Y Celt

LLYTHYR LLUNDAIN. CANOL Y FFORDD. 3 mis, idifed, 1879. Bu llawer iawn o Gyrddau Biynyddol mewn cysylltiad a'r gwahanol addoldai Cymreig yma yr wythnos ddiweddaf, ac yr wyf yn deall y bwriedir cynal rhai eto yr-wythnos hOIl. Rhaid iddynt faddeu i mi am.,beidio crybwyll rhagor am danynt na dywedyd eu bod oil yn ymddangos yn llwyddiant poiffaitli. Y bam brith, yr areithio, yr adrodd a'r canu ya rbagorol yn rnhob man. Yn Nhy yr Arglwyddi, ar y 3ydd eyf- isol, darllenwyd y Mesur ddygwyd i mewn er Gwelia Cyfraith y Methdalwyr yr ail waith, yn nghyda Mesur arall er Diwygio Cyfraith y Dyledwyr. Yn Nhy y Cyffredin yr un noson, dar- Ilenwyd amryw Fesurau, dibwys yr ail waith, atebwyd gofyniad yn nghylcb Deddf Addysg 1870, Cyprus, RhyfelZulu ac Afghanistan, a daetb Col. Stanley ac ameangyfrifon y Fyddin ger bron. Yr oeddagos yn 7 o'rgloch cyn i mi gyrhaedd y lobby. Cefais drwydded i gallery y Llef- arydd gan Dr. Brady, un or aelodau Rhyddfrydig dros swydd Leitrim ond buasai cystal i mi aros yn y lobby,oblegid nid oedd dim bywyd yn yr areithiau. Ni chlywais ddadl mwy diflas erioed. Yr oedd gwrando ar haid o swyddogion inilwr- aidd yn siarad am y fyddin, a'u clywedyn pleidleisio symiau mawrion o arian tuag at y treuliau cysylltiedig a hi yn ddigon i godi cyfog ar ddyn bach sydd mor groes i ryw lol felly a myfi. Pa fodd bynag, gwtnaeth Syr William Harcourt araeth ragorol am ryw hanH awr o amser. Gwawdiodd waith y Llywodraeth mewn cysylltiad a'r Cytundeb Dirgelaidd a Twr- ci, a'i hymrwymiad i warchod Cyprus, yn yr iaith fwyaf sarcastic a glywais braidd erioed. Yr oedd y Llywodraeth, meddai, wedi ymgymeryd a'r cyfrifoldeb o amddi- ffyn Asia Leiaf, a bob mis yr oeddynt yn ymgymeryd a rhyw rwymedigaethau ne- wyddion. Yr oeddynt wedi eysyiltu y Transvaal; wedi siarad am "ffiniau cel- fyddydol," yr hyn o bosibia olyga gysylltu yr oil o Afghanistan; ac yn awr y maent yn bwriadu oysylltu Zulu etc. Yr oedd- ynt wedi meddiannu Cyprus i'r diben i amddiffyn Asia Leiaf, ond sut yr oeddent i amddiffyn y wlad fawr hono? Pa faint o filwyr oedd ganddynt yn Cyprus i'r di- ben hyny? Bydd yn ofynol o bosibl cael digon i lenwi dyffrynoedd eang y Tigris a'r Euphrates, ond faint oedd ganddynt yn Cyprus? Wel, tri chant a haner! Pa ham yr oedd ein milwyr wedi dioddef cy- maint oddhvrth afiechyd yno y Ilynedd? Am nad oedd y Llywodraeth wedi adeil- adu tai i'r milwyr. Pa. faint oedd y Llyw- odraeth yn fwriadu bleidleisio yn awr at adeiladu tai yno? Dwy filo bunnau! Pa nifer o ddynion allant letya mewn gwerth dwy fil o bunnau o adeilad, a hwnw wedi ei adeiladu ar ben mynydd pum' mil o droedfeddi uwchlaw y mor? Yr oeddent wedi tynu cynllun o longborth yno; a phan ofynid a oeddent yn bwriadu ei wneyd, atebent, "0, na, ond fe ellid gwneyd un yno!" Os oeddent yn bwriadu gwneyd rhywbeth yn Cyprus, paham na wnaent ofyn am arian er cario hyny allan? 0, na, nidoes un perygl. Ei farn ef oedd nad oeddent yn ciedu mwy yn Cyprus nag oedd y ZD yntau yn gredu ynddi. Yr oedd hefyd 13 o feddygon gyda'r fyddin o 350 o wyr yn Cyprus! Os rhoddid unmeddyg ar gyfer pob deuddeg dyn, byddai hyny yn gwneud i agos haner byddin Cyprus i fod bob am- ser yn y clafdy. Chwarddai y Rhydd- frydwyr yn iachus wrth wrando arno yn trin y Llywodraeth; dndgwingai aelodau y Weinyddiaeth a'u cyfeillion dan, oi er- gydion. Darfu i uh hen lyngeswr (Ed- monstone) arwyddo el anghydwelediad a rhai o'i sylwadan. Nid yw yr hen wr byth yn arfer siarad, a digon tebyg na fedrai wneyd fawr o honi pe cynygi&i; a phan ddywedodd Harcourt fod gan y llyn- gesydd dewr hawl i ateb chwarddodd pawb drwy yr holl Dy. Pa fodd bynag, feu Ed- monstone yn ddigon call i beidio cynyg. Ar y Jydd. cyfisol bu dadlyn NIty yr Arglwyddi yn nghylch ail-ddarlleniad Mesur a ddygwyd i mewn mewn cysyllt- iad ag Ariandy Dinas Glasgow. Gohir- iwyd y mater am ddau fis. Darllenwyd amryw Fesurau yr ail waith, a bu siarad yn nghylch encilwyr o'r fyddin. Yn Nhy y Cyffredin yr un noson, dyg- odd Trevelyan, yr aelod Rhyddfrydig dros Harwick, ei Benderfyniad gerbron mewn cysylltiad a rhoddi hawl i bob dyn sydd yn dal ty yn y siroedd i bleidloisio mewn etholiadau Seneddol. Dyn bychan iawn o gornblaeth, duaidd yr olwg, a thua40 oed ydy\V Trevelyan. Yr oedd wedi dechreu ei araeth cyn i mi gyrhaedd y Ty. Drwy garedigrwydd fy nisgybl (!), yr O'Shaughnesey, cefais eisteddle gysurus iawn dan y gallery yn y Ty. Gwnaeth Trevelyan sylwadau miniog ar waith y Toriaid Y" creu ff tig-bleidleisiau, a chon- demniodd yr arferiad yn y geiriau mwyaf pendant. Eiliwyd y cynygiad gan Chas. Dilke liiewnaraeth allnog iawn; a gwrth- wynebwyd ef gan Arglwydd Claud Ham- ilton, ail fab y Due o Abercorn, drwy gynyg gwelliant. Ysbrigyn main, 35ain oed, o aristocrat yw Hamilton, a chyn- rychiolydd Toriaid Lynn Regis. Mae wedi bod yn dal swydd dan y Weinyddiaeth Doriaidd oedd yn bodoli yn 1868, ac mae un o'i frodyr (Arglwydd G. Hamilton, un o'r aelodau Toriaidd dros Middlesex) yn dal swydd yn awr. Bu yn cynrychioli Londonderry o 1365 hyd 1868, ac os nad wyf yn camsynied bu yn ymgeisydd un- waith dros fwrdeisclrefi Brycheiniog. Mae ganddo ddau frawd yn y Senedd, ac y maent yn cael y gair o fod yn rhai go alluog ag ystyyied beth ydynt. Bu Olaud Hamilton yn bleidiwr gwresog iawn un- waith i'r Permissive Bill, ond yr wyf yn meddwifod ei sel dies y Mesur hwnw wedi oeri Uawer. Amddiffyn ffug bleid- leisiau a dwrdio y Gwyddelod oedd syl- wedd ei araeth. Awgrymodd liefyd fod Ty y Cyffredin wedi ei iselhau oddiar pan roddwyd pleidleisiau i bawb oedd yn dal tai yn y bwrdeisdrefi. Eiliwyd gwdliant Hamilton gan Syr C. Legard, yr adod Toriaidd ieuanc dros Scarborough. Ar ti ol ef gwnaeth Osborne Morgan araelh rag orol yn ffafr Pendeifyniad Trevelyan t Wheehouse,cynrychiolydd tafarnwyj-Leedd yn ei erbyn. Wedi hyuy siaradodd Colraan, starch manufacturer enwogo Norwich dros ag Elliott yn erbyn y Pendeifyniad. Pleidiwyd y cynygiad hefyd mown ateith- iau da gan Bristowe a Waddy. Mae Waddy yn bregethwr eynorthwyol gyda'r C) t-Y Wesley aid, ac yn far-, freitbiwr enwog. y Z-Y 0 Yr ydym yn gwybod y cawn ein gorchfygu heno," nieddai; Clywch t clywch!" bloeddiai y Toriaid. "0 cawn, yr ydym yn gwybod, hyny," atebai Waddy, dim pwys pa un a ydyw yn iawn nai beidio!" Distawodd yr ergyd olaf y Toriaid mewn eiliad. Dilynwyd ef gan Leighton a Leatham, Y cyntaf yn erbyn a'r olaf dro& y Pÿn- derfyniad. Yr oedd araetb Leatham yn un o'r rhai goreu draddodwyd yn y Ty y noson, hono. Rhoddodd ergyd trwm i Claud Hamilton am ddyweyd fod y Ty wedi ei ddarostwng yn ddi- 0 weddar. "Ydyw," meddai, ydyw, ond dyna sydd yn rhyfedd ei fod yn cael ei ddarostwng bob amser y mae cyfeillion yr aelod anrhydeddus yn digwydd eistedd ar yr ochr yna," gan gyfeirio ei fys at feinciau ochr y Weinyddiaeth. Arianwr cyfoetliog ydyw, Leatham, a chynrychiolwr Huddersfield. Mae tua 50' oed, ac yn un o'r bqbl hyny a elwir "Crynwyr" neu y Cyfeillion." Mae hefyd yn frawd-yn-nghyfraith i John Bright. Ceisiwyd ei ateb gan Syr W. Barttelot, ond cynyg gwan wnaeth. Yn nosaf rhoddodd Parnell gernod gas i Claud Hamilion. Ii Dywedodd yr ar- ghvydd anrhydeddus," meddai Parnell, taw pobl anwybodua a dallbleidiol yw y Gwyddelod, yr wyf yn gwadu hyny, ac fel prawf, wele fi, aelod o synod yr Eglwys Brotestanaidd ddadwaddoledig yn yr Iwerddon, yn cynrychioli sir Gatholicaidd Meath yn y Ty hwn." Ar ol Parnell, cyfododd Lowe, a gwnaeth araeth yn erbyn y Penderfyniad tebyg iawn i'r un a wnaeth pan ae'h i O 'of Adulam flynyddau yn ol. Bloeddiai y Toriaid H Clywch Clywch braidd ar ol pob brawddeg o'i eiddo. Dilynwyd ef gan Knowles, Blennerhasset, Courtney, Canghellydd y Trysorl. s, Hartington, a Callan. Rhanwyd y Ty, a chafwyd Dros Benderfyniad Trevelyan 226 Ynerbyn 291 Mwyafrif yn erbyn 65 PIeidleisiodd yr holl aelodau Rhyddfrydig