Y Celt

LLANDDANIEL, MON. Cyfarjod Urddiad.—Diau fod darllenwyr y CELT wedi sylwi yn y newyddiaduron fod Mr David Samuel Jones, o Goleg y Bala, wedi ei alw i fod yn weinidog yr eglwys gynulleidfaol yn y lie uchod. Saif cymeriad Mr Jones yn uchel yn mysg ei gyd.fyfyrwyr. Yr hyn yw myfyriwr yn y Coleg, hyny fydd hefyd yn y weinidogaeth. Wrth y rheol hon, gellir dis- gwyl dyfodol llwyddianus o flaen Samuel. Neillduwyd ef i'r swydd fel gweinidog yr eglwys yn Canna, Llandda-niel, Mon, boreu dydd Mawrth, y 6ed cyfisol. Yr oedd trefn y moddion fel y canlyn:—Pregethwyd ar Natur Eglwys gan y Parch Mr Davies, Aber- gele. Wedi hyny holwyd y gofyniadau arfer- 01 gan y Parch Mr Rees, Mon, a chafwyd atebion pwrpasnl. Yn wir, nid ydym yn meddwl i ni glywed atebion yn fwy felly erioed. Wedi rhoddi yr avwyddion arferol gan yr eglwys a'r gweinideg ieuanc, gweddi- wyd am fendith yr Arglwydd gan y Parch Mr Jenkins, Liverpool. Nos Luu, a phrydnawn a nos Fawrth, pregethwyd yn y capel. Cy- merwyd rhan yn y cyfarfodydd gan y Parchn W Griffith, Holyheadj, Davies, Abergele; Proff. Jones, Bala; Rees, Capel mawr, Mon Jenkins, Liverpool; a Rowlands, Treflys. Heblaw y rhai a enwyd uchod yr oedd yn bresenoly Parchn W. E. Williams, Llanfair- fechan; W. 0. Evans, Trefriw; W. E. Evans, G. Owen, W. E. Jones, H. T. Adams, o'r Bala. Dengys y rhestr faith hon faint y parch a deimlir gan hen gyd-fyfyrwyr Mr Jones;ato; ac yr oedd y dorf fawr a pharchus a ddaeth yn nghyd o Penmaenmawr, ac o Fangor, yn dangos fod iddo dir da yn ei hen gartref. Wrth ei adael yn maes el lafur, maes hynod obeithiol, dymunwn iddo lwydd- ianfc mawr.-Smith. m — ABDRDAR. Mae masnach yn parhau yn ofnadwy o isel yn y lie hwn. Mae yma weithfeydd haiarn mawrion yn y Gadlys, Llwydcoed, Abernant, ond fod aelwydydd y ffwrneisi, gweithleoedd y pudlers, ac aelwydydd y bolers, yn lie bod yn llawn tan a thoddion, yn oerllyd, a chwyn yn tyfu ar eu haelwydydd. Mae cryn waith yn myned yn mlaen yn y gweitbfeydd glo, yn enwedig pyllau glo ager. Mae sefyllfa grefyddol yr enwadau yn weddol fywiog; cryn lawer mewn gwabanol eglwysi yn dywedyd I Awn gyda chwi; gwyddom fod yr Arglwydd yn eich mysg.' Mae yn gysur rhan fwyaf o'u gweinidogion yn iach yn y ffydd am lywodraeth egwyddorol Independia; a'u senior minister, y Parch W. Edwards, nad oes dim yn ffieiddiach gan ei enaid iiae ysbryd trahaus. Presbyteriaeth sydd am bawenu yr en wad i'w afaelion drwy offerynoliaeth y rhai gynt a ddeolwyd, hyd yn oed pan yn ieuanc, o gyfl' Methodistia, ac sydd fyth ac hefyd yn llusgynod corniog yn ngwersylloedd yr enwad. Gweithiwr caled yn y weinidogaeth, yw wedi bod yn ystod y 35 o flynyddoedd ei fugeiliaeth yn Ebenezer. Oddiwrbho efna'i eglwys barch- us, nid oes na chais na chylchlythyr i fegio tysteb, fel yr ydym yn cael yn fynych ein blino gan eglwysi y crwydriaid gweinidog- aetbol, ac eglwysi trefydd mawrion, a'r prif- ddinasoedd. Cawsom yma, ddydd Iau diweddaf, yn Siloa, gyfarfod diwygiadol o'r fath oreu, cynal- iedig yn benaf gan wragedd a merched, Miss Griffiths, y bregethwres ddoniol a dylanwadol o Dowlais, yn nghydag ereill oddiyno, Merthyr, a Throedyrhiw, wedi dyfod drosodd atom. Cyfarfod oedd hwn ag y gallesid dywedyd yn ddibetrus fod ysbryd y peth byw yn mysg yr olwynion. Ymdywalltai y dagrau, dyrchafai y molianfcau, nes oedd di- wygiadau wyth mlynedd a deugain yn ol yn dyfod yn fresh i'n cof. Yr oedd yr addoldy yn Hawn. Hyderwn y ceir y fath yn fuan eto, nes deffroi yr holl eglwysi, a'r rhai sydd ar ddarfod am danynt adnewyddu eu nerth. Dydd Mercher a dydd Iau, bu cyfarfod ail- agoriadol yn Eglwys Waddolog, St. Ffagans. Trecynon, pryd y pregethwyd gan Griffibhs- iaid, Castellnedd a Merthyr Tydfil; Thomas; Abersychan, a Davies, Pendarran. Yr oedd yr adeilad Eglwysaidd wedi bod dan adgy- weiriad, a meddyliem wrth yr olygfa o groes- au addurnol a welem o fewn i'r adeilad fod yma gryn dipyn o ysbryd y Pabo-Puseaidd wedi ymlusgo i mewn wedi ymadawiad yr efengylaidd Jenkins o'r lie. Y Sabboth a'r Llun, cynaliodd y Bedydd- wyr eu cylchwyl flynyddol, pryd y pregethwyd gan y Parchn J. Edwards, Ffynon; J. Jones, Cwm Ogwy a W. Harris, Trecynon. Refyd, y Sabboth a'r Llun diweddaf, cynelid cyfarfod blynyddol eglwys Annibynol Moriah Aman, Cwmaman, pryd y pregethwyd gan y Parchn J. Thomas, Le'rpwl; D. Young (W.,) Aberdar; ac Owen Glandwr, yn nghydag ereill a ddygent yn miaen wahanol ronai y cyfarfodydd,—Gohebydd,

a'r chwiorydd hyny sydd yn awr yn wylo a thori eu calonau yn eu eartrefi am heithiedig oherwydd y lladdedigion a'r anwyliaid a gyf- arfyddodd a marwolaeth anamserol a gwaedlyd tuag Isandula a manau creill, o achos y Uwybr diofal a chwyrnwyllt "gymerodd Syr Bartle Frere. (Cymeradwyaeth.) Na, y mae fy nghydymdeimlad hefyd gyda pherthynasau y Zuluiaid anedwydd, amryw filoedd o ba rai, mae yn debyg, a fuont feirw, meirw wrth am- ddiffyn yn wrol a gwladgarol eu tiriogaethau rhag goresgyniad nwyfus a diesgus. (Clywcb, clywch.) Gwawdir llawer ar yr hyn a elwir "plaid yr heddwch-ar-unrhyw-bris." Yn mha le y mae y fath blaid i'w chael ? Y mae yn wif fod yn y wlad gorff o bobl sydd oherwydd seiliau crefyddol yn credu fod rhyfel yn wrthwynebol i ysbryd y grefydd Gristion- ogol, a heriaf yr hollfainc Esgobol i wrthbrofi a 15 y gosodiad yna. Ar ol amddiffyniad galluog i egwyddorion Cymdeithas Heddwcb, di- weddodd yr aelod anrhydeddus ei araeth drwy enwi rhestr o ryfeloedd y bu gan y wlad hon law ynddynt er y flwyddyn 1816. Nid oes braidd unrhyw genedl wareiddiedig nac an- waraidd, meddai, na fuom yn ymladd & hwy braidd unrhyw wlad na ddariu i ni goehi ei dyfroedd a. gwaed dynol. Er 1816 buom mewn rhyfel a. Thwrci, a'r Aipht, a'r Algerin- iaid, a'r Ashanteeaid (ddwywaitb), a'r Is- Ellmyniaid, a'r Caffiriaid (chwe' gwaith), a'r Arabiaid yn Aden, a China (dair gwaith) a Coorg, a thalaethau Rajpool, a'r Affghaniaid (ddwy waith), ag Ameers Scinde, a'r Mahrat- tiaid, a'r Sikhiaid (ddwy waith), a'r Santhal- iaid, a thrigolion Zealand Newydd (bedair gwaith), a Groeg, a'r Dyaks, a Rwssia, a Persia (ddwy waitb), a Siaru, a Nicaragua, a Japan, a'r Malayiaid, a'r Zuluiaid; heblaw rbyfeloedd &'n deiliaid ein hunain yn Canada yn Jamaica, yn yr Ynysoedd Ionaidd, yn Ceylon, yn India, ac yn yr Iwerddon, yn nghyd a rhan anuniongyrchol yn chwyldroadau Ysbaen a Portugal. Ond nid dyna'r cyfan. Yn 1864, cyhoeddwyd papur Seneddol yn rhoddi rhestr o'r rhyfeloedd bychain y bu genym ran ynddynt yn yr India er pan unwyd y Punjab. Y mae yr holl enwau genyf yma, ond ni wnaf gospi y Ty drwy eu darllen. Y maent yn rbifo ugain. Er yr adeg hono, bu o leiaf dri arall yn y gororau hyny o'r Affreed- iaid, y Berzotiaid, a phenboethiaid Sitana. Cawsom rywbeth hefyd tebyg i ryfel a Brenin Dabonry, ac a Sultan Zanzibar. Ond heb gyfrif hyny, na chyfrif y rhan gymerasom yn rhyfeloedd Ysbaen a Portugal, ein bod yn ystod y tair blynedd a thriugain hyn, wedi bod mewn tair-ar-ddeg-a-thriugain o ryfeloedd Nifer go dda i wlad y dywedir ei bod mewn perygl oddiwrth blaid yr heddwch-ar-unrhyw-bris. (Chwerthin a chymeradwyaeth.) A sut y darfu i ni wario ein harian yn y cyfamser ? We), yn y cyfnod yna, yn ol fy nghyfrif i, gwariasom dros dri- chant- ar-ddeg o filiynau mewn rhyfeloedd a pharotoadau i ryfeloedd! Wrth reswm, y mae bai yn gorphwys ar y bobl yna a enwais. Yr ydym ni, fel yr ydym yn cael ein hysbysu yn barhaus, y genedl fwyaf beddychlon a thangnefeddus. Nid ydym ni byth yn goresgyn tiroedd pobl ereill. Ac eto y mae rbyw ragfarn isel mewn cymdeithas os by. id dyn yn hoff o ifraeo a'i gymydogion yn mhob cyleiriad, fod rhyw le i gasglu ei fod ef ei hun o duedd drahaus a checrus. Na, nid cariad at heddwch sydd yn beryglus i genedl. Mae perygl teyrnas yn cyfodi pan fyddo dynion sydd yn llenwi swyddi pwysig yn y Wladwr- iaeth, ac o angenrbeidrwydd yn meddu dylan- I wad mawr ar gymeriad yn ngbyd ag ar dynghedion cenedl, yn cymeryd y fath lwybr ag fydd yn tueddu i lygru ac i anfoesoli cym- deithas drwy ymyraeth yn barbaus &'r gwir- ionedd, drwy- gynhyrfu teimladau rhyfeJgar drwy apeliadau ystrywgar at nwydau iselaf y dosbeirth iselaf o'r cyhoedd, drwy godibalchder cenedlaethol yn rheol uwchaf y Wladwriaetb, a thrwy daflu diystyrwch chwyrnllyd ar egwyddorion tragywyddol hyny o gynawnder, gwirionedd, a moesoldeb, ar y rhai, fel yr wyf yn credu, y mae Duw yn llywodraethu y byd; a chydnabyddiaeth o'r rhai hyn yw yr unig y 0 sylfaen ddiogcl a pharhaus y gellir adeiladu 0 Ilwyddiant cenedl arni. (Cymeradwyaeth.)