Y Celt

AT YR UN RHAI AG O'R BLAEN. Pan ddechreuodd y Celt gyhoeddi yr efengyl dirol yn 1881, mawr oedd mintai y n-hai a waeddent, Na chredwch ef. Gwawdid y Celt, a gofyaid a oeddwn yn tybio mai papyr ceiniog oedd yn myned i chwalu cestyll landlords ? Digiodd 11awer o gyfeillion caredig, ymwrthodasant a'r Celt, a chy- Tioeddasant syniadau yn fwy cydweddol a thu fewn nag a thu allan i'r gwallgofdy. Cauodd un ei ddrws yn fy erbyn, a gwa- harddodd i mi fyned byth dros drothwy ei dy, o herwydd gwneud y fath ymosodiadau jn y Celt ar y landlords-noble families y wlad, Byddai pob dadl ar y pwnc yn cael ei selio a'r frawddeg resymegol hono, Druan o honoch, welwch chwi mo'r fath betk tra fyddoch byw." "Nid oes genych neb ond tlodion yn eich cefnogi; os yw y symudiad yn deg ac yn debyg o lwyddo, pa fodd na fuasai rhai o'r aelodau seneddol yn .eich cefnogi ? Nhw bia'r tir, a rhaid i ni dalu am bano-talu ydym wedi arfer wneud." Yr oedd rhesymau fel yna, wrth reswm, yn penderfynu y ddadl ar unwaith. Buwyd yn ymresymu yr un fath yn union ar bwnc y dadgysylltiad, ond y mae haner can' ualynedd wedi llwyr ddileu holl wreiddiau a changhenau y logic fedlemaidd yna o diriog- aethau y dadgysylltiad. Yr unig wrth- deladl heddyw yn erbyn y dadgysylltiad yw, Beth i wneud a'r degwm—yrarian ? A yw y landlord i'w gael ? A ywyr amaethwr i'w osod yn ei logell ? A. yw i fyned i wasan- aeth y deyrnas ? Os ydyw, yn mha ddull? -08 mai y landlord neu y tenant sydd i'w gael, gofynwn, Ai i hyn y daw 60 mlynedd o ymdrech galed y bobl, a sicr yw eu bod wedi rhoddi gormod am eu chwibanogl ? Os yw y degwm i fyned i'r llywodraeth, onid anheg fyddai dadgysylltu yn Nghymru a rboddi degwm Cymru i'r Saeson ? Dywedir i mi ar sail dda mai yr anhawsder mawr o flaen llygaid ein seneddwJX, yw, pa fodd i ddefnyddio yr'arian yn gyson ag egwyddor- ion cyntaf synwyr cyffredin, o ba herwydd dywedaf eto fel y dywedais lawer gwaith o'r blaen fy mod yn gobeithio na lwyddir i ddadgysylltu hyd nes y dileir landlordiaeth yn gyntaf, neu i rywun ddangos y ffordd i ddefnyddio yr arian, ond cymered y llyw- odraeth y tir yn rhent a degwm, a choded oddiarno y fath dreth ag a fyddo yn ddi- gonol i ddwyn yn mlaeji dreuliau y llyw- odraeth gartrefol. Hwvraeh mai nid an- mhriodol fyddai i un adrodd banau fy ffydd ar bwnc y tir, fel yr adroddir Credo yr Apostolion." Credaf fod yr holl ddaear I wedi ei rhoddi yn gydradd i deulu Adda, ei bod hi yn abl i'w cynal i gyd ond iddi gael ei thrin yn briodol ac ar amodau rhesymol. Credaf mai byw ar dir yw yr unig hawl iddo, ac y dylal ei denantiaeth barhau cyhyd ag y parhao i'w drin yn deg, ac i dalu ei ardreth, nad yw unrhyw nifer o grwyn defaid neu grwyn geifr wedi eu hysgrifenu drostynt i gyd yn rhoddi i neb feddiant yn y ddaear, na ddylai neb gadw tiroedd yn segur tra fyddo miloedd o bobl mewn angen lie i osod i lawr wadn eu troed. Os bydd gwlad wedi myned yn rhy fechan i gynal ei thrigolion, tafler ymaith yn gyntaf, fel mewn llong- ddrylliad, y pethau ellir hebgor hawddaf. Tafler ymaith y game i wneud lie i wartheg a defaid i'w canlyn, gyrer y keepers—dos- barth o ddynion ymyrgar sydd yn blino cymdeithas yn waeth na, chornwydydd Job -i wneud lie i labrwrs; ac yn drydedd, gyrer ar eu hoi hwythau y duciaid, y barwn- iaid, a'r lordiaid, yn fychain a mawrion, ua wnaethant erioed ddim, ac nas medrant wneuthur dim ond difa enillion y gweith- wyr; a gall y lleng gosgorddlu sydd yn eu canlyn yn hawdd fyned i'r un cyfeiriad, ac wedi y caffo y wlad lonydd gan y rhai hyn, bydd yn ddigon buan i ddechreu anog y gweithwyr i ymfildo. Credaf y dylai yr amaethwr fod, ddydd yr etholiad, mor ddi ofn y lordyn a'r postfeistr, yr hyn nas gellir gael byth tra parhao landlords mewn bod. Credaf, gan hyny, y dylid ac y rltaid llwyr ddileu landlords o'r byd, o ran hyny, nid oss llawer o waith, canys nid oes pobl o'r fath i'w cael ond yn y wlad hon. Ond dyna, waeth i ni ei gadael fan yna. Dywedais yn fy llythyr blaenorol i larll Granville anfon y gofyniadau caulynol, rhoddaf hwynt yma eto rhag fod rhywun wedi eu hangofio: 1. A werthirtir yn fan ddarnau fel ag i alluogi dynion i adeiladu tai; os gwneir a werthir ef yn ddiamodol, neu a werthir ef o dan amodau i dalu rhent neu dal blynyddol am dano ? J'i. Od yw tir yu cael ei wercnu telLy, a tycid y prynwr yn rhwymo ei hun i adeiladu ar y tir mewa rliyw ddull neillduol, drwy yr hyn y gellir ei rwystro i wneud rhywbeth arall ag ef, neu a osodir ef o dan ryw rwymau penodol ? 3. Pa hyd y parha y fath rwymau. neu amodau, mewn grym, a pha fodd y gall y gwerthwr eu gosod mewn gweithrediad ? Er enghraifffc, pan fyddo y prynwr yn cytuno i ddefnyddio y ty fel anedd, ond ei droi ynfasnachdy. 4. Pe byddai dyn yn gwerthu ei dir i gyd (yn fan ddarnau), pa fodd y gall rwystro y naill brynwr i achosi anghyfleusdra i'r prynwyr eraill, ac i'w gymydogion ? A all y prynwyr ereill neu y cym- ydogion arfer rhyw foddion i'w rwystro, neu i godi iawn arno am yr anfantais, os gall, a yw i gael iawn a hawl i'w rwystro, neu iawn yn lie ei rwystro. 5. A fydd tir yn cael ei rentu am nifer o flyn- yddoedd yn lie ei werthu i bobl gael adeiladu tai arno, a'u bod i dalu rhent blynyddol neu gyfnodol am dano drwy yr amser hwnw, ac yna yn niwedd yr amser hwnw fod y tai i fyned yn eiddo y laud- lord? 6. Os yw hyn yn bod, a yw cymerwr y brydles yn ddarostyngedig i gyffelyb amodau ag a'nodwyd yn yr ail ofyniad ? 7. Am ba nifer o flynyddoedd y rhoddir prydlesi fel y nodwyd yn gofyniad 5, ac a fydd rhyw amod neu gytundeb yn cael ei osod yn y brydles neu y weithred o dan yr hon y rhentir y tir, os oes, beth yw yr amodau a'r cytundebau ? 8. A fydd y cyfryw weithred bob amser, neu ambell waith, yn cynwys trefniant i alluogi y gwerthwr i ail gymeryd meddiant o'r tir pe na. thelid y rhent, neu pe esgeulusai y prydleswr o-yf- lawni y cytundeb neu yr amod yn y les ? ° 9. Ai mewn trefi yn unig y rhoddir prydlesi felly, neu a ydynt hefyd yn arferol yn y wlad ? Anfonwyd hwynt allan yn gynar yn ngwanwyn 1884, a daeth yr atebion yn ol i gyd erbyn Rhagfyr 5. Mae yr holl atebion, cofier, wedi eu trefnu gan gynrychiolwyr y deyrnas hon yn y gwledydd canlynol', fel nad oes lie wedi ei adael i neb allu'dyweud, "Solineb," a "beth mae efe, neu hwynt hwy, yn wybod." A chan y gall y bydd eisieu cyfeirio atynt eto, rhoddwn hwynt yma yn rhes:- Austria Norway Baden Portugal Belgium Roumania Bavaria Russia Denmark Saxe Coburg Ffrainc Servia Germani Spain Groeg Sweden Hessen Switzerland Itali Turkey Netherland Wurtemberg Nis gellir rhoddi manylion yr atebion ond rhoddwn gymaint ag sydd yn dwyn per- thynas a'r pwnc mewn llaw, a hyny mor gywir a phe ar ein llw heb roddi haner lliw gwell na gwaeth arnynt na'r hyn ydynt mewn gwirionedd. AUSTRIA :-GaIl dyn brynu tir yn Austria. a gwneud "fel y myno ag ef. Pe dalia y gwerthwr ryw afael yn y tir ni chyfrifid ef yn eiddo y prynwr nes y byddai yr afael hono wedi ei symud. Nis gall un gwerthwr tirrwymo y prynwr i adeiladu arno neu. i beidio adeiladu, yr unig rwymau ellir osod