Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
Hide Articles List
2 articles on this Page
COFFA AM KILSBY.
News
Cite
Share
COFFA AM KILSBY. ran ar ymweliada Llanwrtyd y mis diweddaf, cef- ais y eyfleustra a ddymunaswn yn fawr, ac ym- welais a bedd y Parch Kilsby Jones, yr byn a fu ynj achlysur i mi gyfansoddi yr englynion a ganlyn O'm tremle yma tra amlwg-y bau Lie bu byw'n ddigilwg; I'm grnid gwyn ddeigryn a ddwg Ymweliad a Chwmolwg. Dyn hynod iawn ei hanes—oedd y gwr Hoew-wedd, gwych, dirodres; Heinyf anian ei fynwes A'i gwiwnod llwyr oedd gwneud lies. Dyn a'i enaid yn ei wyneb—ydoedd, I Siaradwr diareb; Dyn anghymhar, hawddgar, heb Ysgydwawl wefus geudeb. Owron oedd a garai'n hiaith-er medru Ymadrodd estroniaith Nid un bach na. chorach chwaith Oedd y dyn rhydd, diweniaith. Ami awr ysmala eiriau-y glewddyn A gladdent ofidiau; Ei ddiwrtheb ffraethebau Yma'n hir gant eu mwynhau. Ei olygus ddau lygad-arialns, A'i siriolwych siarad; A'i araul wedd gan wyr ei wlad —yn hir A iawki gofir, a'i wenau gwiwfad. Oorwedd ei annedd unig—ar oror Erwin a mynyddig; Ond hyglod, dan gysgod gwig, Ar fin ewybr afonig. Uwch Cwmolwg. och cymylau—dulwyd A welir ya heidiau; Sibrwd y gwynt, ysbryd gau, Yn y fynwent gwynfanau. Heb fywyd gwywlyd yw gwedd—eia gwiwfawl Ben gsfaill diduedd; Yn y man hwn hun mewn hedd—ga'r awron, Heno fel gwron, dan fawl y gorwedd. Y dydd y derfydd ffrwd Irfon—lafar Lifo tua'r eigion; Kilsby 6'i hundy ger hon—a gyfyd, Daw o g61 gweryd i gael ei goron. MYRBDIN.
.AKIBYNIAETH YN NGHAER-NARVON.
News
Cite
Share
AKIBYNIAETH YN NGHAER- NARVON. Darllenwyd y papur cs,olynol gan y Parch. Dr. Roberts (Dewi Ogwen), Gwrec- ,.am, yn Nghyfarfod Can' Mlwyddiant Pendref, Caernarfon. Ar ddyfodiad i mewn y ddeuuawfecl *anrif, pan yr oedd Prydain Fawr yn Oawenbau ar ddarganfyddiad New SriUtm, san j morwyr anturiaethus Dampier, y «arganfyddodd Ymneillduaeth. dref Caar- Jterfon. Yr ydoedd eisoes wedi ymsefydlu mewn rhai manau yn y sir hon, yn neillduot yn nghymydogaeth Pwllheli, Daeth gwr ieuane olr enw Daniel Philips i gynorthwyo Mr Henry Maurice i Bwllheli; ac yn y flwyddyn 1688 urddwyd Mr Philips yn gyd- weinidog a Mr Maurice. Diameu ei fod wedi tori allan o'r dref hono i fanau y cawsai dderbyniad i bregethu Efengyl y Deyrnas. A rbywbryd yn y flwyddyn 1700, ymwelodd a Chaernarfon. A dyna ytro cyntaf y mae genym hanes yr Anibynwyr yn pregethu yn y dref hon. Y mae cywreingarwch ynperi i mi ym- holi yebydig er cael rhyw fanylion am y gwr a ddefnyddiwvd fel offeryn i ddyfod a'r Efengyl yn ei phurdeb a'i symlrwydd i'r dref. Canys cyn hyn, ac am lawer o amser ar ol hyn, y mae Jfeithiau gofidus yn dangos mai dieithr iawn i ysbryd a dylanwad yr Efengyl ydoedd y gweisioncyflogedig i bregethu yr Efengyl yn Llan y plwyf, fei y gwelir cyn terfynom hyn o ysgrif. Yr ydym yn cael fod Mr Philips yn preswyliomewn lie a elwid Gwynfryn, yn agos i Bwllheli ac mor amlwg oedd delw ei feistr arno, fel yr oedd y Byd yn ei gashau." Yr oedd yr erledigaeth ar grefyddwyr ar y pryd mor gryf, fel yr oedd I yn anhawdd iddo gael neb i ddyfod i'w wasanaethu. Coffeir am un llances oedd yn ei wasanaeth, yr hon, fel y llances yn I Philippi gynt, oedd yn llawa o'r ysbryd drwg, ac mor anystyriol, fel y gwyliai wrth ddrws ei ystafell ddirgel, gan ofyn beth oedd gan yr hen dd 1 yn y fan hono wrtho ei hunan ? Un diwrnod clybu ef yn gweddio gyda theimlad dwys, mewn taerineb mawr, a chyda llawer o ddagrau, dros ei gymydog- ion anuwiol, ac yn eu plith dros ei forwyn anystyriol; yr hyn a ddaliodd gym air. t ar ei mheddwl, fel yr aeth ynanesmwyth ami o hyny allan, a'r canlyniad a fu, fel y llances a. grybwyllwyd o'r blaen. fyned yr ysbryd aflan allan o honi. A bnyn proffesu crefydd yn ffyddlawn hyd angdU. Wedi bod yn mwynhau pregethau ach- lysurol, cawn fod eglwys Anibynol wedi ei ffurfio yn Nghaernarfon yn y flwyddyn 1726 gan un Mr Edwards, yr hwn oedd y gweinidog cyntaf a ymsefydiodd yn Nghaer- narfon. Drwg genym cad oes enwau, na. nifer y rhai a gorpaolwyd fel hyn yn eglwys yma, ar gael a chadw. Rhaid fod y praidd byehan'' yn feddianol ar, ffyddlondeb a phenderfyniad anghyffredin pan ymgasgient yn y dyddiau blinion hyny, ac yr amgylchid hwy gan y bleiddiaid rhaibus. Nid oes sicrwyid ycbwaith am y lie y cyfarfyddent; ond yr hyn sydd fwyaf tebygol ydyw mat ystafell yn ngodreu Penrallt Ddeheuol, gyferbyn a'r gwesty Arwydd y Delyn" ydoedd y lie y parotoisant gyntaf y bwrdd i fwyta Swper yr Arglwydd. Dywedir y, byddai rhai yn dyfod o'r wlad o amgylch ar brydnawn Sadwrn, ac yo lletya gyda'r cyfeillion dros nos, fel y byddent yn cael rhyw ddarpar-wyl nefolaidd mewn cyfeillach a gweddi: ac ar ol yr oedfa y Sabbath, ymadawent i'w gwahanol gartrefleoedd, gan lawenhau fel rhai wedi cael ysglyfaeth lawer. Yn enwedig os cyrhaeddent adref heb drlwyn yneu cyrph lawer o friwiau ac archollion. Cadwai Mr Edwards ysgol ddyddiol yma yn gystal a gofalu am yr eglwys fechan. Rhoddwyd ef yn Nghwrl yr Esgob yn Mangor, yn y flwyddyn 1744, am y pechod o addysgu plant heb drwyd^d Esgob. Un o'i erlidwyr cynddeiriocaf ydoedd Mr Williams, ficer y plwyf, y pryd hwnw. Yr hynaallodd hwnw ynerbyn Ymneillduaeth, efe a'i gwnaeth; a llwyddodd i raddau mawr; gwnaeth yn rhy anhawdd cael plant i fyned i'r ysgol at y gweinidog Ymneillduol. Cyhoeddid bygythion yn erbyn y rhieni a oddefent i'w plant fyned i'r ysgol i dderbyn ei addysg. A'r canlyniad a fu symudiad yr ysgol i sir Fon. Ond trwy yr holl erlid a'r gwrthwynebiadau parhaodd Mr Edwards i bregethu yma hyd y flwyddyn 1752. Cafodd yr yspryd erledigaethus gyfleusdra i ewynu allan lawer tro yn erbyn y saint yn y dref hon, a chan ynfydu yn fwy yn eu herbyn ni arbedent ddieithriaid a alwent heibio. Y mae yn ddyddordeb ychwanegol ar ein hen gastell enwog, i Ymneillduwyr o leiaf, ei fod wedi bod yn lletty am noswaith i Mr Richard Tibbott a'i farch, trayn myned i Fon i efengylu. Buasai yn dda gan yr erlidwyr ymddwyn tuag ato ef fel yr ym- ddygwyd at Paul yn Jerusalem, wedi ei ddwynef i'r castell ei holi ef trwy ffian- gellau ond ni bu yno rwymau na fflan- gellau, na charchar ond dros noswaitb. Oeisiodd rhai ddywedyd mai ei roddi yn y castell i'w ddiogelu rhag y terfysgwyr a. woaed, ond nid ydyw. hyny yn ymddangos mor debygol, canys nid pobl am amddiffyn Ymneillduwyr oeddynt y pryd hwnw yn meddu yr awdurdod ar y castell. Cafodd Abraham Tibbott, yntau hefyd deimlo oddiwrth erledigaeth yn y dref hon. Tra yr oedd yn pregethu ar risiau y ty yn ngwaelod Pen'r&Mt, yr hwnyorybwyllwyd am dano o'r blaen, neu, yn ol rhai, ar gareg farch gwesty Arwydd y delyn," oedd yr un