Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
Hide Articles List
3 articles on this Page
Advertising
Advertising
Cite
Share
<————————————————————————————————————————— GWOR GYNYGIfc PfiDWAR, SWLLlT yo, wabr': am c ddychwelyd esgidiau elastic side dyn, pedolau dur, a adawyd ar ol yu y frea cyntaf pedd yo gad- ael Barmouth Jtinciion arh Machynlleth-boreu Sad- wrn y Pasg diweddaf. .^Y.Jtythyr i'w.anfoH i— 'W w-- Vv/ "h •; Tanygngiau, Ffestiniog, ilii-Hii ii:; <-rr- ,J atrin €*gj)efttogt, 1 j W. G.;—Gallant fod o ddyddordeb i lawer o'n dar- Henwyr. P.H.—A ofyna pa un ai'pr^wf o fawredd gweinidog yw ei fod yn cartrefn yn yr un He ag yr ym- ,5sefydlod 1 ynddo gyntaf, ynte prawf o'i fycliaa- dra? Credwn mai yr olaf, gan na welodd|eglwysi eraill unrhvw ragofiaethaa ynddo, fel ag i'w tu- oddu i roddi galwad iddo. Yw mn NEElAP.-Gair at Chwarelwyr Bethesda; Prawf Syr John Heiddon a'r Actwyr, &c.. &c.
: GWEITHWYR CYMRU.
News
Cite
Share
GWEITHWYR CYMRU. Y MAE sefyllfa a chyflwr gweithwyr ein gwlad yn un o'r materion pwysicaf, oblegid y mae heddwch, cysur, a moesau y wlad yn ymddibynu ar eu sefyllfa hwy, yn gymaint ag mai hwy sydd yn gwnbud i fyny gorff y .boblogaeth. Y mae sefyllfa y gweithwyr yn graddol ymddyrchafu yn gyffredinol trwy y wlad; ond yr ydym yn credu fod gweithwyr Cymru dipyn ar ol ein cymydogipn o ran annibyniaeth meddwl a gweithred, yr hyn sydd yn golled iddynt yn ami iawn. Y mae tri pheth yn achos o hyn. Yn un peth, diffyg cyfiwng priodol i gael hysbysrwydd o y -ug bob rhan o'r wlad am sefyllfa gwaith yn mhob ardal a thref, fel y gallont ar unwaith apelio neu fyned i'r cyfryw fanau lie byddo .masnach yn fywiog, yn lie aros gartref i ddarn newynu, ac i fyned yn gaethwas i'r meistri. Pan y bydd dyn yn bryderus yn nghylch cael gwaith, ac mewn ofnau cael ei dafhi allaj, nis gall, meddwn, lefaru ei feddwl aflau, a gweithr-edu fel dyn annibynol. Y mae yn barod i weithwyam unrbywgyflog, aci fyned iaint a fynir i'r cafethiwed er mwyn 'cael gwaith. Ond ni .c[<Jylai y pethau hyn fod Jelly-—dylaifod pob gweithiwr trwy Gymru .yn mcddu; gWybodaeoh o sefyllfa y farch- nad lafur yn mhob man; fel y byddo ganddo ddrws yn agOied p^ii fydd drwa arall yn can. yddai yn hawdd-lawn rhoddi yr hysbys- rwydd hyny i'r gweithwyr, a phe cymerai y gweithwyr yr ■ aWgryin i -fyny, ac atifon ar »v bost card ditnai pan fydd angen llafur mewn .unrhyw gym.ydogae.th, neu sefyllfa gwaitli yn y gwahanol, gymydogaethaur byddai yn dda genym eu cyhoeddi mewn cctlofh neillduol. Byddai hyn yn ganaeliad mawr. Gallai ein seiri coed' a meini, labrwyr, &a, apelio i'r manau hyny yn ddioed, yn lie aros yn yr un y p man i dlodi eu hunain. 1., Peth arall, llwfrdrai gymeryd mantais ac \ymanydynyr hawliau.a osodir yu eu, medd- jaat gan ddeddtati eu gwlad. Y mae cysyllt- .iad ^meistr' a gweithiwrj wedi bod lawer gwaith dan ysiyriaeth y Senedd; ac y mde 1 hyd yma yn mhello fod yn foddhaol. Rhodd- ir niwy* p chware^ teg i'r,meietr na'r gweith- iwr; ac er.mor bwyaig ydyw gwelliant yn y ddeddf hon, nid oea hy4 yma un golwg fod y Weinyddiaeth Doriaidd yn bwriadu gwneud hyny. Edrychir at- waith y gweithiwr yn gadael ei Viith heb rybudd, yl fdrosedd, a gellir ei ddanfon i garchar i'w gosbi am hyny ^gwnaed hyi»y tapwyr nwyyn Llundain gan Mr. Justice Brett, yr hwn a'u dedfrydodd i naw mis o garchar. Os gwna y meistr droi ei weithwyr ymaith yn ddirybuda, nis gellir ei gosbi felly; eto, nid yw y gyfraith yn rhpddi bawl i'r meistri wneud hyny, oblegid gall y gweithwyr hawlio pythefnos o gyflog, beth bynag, yn- iawn am gael eu troi allan o waith yn gwbl ddirybudd. Ond wele mor ychydig o weithwyr Cymru sydd yn cymeryd gafael yn yr hawl hon. Goddefant i gymeryd eu taflu allan, heb gymaint a gwrthdystio yn erbyn hyny. Y mae hyn yn foddion hynod o effeithiol. i gadw y gweithwyr, druain, yn ddigon tlawd o hyd; oblegid dan yr amgylchiadau mwyaf ffafriol, y maent yn rhwym o golli peth amser cyn llwyddo i ym- aflyd mewn gorchwyl wed'yn. Y rheswm a geir gan y gweithwyr dros eu llwfrdra ydyw, Pe cwynent yn erbyn hyny, na chaent waith gan un o fau-fcistri y gymydogaeth y trigant ynddi -erlidid hwy fel petris ar hyd y myn- yddoedd am fynu ell hawliau, Y mae byn yn arwain at y trydydd diffyg m -sef, diffyg Undeb. Y mae gan lowyr Cymru Undeb, ac y maent yn cael eu hawliau er mai trwy fawr ymdrech. Y maent yn awr mewn brwydr boeth yn ceisio gan y meistri gydnabod fod ganddynt hawl i gael llais yn inbenderfymad pris eullafur. Y maeglotvyr Gogledd Cymru wedi llwyddo i gael hyny gan y meistri; a phenderfynwyd y dyryswch yn anrhydeddus. Y mae gan y chwarelwyr hefyd Undeb, ac y mae ffrwythau daionus eisoes wedi tyfu arno, a chredwn fod amser dedwydd yn aros y chwarelwyr, pryd y cant eistedd yn ei gysgod, a bwyta o'i ffrwythau. Ond y n y mae pob math o weithwyr eraill yn gwbl ddi- anjddiffyn; ac y mae y ffaith fod trefi Cymru mor fychain, yn ei gwneud yn anmhosibl i ffurfio Undeb i bob crefft. Ond hyn a ellir wneud, ffurfio Undeb o holl wahanol gfefft- wyr Gogledd a Deheudir Cymru. Pe yr ym- gymerai y gweithwyr a hyn o ddifrif, deual i weithrediad yn fuan. Byddai yn amddiffyn rhag trais a gormes y man-feistri ffroenuchel sydd yn bwyta nerth y gweithwyr, ag yn sarnu arnynt bob tro y cant gyfle. Rhoddai derfyn ar driciau iselwael y meistri sydd yn tybied eu bod yn ddeddf derfynol i'w gweithwyr. Y mae y ffaith fod dyn yn gweithio gydag unrhyw feis.tr, yn ddigon o reswm dros iddo allu hawlio cael rhybudd o'i droad allan; a gwna Undeb sicrhau hawliau felly i bob crefftwr trwy ein gwlad; a mynu i'r gweithiwr gael iawn am y golled; yn nghyda gwneud yn anmhosibl i'r meistri feddwl am "hanos" y neb a fyn ei rights o fan i fan fel petrisen., Y maeabsenoldeb hyn yn cael ei deimlo yn ddyddiol yn ein gwlad; a pho fwyaf a erys y gweithwyr yn llonydd, pellaf yn y byd yn ol y byddwn yn cael ein hunain. Rhaid i ni ein hunain symud yn mlaen yn y cyfeiriad hwn; a byddai ei effeithiau yn annirnadwy o fendithiol. Y mae gweithwyr mewn gwahan- pl gelfyddydau, ar hyd y pentrefydd a'r trqfi bychain, yn ami iawn o dan fwy o orthrwm nag, y bu yr un glowr, chwarelwr, nac un dosbarth y mae. Undeb wedi eisefydlu yn eu mysg. Dyna'r achos ein bod fel cenedl yn cael, ein cybuddo nad oes, genym ddigon o wroldeb i siarad ein meddyliau allan yn eglur. A dyma'r aches ein bod fel gwlad nioramddi- fad o sefydliadau cyhoeddus- -llyfrgelloedd, yatafelloedd darllen, ystafelloedd i droi iddynt i gael ychydig o ddifyrwch diniwaid, neu ym- ddydJan &'n cyfeillion, nen i gael pryd o fwyd gyda'n gilydd—nid oes yn Nghymru oud ychydig leoedd i'r, cyfryw ddybenion ond y tafp-rnau-y mae yma ddigon o'r rhai hyny, ysywaeth, i ddenu a llitbio ein gwyr ieuaine. Beth pe byddai i'r Temlwyr Da geisio helpu ychydig ar y gweithwyr trwy ddarparu Jleoedd fel hyn ar eu cyfer? J. Ië, byddai sefydliad Undeb rhwng gwelt wyr Cymru yn sicr o brofi yn ddifodiant fr lluaws o fan-feistri gorthrymol. Canlyriiad naturiol Undeb ydyw cydweithio; a cheir gweled cyn bo hir yr egwyddorhono yn caej ei chario allan i berffeithrwydd. Y gweith* wyr eu hunain yn feistri heblaw gweithwyr —yn cael elw y meistri heblaw eu cyflogau. Y mae yn drueni na fedrai y gweithwyr, mewn Undeb a'u gilydd, gario yn mlaen bob gwaith sydd yn Nghymru, heb gael meistr uwch eu penau i edrych ar eu hoi, yr hwn sydd yn mynu digon o elw oddiwrth lafiur tri neu bedwar o ddynion, i fyw mewn braa* der, heb weithio ei hunan. Y mae y co-oper- ative system yn enill tir yn barhaus, mewn gweithio a gwerthu nwyddau yn mhlith y gweithwyr. Ni bydd Undeb y glowyr wedi ateb yn gyflawn ddyben ei sefydliad hyd oni wnelo ei holl aelodau yn berchenogion glo yn gystal a chodwyr glo. Amcan eithaf Undeb y chwarelwyr fydd gwneud pob chwarelwr yn berchenog, mewn rhan, o'r chwarel y colla chwys ei wyneb i hollti ei llechau, ac y mentra ei fywyd i'w thyllu a'l malurio. Coded gweithwyr ati, gan hJ ny, 0 ddifrif, i sicrhau iddynt eu hawliau, ac ddyrchafu eu hunain o ran eu hamgylchiadau a'u safleoedd mewn cymdeitbas. 0 Undeb o'r fath hefyd, gellid cynorthwyo rhai i ymfudo i wledydd eraill, ac i symud o'r gymydogaeth lie y rhoddir mwyaf o bris am lafur. Oddiffyg eymhorth o'r fath yn awr, gorfodir gweithwyr i aros yn yr un fan i gael eu gorthrymu, ac i fod ar haner digon o waith yn ami. Angenrhaid ydy w ymfudiaeth; a chan mai hwy sydd yn dyoddef gyntaf o herwydd llawndra y farchnad,lafur, hwy llefyd raid ymfudo neu symud ymaith; ond pa fodd y gwnant? Fel rheol, nis gall y neb fydd yn teimlo fwyaf symud o herwydd eu hamgylch- iadau; ond pe ceid Undeb yn mysg y gweith- wyr, cai y rhai hyny yr un fantais a'r Heilt. Gall y gweithwyr wneud pethau mawrion mewn undeb a'u gilydd, yr hyn sydd yn an- mhosibl iddynt ei gyflawni fel personau unig- ol. Yr ydym ni yh credu mai hyn, gydag addysg briodol, a wna ddyrchafu gweithwyr ein gwlad, a'u denu o'r dioi-tai, eu cymhell i weithgairwch a diwydrwydd, a'u dwyn i roddi y parch dyledus i'w Creawdwr a'u Cy- nalydd..iafl jin 1 not A iy oinbn zoYi
'-:'iI i r •' -i-'1' ::,¡…
News
Cite
Share
-iI i r •' -i-'1' :¡ taoib trtrJl Y :GLOWY^;b.v Ymgyfarfyddodd y Bwrdd Hsddychol,. 1 benderfynu y dyryswch rhwng glowyr Gog- ledd Cymrn a'u meistri, yn Ngbaer, dydd Gwener; ac yr oedd Mr. Horatio Lloyd, Barnwr Llysoedd Man-ddyledion Gogled4 Cymru, wedi cael ei alw imewn yn ganolwr, gan fod cynrychiolwyr o'r meistri a'r gweifcti- wyr wedi methu dyfod i gyd-ddeafltwriaetb. Yrnddan^gosodd Mr. John Jones, Oyfreitbiwr, Wrexham, drds y dynion, ac yr oedd hefyd ar eu rban yn bresenol Mr. Pickard, Wigan, a Mr. Nixon, Northumberland. Yroedd yo anmhosibl i Mr. Macdonald, A.S., fod bresenol. Penderfynwyd fod iV glowyr weithio yn wythnosol ar y cyflog a ddly,feruld gan Mr. Horatio Lloyd., Penderfynwyd hefyd f6d i bob ochr ysgrifenu eu hachos, bod y meistri i roddi copi o'u. hachosrr gweithwyr, a'r un moddy gweithwyr iddlut hwythau; a bod yr atebiad i'r cyfry w i ei anfon i'r canolwr erbyn boreu dydd Merch- er; ac na elwir y Bwrdd Heddychol$?■ nghyd eto, os na thybia Mr. Horatio Lloyd fod yn angenrheidiol cael ychwaneg o dyst- olaethau. Dysgwylir y cyhoedda Mr. Lloyd ei farn ar y mater tua dydd Sadwrn. Anfo^1" wyd hyaby^iadau i'f holl loleydd, fel Y" ¡-