Y Celt

I Balfour yr Un o Hyd. I Edrychid yn mlaen at ei araeth yn Manchester, nos lau wythnos i heddyw. Gwelid ei chysgod ar esgynlawr areith- iau John Morley a "C. B. a disgwy!- iad atebiad cryno a chlir i her Mr. Morley iddo ateb i'r wlad a oedd Chamberlain ac yntau ar yr un tir gyda Diffyndollaeth! Fel arfer, siaradodd y Prif Weinidog yn y niwl. Clywid y llais, a gwelid y dyn ond yr oedd ei feddyliau fel adar yn yr awyr rhwng dau oleu, wedi machlud haul. Mae i Balfour droad meddwl dieithr neu dywyll ei fynegiadau, yn anturiol ac mae hyny yn dod yn gyfleus ar hyn o bryd. Yn atebiad i Mr. John Morley, symiodd ei areithiau i fyny i bedwar pwynt: (1) Ei fod yn ewyllysio cyf- newidiad yn "Fiscal Polisi" y wlad, a hyny i amcanion neillduol (2) ei fod yn ewyllysio cyd-ddealltwriaeth agos- ach a'r Trefedigaethau, pc ond er mwyn y Trefedigaethau eu hunain a'r wlad hon (3) fod y fath '-gyd-ddealldwr- iaeth yn amgylchynedig ag anhaws- derau anhawsderau yn rhwym wrth gynadledd o'r Trefedigaethau ac (4) nad oedd yn ewyllysio codi prisoedd cartref er cynorthwy cynyrchion car- tref. Dyna ei bedwaf pwynt, y rhai y gellir tybio mai nhw ydynt, "yny ddu dywyll fagddu fawr." Pan yn gorphen gyda'i bedwarydd gosodiad, gwaeddai un allan, "How are you going to manage it?" a'i atebiad oedd, "Study it morning and evening." Mae Bal- four yr un o hyd—mor ddiafael a llyswen mewn 11 aw. Ar ddiwedd ei araeth, aeth i son am anhawsderau y Rhyddfrydwyr, a'u bod yn dod i awdurdod yn yr etholiad nesaf, yn neillduol felly gyda chrefydd yn yr ysgolion dyddiol. Pan y cyfeiriodd at hyn, ac at gaeth-wasanaeth y Chineaid yn Affrica, cododd ystorm yn y cyfarfod, a chroeswynt sydyn, ac ni chadd y Prif Weinidog ei draed tano i'r diwedd. Yr oedd yr araeth hon, er mewn lie nodedig, ac o flaen cynulliad Iluosog, ac ar achlysur o bwys, yn un o'r rhai gwanaf, ac aneglur, a diafael ac yr oedd ysbryd y cyfarfod, yn ogystal a chymeriad yr araeth, yn broffwydoliaeth amlwg fod tranc gwein- yddiaeth Balfour yn yr ymyl, a bod clychweliad y Rhydfrydwyr i awdurdod yn fater o sicrwydd.

'8- BWRDEISDREFI CAERFYRDDIN A LLANELLI. Cyfarfod ystormus a gaed yn Llanelli ddydd Sadwrn diweddaf yn nglyn a dewis ymgeisydd Seneddol. Gwrthod- wyd enw Mr. Alfred Davies am ei fod yn gwrthod dyfod i fewn i delerau y Gymdeithas, a phleidleisiwyd ar y lleill. Yn y diwedd, cafodd Mr. Llewelyn Williams fwyafrif y cyfarfod. Fe fydd i Mr. Alfred Davies i ddod allan yn y cymeriad o ymgeisydd Ani- bynol.

Hwnt ac Helynt. Mae llawer o honoch, fel fy hunan, yn byw yn yr un ardal a'n brodyr y Bedyddwyr. Ac nid oes gan yr un o honoch, mwy na finau, yn ddiau, un- ryw wrthwynebiad iddynt fynwesu eu syniadau arbenig yn nghylch ffurf a deiliaid bedydd. Ond digrif i'r eithaf oedd clywed. eu gorfoledd yr wythnos hon, pan gyhoeddwyd y newydd fod Evan Roberts i gael ei drochi. Ac yr oedd yn seiliedig ar awdurdod uchel— neb amgen na gweinidog parchus gyda'r Bedyddwyr, sydd ei hun wedi bod ar un adeg yn nghorlan y Corph. Hyd yn hyn, nid yw efe wedi cyhoeddi un gair i wrth-ddweyd y mynegiad, mor belled ag y gwn ond datganiad Evan Roberts am y peth ydyw non- sense i gyd." Tebyg mai am y newydd gyhoeddwyd y bwriadai efe hyn, ac nid am orfoledd byr-hoedlog y brodyr bedycldiedig." Ysgrifenir llawer y yddiau hyn am effeithiau y diwygiad. Cystal a dim wyf yn ddarllen mewn unrhyw newydd- iadur, ydyw ysgrifau amryw-weddog ein Golygydd parchus. Rhedeg ar ol yr hyn ddywed ymwelwyr o Loegr, Ysgotland, etc. wna llawer, y rhai nas gellir disgwyl iddynt ei ddeall i'r un graddau a'r dynion sydd yn hyddysg yn ei iaith ac o dan ddylanwadau ei ysbryd. Y peth goreu wyf wedi ddar- llen yn Seisnig ydyw llyfr bychan ceiniog—(nid chwe' swllt!)—o eiddo W. T. Stead. Ac mae'r ffaith ei fod ef ei hun yn un o blant Diwygiad '59, yn cyfrif llawer am hyny. Ond ca'dd ef ei gam-arwain mewn perthynas i'w ddechreuad. Pa bryd ac yn mha le y cychwynodd? Pwy all ddweyd? Mae genyf gred fod a fyno'r ferch ieuanc hono yn Ceinewydd lawer a chyhoeddi rhyfel yn erbyn y gelyn, pan y gwrth- dystiodd yn erbyn troi o'r neilldu y gyfeillach er mwyn y soiree." Dyna beth oedd declaration of war" yn erbyn ysbryd y byd. Mae ynof ryw syniad fod y deffroad yn ein heglwysi yn myned i greu chwildroad yn hanes amryw o'r trefn- iadau. Beth am weiniclogaeth deithiol llawer o wyr blaenaf ein henwad ? Yr wyf yn myned yn fwy o gredwr bob dydd mai y gweinidog on the spot" fydd gallu mwyaf y dyfodol. Mae ein henwad yn Llundain wedi agor ei lygaid. Canlyniad y weledigaeth gaf- odd yw eglwys amryw-weddog Capel Whitefield o clan y Parch. C. Sylvester Home, M.A. a James Holmes. Nid eglwys sefydledig ydyw, wrth reswm, ond eglwys yn sefydliad. Amcenir cyffwrdd a bywyd dyn yn ei holl gysylltiadau. Yn ngeiriau penawd llyfr Thomas Binney--dysgir pa fodd i wneud "y goreu o'r ddau fyd." Yr ydym yn Nghymru wedi canol- bwyntio ein hadnoddau yn ormodol yn y cwrdd mawr a'r gymanfa. Nid oes dadl nad ydynt wedi gwneud gwaith mawr, ac yn ddiau nid yw eu defnydd- ioleb wedi darfod eto ond beth pe bu- asem yn meddwl am fynud faint o'n nerth fel eglwysi sydd yn ymgolli yn y cyfeiriad hwn ac i ba beth y bu y fath golled? Gwn am eglwysi bychain gweiniaid, yn Ngogledd Cymru, a rhai yn y De, sydd wedi byw am Suliau yn mhob mis am fisoedd, er mwyn cael dau pen y llinyn yn nghyd, i gynal cwrdd mawr on a grand scale." Nid fy amcan yw dweyd na wnaeth y pregethu les dir- fawr, ond dweyd fy marn-nad hon yw'r ffordd effeithiolaf i ddwyn ben- dithion y deyrnas i afael yr eglwys a'i chysylltiadau yn yr ardal lie mae. Nid y feed fawr anaml sy'n cynal nerth yn y cefifyl ar gyfer yr aredig, etc. ond y lluniaethu cyson, gofalus, trefnus. Dyna ddaw a'i oreu allan o hono. Yr wyf yn gredwr cryfach nag erioed mewn gwneud eglwys Dduw i gyr- haedd ei llawn effeithiolrwydd, drwy ei gwneud yn ganolbwynt yni pob aelod a gwrandawr o honi. Nis gellir gwneud hyn i gyd drwy ei huchel-wyliau yn unig. Nis gellir gwneud hyn heb fod pob swyddog ac aelod o honi on the spot," mor gyson byth ag sydd yn ddichonadwy. Ni raid i "hyn wneud i ffwrcld ag ymwel- iadau oddi wrth ddoniau hyglod o bell ac agos i ddwyn ysbrydiaeth newydd ar adegau. OnabetI1 pe bai genym nifer o efengylwyr yn bwrpasol at y gwaith arbenig hwn, yn nghyd a gwir- foddolwyr parod i gario tan eu calon ysbrydoledig i ardaloedd oerach? Mae yn bwnc mawr, ond nid yn rhy fawr i bobl wnaeth yr Ysbryd Glan yn hyblyg a hunan-aberthol eu bryd, yn llifo drosodd gan ddyngarwch, ac nid gan elw-garwch bydol. Fe lenwid yr 7 eglwysi yn fwy nag erioed mewn canlyniad, a gwirfocfdolrwydd angerdd- olach yn mhob cyfeiriad. Un gair eto am ddeffroad arall, sef eiddo y blaid Ryddfrydol. Caed prawf ychwane'gol o hyn yr wythnos ddiweddaf yn muddugoliaeth Gogledd Swydd Dorset. Cynyddodd y pleid- leisiau Rhyddfrydol dros fil. Yn 1895, aeth y Tori i fewn yn ddiwrthwynebiad. Yn 1900 cafodd 540 o fwyafrif ond yn nyddiau'r deffroad gwleidyddol yn ein hanes, wele Mr. A. W. Wills, y Rhydd- frydwr, yn enill gyda 909 o bleidleisiau o fwyafrif. Nid hir y twyllir y bobl gan addewidion amwvs Balfour a Chamberlain. Aed yn ddeffroad cyff- redinol trw^y'r Deyrnas Gyfunol.

-@. Dal i ladd a dinystrio y mae byddin- oedd Rwssia a Japan yn y Dwyrain pell. Mae y brwydrau blin ar yr Hun- ho wedi costio yn ddrud i'r ddwy ochr. Bernir fod Rwssia yn unig wedi gadael 1200 ar y maes yn feirw yn eu gwaed. Beth ddaw o'r Senedd a'i gwaith ar 01 yr agoriad ar y 14eg cyfisol ? Trefnir i'w hagor gyda rhwysg, ond ychydig o wlan geir, mae'n debyg, ar ol y gwaeddi a'r twrw mawr.