Y Celt

NEWYDDION CYMREIG. ABERYSTWYTH.—Coleg y Brifysgol.—Y mae Mr E. 0. Davies, myfyriwr o'r coleg hwn wedi euill anrhydedrl (honours) mewn Athroniaeth Foesol, yn yr ail ddosbarth, yn yr arholiad a gynhaliwyd yn ddiweddar gan Brifysgol Llundain, am y gradd o B.Sc, Dau yn unig a fu yn llwyddianus i enill an- rhydedd mewn athroniaeth. Gan fod Mr Davies yn ymgeisydd am y weinidogat:th yn mhlith y Methodistiaid Calfinaidd bwriada fyned, yn nechreu Ionawr nesaf i Goleg Mansfield, Rbydychain, i astudio duwinyddiaeth.-Goh. AMWYTHIG.—Galwad.—Y mae y Parch W. E. Jenkins, Bagillt a Maesglas, erbyn hyn wedi ateb yn gadarnhaol yr alwad a dderbyniodd yr wythnos ddiweddaf oddiwrth hen eglwYB Swan Hill, Am- wythig. Dymunwn bob llwyddiant iddo yn ei faes riewydd.—Cyfaill. BANGOR.-Capel Twrgwyn, (C Jf.)—Cynha.Hwyd te parti a chyfarfo(i Ilenyddol mewn cysy It ad a'r lie uchod, dydd Mawrth, Rhagfyr 3ydd. Yr oedd torf fawr wedi ymgasglu wrth y drws am haner awr wedi tri yn y prydnawn, a llanwyd yr ystafell mewn ychydig fynudau, a bu yn parhau i waghaa a llenwi byd chwech o'r gloch. Gwnaeth pawb gyfiawnder a'r danteithion yr oedd boneddigesau Twrgwyn wedi darparu ar erc cyfer, a tystiolaeth pob un oedd yn bresenol ydoedd fod y trefniadau yn rhagorol. Dechreuwyd cyfarfod yr hwyr am saith o'r gloch. yn brydlon. Yr oedd yn y capel gynnlleidfa luo3og iawn, ac ar ol syhvadau byr ac i bwrpas gan y llywydd, Mr O. H. Rowlands, cym- erodd Mr John Price, Normal College, arweiniad y eyfarfod a phrofodd ei hun fel arferol yn arweinydd da a doniol. Aed trwy raglen ragorol. Dadgan- wyd gan Miss Jones. London House; Mri. J. B. Jones, a J. G. Thomas, a chor ylle dan arweiniad Mr William Evans (ieu.), cabinet maker. Cafwyd amryw gystadleuaethau i goraa plant; y beirniaid oeddynt Prcffeswr Henry Jones, M.A., Parcbn. Daniel Rowlands, M.A., D. D. Jones a John Wil- liams, Tabernacle; beirniad cerddorol, Mr H. 0. Hughes, Tabernacle. Chwareuwyd ar yr offeryn gan Miss Lizzie Williams. Wylfa. Gweithiodd yr ysgrifenydd, Mr Edward Williams, Hill-street, yn egniol er llwyddiant un o'r cyfarfodydd mwyaf dyddoroi a buddiol a gafwyd yn nghapel Twrgwyn erioed.— Goh. BIRMINGHAM.—Cyfarfod AdlonifLdol.- Cynhal- iwyd yr uchod yn yr ysgoldy perthynol i'r Ani- bynwyr yn Wheeler-street. Cymerwyd y gadair yn abseuoldeb Mr W. James, y lly wydd penodedig, gan Mr R. Jervis. Dechreuwyd y' cyfarfod trwy ganu tdn gynulleidfao!,ac aed yn rolaen fel y can- lyn'.—Adroddiad gan Miss M. J. Pritchard can gan .Mr D. Pritchard; adroddiad gan Miss Ed- wards; can gan Miss Polly Williams; adroddiad gan Mr Haydn Jenkins; can gan Miss Nellie Pritchard; cystadleuaeth darllen difyfyr, barnwyd Mr R. J. Jones yn oreu o&n gan Mr Edward Pritchanl; adroddiad gsn Mr D. F. Evans: can, Mr John E Iwards adroddiad gan Mr Alfred Watkin terfynwyd trwy gauu "Hen wlad fy nhadau.—r Amrywion.—Bydd y bardd-bregethwr Pedrog yn cyflenwi pwlpud eglwys Wheeler-street ar y 15fed Ø-r mis hwn. a'r Parch. Hywel Edwards, Derwen- lai, y ddau Sabboth canlynol.- V mae miloedd o ddynion allan o waith yn y dref y dyddiau hyn o herwydd yr anghydwelediad yn y Bedstead trade." Eisieu codiad yn eu cyflogau oedd ar y dynion, ac oherwydd fod y cyflogwyr yn gwrthod rhoddodd y bobl heibio gweithio. Y mae pob ym- ddangosiad y bydd i'r eyflogwyr roddi ffordd i ofytiion y gweitluvyr eto yn fuan, a disgwylir y bydd iddyut gael ail-ddechreu ar eu gwaith yr wythnos nesaf.— Goh. CAERFYKDDIN.— Ysgol yr Hen Goleg. At Y llwyddiant mawr sydd wedi bod yn yr ysgol hoa eleni, da genym yw hysbysu eto fod Master W. S. Anthony, mab hanaf i Mr Anthony, Cilveithy, Kidwelly, wedi dyfodallan yn ail o naw-ar- hugain o ymgeiswyr am golpg y Veterinary Sur- geons, Llundain, ac o ganlyniad i hyr.y wedi ei ddewis yn un o'r pedwar goreu am ysgoloriaeth o haner can' punt. Yr oedd hefyd wedi cael y dosbarth blaenaf mewn mathematics a light and heat, yn y Science and Art, Ltundain, y flwyddyn bon. Hefyd darfu i Mr Dan Jones, Dyffryn Court, Llandyssul, fyaed trwy arholiad yn y pump mbject canlynol o'r Medital Preliminary Examina- tion (Edinburgh University) :—Euclid, Algebra, Arithmetic. Latin a Greek. Yr oedd hwn et owedi Cael y first class certificates mewn mathematics, ft light and heat. a second-class mewn mechanics yn y Science and Art, Llundain. Yn wir y mae llwyddiant neillduo) yn nglyu a'r ysgol hon, 6nd pa ryfedd gan fod y ddau athraw parchus (Mr ETan Jones, M.A., a Mr W. Roberts), a'u holl egni yn par )toi y bechiyn ar gyb r y gwahanol arhol-: iadau yma, ac yr wyf ja buiidio dyweud ra fedd y Delnudir ddirn gweil ysgol ya bresenol na Ysgol yr Beii Goleg. Gohcby--id. CILTCWN.—Marioolaeth leuan ap loaM.—Bu y gwr ieuanoc Mr Evan Davies, neu fel y galwai ere: eihun leuan ap loan, farw dydd Gwener, Tach- wedd 29ain, yn 25ain mlwydd oed. Dechreuodd glafyehu pan yr oedd yn aroa yn y Brifddinas, ac ni adawodd yr hen ddariodedigaeth ef nes ei ddwyn i'r cvnharol fedd. Yr oedd yn fardd gwych ae ynfeddyliwr da, ac wedi ysgrifenu achyneithu Ilawer o farddouiaeth Seisnig. Yr oedd yowr distaw a gwastad ei ffordd, ac yn grefyddwr pur gyda'r Anibynwyr. Mab ydoedd i'r diweddar J. Davies, Glandwr, ac yn orwyr i'r hen fardd enwog Jaci Siams. Nodded yr lor ei tam yn ei galar a'i chwiorydd a'i frodyr yn ogystal.—Saunders. DYFFEYN AMMAN.—Darlith.—Traddodwyd di-r- lith yn nghapel Bethel Newydd, Cwmamman, nos Fawrth, Tachwedd 26ain, ar y byd-enwog Henry Ward Beecher," gan y Parch. D. G. Williams (Ap y Freni Fach), Ferndale. Darlith fyw, wreiddiol, a hyawdl, teilwng o'r dyn byw, gwreiddiol a hy- awdl hwnw. Nid syn gan breswylwyry gymydog- aeth yma wedi ei chlywed fod cymaint o ganmol- iaeth yn cael ei roddi iddi. Y ganmoliaeth fwr- iada y Cwmammiaid roi i'r ddarlith ydyw galw y darlithydd yma ar fyrder eto. Cadeiriwyd yn ddoniol yn ol ei arfer gan y Parch. T. Selby Jones, Gwauncaegurwen. Ysgoldy Newydd y Garnant. -Y mae yno un o'r ysgoldai harddaf yn y Dywys- ogaeth newydd gael ei godi at wasanaeth Ysgol Sabbflthol a phethau ereill gan eglwys Bethel Newydd yn nghymydogaeth y Garnant, rhyw dri chwarter milltir o'r capel. Cafwyd y tir y. saif arno yn rhad gan y boneddwr haelionus Syr Ar- thur's tepney, A.S. Y cynllunydd ydftedd Mr T. Arnold, Llanelly a'r adeiladydd, Mr Samuel Jen- kins, Gwauncaegurwen. Gwnaeth y naill a'r llall eu gwaith yn rhagorol. Costiodd dros 500p. Per- thyna i eglwys Bethel Newydd chwech o Ysgolion Sabbothol, ac y mae r;ifer yr ysgolheigion ar gyf- artaledd tua 550, y mae nifer helaethach o lawer ar y llyfrau. Ceir yn barod dros 200 ar lyfrau yr Ysgoldy Newydd. Mewij(fpylch mor wasgaredig teimla yr eglwys fodei diogelwchyn ngwyneb cynydd y boblogaeth i gadw ei gafael yn yr ardal mewn amlhau ysgoldai. Arferai y plant yn nghym- ydogaeth y Garnant drwy y blynyddoedd fyned i Ysgol Eglwys Loegr oherwydd diffyg cyfleusdra. Agorwyd yr Ysgoldy Newydd drwy roi te parti rhad i holl blant yr ardal, a thrwy gyfarfod cyhoeddus, yn yr hwn y cadeiriwyd gan y gwein- idog, y Parch. J. Towyn Jones, ac anerchwyd gan y Parchn. J. Jones, Llangiwc; T. Selby Jones Gwauncaegurwen W. D. Thomas, Brynaman a Mri. John Williams, Prospect Place; Daniel Bea- van, Twynboli; A William Williams, Bryncethin. Cedwir ar ddyddiau gwaith Ysgol Ramadegol yn- ddo gan Mr James L. Mitchell, gwr ienanc talentog o Cymer, Cwm Rhondda. Ysgol Fyrddol Bryn- Uoi-Allan 0 III o ymgeiswyr, dewiswyd Mr Thomas Lhomas, Ysgol Frytanaidd Llanbrynmair, yn brif-feistr ar Ysgol Fyrddol Bryniloi, Cwmam- man, gan Fwrdd Ysgol Llandilo yn;olynydd i'r di- ,weddar Mr D. Edwards, Maynol Cottage,, Brodor I ydyw Mr Thomas o'r Ceinewydd, a cbefnder i'r Parch. D. Rees, Capel Mawr. Y mae ei yrfa wedi bod yn hynod o Iwyddianus o'r cychwyn. Aeth i mewni Goleg Normalaidd Bangor, ac allan o hono yn ail yn y dosbarth blaenaf. Pasiodd yn ddiweddar hefyd y Matriculation yn y dosbarth blaenaf yn Mhrifysgol Llundain. Deil yn ogystal nifer luosog iawn o Advanced Stage Certificates yn ngwahanol, ganghenau gwybodaeth o dan y Science and Art Department, tiC y mae drosodd. a throsoddwedi enill y clod uwchaf sydd yn bosibl fel ysgolfeistr gan arolygwyr y Llywodraeth yn goron ar y cyfau, y mae yn berchen ar gymeriad moesol a chrefyddol dilychwin-cymeriad y'gall y rhieni ymddiried eu plant gyda boddhad i'w ddy- lanwad. Nid yn fuan yr anghofir ei wasanaeth ardderchog gyda chrefydd, a mudiadau daionus, yn gyffredinol yn ardaloedd Ceinewydd a Llanbryn- mair. Yn nglyn a'r etholiad hon cafwyd cysfcal prawf ag erioed o gulni a gwynebgaledwch Eg- Iwysyddiaeth a. Thoriaeth. Plwyf Ymnaillduol eithafol fel y g>Vyr y byd yw y Bettws, ond fel mewn llawer ardai wledig arall, nid ydyw y tadau YmueiUduol wedi bod yu fyw i'w dyledswyddau yn y gorphenol o berthynas. i addysg eu plant. Perthyn i'r plwyf dri o ysgolion elfenol. Y mae y cyntaf—Ysgol Genedlaethol y Garnant, yn llwyr o dan lywodraefh Eglwysyddiaeth, er fod mwyaf- rif aruthrol y plant a addysgir yno yn blant i Ym- neillduwyr. At yr ail ysgol—Ysgol Fyrddol y Bettws, y mae Eglwyswr wedi ei ddewis yn ysgol- feistr, ac y mae y mwyafrif mawr y plant yno drachefn yn Yinneillduwyr. Mynai yr Eglwys- wyr a'r Toriaid gael Tori ac E^lwyswr eto yn brif feistr ar y drydedd ysgol—Ysgol Fyrddol Brynlloil- pan nad oes o'r canoedd plant a addyugir ynddi ddim mwy na haner dwsin o blant yn perthyn i Eglwys Loegr, a hyny gun lwyr ianghofio y pwys- igrwydd o chwilio am y dyn goreu mewn galluoedd a chymeriad. Cymerwyd deiseb ganddynt drwy y lie o blaid un o honynt i'w ddwyn o flaen y Bwrdd, a thrwy foddion amheus, yn ogys!al a thrwy fod i'w dewis-ddyn gysylltiadau llnosog yn y gym ydog- aeth, dylanwadwyd ar nifer helaeth o Ymneilldu- wyr i'w arwydd-nodi yn eu hanystyriaeth. Bu hyn yn foddion i ddeffroarweinwyr yr Ymneilldu- wyr at eu gwaith, a'u tynu allan gydag yni a brwd- frydedd mawr i'r frwydr. Gwarth oesol fyddai i Ymneillduwyr y cylch adael i Dori ac Bglwyswr gael ei ddewis yn brif-feiatr ar Ysgol Ymneillduol pan yr oedd pellder annirnadwy rhyngddo mewn cymhwysderau a degau o'r ymgeiswyr am y swydd. Pasiwyd penderfyniad unfrydolynnghapel Bethel Newydd. gan fwy na saith cant o bersonau yn condemnio y ddeiseb grybwylledig, ac i daer erfyn ar Fwrdd Ysgol Llandilo i ddewis y dyn goreu o blith yr ymgeiswyr, yn anibynol ar greda a gwleidiadaeth. Cynygiwyd y penderfyniad gan Mr Jacob Jones, Prospect Place, ac eiliwyd ef gan Mr Rees-Llewelyn, Hendy Farm. Cafwyd deiseb i'r un perwyl, yr hon a arwydd-nodwyd gan fwy- afrif aruthrol y Cymerwyd y ddeiseb gyntaf i Llandilo gan y Parch. D. Griffiths, offeir- iad. Dygwyd yr ail ddeiseb yno gan y Parch. J. Towyn Jones, unig amcan yr hon ydoedd gwrth- weithio dylanwad y ddeiseb arall, a gadael y Bwrdd at ei ddoet hineb ei hun i farnu pwy ydoedd y goreu. Clod byth fyddo ar ben mwyafrif y Bwrdd. Aeth- ant i mewn dros y dyn goreu, ac yn ol eu barn hwy Mr Thomas Thomas, Llanbrynmair, ydoedd hwnw. Bwriada ddechreu ar ei waith yn ei ysgol newydd a phwysig tua canol y mis hwn. Dilyned Hwydd- iant ei ymdrechion yma megis mewn manau ereill.- Bethellad. GOGLBDD CEBEDI&ION.—Aberystwyth.—Nid yn ami y ceir crybwylliadau am y dref hardd ac en- wog hon ar dudalenau y Celt. Nid ydym yn gwybod beth yw yr achos, os nad y ffaith fod llen- yddiaeth y newyddiadaron Cymreig yn ddieithr i fwyafrif mawr trigolion y dref, ac felly nad yw y Celt a'i egwyddorion yn cael yr un sylw yma ac mewn manau ereill yn Nghymru. Ac yn hyn y mae anngbysondeb mawr Cymry y dref yn d'od i'i golwg. Ceir llawer o honynt yn siarad yn hynod o boeth dros Gymru, yn ddirgel a chyhoeddus, tra yn eu gweithredoedd yn anwybyddu ein hiaith a'n lienyddiaeth. Ant i'r capelau Seisnig i addoli, ao an.aml-,os byth y gwelir newyddiadur na llyfr Cym- reig yn eu dwylaw. Engraifft o hyn yw y ffaith nad oes end dau newyddiadur Cymreig yn cael lie yn wythnosol yn Nartlenfa y dref, un Rhyddfrydig 19 ac un Ceidwadol. Tra y mae J'na. rai degau o'r newyddiadaron Seisnig. Ond y mae y dref yn uchel-freintiog mewn cyfarfodydd Seisnig a Chym- raeg. Nos Iau, Tachwedd 28ain, cefais y fraint o fod mewn eyfarfod dirwestol Seisnig a gyahelid yn nghapel y Presbyteriaid. Yr areithwyr oedd- ynt y Prifathraw T. C. Edward", D.D., a'r Dr. Snape, o'r Brifysgol, a'r Parch. T. Wynne Jones, gweinidog y W esleyaid Seisnig, Y Dr. Snape yn siarad ar ddrygau y fasnach feddwol yn fwyaf neillduol, y tanllyd Wynne Jones ar ddyledswyddau gweinidogion, a phroffesWyr crefydd i fod yn ddir- westwyr. A'r difyr a'r ffraeth Dr. Edwards yn anog y dosbarthiadaU uchaf mewn cymdeithas i fod yn ddirwestwyr, oherwydd fod y bobl gyffredin bob amser yn barod i efelychu y rhai hyny bron yn mhobpeth. Cafwyd cytarfod rhagorol iawn ac ardystiodd nifer mawr ar y diwedd. Cyfarfod Pregethu.—Nos Fawrth a dydd Mercher, Rhagfyr 3ydd a'r 4ydd, cynhaliodd y Wesley aid Rhyddion eu cyfarfod pregethu. Gwasaivdethwyd y noson gyntaf gan y Prifathraw Edwards, O.D a'r Parch. Hugh Jones (W), Lerpwl; a dydt1 Mercher, gan Mr Jones a'r Parch. W. Morgan (W), Aberystwyth. Cafwyd cyfarfodydd rhagorol, y gweision yn eu hwyliau goreu. Darlith.—Yn Ybgoldyy Taber-, nacl, capel y Methodistiaid, nos Wener, Rhagfyr 6ed, traddodwyd darlith gan y Proffeswr J. E. Lloyd, M.A., o'r Brifysgol, ar "Cymru yn y canol- oesoedd." Llywyddwyd gan y Parch. T. Levi. Cawsom ganddo wledd o'r fath a garem. Cafwyd mewn yehydig, amser lawer o wybodaeth amy cyfnod tywyll hwn yn hanes ein cenedl. Ac fe wnaed hyny ganddo mewn llais clir ac iaith goetlu Nid ydym yn creda iddo ddefnyddio yr un gair Seisnig yn ei holl araeth. Ac fel y sylwyd gan y Parch. T. Levi ar y diwedd, y mne yn haeddu y ganmoliaeth uwchaf, am yr esiampl ragorol a rodd- odd i ni mewn puraeb iaith. Hoffem yn fawr gael I y fraint o glywed Mr Lloyd yn fuan eto yn traethu. ar ryw gyfnod o hanes ein cenedl. Ac y mae yn briodol i sylwi hefyd fod y brodyr Methodistiaid