Y Celt

(loIjBbraetjm (Hid ydym yn dal ein hunain yn gyfrifol am syn- iadau ein Gohebwyr). AT Y PURITAN, LLYTHYR V. Mewn cysylltiad a'r dyfyniadau" sydd yn y Protestant, cewch weled aad ydynt yn cyfateb yn ngenau gwir Annibynwr, ond y cydweddant yn Iled dda ag honiadau cynhadleddau a Phresbyteriaid, pe byddai honiadau o'r fath yn addas i Gristion- ogion. Wele ychydig o ddyfyniadau o'r ysgrifau a elwir "Y sefydliadau Apostolaidd." Dywedir iddynt gael eu hysgrifenu gan Clement, o Rufain, i fod yn ffurfio llywodraeth i'r Eglwys Cristionogol, ei swyddogion a'i haelodau cyffredinol. Wele ychydig o'r dyfyniadau, Yr hwn sydd yn gwrandaw yr Esgob sydd yn gwrandaw Crist; yr hwn sydd yn ei wrthod ef sydd yn gwrthod Crist. Gwna di gan hyny, 0 Esgob! farnu gydag awdurdod fel Duw. Yr Esgob ydyw gweinidog Gair Duw, ceidwad gwybodaeth, y cyfryngwr rhwng Duw a chwi yn amrywiol ranau eich addol- iad. Efe yw dysgawdwr duwioldeb, ac yn nesaf at Dduw, fel yw eich tad, yr hwn a'ch adgenedlodd i fabwysiad o ddwfr ac o'r Ysbryd Glan, efe yn nesaf at Dduw ydyw eich duw daiarol, yr hwn sydd ganddo hawl i gael ei anrhydeddu genych. Bydded i'r Esgob, gan hyny, lywyddu arnoch fel un wedi ei anrhydeddu ag awdurdodiad gan Dduw, yr hwn sydd ganddo i lywyddu ar y clerigwyr, a thrwy hwn y mae i lywodraethu pawb Am yr Offeiriaid, dywedir-Perchweh ac anrhydeddwch hwynt a pharch oblegid y maent wedi derbyn gan Dduw aUu ar fywyd ac angeu, i farnu a chondemnio pechaduriaid i augeu tan tragwyddol."—0' r Gwyddoniadur Cymreig. Gwel Puritan ac eraill yn ngwyneb y darnau uchod, nad oeddem o dan ein dwylaw yn y dyfyniadau sydd genym yn y Protestant, ac mai nid fy nghyfeillion a'u lluniodd chwaith. Yn nghynadledd Constance yn 1414, lie y daeth nifer i mewn o ben-gruddolion, archesnobion ac esgobion, 346; 504 o abadwyr a doctoriaid 320 o gerddorion; ceginwyr dros 100 o benaduriaid coronog 108 o goemtiaid; 100 o farwniaid 27 o genadau neillduol o lysoedd breninoedd. Dywed y diweddar Barch. David Morgan, Machynlleth, yn nghyfrol 2, o "Hanes yr Eglwys yn z, gyffredinol," t'udal 213, fod 718 o butsiniaid cy- hoeddus yn y cynghor uchod, tra y dywed y diweddar Barch. Thomas Jones, Dinbych, yn "Hanes y Merthyron," tudal 947, "Fod 450 o buteiniaid yncldi." Dio. elirl y dosbarth olaf YIlla gan swyddwyr mewn lleoedd addas at wasaiiaeth y gynulleidfa. Gwedi i'r gymanfa uchod a fynai ystyried ei hun mor sanctaidcl a duwiol, eistedd am agos i bedair blynedd. yr hon oedd wedi cael ei galw er diwy^io yr Eglwys Eabuidd oddiwrth y llygredigaethau, a chyfanu ei rhwvgiadau, a achlysurwyd trwy ysgrifau Wickliffe, a diswyddo y tri Phab a honent fod yn ben ami, sef Bartholoiny Cossa, neu John XXIII.; Angeli Coari, neu Gregory XII., a Pedro de Luna, neu Benedict XIII.; a gorchymyn llosgi John Huss, a'i gyfaill Jerome, o Prague, a dedfrydu egwyddorion ac ysgrifau Wickliffe fel yn hereticaidd, a gorchymyn codi ei esgyrn o'r bedd, lie y gorweddasent am fwy na 40ain mlynedd, ac ymgeisio dwyn ei enaid b Baradwys, i'w esgymuno ganddynt i golledigaeth dragwyddol, ac atal y cwpan yn ordinhad swper yr Arglwydd i'r bobi gyffredin. Ond, syndod, pwy a ystyria y felldith a'r rhegfeydd damniol hyn yn ddiwygiad Cyhuddent John Huss ei fod yn coleddu yr un egwyddorion a Wickliffe o berthynas i'r offeren ac arglwyddiaeth y Pab; ond dywed y Parch. Hugh Roberts, Bangor, yn ei "Hanes yr Eglwys Gristionogol," tudal 451, mai y cyhuddiad mwyaf pwysig oedd-ddarfod i Huss awgrymu ei fod yn amheus o ddamnedigaeth Wickliffe; a datgan ei ddymuniad am gael byw byth yn yr un lie, ac yn nghymdeithas diwygiwr mawr Lloegr." Yn yr un llyfr, tudal 454, ceir sylw fel hyn o eiddo Gilpin, Darfu i'r Pabyddion losgi eu cyrff (sef Huss a Jerome), a damnio eu heneidiau am eu bod yn Babyddion, a mynant i'r Protestaniaid gondemnio eu coffadwriaeth, am eu bod yn Babyddion." Yn nghredo Athanasius, yr hon a briodolir iddo, eithr y mae yn wybyddus yn awr nad efe a'i cyfansoddodd, ond tybir mai Hilary, esgob Aries, a'i cyfansoddodd at wasanaeth Eglwys Ffra'nc, ac yn neillduol ei esgobaeth ei hun,5' medd y diweddar Barch. D. Hughes, Tre- degar, yn ei Eiriadur, a chyn y flwyddyn 670, yr eddenw Atheaisius wedi ei ychwanegn ato mewn Ho>dd o ur-dd ac argaamotiaeth iddo," &j. Mae Eglwys Esgobyddol America yn gwrthod derbyn credo Athanasius. Mae ymadroddion (0 Ifarnol yn y gredo uchod, Pwy bynag a fyno fod yn ad we dig o flaen dim rhaid iddo gynal y ffydd Gatholig. Yr hon ffydd, onis ceidw pob dyn yn gyfan ac yn ddihalog; diameu y collir ef yn dragywydd." Ac ar y diwedd mynegir, "Hon yw y ffydd Gatholig yr hon pwy bynag a'r nis creto yn ffyddlon, ni all efe fod yn gadwedig." Sylwa y Dr. Tomline, diweddar Esgob Lincoln, yn ira phriodol ar yr ymadroddion melldigol nchod, ei fod yn ddiameu i'w alaru fod y fath haeriadau meistrolaidd, heb en hegluro na'u llareiddio, wedi cael eu harfer mewn unrhyw gyfansoddiad dynol." Ond edrycher ar gytfes rhydd ac eang Llyfr Duw, "Pob yspryi a'r sydd yn cyffesu ddyfod Iesu Grist yn y cnawd, o Dduw y mae." Pwy bynag a gyffeso fod lesu yn Fab Dnw, y mae Duw yn aros ynddo ef, ac yntau yn Nuw." "Pob un ar sydd yn credu mai lesu yw y Crist, o Dduw y ganed ef," &c. Clywsom y di- weddar T. Evans, Rock, cyhoeddi wrth un, "Ti fyddi yn ben-capten yn utl'ern."—Yr eiddoch yn siriol, WILLIAM JONES (Asaph Gwent), Gwrhay, Coed Duon, Mynwy. ARFERION LLYGREDIG YR OES. Megysyroeddgwaedd Sodom a Gomorah wedi dyrchafu hyd y nef, a'u drygioni wedi myned yn ffiaidd yn ngolwg y Goruchaf, felly liefyd y mae gwaedd Iluaws o arferion llygredig eirl gwlad ninau, ac oui buasai am hir amynedd Daw, di iu genym y buasem wedi ein hyrddio dros ddibyn barnedigaeth i lyd arall. Ac yn mYfg arferion mwyaf llygredig ein gwlad, fe allwn enwi yn gyntaf yr arferiad o ddefnyddio myglys. Er fod llawer wedi ac yn codi eu cri yn ei erbyn, eto i gyd nid yw y wlad yn ei holl alluoedd wedi dod allan i'w erbyn, ond ystyrir ef gan lawer o bobl braidd yn ddiniwaid, ac felly ni roddir y to ieuanc ddigon ar en gocheliad, a thrwy esgeuluso hyn fe wehr llawer i hogyn yn yrnafiyd a'i holl egni yn y hibell cyn iddo braidd ddysgu yr A B C yn yr ysgol. Ond. yn fuan daw ei rieni i wybod hyn, yna sarnant ei bibellau dan draed, rhoddant yr eilun yn aberth llosg ar allor Yulcan. Cymer- ant bob cetniog oddiwrtho er ei atal i gael ych- waneg o'r hyn gynyrclia flys at yr hyn nid yw fara." Ond er bodclio ei fiys nid gormod gan lawer i lencyn ydyw dal sylw manwl pa le y gesyd y fain dyner galon yr arian i gadw, er eu dwya oddiyno i'w gwario ar y myglys budr, canys gwyr am dynerwch calon ei fatn nas gall ei geryddu mewn modd dyledus. Anwyl riem, ceryddwch eich plaut am ddrygioni, ac hyilVirddwcli hwy yn llwybrau rhinwedd a daioni. "Hyfforcldia bleut y n ya rahen ei fl"ord,i, a phan heneiddia nid ymedy a hi." Trwy beidio cael ei geryddu a'i hyfforddi y mae llawer llencyn fuasai yn anrhydedd i'r sawl a'i mag'odd wedi syrthio i fagl pechod, ac wedi gorfod byw ei oes tnevvn tlodi a dirniyg. Ond nid yn y fan hon yn unig y mae drygioni y tybaco. l'e byddai un anghyfarwydd yn ei ys- mocio, buan y cai deimlo yn ei ben ysgafnder, ie, a meddwdod. Wei, os ydyw yn niweidio yr ymen- ydd ar y defnyddiad cyntaf o hono, nis gall ei effeithiau fod yn llai ar ol hir arfer ag ef, ond yn unig fod arfer yn gosod ei eireithiau yn guddiedig. Fel y dyn hwnw a arferai gwinni a drwg-weith- redwr yn ei ystyried yn ddiniwaid, ond yn y diwedd efe a'i lladdodd. Felly hefyd y tybaco. Er fod llawer o gyfeilIion iddo, parhaus ladd ei gyfeillion y mae, trwy eu gosod yu (tosydd dyfnion blys a gwastraff, er niwaid parhaus iddynt hwy a'u teuluoedd. Anwyl gydieuenctyd, yuigedwoh rhag- ddo, canys nid yw ddiin amgen na gwario ariau yn ofer, niweidio eich hunain, ac yn y diwedd medi toraeth o ofid. Rhyfeddod fod dynion mor isei A llanw eu safnau a mwg, A gwario eu llafur a'u harian, Er mwyn caelboddloni'r un drwg 0 codwch i fyny eich penau, A chleddweh eich blys o dan len, Bydd arian yn llanw eich llogell, A synwyr yn llanw y pen. GWYDRIM.