Y Celt

O'M HA.WYREN. t r TBEM AR GWRS Y KTD. A fedri di Roeg ?" oedd y cwestiwn a ofynwyd gynt i rywun; ond yr wyf yn gweled mai cwestiwn a. ofyni.l yn y gyng- horfa oedd A fedri di French ? Gellid meddwl fod yno dipyn o ffrwgwd fach ddi- p zn niwed wedi bod gyda golwg ar ba iaith a fuasid yn ei ddefnyddio fel cyfrwng i gyfnewid meddyliau ar y cwestiwn a ddy- gid ger bron. Yr oeddys wedi pendcrfynu unwaith ar French$nd mae'n debvg fod ein cyfaill Beaconsfield wedi gwrthwynebu i French, ac yn mynu siarad yn Saesonaeg. 0; Y mae rhywbeth yn hunanol a thrahaus ofnadwy mewn Sais yn y peth hyn nid yw ef am ddysgu iaith neb, ond myn ef bawb ddysgo ei iaith ef. Mor wahanol ydyw'r Sais yn y peth hwn i'r Celtiaid ? Yr ydvm ni yn awyddus am ymostivng i'r Sai". Gwadwn ein cenedl a'n iaith ar ych- ydig iawn. A chyda y dyjga dyn ychydig bach 6 honi, mae'n rhaid myned i'r capel Seisnig, gan ystyried mae'n debyg fod hyny yn fwy respectable ond Did yw wedi'r cyfan ond respectability Die Sion Dafyddiaeth-respectability y gorchfyg- iedig yn llyfu llwch traed yr un ai gorch- fygodd, ac sydd yn ei ormem. Yr wyl wedi cltel fy nharo yn bur syn gan yr awydd sydd gan lywodraethwyr i gario eu pethau yn mlaen yn ddirgelaidd. Dyma nodwedd ein Cabinett ni gyda golwg ar y Cwestiwn Dwyreiniol, onide ? Mor ddirgelaidd yr oeddynt yn cirio eu cyn. lluniau yn y blaen, ac mor gyndyn yr oeddynt i roddi dan hysbymvydd am eu bwriadau hyd yn nod pan geisid hyny ganddynt! A'r un fath y mae hi eto yn y gynghorfa yn Berlin, y mae Bismark wedi llwyddo i gael yr ymdrafodaath yno i'w chario allan yn hollol ddirgelaidd. Beth y mae hyn yn ei arddangos ? pa un ai ar- wydd er da yn'e er drwg yw hyn ? Y ma 3 arnom ofn mai arwydd er drwg ydyw. Nid ydym am ddadleu nad oeq adegau a materion y dylid eu trafod yn ddirgelaidd, ond ychydig ydynt y cyfryw. Nid oes dim yn well nag i 'bob cwestiwn i gael ei wyntyllu yn dda. Ni fu yr un gwirion- edd, na'r un penderfvniad a threaty iawn ar ei golled o gael ei ddwvn i ddigon o oleuni. I'm tyb i o'r fanhonymaeyr awydd mawr sydd gan ein lly wodraethwyr i gadw eu holl gynlluniau yn ddystaw, yn ymddangos yn amheus a dweyd y lleiaf Y mae y dirgelwch g' da pha un y ccrir pethAu ya y blaen yn y congress yn cadw'r wladtari ei rlwylaw ond er gwaethnf ei holl ymdrech i fod yn ddistaw, y mae y si wedi dod allan nad yw pub peth ddim yn myned yn rhlaen yn ddymunol iawn yno. Ond dyna! i ba beth yr awn i ddyfalu ? rhaid i'r oil i ddod i'r golwg mats o law. I ddod yctndg yn nes adref. Dydd Mawrth diweddaf,. yr wyf yn canfod tod cwrdd neillduol xawn wedi ei gynal yn Cannon Street Hotel yn Llundain. Dyma ydoedd cwr i ddathlu JUBILI DIDDTMIAD Y CORPORATION TEST ACTS. Y mae y cwrdd yn lluosog, ac ystyried y lie, ac yn cael ei wneud i fyny o enwogion y tir. Y fath wahaniaeth y mae haner cant o flynyddoedd wedi eu wneu I onide ? Y fath gynydd y mae Ymneillduaeth wedi ei wneud yn yr adeg yma! Y fath frwydrau y mae wedi eu hymladd, a'r fath anhaws- derau y mae wedi eu gorchfygu! Pan y cymharwn ein sefyllfa ni heddyw a'r peth oedd hi i'n tadau haner cant o flynyddoedd yn ol, yr ydym yn gweled fod gyda ni le i ymorchestn a bod yn ddiolcbgar. Ond ar yr unpryd, dylem gofio os ydyw manteision ni yn fwy, an cyfleusderau'ni yn Huosocach, fod ein cyfrifoldeb ni hefyd yn fwy. Y mae i Y mneillduaeth ei llyffetheiriau eto; y mae iddi hi ei hanawsderau etc y mae iddi eto ei gelynion, ac y mae ganddi hi hawliau, yr rhai y gwarafunir iddi i gael eu mwynhau; ac y mae yn gorphwys arnom ni i fod yn ddewr ac yn wrol fe, y bu ein tadiu, ac ymladd heb orphwys hyd oni chaffom y fuddugoliaetli-buddugoliaith, lwyr a hollol. Pwy bynag fydd fyw i weled diwed I haner cant eto, bydd cyfnew. idiadau mawrion wedi cymeryd lie, gym- aint, V inae'n ddiameu genym, os nsd mwy, nag a gymeroedd le yn yr haner can mlynedd rliweddaf. Gobeithio y bydd Y mneillduwyr yr oes hono yn deilwng o'u tadau. Derbyn telegram ddydd Iau yn fy ngwahodd i fod yn llygad dyat o oscdiadi lawr gareg sylfaen capel coffadwriaeth yr Undodiaid yn New Inn, Rbyd Owen. Yr oedd y gwahoddiad yn rhy dda i'w wrthod, ac yr oedd rhywbeth yn ein taro ni yn syn, fod careg sylfaen y capel yn cael ei gosod i lawr yr un wythnos ac y cynhaliwyd y Jubili y soniasom am dani uchod. Y mae yn ddiameu genym fod banes capel New Inn yn hysbys i'ch darllenwyr oll-y modd trowyd y gweinidog a'r gynulleidfa allan o'r hen capel, ac y gwarafunwyd iddynt hyd yn nod y fynwent, y man lie y gorph- wys gweddillion eu hanwyliaid. Y mae'n syn meddwl am weithred fet yna wedi cael ei cbyflawni yn ngoleuni y bedwaredd ganrif ar bymtheg, ond eto dyna'r ffaith. Fe deimlodd Cymry a Lloegr, a chyfranwyd canoedd o bunau er galluogi y cyfeillnn i adeiladu iddynt eu hunan demi newydd, a dyddGwener yr 2lain o Fehefin, 1878 y gosodwyd i lawr y gareg sylfaen. Yr oedd y dydd yn niwliog a gwlyb. Cyr- haeddasom y He yn ddiogel. Yr oedd yn hawdd gwybod fod yno rywbeth pwysig i gymeryd lie—dylifni'r bobl yno wrib y c tn- ordd er y gwlybaniaet.h. Dcchrt uwyd y cwrdd gan Mr. Davies, Alityplaca, trwy ddarllen a gweddio. Yna a-d trwy'r sere- moni o oaod y gareg gan Mrs. Jont-s, Gelli- faren. b^nedniges ac sydd wedi bod y* garrdig iawn i'r achos. Tert nwyd trwy weddi gan Mr. Evans, M .esyim illioti. Yna symudwjd yeHydig odd wrtli yradril- ad i fin yr oedd stage gyfl' uc; wedi ei chodi er cynal cvlarfod cyhocd<lu^ ar yr achlysur. Nid amcan gwr yr awyren yw rhoddi cronicliad o hanes y cwrdd: diainru y gwna eraill hyny; ond yr oedd yn Ua wen genyf weird yno gwidd mor llewyrchu'S, a fiarad mor gfyf o blaid rhyddid, a chyd- raddoldeb crHyd'M, Fe erys (tylanwad y cwrdd yn hit, ac ni a obeittiiwn er da- ioni. Y mae'r Par<h. Mr. ThoinaH yn hatddu parch (!-in ddyblyg am (i Avroideo i sefyll i fvny dros ryddid. Rhoddcd y nef- oedd iddo oes hir. Yr oedd y tywydd yn rhy wlyb a'r nlwl yn rhy dew I ddychwelyd yn yr awyrrn. Nid y'm yn hotfi niwl, Syr, awyr glir i ni. Ond cawsom ein hebrwng, ni a'm hawyren i g.dfiniuu ceifyi tan gan y caredig a'r siriol Mr. a Mrs. Lewis, Pont- wrhy stores. Cyfeillion calon ydynt hwy, ac nid bob dydd yr eir i dy y ceir y filth siriotdeb a geir gdnddynthwy. Bendithy nefoedd fyddo arnynt hwy a'u rhai bach. Y dydd o'r blaen gwelais best-mam Rhydycrisiaid yn crymu tan ei faich, ac erbyn holi y rheswm, deallais mai'r enwog gytaill o Abercvimboy oedd wedi anfon despatch cadarnhaol at eglwysi Rliydyceis- iaid a Gibeon; ac yr wyf yn deall y bwr- iada ddechreu ar ei weinidogaeth yno y Sul cyntaf o Awst. Llwyddiant muwr iddo. Y mae'n bregethwr rhagorol,