Y Celt

CYMRJJ A'R ETHOLIAD. GAN Y PRIFATHRAW M. D. JONES, BALA. Llai o gryn lawer nag a ddisgwyliodd y I 'Rhyddfrydwyr mwyaf cymhedrol yw eu cnwyafrif yn yr Etholiad Cyffredinol ddi- weddaf. Cafod y Toriaid hefyd eu siomi yn fawr, am ea bod wedi caelleu tafluo gwbl o awdurdod, am yr hyn y dylai pob carwr -cyfiawnder lawenychu, sef am fod lly wodr- aeth greulon a ffroenuchel Salisbury a Bal- four wedi dirwyn ei phellen i ben. Rhag. llaw, os oes coel i fod ar addewidion ethol- iadol Rhyddfrydwyr, nid oes saethu i fod ar "Wyddelod fel yn Mitchellstown, am ymladd dros eu hiawnderau, na. charcharu ar eu blaenoriaid mwyaf cenedlgarol, na hoJlti spenau Cymry i fod am sefyll yn erbyn deg. 'wm, na phastynu ar y werin i fod yn Llun- dain am gynal cyfarfodydd cyhoedius i ddadleu hawliau ydeiliaid yn heddvchol. y mae y pethau uchod yn ddigon o dal am y costau a'r ymladd pybyr sydd wedi bod; end dylasal y deyrnas yn gyffredinol wneud yn rhagorach nag y mae wedi gwneud, ac y mae gwahaniaeth mawr yn y gwaith sydd wedi ei wneud yn Lloegr, Cymru, Gwerddon, ac Ysgotland. Er ys blynyddoedd lawer, yr oedd Cymru lan, gwlad y, Beibl a'r gan wedi ymragori ar bob rhan o'r Deyrnas Gyfunol yn ei Rhyddfrydiaeth, fel yn ei chrefydd, ei moesau, ei hymroddi'd i addysg, ac y mae hi yn lanach oddiwrtb' droseddau nag un rhan arall o'r Llywodr- aeth. Mewn oehri Rhyddfrydiaeth, y mae hi y tro hwn wedi rhagori ar bob tro arall, a'r naill etholiad ar ol y Hall y mae hi yn teithio yn mhellach yn mlaen o byd i gyr- haedd y rhyddid a ddylai pob cenedl Grist- ionogol ei fwynhau. LIoegr sydd o hyd fwyaf ar ol, a hi yw y maen melin mawr sydd yn rhwym wrtb yddfau Gwerddon, Cymru, ac Ysgotland, i'w h&tal i nofio heibio i bervglon creigiau gormes, i dawelfor dy- munol rhyddid, a llwyddiant. Tyb y Seison yw mai hwy yn unig sydd gymhwys i gael Ymreolaeth, ac mai lleuadau o gylch eu planed hwy yw pob cenedl Brydeinig arati i fod. Cadw pawb arall i lawr, a meistroli dynion a'r cledd oedd credo eu tadau, ac nid oes dim yn eu boddloni ond byny eto. Er fod yn ngwythenau Seison ein dyddiau ni lawn cymaint o waed Celtiidd ag sydd o waed Sacsonaidd, gyda pheth gwaed Nor- manaidd, Danaidd a Rhufeinig, eto cynllun- iau goresgynol y Sais a dderbynir gan nifer fawr yn Lloegr a pbethau Seisnig, fel yr iaith Seisnig, a fabwysiedir gan y bobl i raddau helaeth o derfynau Ysgotland hyd Glawdd Offa. Y mae diwygiad i'w weled Glawdd Offa. Y mae diwygiad i'w weled yn rhai manau, ac y mae Llundain y dydd'au hyn fel rhyw Gosen yn mwynhau peth goleuni yn nghanol y tywyllwch AifEtaidd I sydd yn ei gylchynu. Yn Birmingham, prifddiuas gwlad y mwg, y mae Chamber- lain fel Canwyll Corph yn hud-ddena Hot- tentodiaid gwlad y niwloedd glo i gorsydd anobaith Toriaeth, ac y mae canoedd o wyryfon trwsiadus y Briallu ein teyrnas yn Arglwyddesi, Dugesi, a merched brenhinol, fel tylwyth teg yn dawnsio o'i gwmpas. Yn wir meddaf i chwi y mae hyn yn ddigon o wobr gan Joseph Chamberlain, yr hwn sydd wedi troi yn erbyn ei blaid, a gellid casglu mai ei baradwys yw cael ei foli gan- ddynt, a dawnsio ar flaenau ei fodiau yn eu plith, a. chael ei gyirif yn un o Gentle- men of England," dosparth er mor benuchel a brigog ydynt, nad ydynt rbyw lawer fwy o werth i gymdeitbas yn gyffredinol na llysiau y dom, neu gecys tai, a Hiffrwyth cors Fochno yn Sir Aberteiif, cartref pen- byliaid, Hysywod, crevrod gleision, gelod, a. Uawer o chwilod a phr\ fetach peryglus. Dau Dori a. anfonodd Cymru oil i'r Sen- edd, a'r thai byny oran o Sir Ddinbych sydd wedi eu llygru a Seisnigaeth Wrexham a Holt, paradwys Hottentotiaid Clawdd Offa. I Diau fod cysylltiadau masnachol y Barwnig Pengwlanen yn rhoddi mantais fawr i Dori- aid Bwrdd-deisdrefi Maldwyn i drechu'r Rhyddfrydwyr yn y Drefnewydd. Cliriodd y Deheudir y Toriaid yn Ilwyr oidiar y maes, ond y mae un yn aros yn Mynwy, man ag sydd wedi ei ysu gan y crafu Seisnig. Dy- lasai gwell dyn na Tracey fod gan Rhydd- frydwyr Maldwyn, a sylwer mai dydon gweinion a glasdwraidd oeddent yn isaf ar y rhestr yn mhob man. Yr oedd flan ddyn- ion trwyadl fel Ellis, Lloyd George, ac Evans fwyafrif lletbol yn eu gwahanol fanau, ie, Llcyd George, ac ystyried yr amgylchiadau. Mor sicr oedd Ellis o'i redd, fel yr ymddir- iedodd hi i gael ei gweithio mewn rhan fawr gan eraill, tra yr oedd efe ynhelpu ei gyf- eillion a diau genyf fod gweriniaeth Evans yn ei ymddygiad gwerinol yn nghiniaw yr Arglwydd Faer wedi ychwanegu un fit o leiaf at ei fwyafrif. Myner ei debyg y tro nesaf i sefyll dros Fwrdeisdrefi Maldwyn, ac un arall fel Ellis neu Lloyd George i sefyll yn Mwrdd-deisdrefi Dinbych. Y mae ethol- iadau Cymru yn hynod nid yn unig am fod mor Ryddfrydol, ond hefyd Hhyddfrydwyr Cymru a gawsant y mwyafrifau mwyaf lIetholo bawb yn yr etholiad. Diau y caria hyn ei ddylanwad ar aelodau mwyaf glas- dwraidd Cymru, ago y mae yn ddigon eglur bellach fod yn rhaid iddyntsymud yn mlaen. Bu y Solomoniaid yma yn gwenu ar eithaf- edd tybiedig ein Seneddwyr ieuainc, ond y maent yn dechreu sobri mi gredaf erbyn hyn. Ni ddarfu y Toriaid wrthsefyll rhai o'n Seneddwyr diniweitiaf, a chanmoliaeth i bob un oedd fod Tori yn d'od i'w wrthwyn- ebu. Tybed nad vw Mathews erbyn hyn yn deall nad yw bollti peoau pobl wrth gasglu degwm yn gyru gras yr Eglwys i'w calonau ? Y mae Pennant a Cornwallis West bellach yn gweled nad ydynt gynryehiolwyr i un man yn Ngbymru, ac y maent wedi eu han- fon i'w lie eu hunain. Cof genym am Syr John Puleston yn werinwr mawr yn yr Unol Daleithiau. Wedi croesi'r Werydd, golyg iadau Toriaidd oedd ei ddewis gredo, o her wydd rhyw rhesymau boddhaol iddo ef ei bun. Ond ni fyn pobl Arfon mo honynt yn gredo iddynt hwy. Y mae yn amlwg nad oes gan Gladstone fwyafrif digonot i weithio ei gynllun ym- reolawl yn mlten. Bydd mewn traffe th i gadw ei ddilynwyr yn unol gydag < f. Mor fychan yw ei fwyafrif, fel y gall fed wnthyw ddydd at drugaredd y Cenelwyr Gwyddelig, yr aelodau Cymreig, neu hyd y nid feallai y naw Parnelliad. Gallaf dybio mai y petbr