Y Celt

DIO SIONA A CHAMADDYSG. [GAN Y PBIFATHBAW M. 3>. JONES. 1 Er mwyn y bobl mwyaf llymrig eu cof, ni fyddai yn anfuddiol ail grybwyU mai cymer- iad distadl yn un o gerddi Jack Glan y Gors gynt ydoedd Die Sion Dafydd, yr hwn drwy fynych fyned i Loegr gyda gyroedd o warth- -eg-,abenfeddwodd ar rodres ae iaith. y Seison, fel fyl gwnaeth ami i benwanyn ar ei ol, a darlunir y coegyn gwastad falch yma gan y bardd'mewn pang o bendro Seisnig ar bont Llundain ar ol y gwartheg yn gweiddi, « gei trw Ho, o fewn llathen i gynffon Ho." Er dyddiau Jack Glan y Gors y mae epil Die Sion Dafydd wedi lluosogi yn Nghymru, ac y mae dynion cryfaf ein gwlad yn ewyno fod y tylwyth lluosog yma yn llawer mwy o bwysau arni na hyd yn nod y teulu bren- hinol- Merched diles yn rhodresa rhyw goegaddysg ddifudd er euddio eu diogi yw nifer m.wyaf y teulu yma, y rhai sydd yn -edrych gyda dirmyg ar ddyledswyddau buddiol bywyd, megya pobi, golchi dillad a'u trwsio, glanbau lloriau, coginio'n briod- .01, gwneud crysau, gweu hosanau, a.'u brodio, garddio, ac mewn ffermydd raagu lloi, pesgi moch,cy weirio gwaira rhwymo yd ar brydian, ac unrhyw orcb wyl arall a fyddo'n rheidioler talu ffordd yn ddiofid. Yr hen drefn gan- moladwy i famau Cymru gynt oedd ei wneud yn fater bywyd i arfer a hyfforddi eu genethod yn yr hell betbau hyn, a chyfrifld, 4f yn esgeulusdtaanesgulodol ac yn ben ffordd i bechod os na dderbymiai pob merch I addysg briodol yn y pynciau yma i gyd.ac os byddai dynes ieuanc yn meddu gwaddol dda, baich hawdd iawn i'w gario oedd medr yn yr holl orchwylion achod. Gall golud gymeryd ei adenydd, a hedeg ymaith fel eryr tua'r wybr, ond y mae dysgu unrhyw grefft neu ddeheurwydd mewn gwabanol orchwylion bywyd, yn dyfod yn rhan ohonommein hanain, fel aelodau ein corff, ac yn anhawdd i'w golli. Y man yr oedd mamaugynt yn methu oedd esgeulaso dadblygu cynheddfau medd. wl eu merched, drwy roddi addysg i oleuo eu heneidiau. Nid oeddent wedi craffu digon ar yr hyn a ddywed Selvf ddoeth, Bod yr enaid heb wybodaeth nid yw dda." Gofynent am eu dysgu yn yr hyta oedd han. fodol er ymladd brwydr bywyd, a'r nod am. lycaf yn eu golwg oedd gwneud pob mercb yn forwyn dda, neu benteulues effeithiol. Mewn addysg Feiblaidd yr oeddent yn cael eu hyfforddi yn rhagorol, liawer gwell na merched yr oes rhodresgar hon. Gellid mewn ami i eglwys ddyfod ar draws ambell i Sara, yr hon yn gystal a'i phriod oedd yn enwog ei ffydd, ac yn byw mewn Iluestai, gan ddisgwyl yr had addawedig, yn yr hwn I yr oedd holl dylwythau y ddaear i gael eu bendithio. Er duwioled oedd Sara, yn swn y planta, nis gallai beidio a chwerthin wrthi ei hiiiian, a gwadu yr un munud wrth yr angpl na wnaeth. Ond bu'r angel yn bur dirion wrthi, am nad oes ryw ormodedd o wir i'w ddisgwyl gan neb yn nwndwr y caru. Gwelais yn yr eglwysi gynt ami i dywys- oges mewn crefydd a fedrai ganu a phro- ffwydo fel Debora, gwraig Lapidoth, yr hon .1 oedd yn barhu Israel yr amser hwnw, ac yn trigo o dan balmwydden Debora rhwng Rama a. Bethel yn mynydd Pphraim. Yn yr hen amserau cwrddais ag ambelt i Fair Magdalen, o'r Tion yr oedd saith gythraul wedi eu bwrw allan. Dyn a helpo ei gwr hi, os oedd ganddi hi un. Peth go anhawdd yw byw gyda dynes a dim ond un cythrial ynddi hi, heb son am fenyw wedi ei haneru gan saith dieflyn cythryblus Mac ambell i Fartha leteugar a Dorcas elusengar i'w cael etc, ond anaml y ceir yr un Firiam i arwain cenedl gyda thympan a dawns, ac i ganu can Moses a ch&n yr Oen. Hwdweha. yw pwnc mawr nifer go lew o'r merched y dyddiau hyn, pen hwdwcha, cop hwdwcha, a chrwp hwdwcha. Pwnc pwysig pob hwdwchen, o'r Frenhines i lawr hyd at odre isaf y genedl, yw datgan ei rhagoriaeth ei hunan, drwy edrych i lawr ar ryw hwdwchen gyfagos. Cot genyt am un goegen gorniog o ferch i Die Sion Dafydd yr hon oedd yn ffrom hwdwcha ar hyd heol un dref, pan y dechreuodd y crwp hwdwch ddod i'r ffasiwn, ac yn dra penuchel gogry- nai ei chynffon wrth rygyngu hyd y ffordd. Yr oedd bagad o fechgynos direidus ger llaw yn sylwi ar beth mor hynod a chrwp hwdwch, ac wrth weled seld y crwper mor llydan, tybiodd rhai o'r crytiaid mwyaf mentrus y medrent fyned yn lledradaidd tua'r sedd ac eistedd arni. Buan iawn, fodd bynag, y gwnaeth y sitrws manaf o'r plant eu brad, drwy waeddi Whip behind, whip behind." Y r oedd y goegen hon wedi meddwi ar wisgo, ac wedi treulio blynyddau mewn byrddysgol gostus, a phrif ffrwyth ei haddysg oedd medru gosod ei chorph JJL hoel dillad i'w dangos yn daclus. Gwybodaeth a rhinwedd yw'r pethau sydd ar y merched eisieu yn gystal a dyn- ion, ac os na fydd ein hysgolion yn cyfrano y rhai hyn, y maent yn waeth na bod yo ddiles, y maent yn felldith. Gwirionedd tragwyddol safadwy oedd yr hyn a ddy- wedodd Bacon," Fod gwybodaeth yn nerth." Yr hyn oedd yn gwneud hen famau yr eglwysi gynt mor gryfion oedd eu crefydd dywysogaidd, rhagoriaeth eu gwybodaeth duwinyddol, a'u medr fel penteuluesau. Medrent drin athrawiaeth yr iawn, ethol- edigaeth gras, galwad gyffredinol yr ef- engyl, ac afrfaeth Duw gyda deheurwydd mawr, ac yr oedd eu cartrefi yn gysur i fod ynddynt. Ond y mae liawer o addysg y dyddiau hyn yn cael ei roddi i ferched i'w dysgu i wirioni bechgyn, sef sut i wisgo, pa fodd i foesgryrau yn foneddigaidd, sut i siarad Seisonaeg yn ddigon main, canu'r berdoneg, dysgu rhyw ychydig o Ffrancaeg, a phob rhyw chwareu hollol ddi-fudd, ac wedi troi allan i'r byd, nid yw y rhai hyn ond us wedi ei daena yn fedrus i wneud y merched yn basiadwy yn y ffair garu ac i hudo yr adar i delm yr adarwr, ac wedi eu dal nid ydynt yn werth dim i undyn. Yr oedd un Die Siones wedi myned yn mlaen mewn oedran, mewn enw yn grefydd- ol, ac yn gweddio beunydd a beunos am wr, lie y clywai cymdoges iddi ei haddoliad. Yn y dechreu traethai am fisoedd wrth yr Arglwydd y fath wr yr oedd hi am gael, a dywedai ei fod i feddianu rhagoriaethau lawer, harddweh person, cyfoeth a synwyr mawr, dylanwad eanf, ac i fod o waed- oliaeth uchel. Ar ol treulio blynyddau heb gael ei gwrando, cyfyngodd gryn lawer ar ragoriaethau gofynol ei gwr dyfodol yn ei