Y Dydd

Y FFESTINIOGIAID. Na feddylied darllenwyr y DYDD mai enw ar genedl neu lwyth cyfan o ddynion ydyw'r penawd, yn hytrach yr hyn a adnabyddir fel y rhan hdno o genedl yr hen Gymry ag sydd yn byw cyd- creipiau ysgythrog Ffestiniog yn Meirion. Hynodir ac a lwaenir y rhan hon o'n cydgenedl fel ytngyndynwyr o'r fath gyndynaf, yn fradychwyr cYOtfonllyd, yn Judasiaid o'r fath fwyaf Judasaidd, rogenfigen wyr proffeselig, ynllawn rhagfarn a dall- loeb yn erbyn pob cymleithas fyddo yn tueddu yo ^Qiongyrchol i lesoli y dosbarth gweithiol, os un- -"ith y meddylir fod y goruchwylwyr yn wrth- wynebol i hyny; pryd, mewn gwirionedd, fod llawer goruchwyliwr yn mediu eywirach syniadau, PUrach a gonestach egwyddor, na'r eiddynt hwy, druain. Byddwn yn teimlo i'r byw pan y danodir i ni y ffe,eleddau a nodwyd; ond wedi'r cwbl, ni fedrwn eu gwadu, am mai gwirioneddau ydynt am y rhan luosocaf o lawer o honom. Gwella nis gallwn, Oblegid yr ydym yn methu sylweddoli YI1 ein medd- wI y drychfeddwl ofnadwy a pheryglus o ymuno gYda'o gilydd, modd y gallon g/dymgynghori pa ieddyginiaeth a'n meddyginiaetha, os oes y fath beth yn bod. Enghraifft nodedig ein bod yn teilyngu y teitlau I a nodwyd ydyw y modd annheilwng a chywilyddus Yr ydys wedi ymddwyn at Undeb y Chwarelwyr, sef y gymdeithas oreu y cafodd y chwarelwr erioed y fraint a'r cynyg o ddyfod yn aelod o honi i wella ei amgylchiadau bydol; ond er mor dda ydyw, ac er pymaint y mae yr Undeb wedi ei wneud o ddaioni 1 Q brodyr yn Arfoo, a rhanau o Meirion hefyd, dal yo gyndyn, gwrthnysig, ae anufudd y mae y Ffestiuiogiaid lrwy y cwbl, gan ddiystyru a gwrth- od pob cymhelliad i ymuno, fel nad oes ond un allau o bob unarddeg yn Ffestiniog yn diiigou doeth a deallgar i weled gwerth mewn cymdeithas eydd mewn sir arall wedi dangos a phrofi ei bun yn allu cryf a nerthol, yn gymaint felly fel y rhoddodd ergyd farwol i drais a gorrnes, trwy ddiorseddu yr archfradwyr, a gwneud i ffordd yn hollol ac am byth a'r teyrnormeswyr, a sfltfy JIll yn eu lie ar yr or- sedd degwch a chyfiawnder, pethau na wyr Hawer o honom ni yn Ffestiniog ond ychydig iawn am danynt. Ba yr Undeb yn ei gychwyciad babanaidd ar y Cyntaf yn lied boblogaidd, tel pob symudiad arall yn ein plith; ond buan iawn y chwythasom ein plwc. Efe, y pryd hwnw, oedd pobpeth; ond druan o hono erbyn heddyw, nid yw yn ddim o ddim yn eu golwg, pan, mewn gwirionedd, mai yr un ydyw yr Undeb 0 ran egwyddor a'r dydd y ganed ef. Ni cheisiodd erioed, ac ni chais yn awr, weithredu dim ond yn 01 cyllawnder. Hwy, druain, sydd wedi troi yn eu cogwrn. Os cyflawnodd ychydig o'r rhai oeddynt yn proffesu eu bod yn Undebwyr y pryd hwnw Weithredoedd y tywyllwch pan oedd yr Undeb yn ei fabandod a'i ddiniweidrwydd, cyn dyfod o hono i iawn adnabyddiaeth a'r cynifer Judasiaid bradych- lyd oedd wedi ymlusgo i fewn iddo, nis gall yr Un- deb ddim wrtb hyny; ond y mae yo teimlo mai ei ddyledswydd ydyw hyabysu y cyhoedd fod y rhaihyn Wedi cymeryd eu hedfan ymaith, a hyny cyn i'r Undeb gael digon o amser i wneud dynion o honynt. Ond y mae y rhai a ddirmygwyd ac a alltudiwyd o Waith i waith o'u plegid hwy y pryd hwnw yn Uo- debwyr gonest a chyson heddyw. Aanhegwch ydyw edhw y troion baoh a bradychlyd gyflawnodd y Judasiaid y pryd hwnw i'r rhai a geisiant enill aelodao newyddion i'r Undeb y dyddian hyn. Dylid cofio fod yr hyn oedd yn us ynddo ar y dechreu wedi ei wyntyllio ymaith, a'r peiswyn wedi eu chwalu i bedwar gwynt y nefoedd, fel nad oes yn awr yn aros ond y grawn pur, ae yr ydys y dyddiau hyn yn hyderu yn gryf y gwelir cyn hir lafar ac ymdrechion y cedyrn hynyn cael eu coroui A llwydd- iant mawr. Mae eu own megys yn mrig y mor- wydd yn dyfod, a llawer weai iiyfod; ond tyrfa fawr yn aros, ac yn benderfynol o ymgyndynu, heb yr un rheswm gwell dros eu hymddygiadau na chadw i fyny eu hen gymeriad o ymgyndynwyr cyndyn. Wel, weWr cwbl. dymuniad calon pob gwir Undeb- Wr ydyw, am iddynt gyda brys, gael eli llygaid, modd y gallont weled eu sefyllfa beryglus, fel y Penderfynont ddyfod i'r amddiffynfa heb oedi dim yn hwy. Slhiwbryfdir. LLAFujam".

FFESTINIOG. Daethum yn ol eto o'm taith ddwyreiniol, ac y maearnafofn mai pur aneffeithiol fu fy vmweliad a'r Tyrciaid eraicrhau telerau hed iwch rhyn4ddynt hwy a'r Rwssiaid; o herwydd aeth y Tyrciaid i ddechreu edliw i mi fod genyf ddigon o waith yn fy ngwlad a chyda'm cenedl fy hun, a bod gweith- rediadau mor ysgeler yn cael eu gwneud, ie, yn Nghymru, ag a wnawd gan un Mahometan erioed. Ac fel m<e cydwybod euog yn cyd-dystio & gwir- ionedd, diengais o'u gwydd mor fuan ag y gallais, ac ni bussai neb ya cael gwybod tv mod wedi bod yn nghyffiniau y Twrc o gwbl oni b'ai fod fy nghyfaill Ap Iorwerth wedi bod mor llipa ei dafod a chvhoeddi hyny ar ol derbvn fy Ilythyr od tiwrth gyrau mynydcloedd y Balkans. Ond wedi dyfod, e.mfyddais fod y pethau canlynol yn myned yn mlaen YD fy arJal. Nos Fawrth, y 24ain cynfisol, cefaia ddarlith ddy idorol. Y testuo ydoedd, 'Tri Chedyrn Cvmru,' sef y diweldar Barcbn John Eliaf, Christmas Evans. a Williams o'r Wern. Y darlithiwr ydoedd Mr. Thomas Hughes, Penymorfa, (gynt o Mach- ynlleth). Cafwyd cynulliad llaosog yn yr Assem- bly Room, darlith dda, traddodiad yn hynod o effeithiol. Cymerwyd y gadair gan Mr. R. Owens, Rhiw. Yr oedd elw y ddarlith yn cael ei gyflwyno i Moses Roberts, yr hwn a gollodd ei law yn Engine Lifio Coed yn Fourcrosses. Ciywaia fod y derbyn- iadan tua £ 15. Oriau Llafur.—Fel y gwyr llawer o'ch darllen- wyr, mai dyma yw pwoc y dydd y dyddiau hyn yn Ffestiniog, sef lleihad oriau llafur yr holl chwarelwyr. Tua phymthegnos yn ol, cynaliwyd cyfarfod cyffredinol, i'r dyben o dd'od i gyd- ddealltwriaeth yn nglyn a'r mesur, a phasiwyd yn y cyfarfod hwnw i gael dirprwyaeth o bob chwarel i ffurfio yn bwyllgo", er ceisio tynu allan gynllun sicr ac effeithiol i ddwyn yr hyn a fwriadant gael oddiamgylch yn y ffordd ddiogelaf a mwyaf didram- gwydd i'r meistriaid L'r gorucbwylwyr, yn nghyda'r gweithwyr eu hunain. Yr ydwyf yn deall fod rhai chwarelau wedi gwneud eu rhan yn y cyfeiriad yma, ond eraill heb wneuthur hyny eto. Nos Fawrth, ymgyfarfu y dynion a ddewiswyd yn y chwarelau sydd fwyaf addfed, ac hefyd, sydd yn teimlo mwyaf o angenrheidrwydd am hyn, gyda'u gilydd yn y British School, ond ni wnaethpwyd dim i bwrpas, ac ni wneir dim yn effeithiol cbwaith heb i'r holl weithwyr yn yr holl chwarelau dd'od i gyd- deimlo a chydweithredu, ac ethol dynion da, pwyll- og, ac ystyriol i'w cynrycbioli, ac i syrthio ar gyn. llun ag sydd yn debyg o gyrhaedd yr amcan. Ni threthwn chwi & gofod i edrych y fantais a'r an fantais all ddeilliaw o hyn pe gellid ei gael, liyd ryw adeg eto. Budd-gyngherdd-Nos Wener diweddaf, cynal- iwyd cycgherdd yn yr Assembly Room, er rhoddi ychydig gynorthwy i William Jones, Rhydygto, yr hwn sydd yn wael ei iechyd er's tair blynedd bell. ach. Yo absenoldeb y Parch. D. Roberts, Rhiw, lIywyddwyd. y gweithreHadau gan Mr. J. Grimtht Rhiw. Cymerwyd rhan arbenig ynddo gaa y GwaenydJ Brass Band. Dylem fod yn ddiolchgar i'r seindorf ardderchog bon am fod bob amser mor barod i gynorthwyo. Hefyd, dadganfrydyn feistr- olgar y darnau canlynol gan gor y Rhiw:—'Gwalia Wen,' 'Y Danchwa,' 'Moeswch i'r Ar^lwydd,' 'Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel.' Chwareuwyd ar yr Harmonium gan Mr. R, R. Owens. Dadganwyd unawdau (solos) gan Lewis Roberts (Llew Ystradau), W. Williams, Evan Jones, Dinas; Evan Jones, Llanrwst. Cyfarfod pregetltu.-Nos Wener a Sadwrn, yn nghyda'r Sul diweddaf, cynaliodd y Bedyddwyr eu eyfarfod blynyddol yn y capelau Soar a Seion; ond ddydd Sal, buont oil gyda'u gilydd yn yr Assembly Room. Pregethwyd yn y cyfarfod gan y gweinidogion canlynol: —Parchn. A. Williams, Dolbenmaen; John Thomas, Caerfyridin; Charles Davies, Le'rpwl, (gynt o Fangor).—Llwtdpab.

BETTWS-GWERFIL-GOCH. Saif y pentref bychan bwn o fewn tua 4 i 5 mill- dir i'r Gogledd o Gorwen. Mae yn lie prydferth. Saif ar fryn bychan, ac ychydig o wastadedd o du y dwyrain ac o du y dean iddo. Y mae hefyd abar fechan yn rhedeg o gyfeiriad y gogledd trwyddo, ac yn ymarllwys ychydig islaw y pentref i afon Alwen, yr hon sydl yn rhedeg trwy Lanfi- hangel-Glyn-Miyfyr, ac o du y deau i'r Bettws, a'r hon drachefn sydd yn ymarllwys i afon Dyfrdwy, yn agos i Gorwen. viae ynddo hefyd 4 o leoedd addoli, aef addoldy gan y Wesleyaid, un gan yr Annibyowyr, ac un gan y Metho iistiaid, a hen Eglwyø y plwyf, a phob un o fewn tuag ergyd careg i'w gilydd. Ond y syndod yw, er mor gyf- leus ydy.,it, fod llawer yn esgeuluso dyfod iddynt, yn enwedig pan fydd yr Ysgol Sabbathol yn cael ei chynal. Ceir rhai nad ydynt byth yn dyfod Iddi; ceir gweled eraill un waith bob haner blwyddyn; ac I yn wir, rhai syd 1 wedi cymeryd arnynt y swydd 0 j fod yn athrawoa. Cair gweled y sort yma uuwaith I bob tair wythnos neu fie, a phob amser yn rhy hwyr. Pan fydd yr ysgol yn y boreu, bydd llafur yr wythnos flaenorol bron a'a IIethu, ac wrth gwrs, fe fydil raid cael cysgu yn o lew bore Sul, ac felly fe fyddant yn rhy hwyr yn yr ysgol; ac os bydd yr ysgol yn dygwydd bod y prydnawn, bydd raid cael gorphwyso ganol dydd a thrwy hyny fod yn rhy hwyr Ond druaiu oedd eu dosbarthiadau, b, dd f rhaihyn yno yn brydlon, a neb yn dyfod i'w cyfarfod, a dyna He y by dant am ran fawr o'r ysg )l n dys- gwyl ei hathrawon, ac yn siarad&'u gilyd), nes treulio felly yr holl ysgol bron yn gwbl ddifudd. Gwarch- od pawb, pa bryd y derfydd yr arferiad bechadurus hon! Os nad ydvnt yn barod i ddiwygio, gwell o lawer iddynt beidio a chymeryd arnynt fod yn athrawon o gwbl. Dyna yw haro-UN o'& DYeG- YBLION.

UNDEB YR ANNIBYJVWYR CYMREIG. Bydd yn hyfrydwch gan lawer, yn ddiamheu, gael ar ddeall y bydd y cyfarfodydd, yn ol pob argoelion, yn rhai llwyddianus eleni eto. Mae rhif yr ymwelwyr a fwriadant fod yn bresenol yn ddigon o brawf y byddant yn gyfarfodydd lluosog; ac enwau y personaa aicrhawyd eu gwasanaeth gwerthfawr ar yr achlysur yn ddi- gon i ddangos y byddant yn gyfarfodydd effeith- iol. Yn yohwanegol at y rhaglen, gellir hysbysu yn bresenol y byddwn yn barod i osod careg sylfaen y Capel Coffadwriaethol y diwrnod olaf. Mewn perthynas â. chyfarwyddiadau yn nghylch y ffordd rhataf a hwylusaf i deithio, bwriedid unwaith adael rhwug yr ymwelwyr a'r Railway Time Tables, ond meddyliwyd wedi hyny y gallasai ychydig gyfarwyddiadau fod yn fwy o fantais i rywun nag a fuasai o drafferth i ni i'w rhoddi. 0 Gaerfyrddin, Llanelli, Aber- tawe, Caordydd, a Chasnewydd, gellir dyfod gyda'r Great Western, via Amwythig a New- town, neu Ruabod a Dolgellau, neu gyda'r London & North Western, via Amwythig, Oaer, Bangor, a Chaernarfon. 0 Merthyr, geliir cy- meryd un o'r llinellau a nodwyd, neu ynte y Midwales. Bid siwr, gall y teithiwr gael gwyb- od pa ffordd fydd y rhataf a'r hwylusaf iddo ef o'r lie y bydd yn cychwyn. Bydd y tourist tickets a roddir yn yr haf yn sicr o fod yn fwy manteisiol yn mhob ystyr na'r tocynau eyffredin. Ni ellir cyrhaedd yma o'r lleoedd crybwylledig cyn 8.20. p.m., o'r gloch, heb gychwyn y di- wrnod blaenorol. Bydd trains rhad ar y Cam- brian a llinell Ffestiniog, ac yn ol pob tebygol- rwydd ar y llinell o Fangor i'r Afonwen, y ddau ddiwrnod olaf, a special train y ddwy noson yn gadael am Ffestiniog am haner awr wedi naw o'r gloch. Gobeithiwn y ca y cyfeillion oil rwyddineb i ddyfod a dychwelyd yn iach a chysurus, ac y ceir gwenau yr Arglwydd, yn ei rwyddineb a'i ras, ar y cyfarfodydd. Yr eiddoch yn gywir, Porthmadog. Litwis Probert. Gorphenaf 28ain, 1877.

CAN MOSES AR WABEDIOABTH ISRAEL DBWT'B MOB COCH. Gwel Exod. xv. 1-21. Canu wnaf i'r Arglwydd tirion, Yn rhagorol gwnaeth yn awr, Taflu'r march a'i farchog enwog A wnaeth ef i'r dyfnder mawr; Pharaoh a'i gerbydau gorwych, A'i fyddinoedd glew eu bri Aeth yn aberth i'r shwyrn eigion, Oil a guddiwyd yn y Ui'! Dyfnder mawr yr aig alu toisant, A'u llyncasant yn ei gol, Megys plwm y disgynasant Fel Da welwyd mwy eu hoi; Dy ddeheulaw, Arglwydd grasol, Sydd yn gadaru iawn o nerth, A'th ddeheulaw Di a ddrylliodd Ormes fawr y gelyn certh. Pwy a saif i'th trbyn, Arglwydd, Ac a lwydaa yn ei rym? Wrth dy ryfedd ardderchowgrwydd, I Pobpeth welir megys dim! Dy allu Di yu awr a gasglodd Ddyfruedd cryfioa yma'n nghyd, Dengys hyu mai gallu dwyfol A'u dymchwelddd hwy i gyd. Yo mhlith duwiau'r greadigaeth, Pwy sydd debyg i fy Nuw? Gogoneddus mewn santeiddrwyd i, Ac lachawdwr hefyd yw; Arwain wnaeth yn ei drugaredd Israel yn ddiogel drwy Wely'r weilgi gwyrdd ei ddnau, Caner am ei ddoniau mwy. Dolgellau. E. EVALis (Leuan Wnion).