Y Celt

TAITH DRWY PARIS A LLYDAW. lglt. GOL. Yr oeddem wedi dwevd y tro diweddaf ein bod wedidvfodi olwgParis a'r pwnc nesaf oedd pa Ie y gallem gap] lletv. Yr oeddem wedl cael ar ddeall fod Ueotdd Reisnig yn dJrutaeh na lleoedd Ffrengig. ac fel y gwvddocb chwi, Mr. Gol., dan hen lane opddpm. ac maent bwv'n wastad yn hoff o'u harian, ac Mly y He rhataf oeddy lie goreu yn ein golwg ni. Cyn dyfod nllan o'r train, cawsnm enwau dwy neu dair Hotel felly gan ryw Ffranc- wr oedd yn dygwydd cyd-deitbir- a ni. yr bwn hefyd oedd yn byw yn Paris. Y petb cyntaf wedi cyrbaedd yno oedd newid ein barian am arian Ffrainc. Yna wele ni i ffwrdd i edrycb am yr Hotel, ac o'r diwedd cawsom bi; ac wedi bradu llon'd ffetan o Ffrancaeg, llwyddasom i roddi ar ddeall iddynt mai eisieu llety oedd arnom. Yr oedd eu pris yn sobr o ddrud er hyny. pender- fyriasom mai gwpll oedd aros yno am y nnson h6no, nes y ^awsem amaer i edrycb am le gwell. Gadawsom hyny o /lI,Q(la(l(' oedd genym yno, ac allan a ni inn o'r Cafes i gael tamaid o swper. Yn ffodus iawn. cyfarfuom yno ddrm ddyn ipnanc yn gallu siarad ycb'ydie o Saesoneg. Yr oedd un o bonvnt rn Italiftd. a'r Ua'l yn Swede. Gwnaeth- om ffrindian o honynt, a daetbarit gyda ni i edrycb am letv rhatacb. a cbawsant le cysnrus iawn i ni am (jdwy ran o dair o bris y lie cyntaf. Erbyn hyp yroedd vn bryd i ni gyfeirio ein earn ran i'n llety. a dyma wry ty yn cymeryd canwyll. ac yn cychwyn i fyny y grisiau o'n blaen, a ninau vn canlyn ac oni b'ni fod arnaf ofn colli go'wg arno. rid wyf yn amheu na fuaswn wedi gorphwys ddwywaitb neu dair cyn bod ar y top. Mae tai P n-is yn hynod o urbel. Or diwedd dyma'r dyn vn agor rbyw ddrws bach, ac yn dangos y gwely i ni. ac yna yn rnyned allan, ac yn can y drws. Wele ni yn awr yn myned i gysgu i French bed nm y tro cyntaf. Gwely cul, bach, ydoedd, o 2 i 3 tioedfedd o led, ac yr opdd raid i ni ein dau fod ynddo y noson bono. Gyda lwe. yr oeddem yn bur deneu ein dau, ac felly yr oedd yn hawddacb i ni gysgu ynd/lo nag unrbyw ddnu arall wn am danynt. Pe byddai i ambellben Gymro welais i yn Npbymru yn ceisio cysgu yn bwn, byddai ei haner yn bongian allan dros yr ochrau. Ond boreu dranoetb a ddaetb. a dyma y ddim Gymro yn symud eu lodginq, ac wrtb ein bod yn talu i'r ddynes facb, deallodd ein bod yn myned a'n paciau gyda ni, a dyma ddechreu lleisio. Yr oedd wedimeddwl ein bod i aros wythnos yno. Safai ar y passage i fy rbwystro i allan, gan waeddi, "Nonpartez." neu rywbeth tehyg Oui. oui. trop cber, N adame." mpddwn inau, gan symud y ddynes facb oddiar y ffordd i gael He i fyned allan ar ol fy ngbyfaill; a dyna'r olwg olaf welsom ar hdno. Yna aethom i weled yr Arddangosfa." Ni fuasai ceisio darlnnio y pethau a welsom ond ynfvdrwydd. Y maent yn annesgrifiadwy Felly gadawaf y peirianau, y darluniau, y cerfddelwau, a phetbau cyffelyb, a dywedaf air am y petbau distadlaf o'r cyfan, ond yr oedd ynddynt ddydd- ordeb i mi, sef am .Tobn Chinaman a'i nwvddsu. Yr oedd gweled y Chineaid a'u gwallt plethedig yn bongian i lawryn un bleth. feI cynffon buwch, dros eu cefnau yn is na'n penliniau, ac yn eillio rhan flaenaf y pen, yn ddyddorol iawn i mi; ac edrych dros eu nwyddau, a gweled yr hen aradr bren, yr hon sydd yn debyg iawn i'r ben erydr Cymreig, gyda hyn o wahaniaeth, fod dau ddwrn i erydr Cymru, tra nad oeg gan aradry Cbineaid ond un dwrn. Hefyd, yr oedd eu China-wares yn ardderchog, wedi eu gosod i fyny ar eu gilydd fel pyramid, o bob lliw, Hun, a maintioli. Felly gadawat fi yr Arddangosfa; hwyrach y cewch ragor gan fy nghyfaill. Dydd Sadwrn galwasom gyda Dr. Fisch, gan ein bod wedi cael llythyr o introduction iddo gan Mr." Ashton yn Llundain. a chawsom garedig- rwydd siriol ganddo, a rhoddodd lytbyrau. 0 introduction i ni at bersonau eraill yn Paris, ac yn eu plith rhoddodd gyfeiriad Mr. Mac'All i ni, am yr hwri y gellir dywedyd fel am Paul gynt: Efe a lafuriodd yn helaetbach na hwynt oil." Y mae ganddo 22 o leoedd addoli yn ngwahanol ranou o Paris, ac ymae yn arolygu dros 100 o gyfarfodydd bob wythnos. Ar ol bod gyda Dr. Fisch, aethom i weled y Cymro sydd yno. Boneddwr ydvw hwn o'r enw Cbarlps de Gaulle, yr hwn sydd yn analluog i gerdded, ond y mae ganddo gadair wedi ei gwneud o bwrpas ar ofwynion, ac y mae yn gaJlll gweitbio ei hun o gwmpas y ty yn h6no. Er nad yw priced wedi bod allan o Ffrainc, y mae yn medru siarad a gohebu yn dda yn y Ffrancaeg, y Llydaw- aeg, y Seasoneg, a'r Gymraeg; ond y mae yn ymddangos i mi fod y Gymraeg yn fwy anwyl ganddo na'r un. Dywedai, Efrydais y Seasoneg yn fy mhen, ond efrydais y Gymraeg yn fy nghalon." Dylaswn ddweyd fy mod wedi cael Ilytyr o iniroduction i hwn gan y Parch. M. D. Jones, Bala, Y mae ganddo feddwl uebel iawn o Mr. Jones er nad yw yn ei adnabod yn bersonol, chwaneg na thrwy hanes a gohebiaeth. Yr oedd yn dda iawn ganddo ddeall fod newyddion calon- ogol yn cyrhaedd o'r Wladfa Gymreig, neu y Fro Wen, fel y geilw efe hi. Y mae yn teimlo dydd- ordeb neillduol yn Patagonia. Ynaymadawsom oddiyno, ar yr amod ein bod yn galw eto, er iddo roddi llythyr o introduction i ni at gyfaill iddo sydd yn athraw mewn coleg yn St. Brieuc, yn Llydaw, yr hwn. hefyd sydd yn deall Cymraeg. Galwasom yno ddydd Mercher, a chawsom ganddo lythyr wedi ei ysgrifenu yn Gymraeg. Gofynodd i ni ei ddarllen, ac yr oedd pob llythyren a sill yn ei lie yn berffaith, mor belled ac yr oeddem ni yn gallu deall llythyr Cymraeg. Cawsom ym- diliddan maith gydag ef yn nghyleh gwahanol hethau pertbynol i G.vmru, Cymry, a Chymraeg. Dywedai wrtbym hefyd ei fod wedi cael llawer o ddyddordeb wrth ddarllen gweithiau Cranogwen. Felly ymadawsom, gan addaw galw os byddem yn dygwydd myned i Paris rywhryd. Dydd Sul, yr oedd pobpeth yn ymddangos bron yr un fath a diwrnod arall. Pe byddai i ddyn angliofio pa ddiwrnod o'r wythnos ydoedd, byddai yn anhawdd iddo adnabod dydd Sul yma. Er hyny, mae yma lawer yn ei gadw yn santaidd. Am 10. aethom i glywed Dr. Fisch yn pregethu yn y Ffrancaeg. Nid oeddem yn deall dim o hono, ond yr oeddem yn casglu oddiwrth agwedd y gynulleidfa ei fod yn pregethu yn effeithiol iawn. Yr oedd yn Sul cymundeb ganddynt, ac arosasom ar ol gyda hwynt. Yr oedd llawer o'r gynulleidfa yn myned allan, fel mai ychydig oedd nifer y cymunwyr. Yr oeddynt oil yn sefyll i dderbyn y cymun, a'r gweinidog yn ei roddi idd- ynt. Yn y prydnawn aethoin i Eglwys St. Magdalen, lie yr oedd llawero ddynion, a Phriest yn pregethu mewn I- hwyl Ffrengig. Aethom allan oddiyno, ac i fyny at y Salle Evangelique erbyn 5 o'r gloch, lie yr oedd Mr. Mac'All yn arwain y cyfarfod. Pregethodd Dr. Fisch yno, a rhyw foneddwr arall, a Mrs. Mac'All yn chwareu yr Harmonium. Gwahoddodd Mrs. Mac'All ni i de, ac yno y gwelsom "Anne Owen," sef y Gymraes enwog a gyfarfyddodd Herber Evans yno a chwareu teg iddi, y mae yn anrhydedd i Gymru. Os bydd byw, a dygwydd priodi yno, (fel mae yn ddigon tebyg y gwna), nid wyf yn amheu ua fydd cartref Miss Owen yn gartref i'r fforddolion Cymreig yn Paris a chofier mai nid peth anymunol i Gymro yw cyfarfod a Chymro Deu Gymraes yn gallu ymgomio yn siriol fig ef yn Gymraeg mewn lie fel Paris. Dydd Llun, cychwynasom i edrych rhyfeddod- au y ddinas, ond dywed Mercurius y cyfan am y xhai hyny. Yr oeddem befyd wedi cael llythyr gan Mrs. Peter at Proff. Gaidoz, golygydd papyr newydd, ac hefyd athraw coleg, yr hwn oedd yn gyfaill mawr i'r diweddar Proff. Peter; a phan alwasom yn ei dy. nid oedd i fewn, ac nis gallem ei weled ond dydd Merelier; a chan nad oedd yn bosibl i ninau alw dydd Mercher, ni chawsom y fraint o'i weled. Dydd Gwener, cychwynasom o Paris gyda'r train wyth am Rennes, tua dau cant a haner o filldiroedd at gyfeiriad Llydaw. Yr ydym wedi tynu taith o tua cant a haner o filldiroedd i gerdd- ed ar draws y wlad, ac yr ydym yn dyggwyl mai dyma'r darn mwyaf dyddorol o'r daith i gyd. DIONYSIUS. ( • -• 4 GWAGEDD EISTEDDFODOL. MR. GOL.,— Yr wyf yn barnu fod Eisteddfod y North yn sefyll ar uwch tir nag Eisteddfod y South. Tra y mae dvstawrwydd a dyddordeb yn nodweddu y flaenaf, y mae swn ac anhrefn yn yr olaf. Ych- ydig o wythnosau yn ol, yr oeddwn mewn un o Eisteddfodau lleol y South, ac nid ydwyf yn dy- muno bod mewn un o'i bath eto. Yr oedd y pwyllgor am ddywedyd mai er mwyn rhyw gapel byeban y'i cynelid. Beth bynag am hyny, yr oedd cyfran helaeth o'r arian yn dylifo i goffrau duw Bacchus. Yn yr hwyr yr oedd cyngherdd i gael eichynal,, yn mha un y dysgwylid i rai o brif gantoresau yr ardal gymeryd rhan, a chwareu teg iddynt, aeth- ant trwy eu gwahanol ddarnau yn weddaidd. Ond yr oedd y cadeirydd, pa un sydd yn flaenor yn uri o eglwysi yr ardal, wedi sicrhau gwasan- aeth meistr theatre ag sydd yn tramwy trwy Gymru, a'r hon ar y pryd oedd yn aros yn y gymydogaeth. Gweinidog yr efengyl oedd y cadeirydd. Gwrthododd i'r ladies gael eu encorio, ond yr oedd yn foddlon i flaenor y theatre i gael ymddangos yr ail waith, yn ol galwad y dorf. Os oes eymaint o wagedd a llygredigaethau yn flynu yn yr Eisteddfodau lleol yma, y mae yn ddyledswydd arnom fel Cristionogion i ddeffroi i udganu yr udgorn yn Seion, a bloeddio ar fynydd ei santeiddrwydd. Mae yn syn meddwl am bwyllgor Eisteddfod yn cymeradwyo y theatre, ag sydd yn melldithio ieuenctyd ein gwlad. UN OEDD YNO. [Gall cyfarfodydd llenyddol a man-eisteddfodau wneuthur llawer o les, ond byddai yn dda i'w pwyllgorau a'u llywyddion wneud eu goreu nid yn unig i goetbi a chyfoetbogi myfyrdodau ieuenctyd, ond i gadw eu calenau o gyraedd pob llygredigaethau.—GOL.] W'THNOS ARALL YN LLYNDIN: FYNDDIGTONS,— Fyl yna 'nte ma cyfarch ? Er mod i y'mhrif- ddinas y bud, medda nw, 'gos gen i ddim man- nars out rhun ddysews ym mam anw'l u fi pyn own i 'n blentiin; yn wir, rhyngochi a fina, gwi'n priso dim am ddyscu dull y Sauson uniaith yma ch\yaith, ont cant diolch am fam yn Gy- mreiges ddigymusc. Ontyna fi'n mynd oddwrth y nhestun, ys gwetws v prygethwrs yma. Wel, ble gydowso ni'r tro r bla'n ? Hy 0 ia' n wir, bora Llun y Sulgwyn, onte, arGymanfa. Ethom yn gynta i D. Cwrdd olynwrs ben eclws Sion ap Henri, y merthyr Cymreig hwnw pyn o'dd Bes yn tyinasu" (1595). ag wth bob tebyg, fod Walltar Cradoc a Fafasor Pwel, ag erill o'r en- wogion hynu'n amser y werin lywodraeth a Sharl yr ail, wedu bod yn llafurio yn y Boro' of South- ivark, ac, wedu'n amser Hywel Harris a'r Ffeirat- on duwiol hynu, yn Soar, Gravel Lane; ond rhyfeddiawn, gos yno ddim ond cofnodion o 1806, sef tri uc'in a deuddeg o flynydda nol Ond fyl yna ma'r Cymri presenol, yn mynd ar ol y Sauson diglod 'u banes. Wel, ro'dd yno gyrdda daiawn. Yn yr hwyr, fi etmo i a nghyfill u Ebenezer, lie bychan, mewn gwli gul o'r nailltu, ac fellu 'n ddystaw iawn, o swn y cerbydau a'r mwstwr mawr sydd yn ambell addoldý- Cymra'g yma; ond yn enw pobpeth, pam y gelwyr y lie 'n Ffeter Len ? oblecid hen 1). Cwrdd yr enwog Caleb Morrus a'r Sauson yw y T. Cwrdd o'r enw hynu. Wel, cystal gatal yr enw a'i banas yn y fan yna tro hwn, onte nawr? Yr o'dd gwr ifanc "yn bwrw ia yn dameidia." Tawlu ceirch u ieir," medda rbw ben wraig yno wrth fynd ma's; ag madda rhw un go ddigri, Ro'dd y dun cynta'na fyl portbmyn moch ovbetha'r bud-yn "tawIud it'a." Catws pawb. Ond am. yr ail, -1 Hen Ffarmwr," medda nw, o'ch gwlad ehi yna, yn prygetbu 'r Gair gita naws y nefodd. 0! 'r o'dd o'n fendigetig iawn. Gita'n bod ni ma's o'r hen gwli gul hynu, fi welwn y nghyfill yn ffyrwelo a'i hen ffrund> Gwilym Hireuthog, a chyda hynu dyma'r enwog Hwfa Mon yngafal a nghyfill i gymrud gofal y Parch. Eliezer Jones, mab y diweddar Barchedig Doctor Arthur Jones o Bangor. Wel, nw ethon' fraich y'mraich u'r 'rhosle (station), a fina fyl Peter gunt yn callun o hirbell. A mhen chydig nosweitha ar ol bynu. tyma glamp lytbur scwar u nghyfill oddwrth y Parch. Eliezer Jones, yn cynws rhwbeth oddwith y Doctor Samwel Newudd (Newth) o'r Coleg Newudd. Bora tranoth, tyma fwndeli a llythyron o Tyrus (Paris) a mana erill u'm cyfill. Yn wir, Fynddigions, pwy rhyfadd o'dd u fi ofyn os taw fo o'dd y Lord Sbansleri? Yn wir, ma fo'n cal dicon o lythyron u fod yn Lord Shansleri, a bod yn suwr i cbi, a waltb gen i pwy gwyr, tyna chi nawr. Ond wa'th tewi rhan hyny, llythur oddwrtb fechgin y Bala yna o'dd un o'r llythyron hynl1 o Tyrus, welwchi; ond tan bod nw wedu hala'u hunin yr hanas i'r CELT, a fi grynta'u bod nhw wedu coffa 'r efrudd, y Cymro Ffranceaidd hwnw, yn well nag y galla i fan hun. Yn wir. ont yw o'n gwilidd mawr u blant Die Sion Dafudd y'n gwlad ni ? Y dun wodi dyscu Cymrag o'i galon, tra ma'r ffug-fynddigions yn Gwalia fynyddig yn 'i dirmygu, dan addoli edluch o beth dan yr enw Sjtsnag." Wel, y Brenin mowr belpo'r fath gorgwn penfaddal fyl bil Die Rion Dafudd. Rbyw noson pyn ou ni wedu galw yn nhy Cymro, da'th yno ar y'n hoi ni lane o Sais, a'i rieni 'n Gymri glan glouw, out y mab yn fyddar hollol ag yn fud hefud, wrth gwrs, yn iaich 'i rieni, druan bach anwybodus, a clebrun