Y Celt

DANTEITHION. (Cyflwyvedig i Bapur yrEnwad.) 1. Rhyddid i Eglwysi Arfon.-Teimlir yn falch fod achos Rhyddid yn myned ihagddo. Gwneir JIawer ymdrech egniol y blynyddau hyn i gyfyngu rhyddid eglwysig, ond y mae yn achos o laweirydd digymysg i "feddyliau gweiniaid" fod Cyfarfod Chwarterol Sir Gaer- narfon yn canhtan rbyw gymaint o ryddtd i'r eglwysi. Darllener y perderfyniad canlynol a basiwyd yn y cyfarfod diweddaf .Ein bod, fel cynadledd, yn gadael yn rhydd i bob eglwys ei barn ei hun, pa un a iabwysiedir gwin anfeddwol ai peidio." Y mae y geiriau mor afler a phe buasai yswain-gyfreithiwr wedi bod wrtho. ond o hyn allan dyma ryddid i bob eglwys ei barn ei bun! Dichon fod y pender- fyniad yn rhag-dybied nad oedd yr cglwysi yn flaenorol yn meddu rhyddid i farnu drostynt eu huaain; ond gan fod y Gynadledd yn eu rhyddhau, ihyddion fyddant yn wir! 2. Y Goreu a'r Gwaethaf.—Mewn cyfarfod neillduol yn ddiweddar, dywedai Proff. Mor- gan, Caerfyrddin, na wyddai "am ddim gwell i ddyn na mynychu lIe o addoliad lie y byddo y pwlpud yn alia, na ,dim gwaeth na lie y byddo yn wan." Dyma berlau o wirioneddau wedi eu Ilefaru yn groew. Gwyn fyd y rhai sydd dan ddylanwad y pwlpud fyddo yn "alia." Ona cheid gan luaws o'n pregeth- wyr gredu y dichon y pwlpud fod yrr" wan." Sylwais droion mai y pwlpud gwan sydd byth a hefyd yn beio dynion am sefyll draw, tra y cyhoedda Proff. Morgan yn ddifloesgni nas gwyr am ddim gwaeth i ddyn na mynychu lie o addoliad lie y byddo y pwlpud yn wan. Weinidogion o bob oedran,myfyriwch frawddeg olaf y Proffeswr, yn He gwanhau eich pwlpudau drwy ymgecru tua'r Bala a'r Amwythig, &c. 3. Y Ghjmblaid Braidd yii Ofnus.— Buont yn benuchel iawn. y., ni fel Enwad" oedd pobpeth, ond cydnabydda y Tyst' bellach eu bod braidd yn ofnus." Y mae y Cadfridog braidd yn ofnus" erbyn hyn. Rhodder gwrandawiad i'w lais cwynfanus yn y tystion diweddaf yma. Ydyw, y mae yr Enwad braidd yn ofnus yn awr. Cyhoedda Papur yr Enwad fod cyfarfod yr Amwythig yn symud In mlaen" braidd yn ofnus." Ceisir dyfeisio a chynllunio rhyw foddion i rwystro gweith- rediadau Pwyllgor y Bala, a'i cynllun di- weddaf ydyw ceisio perswadio dynion mai yn yr Amwythig yr oedd y cyfoethogion i gyd. Yr, oedd yr holl weinidogion oedd yn yr Amwythig yn cyurychioli mwy o lawer na thri chymaint o arian ag a gynrychiolai yr boll weinidogion oedd yn y Bala," meddai y 'Tyst.' Ni fuasai eisio dyfeisio, ysgrifenu, a chyhoeddi y fath gehvydd oni bae fod rhyw rai braidd yn ofnus." Y mae B. J. Owens" wedi cydnabod plaid yr eglwysi yn fuddugol. iaethus, ac y mae bod neillduol dan yr cnw "Etholwr" yn cydnabod hefyd "mai y cwrs It gymerwyd yn y Bala yw y sicraf i orchfygu." 'Nid rhyfedd felly fod y GIym. blaid braidd yn ofnus yn ngwyneb pethau fel hyn. 4. lihagor o Waith i W. N.Y mae "W. N." wedi anfarwoli y ddwy lythyren hyn wrth ymladd brwydr y gweinidogion. 'Does dim dadl yn fy meddwl nad yw wedi cael ei godi gan Ragluniaeth yn arbenig i amddiffyn ei 11 anwyl gariadus frodyr." Y mae rhywyn "synhwyrol" yn ymosod yn ddiarbed ar yr eglwysi yn y Tyst,' Dilynaf ran o'r ysgrif, ond cymeraf ryddid i newid y [ gair eglwysi" a rhoi y gair pwlpudau yn ei Ie. Hwyrach y bydd hon yn ddysglaid flasus i rywrai: Y mae y gelyn wedi dyfod i mewn fel afon; a dichon fod ein henwad ni ar hyn o bryd yn cael ei brofi ganddo yn fwy. nac unrhyw enwad arall. Nid oes un ddadl nad yr achos mawr—yr achos penaf o bono—ydyw anghrefyddolder. Dynion wedi ymlusgo i'r pwlpudaubeb wybod dim am oruchwyliaeth crefydd ar eu heneidiau. Mae ganddynt lawer o ddawn, tipyn o wybodaetb, a thoraeth anferth o hyfdra ac y maent trwy y pethau hyny yn 11 wyddo i gael sylw mewn eglwysi, lie y mae lluaws yr aelodau yn bobl dawel a heddychol, nas gallasent gael mewn unrhyw gymdeithas arall. Maent erioed heb ddysgu gwersi cyntaf crefydd. Ni wyddant ddim am y ddoethineb sydd oddi uchod, sydd yn heddychol, boneddigaidd, hawdd ei thriu. Dynion hollol di-ras ydynt, yn trafod pethau crefydd fel pethau hollol gyffredin. Nid ydynt erioed wedi dysgu moesgarwch crefydd; ac am barchu nac oedran, na safiad, na chymer- iad-nid ydynt wedi meddwl am y fath beth. Cwynir ilawer y dyddiau hyn am gael diwyg- iad, ac y mae mawr angen am dano, ond y syniad sydd gan lawer am ddiwygiad. ydyw cael rhagor o ddynion i fewn i'r pwlpudau ond byddai yn llawn cymaint o ddiwygiad i gael lluaws o'r rhai trystfawr sydd ynddynt allan o honynt. Ni cheir bytb eglwysi hedd- ychol a thangnefeddus tra byddo dynion di- ras a digrefydd yn cael y fath lywodraeth ynddynt." Am tfyr y Seti wrth gwrs y cyhoeddwyd y cableddau uchod yn y Tyst,' ond dichon y gwel y meddyliau gweiniaid a'r personau siomedig," eu bod yn llawn mor gymwysiadol at lwytb Lefi. Nid wyf yn credu y ceid neb ond yr Enwad" i ymostwng i ddefnyddio ymadroddion mor eithafol. Pe buasai unrhyw un wedi dyweyd haner y pethau uchod am weinidogion, buasai y Tyst' yn ymgroesi rhag eu cyhoeddi, ond y maent yn fendigedig o dderbyniol am yr eglwysi. Dyma gyfle ardderchog i W. N. unwaith eto i ymorchestu 1 gyflawni gwrhydri. (Heb ddarfod.) I

NEWMARKET. Dydd Llun y Pasg, cynaliodd Hen Eglwys Annibynol y lie ei gwyl flynyddol fel arfer. Yn y prydnawn, daeth plant yr Ysgol Sab- bothol, yr eglwys, a'r gynulleidfa yn nghyd i gyd-fwynhau wrth fwrdd llawn dantejthion or fath oreu. Tystiai yr hawddgarwqh oedd ar wynebau pawb nad oedd eilun o wg ar ael neb." Yn yr hwyr cafwyd cyngherdd ar- dderchog dan lywyddiaeth ddeheuig Mr T. F. Jones, Penllwyn, Llynhelig. EnHlay boneddwr a'r Cristion hwn ei barch yn gyflym yn mhlith pob enwad, er nad yw ond newydd ymsefydlu yn y lie. Dymunwn o'n calon iddo hir oes i wasanaethu ei genedlaeth. Gwasanaethwyd yn y cyngherdd gan Mri. W. Parry (Asaph Glandyfrdwy); E. Humphreys, Prestatyn E. Davies, Gronant; T. Nuttall, Coedllai; T. Davies, Liverpool; J. Hughes jMiss Roberts, Bryn Eglwys; a Miss Davies, Rhyl. Canodd cor y lie hefyd, dan arweiniad Isaac Griffiths, gyda chymeradwyaeth neillduol. Digon yw dweyd i bawb fyned drwy eu gwaith yn gan- moladwy iawn. Ar ol diolch i'r llywydd a'r cantorioa, &c., ymadawodd pawb gan ddwyn tystiolaeth eu bQd wedi mwynhau un o'r cyng- berddau goreu yn eu hoes.-Tirionfrig. LLANIDLOES. Y Feibl Gymdeithas.—Nos Fercher. Ebrill 2il, yn Llysdy y drel, dan lywyddiaeth Mr E. GJeaton, Faenor Park, cynhaliwyd y 66ain gylchwyl y dref lion. Traddodwyd areithiau cyfaddasol gan y Parchn II. Griiffth, Aber- tawy, y dirprwywr oddiwrth y Fam Gym- detthas; R. Jones (T.C.), J. Edwards, ac E. T. Davies, dau Fedyddiwr a'r lleygwyr, y Mri J. Evans (leu an Glan Gynwydd), (W.,) T. F. Roberts, (T.C.), Dolenog, ac ereill. Yr oedd yr areithiau yn addysgiadol, a'r cyn- ulliad yn lluosog. Genedigaeth triphlyg.-Mawrth yr 8 fed a'r 9fed, rhoddodd Mrs Jane Morris, gwraig Mr Thomas Morris, o Heol y Bonthir, enedigaeth i dri o blant, sef merch y dydd cyntaf, a merch a mab yr ail ddydd. Y mae y tri yn gwneud yn dda. Anfonodd ein grasusaf Freuines ei rhodd o dair PUDt Vr fam, trwy law y Parch Thomas Williams, A.C., Ficer y plwyf. Dydd Sadwrii, y 5cd.eyfisol, esgorodd Mrs Jackson, gwraig Mr W. P. Jackson, o'r Queen's Head, ar efeilliaid-dwy ferch. Y mae y fam a hwythau yn gwneud yn dda. Nid ydyw y rhai hynaf yma yn cofio am ddau amgylchiad mor rhyfedd wedi digwydd mewn mis i'w gilydd. ¡ Y Bedyddwyr.—Noii ■ Wener y Groglith, cynaliasant eu cyfarfod blynyddol cystadleuol. Y nos Fercher oiynol bu ganddynt eu cyng-' herdd. Yn mysg y cantorion, yr oedd y gantores ieuanc obeithiol Miss Jennie Rosse (Bas Caerludd), R.A.M., and the Crystal Palace, yr hon, rneddir, a aeth a'r cream oddiar y llaetb.—Idloes. PONTARDAWE A'R AMGYLCHOEDD. I Gwaethygu y mae pethau yma yn barhaus. Y mae y rhybudd a roddwyd i weithwyr Morthwylfa, y gwaith alcan sydd yn y lie hwn, ar ben heno, Ebrill 28aia. Dywedir mai gofyn gostwng yr huriau yn afresymol y mae y meistri, a hyny i'w briodoli, meddir, i'r gwaith mawr fuwyd yn droi allan yn y misoedd diweddaf ar eu cais, a rbaib dra- chwantus y gweithwyr i enill with wneud hyny. Gobeithir y bydd i'r pleidiau gytuno yn fuan, neu sicr yw y bydd hi yn dlawd yma ar laweroedd. Llys yr Ynadon.—Cynaliwyd ef yma ddydd Gwener; ac er cynddrwg yr amser y mae yma lawer yn cael eu gwysio yn mlaen yn barhaus am feddwi, a gwahanol droseddau cysytltiedig a hyny, er cymaint y dirwyon a'r carcharu