Y Celt

Y PARCH. RHYS GWESYN JONES, D.D. Marwolaeth Un a We inidogi on Hynaf ) r An nibyn wyr--Bron ar Derfyn Haner Canfedf Flwyddyn di Weinidbgaeth: -0- Y newydd trist a ddiaeth i glustiau Cymry Utica, gamol dydd a phrydinawm dydd Iau, Medi y 5ed, oedd marwolaeth y Parch. Rhys Gwesyni Jonies, D.D., yn ei, gartref 50, Spring street, ar ol salwch 01 rai misoedd, ac ar ol borJI ya gorwedd yn ei wely am bum' wythnos megys yn nyffrvn cysgodion angeu. Yr oedd. ei ymadJawiad yni ddisgwyliedig er's wyth- nosau, gan y tystiai y meddyg nadi oadd. nernawr dldim gobaith am, ei a/lferiad. Bw farw, neu hunoddi yn hytra.ch mewn tawehrch a, thangnefedd, fel hen lafurwr ffyddlon yn syrthio i gwsg a.r ddiweddi ei ddydd, gwaith. Ei anhwyldeb oedidi can- 'cer yn y, cylla,. Cwynai er's: blynyddau o herwydd clwyf yn y cyllai, a rhoddlai y! Dr. J. D. Jones gymorth mieddygol iddb a'i dalilai i fyny. Y rheswin ididb ymgynal o dano gyhyd oedd ei benderfyniad. Nid oeddJ yn hawdldi ei ddigaloai. Ymddamgosai er's misoedd yn gwyWOi a .dlarfodi, fell Sabboth, Mehefin. yr 2il, y methodd ag esgym ei bwlpudl o herwydd ei eiddilwch. paeth i'r oeidfai yn y bore, ac eisteddodd) yn ystod! yr amser y bu y brodiyr yn cytial gwasanaeth. gwedidio', ac ar y diwedd traethodd ychydig eiriau pruddaidd i'w gwrando. Dywedai m.ai dyna y tro cynt- af iddtn fethu pregethu 0 herwydd salwch oddiiar y flv.yddlyn 1844, pan y cychwyn- odd lefaru 0 bwlpud. Hysbysai i'w feddyg ei gymeradwyo i fyned! i New York i ymgyngori & meddtygon arbenig y ynÜl o berthynas i'w anhwyldeb, ac yma- ctawodd: (L iiydd Ma wrth, Mehefin 4ydd. Dychweloddt ü New York yn mhen wyth- nos heb fyned dan driniaeth, a rhodd- odd ei hun yn ngofal ei feddyg. Sab- both y 23310 ymddangosoidid! eto yn ei bwlpud:, a phregethoddi fel arfer heb ddiffygio ac heb' gymorth papyr. Yr oeddi ei gof yn rhagorol hyd y diwedd. Gorphenaf y 23aini yr oedd ei Ie yn wag, a chymerai y Parch. Edward Davies, Waterville, ei waith. 0 hyny hyidl ddydldl ei yniddatodiad, parhaii i suddo yn raddbl fel pe wedi addfe-du i fyned i'w etifedd, iaeth yr ochr draw, wedi gweinkibgaeth a ildleng mlynedd a,r hugain gyda/r Annibyni- wyr yn Bethesda. Ganwydi ef yn Penywerm, Abergwesyn, Mai 4, 1826. 'Enwau ei riervi oeddent Rees a Mary Jones. Yr oedd ei henaf- iaid wedi byw yn mhlwyfi LLai .'iangel, Abergwesyn a Llanafan Fawr am, genedl- aethau lawer. Nid oeidldi ei rieni ond tlodion, er hyny cafodd amryw fisoedd o ysgol bob gauiaf rhwng chwech oedi a phymtheg. Cafodd hefyd well mantais na'r cyffredin yn yr arda.1 hono i ddysgu Saesneg, trwy ei gysylltiad a theulu Peter Jones, Llwynderw, a theulu Capten Roberts, Lhvyndterw wedft hyny, gyda'r rhai, yr oiedd ei dad yn. gweithio bob amn ser, y rhai oeddynt yn Saeson pur, a chyda'r rhai y bu yn was am dair blyn- edd. Ymunoddi a cLrefydd yn Moriah, Aber- gwesyn, yn adeg y diwygiatdl mawr yn 1840. Dechreuodd bregethu yn yr un lie yn Chwefror, 1844. Aeth yr un flwyddyn i Atbrofa Ffrwdyfal, at Dr. William Davies. Yn 1845 bu yn cadiwi ysgol yn Hermon, Llandeilo, a bu am beth amser yn myfyrio gyda'r Parch. b, John Williams, Llangadog, pregethwr doniol ac athraw medrus lawn, Yn 1846 aeth i Llanofer at Mr Powell, am fod yno. well manteision: i ddlysgu Sae's- Ineg, a, bodl ei fam a'i chw-ioryidld yn byw arl y pryd! yn. Sir Fynwy. YllI 1847 der- byniwydi ef i Goleg Aberhonddu, lie y treiuilioddl bedair blynedd, ac ar derfyn ei efrydiaeth yn 1.851, cafodd alwad i'r Rhaiadr Wy, lie yr oeidld1 eglwys mewn angeni ami bregethu Cymraeg a, Saesneg. Ti.<„ piiocfodd Miss Ann Jones, Ty-. nant, Bala,, Gorphenaf 4, 1855, yr hon fu :iddo- hydi angeu yni yingeledd gymwys iawn. Cawsant wyth o blant, 01 ba rai y ma,e trii eto yn fyw, sef Mrs Da,vid Ross, Sutter Creek, California; y Parch. Plato T. Jones, Matteawan, N.Y., ac Irvon H. Jones. New York. Y n 1857 dferbyniodd Mr Jonies alwadf 01 Benybont-ar-Ogwy, hen eglwys oedd ar y pryd yn cael ei llethu gan didyled a diiffyg cydweithrediad. Gweithioddl yni egniiol iawn i dalu rhan o'r ddyled, yn enr wedig can' punt oeddJ wedii bodl yn asgwrm cynen er dechreu. aj ileiladu y capel. Tra ynoi cyhoeddodd lyfr dan yr enw, "Y Byd Cym Add?. Gan fod y' pv/nc yn bur newydd! yni Nghyrnru ar y pryd, a, phaiwb yn awyddtu gwvbod am y byd hwnw, gw-erthwydl miloedd o gopiau mewn am- ser byr iawn. Dygodd yr awdwr hefydi i gryni sylw fel pregethwr. Cafodd alwad1 i Bethesda, Merthyr, yni 1859, i'r hwn Ie y symudodid yn niweddi yr ha,f. Ar ddech- reu ei weinidogaeth cyraedldiodd y dnjwyg- iadl oedd wedi ei gychwyn gan Humphrey Jones a Morgan, Ysbyty Ystwyth, i Fer- thyr, a chafoddl Mr Jones y fraimt o roddi deheulaw cymdeithas i dros ddaui gant a haner y tri mis cyntaf o'i; weinidogaeth. Coda-ildi rhif yr aelodau i chwe' chant a saith ar hugain, ac ar un Sabboth cymuru- deb bu raict cael y gallery a'r llaiwr yn rhydd i'r cymunwyr. Ond safodd gwaith Pendarren yn fuan ar ol hyny, a bu raid i ganoeddi 01 aelodiau Bethesda gycbwyn am America, A wstralia, a, mama,u erarll, cr rmvyn bywoliaeth. Bu Mr Jones yn gofalu am eglwys Penyr-heol Geryg gydlai b b Bethesda,, am ddkvy flynedd; pregethai dlair gwaith bob Sabboth, ac yn ami yn yr wythnos. Ysgrifenodd gryni lawer tra yn Merthyr i'r "Beirniad," y "Diwygiwr," a, chyhoedicliadau era-ill. Hefyd, cy- hoeddodd lyfr dan yr entW "Eglwysi Bur"; un araIl, "Yr Eghvys Weiitbgax- a, "Dar- lithiau Esboniadol ar Lyfr y Da,dl( iad," yr hwn gafodd dderbyniad gwresog iawn. Hydref 10, 1864, traddododd ddlarl i tn yni Bethesda-, Merthyr, ar "Ca,ru, Priotdti, a. Byw," a, rhoddbdd y fath foddlonrwyddl fel y penderfynwyd ei chael dirachefn yni yr Hall yn mhen wythnos. Aeth ar Ullr waith yn annhraethol boblogaidd, a, gal- nyd am, y dldarlith dldwy a1 thair gwaith yr wythnos trwy Dde a Gogledd. Traddod- wyd hi yn Nghymiru, Lloegr, a,c America, yn Gymraeg a Saesneg, drois gant a haner 01 weithiau. Cyhoeddwyd argraffiad new- ydd ychyidlig flyniyddau yn ol. Tybiai y rhan fwyaf 01 lawer fodl y ddarlith yn angenirheidiol a. buddiol, er y barnai amr bell hen Gristioni duwiol fodl rhyw ddiffyg a,r ben neu galon y dlarlithydd allaii ym- gymeryd1 a.'r fath bwnc. Er hyny, y moiddi yr adbabyddidl Gwesyni gan filoedid oeddL-Y dyn oedd: yn darlithio, ar Garui, Priodi, a. Byw. Dywedai y Parch. John Morgan Thomas wrtho unwaith, "Rhy- fedd na allech wnieyd1 pregeth y byddai son am, dani, yni lie bod: pawb yn son am eich darlith ar Garu." Yn 1866 yr oedidi angen gwednidog yn Cincinnati, ac anfonodd y Parch. David Griffiths, mab Griffiths, Horeb, at ei frodyr fod ar Jones, Bethesda,, Merthyr, awydd dyfod1 drosodd il America, ond cyn i'w lythyr gyraedd) yr oeidid y Parch. G. Griffiths wedi symud yno 01 Utica, am hyny anfonodd Mr Griffiths. i Utica, ac anfonoddt yr, eglwys alwad i Mr Jones yn mis: Tachwedd, 1866. Cyraeddodd' Utica gyda'i deulu, gwraig a, phump o blant, Mai 14, 1867. Y peth cyntaf a wnaeth, yhi gyhoeddius. oedld pregethm yn Nghymanfa, y Methodiistiaid Y'I1\ Seneca street, 01 fla,en Dr. Roberts, y prydi hwninv a New York. Pan ddaeth Mr Jones, i Utica, yr oedd gan yn Annibynwyr ddrwy eglwys Gymreig, ondl yn: 1870 yrounodd y dldiwy eglwys d'ari arweiniad Mr Jones. Gwerthasant y ddau addoldy oeddl gan- ddynt yn flaenorol, ac yn' 1871 adeiladas- ant uni newyddl ar heol Washington, lie miaent yn adldoli bellach er's nawmlyn- edd ar hugain. Yn 1879 aeth Mr Jones ar ymweliad a Cfeal-iftornfk, ac aro,sodd yna, i wasana,ethu eglwys Petaluma, am bedair blynedd. Yn y cyfan bu yr eglwys yn gwrando amryw ddoniau; ac yn 1881 rhoisant al- wad i'r Parch. W. B. Joseph (Y Myfyr), Cohvyn Bay, G.C. Hoffid ef yn fawr yn ei gyfeillach gan bawb a'i hadwaenent, ond er mawr alar i'w luaws, cvfeillion bu farw Mai, 1883. Pan glywodd! yr, eghvys nadl oedd ei chynhweinidog, y Parch,. R. G. Jones, yn cael iechyd yn: California, an.fona.sant i'w wahodd i ddlyfod i bre- gethu iddynt am fis. Wrth weled ei fod wedi gwaelu mor fawr 01 ran, y corff, end gwella 01 ran ei ysbiyd, teimlai; bron ba,wb awyd angerddol am ei ga;dnv- yn Utica,, a llwyddasant. Ail ddechreuodd: ei wein- idogaeth yn Hydref, 1883. Cymerodd ofal eghvys New York Mills gydag Uticai y pryd hwnw, a,c oddiar hyny hyd ddech- reu Mehefin bu yn pregethu yno umwaith bob Sabboth pan gartref, ac yn ami un- waith yn yr wythnos. Wedil dyfod i America, cyhoeddodd es- boniad byr ar Epistol I ago, ac ail agraffiadl wedi ei helaethu o'i Esboiniad ar faterion duwinyddol i'r "CenhadKvr," y "Pacific," California, ar "Drych, a phapyra.u eraiill, ysgrifenad ei bregethau yn gyfla,wn, ond nid; oedd byth yn diarllen un yn y pwlpud.