferm Phylip yn eiddo llwyr i Ben, i'w rboddi ymaith yn gwbl at ei ew- yllys. Cafodd fod Mrs. Phylip (gweddw ei frawd) a'i merched yn trigo yn y ty nid oeddynt weji ymysgwyd eto i edrych am le arall. Gan eu bod yn bur dda ILllan-trwy fod Mrs. Phylip wedi bod mor lwcus a chael amryw syuiau o arian oddiwrth ewythrod a modrabedd cyfoethog, proffesent eu bod yn falch iawn i Ben gael yr eiddo-beth bynag a deimlent yn ddirgel. Parodd Ben, o'i ew. yllys caredig i beidio a'u baflonyddu yn rhy fuan, iddynt ddewis eu hamser en bunain i symud, a chymerodd i fyny ei breswylfod yn nhy Naf Jonep, y twrnai. Y mae twrneiod a thwrneiod. Yr wyf yn ilawer iawn hyn yn awr nag ceddwn pan oedd yr amgylchiadau hyn yn cymeryd lie, ac wedi enill fy rhan o "ddoethineb fydol"; ac yr wyf fi, Dan Jones, yn dweyd fod twrneiod da a gonest yn y byd yn ogystal a rhai drwg ac anonest. Mae fy mhrofiad i wedi bod yn fwy yn mysg y dosbarth biaenaf na'r olaf. Ond e(o, yr wyf, er fy ngbolled, wedi cael fy nwyn i gyffyrddiad ag un neu ddan o rai drwg yn fy amser cnafiaid ofnadwy. Un o'r rhai byn oedd Naf Jones, diweddar O Lanogwy, Galleaid ychwanegu y lythyren ■ U C" at ddecbreuad ei enw cyntaf yn hawdd, a bynv beb waethygu dim arne-yn bytraoh ei wella. 0 ymddangosiad teg o'r tu allan, yn wir yr oedd yn ddyn golygUSj nid oedd yn deg o'r tu mewn. Llwyddai rywfodd i gadw ei hun, fel rheol, yn opiniwn da pobl y plwy' yn unig pan y deuai rhyw weithred gyfrwys a dicbellgar nea gilydd i'r wyneb y dywedai y plwyfolion, Y iath gnaf ydyw'rdyn yna Digwyddai fod twrnai teulll y Phylipiaid -dYIl bychan llawn busnes, o gymydogaeth Rhos-y-fedwen—yn glaf yr adeg yma, aC wedi myned ymaith i "newidawyr," a rhuthrodd Naf Jones at Ben ar ei ddychwel- iad i'r hen wlad, ac i gynyg ei wasanaeth. Ac yr oedd y creadur mor gynhes a chroesaw. gar, mor deg ei leferydd ac yn actio y boneddwr mor naturiol, fel y gwasgodd Ben druan—yr hwn ili wyddai ddim am y dyn, da na drwg—y llaw a estynid iddo, ac addaw- odd i'r Cnaf y caffai ei nawddogaeth o hyny allan. Oil gwnea gamgymeriad wrth sillebu yr enw, gall basio. I ddechrea, dygodd Naf, ef i'w dy. Trigai ddrws neu ddau wedi pasio ty Doctor Llewelyn ty prydfertb, yn cael ei gadw mewn paent yn bur dda. Rhywbum' mlyn- edd yn ol, ba Morgan, yr hen dwrnai eyslyd, fel y gelwid ef,* farw yn y ty hwn, a daeth Naf i lawr o Lundain, lie y bu yn aros am flwyddyn, a chymerodd y busnes. Meddyliai Naf ei fbd yn gwneud ergyd o fusnes iawn trwy sierhau Ben Phylip fel lletywr y n ei dy, oblegid yr oedd y dwrneiaeth i deula Fferm- dy Phylip yn warth gwneud ymdrech am dani; er na buasai mor awyddus i ddwyn Ben i mewn pe y gwybuasai y cyfan oedd i ddeilliaw o hyny. Gan na hoffai aflonyddu ar beddwch Mrs. Phylip a'i gwaoni, derbyniodd B' n letygarweh Naf; ond, yn hoffi bod yn annibynol, mynai gael talu am dano, ac awgrymodd swm wytb- nosol pur hael. Gwnaeth Naf arddangosiod o wrthwynebiad-yr hyn oedd yn hymbyg i gyd, oblegid yr oedd mor botfo sylitau ag oedd o bunoedd-ac yna rhodd i fyny. Felly, yn teimlo ei hun yn ddyn rhydd, aros- odd Ben wrth ei bwys. Pan y daeth Naf Jones gyntaf i setlo i Llanogwy gyda'i ferch Angbarad, cyraerid ef fel gwr gweddw. Fe drodd allan wedi hyny, fodd bynag, fod yna Mrs. Jones yn byw yn rhywle gyda'r gweddill o'r plant, hi a'i gwr wedi cytuno i'r hyn a elwir "ysgariad hedd- ychol," gan nad oedd eu tymherau yn gallu cytuno. Y ferch henafhon, Angbarad, llafnes o lodes hoew a rhwyggfawr oddeutu dwy ar hugain oed y pryd hwnw, ydoedd yr unig greadur yn y byd, fe ddywedid, am ba un y gofalai Naf Jones. 'Doedd Mrs. Phylip ddim yn ymddangos yn rhywfrysiog iawn i gael lie wrtheibodd. Mae pobl yn bartie'lar pan y byddant yn myn'd i brynu ty. Gwnai esgusodion fil w;th Ben dros ei bod yn ei gadw allan 0'1 breswylfod ei hun, ondjsicrbaai ef hi nad oedd arno frys yn y byd i adael ei luest presenol. Ac yr oedd hyny yn wir. Oblegid yr oedd Angharad Jones wedi taflu ei swyn drosto. Hoffai wneud hyny a dynion ac yr oedd chwedlau am dani eisoes yn cerdded o gwmpas. 'Does dim byd yn rhy sefydlog ynddynt ac hwyrach na ddalient ddim dwlr. Dynes fechan, deg, boff o rwysg ydoedd, yn ysgwyd ei dillad 01 wrth gerdded, gyda thomen fawr o wallt prydfertb, dysglaer fel yr aur. Yr oedd ei Uygaid gleision yn meddu ffordd o edrych i'ch llygaid chwithau gyda gormod o ryddid braidd, ac yr oedd ei llais mor dyner ag awel baf. Cydymaitb peryglus. Wel, syrthiasant mewn cariad â'n gilydd, fel y dywudid, hi a Ben. Anghofiodd Ben ei wraig, a hithau ei hen gariadon. Trwy ei bod yn awr ar y ffordd i'w hwythfed flwydd ar hugain, yr oedd wedi cael ei rhan o honynt. Unwaith yr oedd wedi bod yn absenol am bythefnos, a chafodd Llanogwy yr idea ryw- fodd ei bod hi acun o'i chariadon (boneddwr ieuanc oedd yn darlien y gyfraith gyda Naf) yn cymeryd taith frawdgarol gyda'u gilydd mor belled a Llundain i wel'd llewod. Ond trodd allan yn gamgymeriad, ac ni ch warddai neb fwy am ben y dryohfeddwl nag Aogbardd ei hun. Buasai yn dda ganddi pe bnasai wedi bod ar daith—ac yn gweled llewod, meddai, yn lie hongian trwy yr holl bythefnos yn nhy ei modryb, yr hon oedd yn dyoddef oddiwrth ddiffyg gwynt gwastadol, ac a drigai mewn hen dy lkith ac afiach yn Broirpton. Aeth yr wythnosau heibio. Daeth yr Hydref a'i hin oymherus i mewn. Cafodd Mrs. Phylip le i'w boddio yn Brynrror, un o'r pentrefi bach prydferthaf a orwedd rhwng terfynaa sir Gaer. Hi a'i prynodd a sy- mudodd iddo gyda'i dodrefn a'i thaclau oil. Ni wnaeth Ben, hyd yn nod yn awr, frys yn y byd i adael ty y twrnai am ei un ei bun. Dywedai rhai mai fe oedd yn analluog j dynu ei hunan oddiwrth Angharad; eraill a ddy- wedent na adawai Miss Angbarad iddo fyned; ei bod yn ei gadw yn gaeth k "rhwymynsidan." Sut bynag yr ydcedd, yr oeddynt bob amser gydaa gilydd, i mewn i ac allan ymddangosai ei bod yn hoffi ar- ddangos eu cyfeillgarwch o flaen y byd, fel y bydd rhai lodesi yn hoffi arwain o gwmpas 1 ambell i fwnci a fegir gyda'r teulu. Hwy- j rach i Ban gymeryd ati i ddechreu am fod ei henw yr un âg eiddo ei wraig. Un diwrnod cerddodd Ben drosodd i'r Plas, a chafodd ymddyddan maith yn ddystaw bach a'r Squeiar. Yr oedd arno eisiau bentbyg deuddeg cant o bunau. Nid oedd dim arian parod wedi d'od i lawr iddo oddiwrth ei frawd, Be nid oedd yn adeg ffafrioli werthu cynyrcb. Cytunodd y Squeiar i roddi eu benthyg iddo yn llawcn 'doedd dim risk. Ond mi'ch cynghorwn i ch'i gofio an peth, 'Ben Phylip-fod gyda ch'i wraig," ebai, fel yr oeddynt yn d'od o'r ystafell pan oedd Ben yn myned ymaith. Mae'n amser i chwi adael heibio gellwair a'r eneth yna." Chwarddodd Ben chwerthiniad ag oedd yn meddu swn anesmwytb ynddo. "Nidywyn ddim, Maries." "Mae'n dda genyf eich clywed yn dweyd felly," ebai'r Tad. "Mae'n meddu y carictor o fod yn hoeden beryglus. Nid y chwi ydyw yr unig ddyn a rwydodd, os ydyw pob stori yn wir. Ewch allan o dy Naf ac i'cb ty eich hun." Af," cydsyniai Ben. Hwyrach fod hyny yn haws i'w ddweyd na'i wneud. Digwyddodd i mi yr un pryd- nawn glywed ychydig eiriau yn pasio rbwng y twrnai a Ben. 'Doedd dim yn rhaid iddynt apelio at Miss Jones: ond, deg i un iddynt wneud. Anfonodd y Squeiar fi i dy Naf, wedi i'r cinio fyn'd drosodd, a nodyn i Ben. Yr oedd morwyn fechan Naf, mewn ffedog mwslin a chap gwyn, yn sefyll wrth y drws yn siarad ac yn chwerthin a rhyw lefnyn ieuaac, dan orchudd yr hwyr. Yr oedd mor hoff o bethau gwych a'i meistres; bwyrach mor hoff o gariadon. Mr. Phylip] Ydyw, ayr, y mae gartref. Os gwelwcb fod yn dda i gerdded i mewn." Gan erchi i mi eistedd i lawr mewn ystafell braf ar yr ochr chwith i'r fynedfa—yi oedd swyddtaau twrneiod bob amser ar y dde- cauodd y drws, ac aetb, fel y tybiwn j, i hysbysu Phylip. Wrth gefn yr ystafell bon yr oedd yr ystafell giniaw. Ciywn swn gwydrau yn taro yn eu gilydd ar y bwrdd rhwng y drysau haner-gauedig, ac yn nesaf swn lleisiaw. Yr oedd y twrnai a Ben yn eietedd uwchben eu gwin. Mae'n rhaid i chwi ei phriodi," ebai Naf, yn benderfynol. "Buaswn yn boffi pe medrwn," dychwelai Ben acyroeddei oslef grynedig, ansefydlog, yn hollol gy ujyfryniol i lafs cryf a tbreiddgar yllall. "Mae arnaf eisiau gwneud hyny. Ond sut y gallaf 'Rwy'n ofidus o'r herwydd." II Ac mor fuan ag y bydd modd. Maon rhaid i chwi. Nia gellir gadael sylw a delir i foneddigeaau ieuainc ddiweddu mewn mwg,