Y Celt

EGLWYSYDDIAETH Y CYN-GANRIF- OEDD. [CYAN Y PARCH. J. DAVIES, ABERDAR.] [Parhad]. Terfymvyd yr erthygl flaenorol gyda dweud fod Undebau Cynulleidfaol yr ail ganrif wedi newid holl ffurf y llywedraeth eglwysig. Y mae y rheswm am hyny yn I eglur, ar un Haw cyfyngwyd ganddynt yn fawr ar hawliau a rhagorfreintiau y bobl, ac ar y Ha w arall yr oeddynt yn gwneud nid ychydig tuny at ychwanegu dylanwad ac awdurdod yr esgobion. Y mae yn wir fod yr esgobion ar y cyntaf, a hyny, feallai, yn ddigon gonest, heb fod yn cyfrif eu hunaii) yn yr Undebau Cynulleidfaol hyn, yn-ddim yc'hwaneg na chynrychiolwyr eu beg-Lvysi, gan weithredu yn enw yr eglwysi. Ond nid hir y buont cyn gwneu- thur horiiadau mwy uchel a hyf, gan ddal allan fod awdurdod yn cael eu rhoi iddynt hwy gan Grist ei hunan, yn rhinwedd yr hwn y perthynai iddynt hwy i roddi i'r bobl reolau ffydd ac ymarweddia-d. Ac yn fuan iawn daeth i fewn yr athrawiaeth fod rhai o'r esgobion yn uwch na'u gilydd-rhai yn gymvrysach na'u gilydd i fod yn gadeirwyr neu Ivwvddion yn v svnodau, y cyngborau, arlJndebau Oynuleidfaol hyn. Ac felly, byddai rJHll o lionynt yn cael eu galw wrth .enwau a deby^id fyddai yn arddangosiad o fwy o barch ac anrbydedd, y prifesgob, y patriarch, ac yn y diwedd daeth i fodolaeth yr enw Tywysog y Patrieirch—y Pab. Yn gydfynedol a gwaith y syuodau, y cynghor- au, neu yr Undebau Cynulieidfaol hyn "yn cynyddu yn eu nerth a'u dylanwad o flwyddyn i flwyddyn." Yr oedd yr esgobion yn perswadio'r bobl i'w hystyried hwy fel olynwyr i'r offeiriaid Iuddewig. Mewn canlyniad i hyn, neu yn hytrach, fel peth cynwysedig yn hyn, daeth i fod unwaith yn ychwaneg, yr hen wahaniaethad rhwng offeiriaid a phobl. Ond son yr oedd- wn anlddechreuad yr Undebau Oynulleid- I faol-y eynghorau. Fe gytunir yn dra chyffredinol eu bod wedi dangos eu hunain yn amlwg cyn diwedd yr ail ganrif. Tyfu yn raddol ac megis yn ddiarwybod yr oedd y peth, fel nas gellir, fel mater o hanesydd- iaeth, bwyntio allan yn fanwl ffiniau y cyf- newidiaa. Ond os na ellir eu pwyntio allan yn fanwl, fe ellir canfod yn amlwg a digam- syniad wahanol agweddiadau yn nadblygiad yr ysbryd, ac yn y gwyriad oddiwrth syrnl- rwydd dechreuol oes yr apostolion, ac yn ngwaith un dosbarth o eglwysi a'u liesgob- ion yn hawlio neu yn cymeryd iddynt eu hunain safle o uwchaiiaeth ar eglwysi eraill a'u hesgobion. Ac o'r safle hyny o uwchaf- iaeth, yn fuan ac yn naturiol iawn, y tyfodd honiadau hyfion o arglwyddiaeth ac awdur- dod; ac nid yn unig honiadau o un ochr, eithr hefyd o'r oehr arall lawer o ymddar- ostyngiad llwfr a gwasaidd iddynt. Yr oedd eglwysi y prif ddinasoedd a'u trefydd mawrion a'u hesgobion yn enill dylanwad, ac yn fuan iawn wedi hyny yn arfer, os nad hefyd yn honi awdurdod dros yr eglwysi a'r esgobion fyddai yn y wlad o'u hamgylch. Yn fynych iawn, feallai mai allan o'r eglwys yn y ddinas neu'r dref y ifurfid yr eglwys vn y wlad naill ai trwy fod y rhai o'r wlad gylchynol a arferent berthyn i eglwys y 11 y I ddinas neu'r dref yn penderfynu ymffurfio yn eglwys ar eu penau eu hunain, neu trwy fod yr eglwys yn y ddinas neu'r dref yn estyn allan eu llafur i'r wlad o'u hanigylek i enill pobl at Gristionogaeth a phlanu eglwysi. ny Dan amgylcbiadau felly byddai yr eglwys yn y ddinas neu'r dref yn cael ei chyfrif yn fam eglwys," ac wrth reswm yr eglwys yn y wlad yn "ferch eglwys-" Rhyw syniad digrif iawn oedd syniad felly. Ond. digrif neu beidio, dyna fe. Ac fe ddechreuodd peth digrif o'r fath yn foreu iawn. Y mae yr un syniad digrif yn parhau hyd y dydd heddyw. Yn sicr, y mae yr hyn sydd ddigrjf yn y syniad i'w vveled hefyd yn ein gwaith ni yn yr amser preseno] yii son am un eglwys fel chwaer eglwys i un arall; ond nid oes yn hyny ddim lie, bid fyno, i'r syniad o aughydraddoldob, fel yr un sydd wrth son am "fam eglwys," a thybied un arall fel "merch eglwys." Fodd bynag, gadawer digrifoldeb y peth o'r neilldu, y mae yn amlwg pa fodd allan o syniadau o'r fath, y deuai yn arferiad fod i esgob neu weinidog yr eglwys yn y brif ddinas, gael ei gyfrif fely prif ddyn, a'i osod i lywyddu yn y cynulliadau a'r eynghorau a fyddid yn gynal. Ar un olwg, fe eliid dweud mai rhywbeth damweiniol oedd hyn ac feallai mai damweiniol fwy neu lai yw ffyniant peth eyffelyb mewn amserau diweddarach, ie, yn yr amser presenol. Ond os damwein- iol yw peth fel hyn yn cychwyn, nid hir, yn nwylaw ysbryd uchelgeisiol a rhodresgar, y mae'r damweinioldeb cyn troi i rywbeth arall. Fe drodd i rywbeth arall yn gyflym iawn yn yr amser boreu hwnw. Gyda'r ysbryd parod i "chwenychy blaen," daeth amean i mewn yn gyflym iawn, a lie bynag yr oedd amcan yn gweithredu yr oedd y damweinioldeb yn dibenu, yn dibenu mewn gwirionedd, er feallai fod gwyliadwriaeth yn cael ei harfer na, ehaffai ddibenu mewn ym- ddangosiad. Felly dyna ddau ddrwg—ddwy elfen-yli ymddatigos yn y gwyriad oddiwrth y symlrwydd cyntefig. Yn y lie cyntaf, Ci Chwenych y blaen,"—" Pwy o honynt a dybygid ei fod yn fwyaf?" Ac yn y lie nesaf, eeisio hyny yn dwyllodrus; rhithio mai damwaiu oedd y peth pan, mewn gwirionedd, yr oedd y peth yn cael ei wneud o am call pwrpasol. Dyma wraidd esgobyddiaeth fel cyfundrefn o eglwyslywiaeth. (Iw barhau).

f$p a'r llall o'r GAN AP Y FRENI FACH. Y mae Mr Evans Williams, A.S. dros fwrdeisdrefi Maesyfed, wedi rhoddi i fyny ei sedd. Yr ymgeisyddd dewisedig ydyw Mr Charles Coltman Rogers, Strange Park, Knighton. Dyn cymharol ieuanc ydyw Mr Rogers. Sibrydid ar y dechreu nad ydoedd yn rhy iach yn y ffydd Ryddfrydol. Y mae erbyn hyn wedi cyhoeddi ei gyffes. Proffesa^ ei fod yn Ryddfrydwr glan gloew. Gobeithio ei fod. Yn yr Hen Dy Gwyn ar Daf, cafwyd enghraiift dda yn ddiweddar o hanes rhai o'r penderfyniadau a anfonir fyny i ar- weinwyr y blaid Doriaidd fel rhai yn codi o galon y werin. O'r Hen Dy Gwvn anfon- wyd penderfyniad i Syr Stafford Ncrthcote gan un James Williams a brolfesai fod yn ysgrifenydd cymdeithas Doriaidd y lie. Daeth atebiad Syr Stafford allan yn y Mail. Ysgrifenodd un hen Dori uniongred o'r Hen Dy Gwyn at olygydd y Mail i ofyn pc. bryd y sefydlwyd y Gymdeitkas Doriaidd yr oedd J. W. yn ysgrifenydd iddi. A phwy oedd wedi ei alw ef i'r swydd. Ni chafodd yr ohebiaeth ymddangos yn y Mail, oblegid dadorchuddiai ystranciau y blaid. Ar ol gwneuthur ymchwili&d manwl methir yn lafl cael gafael yn nshyindeithas Doriaidd yr Hen Dy Gwyn. Ymddengys nad oes yno yr un! Gwyddom am enghraiift arall gyffelyb gymerodd le mewn tref boblog yn Morganwg. Dau neu dri yn cvfarfod a'a gilydd mewn ystafell neillduol i gael ym