Y Celt

1. AT EIN GOHBBWYE. Mewn Llaw.—Cerwyn, Atha, Clecion, Un o'r ardal. J). jB—Chwith fydd genym am danoch. Hyderwn yn ewa ffyddlondeb yn eich maes newydd.

Y PARCH. D. C". DAVIES, M.A. Ba farw y gwr dysgedig uchod yn Man- gor yn dra sydyn boreu Sadwrn. Erei fod wedi ei benodi yn Brifathraw Trevecca eto yn Manger y gwnai ei gartref, oherwydd fod hinsawdd y lleyn dygymod yn well a sefyllfa wanaidd ei iechyd. Er ei fod yn ddyn cyhoeddus ac wedi llenwi He amlwg yo ei enwad yn Llundain amanau eraill, eto ycbydig iawn sydd wedi ei ysgrifenu am dano a diau fod yma faes da i eofiantydd. Bydd un anbawsdermawr, modd bytiag gan gofiantydd yn codi o'r ffaith nad ydyw yr ymadawedig wedi gadael ond ychydig o ddim ar y ffurf o y sarifau. Traddod*i ei feddyl iau fynyehaf heb ysgrifenu dim. Diau y teimlir chwithdod yn y Bala yn y c/rddaa P, gynbelir yno yn ogtyn a. Choleg y Metho- distiaid y dyddiau hyn, gan fod Mr Davies wedi arfaethu cymeryd rhan ynddynt. Nid eich meddyliau chwi yw fy meddyliau i, medd yr Arglwvdd."

MOSTYN. PAN AT EI GYFEITjIJION AK WASGAR, AIRBRICH. Yr wyf yn cymeryd y cyfleustra hwn i ddiolch i chwi fy nghyteilhon y rhai a arosasoch gyda mi yn fymhrofedigdethau, am gymeryd rhan yn ewyllysgar i wneud dydd Mawrthv Medi 22, yn ddydd 6 lawen chwedl i mi. Rhoddasoch i mi anerchiad hardd a < £ 110 6s Ic yn arian, swm tra anadnabyddus i aii er ys cryn amser bellach, cyfranodd 1 lawer o honoch o-ch angen, ac yr wyf yn sicr i cbwi oil gyfranu o'ch gwirfodd, ni phoenwyd chwi gan yr ysgrifenydd na'r trysorydd, ac nid oedd yn eu gallu i ddwyn screw dylanwad, urddas, promotion, i weithredu, fel y bydd arfer ar y fath am- gylchiadau. Cyfranodd rhai o honoch ar gyfrif eyfeillgarwoh personol ond cyfranodd mwy o lawer ar gyfrif cydymdeimlad a'r egwyddorion fyddaf yn arfer ddysgu, yr byn aydd yn fy ngolwg lawer yn fwy gwerthfawr. Nid oes genyf yn awr ond diolch i chwi o galon mor bur a diragrith ag y gait calcn pechadur fod ar y fath amgylchiad, a'r unig ad-daliad wyf yn addaw i chwi yw eich gwasanaethu yn fwy ffyddion nag erioed yn yhwymau gwladgarwch, rhyddid a chrefydd Ni ctaiff ofn dyn fod yn rhwystr i mi sefyJi yn ol y ddawn sydd ynof dros eich iawnderau IJfawi, y bobl y werin, buoch yn garedig i mi o'r blaen fwy nag unwaith, a phrin y byddai feyw yn wertli heb eich cydymdeimlad ach ymddiriedaeth. Diolehi chwi oil gartref tcoddicartref. Mostyn, E. PAN Jones.

AT DR. PAN JONES, MOSTYN. SWTDDFA OHEBOL (Corresponding Office). Mae yn wybyddus i mi er ya talm, fod yn Nghymru, lawer o feibion a merched ietiaine (a hen o ran hyny) yn awyddaa i ddyfod i gyffyrdd- iad; a nhewonau eyfrifol, ac i ohebu arfaterion neiUduot, ond yn methu oyraedd eu haoicao. Mae yn amlwg oddi wrth y Christian World, fod pobl leoaiDc Lloegr yn teimlo yr an fath. Ai ni fyddai modd i chwi agor trafodaetb o'r fath drwy J Celt. Wrth reswua, byddai raidi chwi fod pob apel a phob atebiad yn ddidwyll, a chadw'r gyfnnacb i chwi eich hun. Mae gan v Seisen amryw ewyddfeydd o'r fath, ac y mae rhai o honynt yn llwyddianus dros ben Nis gwn am an o'r nodwedd hyn yn Nghymru. T. C. MORGAN. Gwn drwy brofiad fod Uawer o wirionedd yn yr hyn a ddywed T. C. M. Yr wyf wedi gweled llythyrau y Christian World ar y pwnc, ac yr wyf ya sicr nas gall neb en hamaû. Ni byddai genyf wrthwvnebiad i wneyd prawf, ac wrth reswm, byddaf yn gyfrifot am ddidwylledd pob apel ac atebiad, a chadwaf y gyfrinach fel y bedd. PAN.

PENRHYN GOBAITH, DA. Tebygol fod y byd yn ddyledus i'r Portugese a fordwyeotyo y bymthegfed ganrif am ddarganfod Penrhyn Orobaitb Da. Mae genym draddodiad am ereill yn morio nid yn nepell o olwg y wlad yn foreaaen, yr bwn hanes sydd wedi ei drosglwyddo i lawr drwy yr oesau gan ysgrifenwyr boreuol. Ac y mae yr nanesydd Heroditas yn myned mor bell a dyweud i r wlad gael ei darganfod gyntaf oddeatu chwe can mlvnedd cyn Crist. Ond yn ddiddad), yr hanes cyntaf sydd genym am unrhyw ysbiwyr yn hwylio uiewn Hong i gwr deheuol pellaf Cyfandir Affrica ydyw eiddo Bartholomew Diaz, a Joa In- fanta, ynyftwyddyn 1486. Tua diwedd Awst o'r flwyddya uchod, darfa i John yr ail, brenin Portu- Sa!' an o.D dwy loBg50tanellyr un, gyda gorchyinyn idaynt i hwylio oddeutu traefchau y wlad, gan obeithio y Ilnyddent i gyraedd ei gwr pellaf, ac mewn canlyniad ddarganfod ffordd newyddf hwylio i India. Wedi hwylio yn anniben am amryw ddvdd- iaa, yn cael eu llachio yn echrydus gan y rhyferthwy, ac yn agored j'w claddu yn y dyfnder, dychrynas- ant ao ymbiliasantam gael trot yn ol, gan fod y ayniad o fvned rhagddynt yn ofnadwyyn, ngwyneb y dryghm erch a'r ystormydd ,a'l1 goddiweddodd. Ond gan fod Luaz, yn ngofalpa an oedd y llongau, mor awyddus am fyned rhag ei flaen er gwneuthur y darganfyddiad, orefodd ar y criw i ddyfod gam yn mhellacb;' ac os na lwyddent yn eu hamcan yn mhen tri diwrnod, y buasent yn troi yuen hoi. Fetlyybu, ao wrth ddychwelyd daethant i olwg tir, Cape Peningula. Yr enw a roddai Diaz a'i gydfor- wyr arno oedd Cabo Tormentos, neu Penrhyn Ystormus, oherwydd ffyrnigrwydd y morl a'r for- daith arw a gaweant cyn gwneuthur v darganfydd- iad. Ond ar eu glaniad yn Portugal, myneg- asant y darganfyddiad pwysig i'r brenin, yr hyn a lonodd ei galon yn fawr, gan y buasai hyn yn agor tramwyfa newydd i India, galwodd yntau y He yn Cabo de boa Esperanca. Penrhyn Gobaith Da, wrth yr hyn enw yr adnabyddir y lie hyd y dydd heddyw. Yo mhen rhai blynyddau anfouwyd llong a u 2 j]t{Xg £ mewn g°baith o gyrhaedd India wrth ffordd y Penrhyn. Bhoddwyd y ly wyddiaeth U1^. ? j .eHw ^os8° Gama, yr hwn a basiodd borthladd Penrhyn, Mawrth 20fed, 1497, ac wedi galw yn Natal, Mosambique. a Mossel Bay, cyr- haeddodd India yn ddio-el y mis Mai canlynol. Yn Mossel Bay bioyn ymgomio a'r brodorion, ac efe ydoedd yr Ewropeaid cyntaf a ddaliodd gyfrinach ag Hottenfcotiaid Affrica. Darlunir hwy canddo fel Negroaid gyda gwallt modrwyol, yn deg o gnawd, a glan yr olwg, y rhai oeddent yn marchogaeth ar gef.° ^yehain, am ba rai y gofynent bris mawr. Cafoddyr holl gnw ddifyrwcb nid bychan wrth wrando arayntyn canu, yn nghyda chwareu eu hofferynau cerdd, ac ereill o honynt yn dawnsio. Gyda Haw, dy wedir fod y dosparth hwn o bobl yn n D 1lWn w a<^ y° bresenol, ac yn cyflym farw allan, hyny yw y gwir Hottentots, gan mai bastard- iatd ydyw y rhan fwyaf a welir yn bresenol. Nid oes ond yohydig yn aros o honynt, a'r tinig fan lie y deuir o hyd lddynt yw allan ya y wlad oddentu y gorsafoedd oenadol. Am y ganrif a haner ddilynol arferwyd y Cape gan y Portugese, yr Is-Kllmynwyr, arSeisonfel gorsaf i droi i fewn am ymborth a dwfr. Yma hefyd yr oeddent yn cael eu llythyrau yaaghydar aewyddion diweddaraf o gartref. T llythyrdyyr ad eg hono oedd y ddaear, ac ni aliasenfc gael gwell o dan yr amgylchiadau, gan fod pob llonr ar ei glaniad o gartref, yn claddu y llythyrau mewl man neillduol, gyda_ gosod ceryg ysgwar ar yr ys- motyn i ddynodi y fan lie y gorphwysai y llythyraa mewn heddwch, ac nid «es hanes genym yr aflon- yddid arnynt gan neb o'r brodorion. Ac ar ddv- chwehad y llongau i lawr o'r Coast," gosodai y morwyr eu traed ar dir Ham am y cyntaf er chwilij Ma eu llythyrau, a r hanes diweddaraf o gartref. f2T5 'FT T Eto>P«M ymsrf- ydlu yn y wlad hyd y flwyddyn 1652, pan yr ethol- wyd un Jan Anthony Van Biebeck, yr hwn oeddt feddyg a masnachwr, fel Uywodraethwr cyntafy wlad, a r peth cyntaf a wnaeth wedi glanio ydoedd g^jCy ?? 01 fyd-ddynion er ymgynghori a'a, gilydd ac a Diuw ar ei ymsofydliad yn y wladwr- iaeth, yr hwn gyfarfod a gy4liwydy ar ^wrdd m o r llongau, o r enw Dromedarus, o ba uny darfll iddynt lanio ya y wlad. A theilwng o sylw yw i'r cyfarfod gael ei agor gyda gweddi ddwys, yn oael el hoffrymu x'r nefoedd am i Dduw fendithio eu hym- sefydliad yu y wladwriaeth, a'r gwaith pwysiff oeddent yn fwriadu ymdaflu ea hunain iddo. Ba rhaid i r llywydd fyw ar lan y traeth mewn bwthyn gwaal hyd nes cael He amgenach, a chan fod y dwy* law a laaiodd gydag ef wedi eu bwrw i lawr yn hollol gan y daith dros y mor, bu raid i'r llywydi wetthto ei hunan fel saer maen a saer coed, &c. Ar y chweehed o Fehefin, rhoddodd gwraig y caplan. neu y sick comforter, fel y gelwid ef, enedigaeth i blentyn,—y cyntaf o Ewropeaid a anwyd yn y wlad. Yn y cyfamser talodd y llywydd ynaweliad a rhanaa mewnol y wlad, ac o dan Table Mountain, yr hwll. sydd yn gwynebu y mor, daeth o hyd i goed tal a chadarn, cymhwys i wneud masts Ilongau, ond ya anhawdd eu syflyd, ac er eu syndod yr oedd yfe gerfiedig arnynt y blynyddau 1604, 1620, a 1622. Daeth ar draws hefyd wmbredd o anifeiliaid gwyUt- ion, ac yn eu plith llewod a theigrod, y rhai sydd ya nodweddiadol iawn o'r wlad hyd heddyw. Wedi myned allan bellder taith diwrrtod Sabbath, e Cap& Town, cyfarfyddasant a naw o'r brodorion, y rhai- oedd yn ddynion talgryf, wedi eu ymwisgo mewm crwyn anifeiliaid, a rboddasant dderbyniad croesaw- gar iawn i'r dynion gwyn a phan y deallasant fod un o honynt yn llywydd un o'r llongau, gosodasant eu dwylawam ei wddf gan ei gotieidia, a dyweud y cawsent ddigonedd o ychafn ae anifeiliaid o bob math am anan a myglys. "Ac ar eu hymweliad a'r brenin, yr^ hwn °edd yn byw yn ymyl, cawsaat dderbyniad teilwng gan y llywydd. Arweiniodd hwy oddiamgylch i weled ei gyfoeth mewn huts y rbai oedd yn bymtheg mewn nifer. Wedi hyn eym- heHPdd hwy i fewn i'w dy. Yr oedd bwn o wneu- thuriad rhagorol o dan yr amgylchiadau gyda mat- jajU ?u,cu „io y^^awr. Gorchymynodd i'r benywott ddyfod a llaeth i'r bwrdd, a gwahanol ddanteithion, a chyfranogodd y dieithriaid yn awchus o'r arlwy osodwyd ger eu bron. Yna syllwyd ar y plant ya sugno defaid a roddid iddynt gan y gwragedd. Tebygol fed y penaeth mewn parch mawr, ac y mae ytidebygnad oedd yntau yn ol o wybod hyny. Gofod a balla i mi fanylu ar hynyma. Dyweiaf air eto gyda'ch caniatad, Mr Gol., ar yr hyn ydyw Cape Town, neu Dref Penrhyn, yn awr gyda ê;wa-- N hanol ranau o'r wlad y telais ymweliad A hwy. AUtwen. G LLEWELYN.

BETHEL, ADDOLDY YB ANIBYNWYR CYMBEIG GWEBSYLLT, GEB GWREJHAM DYMUNAP ar ran yr eglwys uchod, hysbysu y cynehr cyfarfod sefydlu y Parch E. B. Thomi (gynt o Brynteg) ar ddydd Llun, Hydref fifed, 1891. Oymerir y,,gadair am 6 Gr gloch gan yr hybarch D. Roberts, D B. Wrexham. DisgwyUr presenoldeb a gwasanaeth gwemidogion y cylch, perthynol i bob enwad. Ceir anerehiadan gan brif weinidogion yr enwad AnibynoL Gwahoddir pawb fydd yn gyfleua iddynt fod yn ta-esMoh—Yr ifiiddoch, °' H. EDWARDS. PENBHIWGALED, SIR ABEBTElFI. DYMUNA yr eglwys uchod hysbysn nad ydyw ya derbyn *ieb i bregethu o hya allan heb OheDtl yn gyntaf a'u Gweinidog, y Parch T. R. Daviesu Talgareg, Iilandysul, S. W. J. JAMES, Yag. NEUADDLWYD AO ABERAERON. CYNHELm cyfarfodyddurddiad, Mr T Gwilym C Evans, oGoIeg Aberhonddn, i eydweinidoo a'rParcbW Evans, yn y Ueoedd uchod ar^ dyddiau Mawrth a Marcher, Hydref 6ed a'r 7f«d i- cyfarfodydd i ddechreu yn yddau le nos v dvdd cyntaf. Dymunir ar i holl weinidogion y cyfunJeb fod yn bresenol ar yr achlysur.