Y Dydd

CYNNRYCHIOLWYR RHYDDFRYDIG CYMRU. Bu ganddynt Gynnadledd anarferol o bwysig yn un o ystafell- oedd yr House of Commons ddydd Iau diweddaf, er ystyried cynlluniau gormes presenol y Toriaid mewn gwahanol barthau o Gymru i droi eu tenantiaid o'u ffermydd, am bleidleisio yn ol eu cydwybodau dros achos Rhyddfrydiaeth, neu am aros o'r neilldu yn ddystawheb bleidleisio dros neb. Etholwyd Mr. Talbot yn gadeirydd. Rhoddwyd dan ystyriaeth y cyfarfod amryw adroddiadau oryflon. o berthynas i fygythiau ac anghyf- iawnderau creulawn a gormesol Arglwyddi tiroedd Toiiaidd tuag at eu tenantiaid rhyddfrydig. Yr oedd y ffeithiau a gry- bwyllwyd mewn modd syml gan Mri. Henry Richard, E. M. Richards, Sartoris, Love Parry, Dillwyn, ac eraill, yn profi fod llawer o'r meistri tiroedd Tonaidd a'u goruchwylwyr yn y w r yn astudio, dichellion ac yn arfer creulonderau tuagat eu tenant- iaid rhyddfrydig ag sydd yn warth i'w gwlad, ac yn hollol annheiiwng o ysbryd a goleuni yr oes. .9 Cydunwyd yn unfryd ary penderfyniad canlynol:— 'Fod y cyfarfod hwn, ar ol gwrando gyda gofid dwys, ar yr adroddiadau ydys newydd wneudamy, trefniadau gymerir gan lawer o arglwyddi tiroedd Ceidwadol y Dywysogaeth i droi ymaith eu tenantiaid a bleidleisiasant yn rhydd yn yr etholiad diweddaf, yn bamu fed y rhai sy'n gorfod dyoddef y fath orthrymderau anghyfreithlawn yn haeddol o gydymdeimlad ac o gymhorth y blaid Ryddfrydig drwy Loegr a Chymru. Ao yn mhellach, fod y cyfarfod yma o'r farn: y dylid caelcyfie buan i ddwyn y mater dan ystyriaeth yr House of Commons.' A da genym hysbysu i Mr. Henry Richard, y noson hono, roddi rhybudd y byddai iddo alw sylw y Tyat y gorthrwm anfad hyny yn Nghyraru y cyfle cyntaf ar ol gwyliau y Sulgwyn. Y mae yn gysur mawr i'n calon fod gormes anghyfiawn rhai o arglwyddi tiroedd Cymru yn cael ei godi i sylw mor gyhoedd- us: a'i fod i gael ei osod yn fuan dan ystyriaeth y Senedd. Y mae yn weddus i denant anrhydeddu ei feistr tir, ac y mae tenantiaid Cymru mor awyddus a neb i wneuthur hyny.. Y maent am gyflawni yn deg eu rhwymau i'w harglwyddi tiroedd. Dylai y ddwyblaid fod yn ffyddlawn i'w gilydd yn ol eu cytun- deb. Ond nid oes hawl gan y tenant i wasgu ar gydwybod ei arglwydd am ei bleidlais mewn etholiad gwladol nac eglwysig; ac nid oes gan yr arglwydd tir hawl i wasgu felly ar gydwybod ei denant; Dylai pleidlais pnaill gael bod mor rydd a phleid- laisyllall. Os parha meistri tiroedd i dra-arglwyddiaethu ar gydwybodau eu tenantiaid, yn achos eu crefydd a'u pleidlais, cant weled y bydd i hyny yn y diwedd droi yn warth, yn golled, ac yn ofid iddynt hwy eu hunain. Ni oddef tegwch y wlad na chyfraith y wlad ddim i hyny gael ei wneud. Y mae gwreng a boneddig, y werin a'r' Senedd, yn sicr o gynhyrfu ac o godi yn erbyn hyny. Os na thafla arglwyddi tiroedd iau greulawn y arg fath ormes or neilldu, mynir ei dryllio yn chwilfriw o flaen eu llygaid, ac ysigir eu cymeriad hwythau, a dichon werth eu tir- oedd, wrth wneuthur hyny. Ond i'r rhyddfrydwyr ymladd yn deg ar faes agored, yn wyneb haul ac yn ngwydd y byd, yn llys y bleidlais ac ar lawr y Senedd, byddant yn sier 6r fuddugol- iaeth. Gall y frwydr fod yn o boeth mewn rhai parthau o'r wlad yn erbyn rhengau y tenantiaid; ond os cycfymwrolant i setyll eu tir yn ddiymmod o blaid eu hiawnderau gwladol a. chrefyddol, byddant yn sicr o'r gone west. Goleuni a gwirionedd ac iawnder a orfyddant yn y diwedd. Yr ydyswedi ennill buddugoliaethau ardderchog yn barod, a hyny yn wyneb haul; a boed i'r frwydr fawr boethwyllt bresenol gael ei hymladd yn y goleu. fel y byddo y fuddugoliaeth yn fwy gogoneddus, ac yn fwy arosol a bendithiol ei chanlyniadau.

CWERYL YR ALABAMA ETTO. Y MAE areithiau bygythiol ac, afresymol Sumner a Chandler yn Senedd Washington, yn debyg o ddwyn profedigaeth yn erbyn America o le nad oeddynt yn feddwl, ac o natur nad oeddynt yn ddysgwyl. Dair wythnos yn ol, darfu i'r Anrhyd. Mr. Galt gychwyn cwyn yn Senedd Canada yn erbyn llywodraeth America yn yr yatyr a ganlyn:—Crybwyllodd yn ei araeth nad oedd dim a fynai pobl Canada a'r Alabama, mewn un modd, ond eu bod o ewyllys da yn barod i dalu eu rhan o'r iawn am hyny o ddrwg a wnaeth. Fod Canada wedi bod yn ffyddlawn i America drwy holl brofedigaethau eu rhyfel. Ei bod wedi attal cynnygiad a wnaed gan rai o fradwyr y De i wneuthur cftr 0 Canada yn rhan o faes cynghor y gwrth- ryfel; a'i bod wedi talu iawn am i'r fath gynnyg gael ei wneud o fewn ei therfyn. Fod deugain mil o fechgyn Canada wedi ymrestm yn wirfoddol i ymladd brwydrau y Gogledd; a bod byddinoedd America wedi cael pob rhyddid i brynu yn marchnadoedd Canada. Ond er y cyfan oil o'r holl ffyddlondeb a'r holl garedigrwydd hyny, fod llywodraeth yr Unol Daleithiau wedi goddef i filoedd lawer o'i deiliaid FFENIAIDD ymgynnull ac ymfyddino, ac ymarfogi a dryllio, o fewn ei therfynau; a goddef i swyddwyr o'i byddin fod yn gad- beniaid arnynt; a goddef hefyd i'r Ruffians hyny ymdaith dan eu harfau i Canada, gyda'r amcan PROFFESEDIG i ennyn gwrthryfel yno. Fod eu hamcan yn hollol hysbys i awdurdodail America, ond na wnaethant ddim i geisio eu hattal. Methwyd yn yr amcan o ennyn gwrthryfel yn Canada, ond gwnaeth y cynnyg lawer o ddifrod, ac o derfysg, ac o golled yno. Gan hyny, meddai Mr. Gait, wrth lywodraeth America, gan eich bod chwi yn gofyn iawn mor enor- mous oddiwrth Loegr, am y niwaid a wnaeth yr Alabama, telwch chwithau i ni am y depredations trymion creulawn a wnaeth y brad- wyr lladronig a fyddinwyd ac a arfogwyd ar eieh tir, a than eich llygaid; ac a ollyngasoch dros y terfyn i'n hanrheithio. Y mae cwyn Mr. Galt yn un deg, ac yn un o rym anwrthwynebol. Darfu i ryfel gwyllt, gwaedlyd, cynddeiriog America, achosi dyrys- wch a cholledion ofnadwy drwy bron holl wledydd y byd. Gall llywodraeth Canada wneud cwyn drom yn erbyn America; a dichon y gall rhai o interests Ewrop wneuthur yr un peth; ond carem ni i hen claims felly gael eu maddeu; ac yr ydym yn hyf i ddywedyd y dylai yr hen Alabama claim gael ei faddeu, a'i faddeu mewn ysbryd mawreddog a boneddigaidd; oblegid yn America y dechreuodd y cawl a'i holl brofedigaethau. Da iawn genym fod niter mawr o wladgarwyr goleuaf a blaenaf America yn dechreu nodweddu Sum- ner a Chandler fel 'impracticable theorists.' Yroedd eu hareithiau diweddar yn rhai nodedig o afresymol a byrbwyll. Gobeithio y bydd iddynt areithio etto -fel dyngarwyr ac fel Cristionogion, dros i'r hen Alabama claims gael eu maddeu, a chael eu taflu o'r neilldu 1 gael eu claddu yn llwch anghof.

Y 'PERMISSIVE PROHIBITORY LIQUOR BILL.' DENGYS y rhaniad yn y senedd, y deuddegfed o'r mis hwn, ar ail ddarlleniad y Bill, ennill o 47 er rhaniad Meh. 8, 1864; ac yr oedd yr ennill yn fwy o Ogledd Cymru nag o un rhan arall o'r deyrnas. Nid oedd ond UN, sef Syr John Hanmer, drosy Bill yn 1864; ond lleisiodd chwech drosto y rhaniad diweddaf, sef*R. Davies, Ysw.; yr Anrhyd. W. O. Stanley; W. B. Hughes; Syr J. Hanmer; G. O. Morgan, Ysw.; a'r Anrhyd. C. H. Tracy; sef hanner cynnrychiol- wyr y Gogledd: a buasai y nifer yn fwy oni buasai i rai anghofio eu hymrwymiadau. Lleisiodd tri yn erbyn y Bill, sef Capt. Jones Parry; Lord Richard Grosvenor; a C. W. W. Wynn. -Cafwyd dadleuydd newydd galluog iawn dros y mesur yn Mr. G. 0. Morgan, yr aelod dysgedigac enwog dros sir Ddinbych. Pleidleisiodd pump