Y Celt

DB. KENNEDY A'R UNDEB CTNULLEID- FAOL. At Ohjgydd y Nonconftnnist." SIR,— Mewn llvtbyr yn eich pajyr yr wythnos ddiweddaf, "Mai 22, y mae D-. Kennedy yn cglurn setyllfa Annibyniaetb <rwy gyfeiriad it eglwys Brotestanaidd Ffrainc. Fel yr wyf fi yn deaii ei yrnresymiacl, y inae yi gofidio fod yn yr Untle-b Cynulleidfaol stad o b<thau telyg i gyflwr yr eglwys ho no. Y mae yr Iglwys Ffrenpg yn ddifywyd mown rhan, o herwydd cysylltiad govfodol elffuau ag ydvnt yj naturiol wrtbbleid- iol, anvby nodadwy, anghyiryw o'r gwraidd, Yr wyf fi yn deall Dr. Kennedy fel yn haeru na dLlyl.i. unibvniaeih oddtfy fath gyfimiad marw- oi o fwt "1 thH'-fyunu. Y mae Dr. Kennedy yn vr: w n..1'" Pi' wurti Eglw.vs Wirfoddol ag un- • I'li buwlio ar unwaith ar fod y J,. ;J>x a'r rationalistic) yn ym- 5r, Kennedy yn dweyd yn ;«••( •y.rif Anmbmiaeth fel ewrlwys um,r;,J; ii ':d:hd::I' mtii byny yw ei olyjriadi y tOA& ei ogiurb&d yi pVdu. Dracliefu, niti fyth y d.\Weri Dr Kenneiy fod yr Undeb Cynulleidfaol yn eglwys. neu to; foct yn ogyfled ag Annilivniaeth; ond y mae yr iouiadau byn. mewn gwirionedd, yn gynwysedig yn ti ymresymiad; ltC, fel yr wyf yu heiddio dveyd, Y maent yn ddifrifol o garnar- weiniol. Y mae yr eglurbad oddiwrth Eglwya HroteslanaiJd Ffrainc, nen unrhyw eplwys uuigol arali, yn bollol angbymwysiadwy; oddieithr eich bod wrth Annibyniaetb yn meddwl yr Undeb CynulIeidfuol, ac wrth yr undeb Cynulleidfaol yn meddwl eglwys. Nid yw yr Undeb Cynulleidllaol ond er ddoe, ac yfory fe fydd wedi xriyned. Pan y mae yn awr wedi rhoi ffordd i demtasiwn i gyruend arno ei bun swyddngaethau (functions) *_<|u ve. y mae wedi agor drws newydd ar diriog- & tit-fa -ydd yi) wiychiog o beryglon. Ond bydd- »-d /> lui'i-nUddiad H gyflawno yn gyflym neu: yn M" 1 vni a- allwt) vnigysuro i deirnlo yn eithaf h ii- v InÚia Annibyniaetb a'n beglwysi An- v e>! yd ag y bo dynion, y rbai a gymerant ie. i Ciifct yn arweinydd iddynt. Wrtt yesw; f(- ttll uurltyw un ddadleufod y K .fly y nine Dr. Keulledyyu gymeryd yniawn; ond yr wyf fl yu meddwl y dylid dadleu byny, lie nid t'i dstwel-iiymeiyd yn ganiataol. Os yw "Ein benwad," "Annibyniaetb," a'r Undeb C/null- eidbol," yu dermau cyfystyr; ac os cymbwysir piiodoledcbai eglwys at y Befydliad a euwir felly, yr wyf yu oLd yr uchoair llawer o angbyfleusdra a dyryswcb yn yr ymchwiliadau duwin-eglwys- yddof (thrrlogico-ecclesiastical) byny ag ydynt yn «wr wedi en cyrbwyn gan bviyllgo1- yr Undeb. Yr wyf yn h.\d- ru y hydd yn ein plitb nifer nid byi iban vu barod i ddadleu y gall eglwysi a pher- son)tti unigo' fod yn Annibynwyr Cynulleidfaol trwyadl, liyd yn nod er iddynt nacau pertbyn i'r Undeb Cynulleidfaol, a gwrthod dal en bnnain yn gyfrifol i'w bwyllgor. Yr wyf yn hyderu hefyd pan ddarfo sydyu ddyebryn celfydd-symbyledig {artificially sthnu aled panic), y ceniydd nifer cynyddol o Irodyr mai cyfeiliornud yw gwaith yr Undeb yn trosglwyddo o'r eglwysi iddo eihun ijfal atbrnwiarth efengylaidd. Yn duidwyil byth, yr eiddocb, THOMAS GREEN. Ashton-under-Lyne, Mai 26, _-4 DE. KENNEDY A'R PAIiCH. T. GREEN, M.A., AR YR UNDEB CYNULLEIDFAOL. At Olygijdd y "Nonconformist SYR,- Yr oedd fy llytbyr yn eich papyr am Mai 22ain yn gyfyngedig i eglurhad o'r byn a ddywedaia yn Diadl ddiweddar yr Undeb Cynulleidfaol ar bwynt a dsodid allan yn anmherffaith yn eicb adroddiad cbwi; Ar hyn y maey Parch, T. Green yn codi dadl sydd mewn gwirionedd yn goblygu holl gwestiwn gweitbrediad yr Undeb-dadl a allai godi ar un- yhyvr un o'r areithiau a drkddodwyd o blaid y gweithrediad hwnw, neu ar unrhyw un o'r ymres- ymiadau cynwysedig yn yr areitbiau, yn gystalag ar yr ychydig eiriau o'ro heiddo i y disgyna. arnynt i'w beirniadu. Nis gwn pa fodd i wneud i lythyr, mewn Than, oblegid fy mod yn easglu oddiwrth eich sylw caredig chwi o' m pamph!ed, p tai wythnosau yn ol, nad yw eich colofnau yn agored at driniaeth^y £ fr«dinol o'r hqU. gwestiwn ag ?ydd 'Kredi cyBroi yr boll gotC Cynnlleidfaot; BC mewn rban oblegid, hyd yn nod pe byddent, nad wyf yn barod i ymosod ar waith mor hel- aetb ac mor numhenodol, a gwaith a fyddaiyn ■ gofyn am ailddweyd llawer o'r byn wyf wedi ddweyd. Yn ngbylch y pwynt ag y mae Mr. Green wedi ddethol i sylwi arno, yr wyf yn cyffesu fy mod yn ei tbeimlo yn anhawdd i gael allan rym aic arweddiad ei sylwadau ar y penderfyniadau ? fabwysiadwyd gan gyfarfod yr Undeb. Nid yw Mr. Green yn amheu cywirdeb fy ngosodiad yn Tighylob sefyl 1 fa weitbredol Eglwys Brotestanaicjd Ffrainc; ac nid wyf yn deall ei fod yn amheu fy mam yn ngbylch yr anmhosiblrwydd i ddau beth mor wrtbwynebol ac anghymodadwy ag i'r Ffrancod orthodox a'r rhai rationalistic gydfod â'u gilydd mewn cymundeb cariadus mewn unrhyw Eglwys Wirfoddol. Ond (a) Nid yw yr Undeb Cvuulleidfaol yn eglwys. (b) Nid yw yr Undeb Cynulleidfaol yn ogyfled ag Annibyniaeth. Addef- er hyny Beth wedi hyny ? A all dau beth mor anghymodadwy ag orthodoxy a rationalism gydfod mown cyrnundeb cariadus yn yr Undeb Cynulleid- faol oblegid nad yw yn eglwys 1 Ac ai ni all yr Undeb Cynulleidfaol, am nad yw yn eglwys, ddweyd mewn penderfyniad fod y ruth" gymun- deb" yu aughysou a gwir seiliau ei f'odolaeth ? Ai eghvys yw yr unig gymdeithas sydd a bawl i benderfynu iddi ei hun delerau aelodaeth, a dat- g-m barn ar yr byn syddangbyson a hwynt? Nill yw yr Undeb Cynulleidfaol yn "cymeryd arno ei hnn swyddogaethau fglwys." Ni't'yw ,wcdi g\fiiend dim ond arfer. bawliau pob cymanfa (association) wirfoddol. Gall fod rhiiiheb wybod beth mewn gwirionedd yw yr Undeb Cynulleidfaol; ond y mae ei-gyftm- soddiad a gyhoeddir yn yr Year Book" bob blwvddyn yn rhoi liysbysrwydd. -,CitifT yr Untlpb fod yn gynwysedig o uelodnu cynryeliiolus, aelod- au anrbydeddus, a cbymdeitbion (associates)" Cenhadau apwyntiedig gan eglwysi Cyniilleidfuol yw yr aelodau cynrychiolus. Gweinidogion neill- duedig (retired) yn eael eu hethol gan y cyfarfod (assembly) trwy bleidlais agored yw yr aelodau anrbydeddus a'r cyindeithion ydynt weinidogion ae aelodau eglwysi Cynulleidfaol, y rbai nad yd- ynt genhadau upwyntiedig, ond a ddeuant yn aelodau personol trwy dal arianol. Y mae rbagor- freintiau y dosbarth olaf hwn yn gylyngedig. ac, yn eglur, y dosbarth blaenaf yw yr un pwysicaf. Tebygol fod ychydig o eglwysi Gytrull^idfaoV yn Lloegr, y rhai na chynrychiolir, uac yii tmion- gyrchol gan y dosbarth blaenaf, nac yn annnion- gyrcbol gan yr olaf. Yn mhlith "dybenioh yr Uudeb, y cyntaf a enwir yw hyn, Cynal a lledaenu Crefydd Efengaidd, yn arbenigol mewn cysylltiad ag eglwysi o'r drefn Gynulieidt'aol." Ac Did yw yr byn a wnaeth cyfarfod yr Undeb na mwy na llai na datgan eu bod yn cyfrif "CrfÍyùd Efengylaidd," er mwyn cynal a lledaenu yr byn y mae yn bodoli, yn .1 amod hanfodol Cymundeb crefyddol mewn eglwysi Cynulleidfaol." Dyma y weithred ofnadwy, yr bon y dywedir wrthym ei bod "wedi agor drws newydd ar diriogaeth ag sydd yn wrychiog o beryglon," mewn gair, y cam cyntaf tuag at '• bnnanladdiad cyflym neu araf, i'r hwn y mae yr Undeb yn cael ei "demtio." Y mae Mr. Green yn siarad am "synddychryn celfydd-symbyledig" (artificiallystimulatedyanic ond pwy neu pa beth sydd wedi ei symbylu yu gelfydd. ni fedraf fi ddyfalu. Yn sicr, nid fy mhamphled i, yr hwn; feddyliwyf fl., a wnaeth rywbeth i liniaru ofn a synddychryn, ac i ad- sefydlu brodyr yn nghylch gwir gymeriad Cynull- eidfaoliaeth, a'r seiliau ar ba rai y mae ganddi bawliymwahanuoddiwrth weinidogaetbau ratinji- alistic heb gam nac fi phersouau nac ag eglwyai. Yr eiddoch yn wir, Mai 30, 1878. JOHN KENNEDY. AT Y BRAWD 0 BONTYSTYLLOD. ANWYL RHODWY,—Canys lelly y'th elwid pynt. Pa aethit yn fanwl drwy restr y tanysgrifiadftu at y Ganhadauth Gartrefol, gwelgech fod y cyfanswm yn fwy o 5/- na'r symiitu yn y rhefttr, felly rhuid i mi wrth ailysgrifenu y rlioatr ttdael enw Llandegla allau, neu yr argraffydd wrth gyaodi. Ceweh nisi cyfanswm y tanysgrifiadau aydd i lawr yw £27 lis. tie., ond yn Ile,hyny rhoddais gy/answm o Be., yr hyn a wneir i fyny yn union gan 5/- Llnndegle. Dyna hynyna yn square onite ? Awp yn neaaf at y 2/6.4 gafwydyn nhy yr unig bregethwr eynortlxWyol yn Iat. Atolwg, pais.'m na chorlech chwi yehwaneg o'r eyfryw yn y, wlad yna, a pham na ehaihvattech yr un hwnw wedi ei godi. Yr wyf yn ofni mai gwlad yw tton- yna syd^ yn difs, ei phregethwyr cynorthwyol. Ie, y 2/6 ut gapel Seisnig Mostyn. Mae'n debyg na ddarfu chwi sylwi yn ddigon manwl yr amser hwtjw. Yr wyf yn ei dori nllun o'r rhestr i'w anfon i'r gwyddfa fel y gallo y Gpl. neu yr argraffydd ddwyn ei dystiolaeth, a gellwch chwithiiu gael "ei weled os dygwydd i ehwi alwrhyw dro yii swyddfa y CKLT, Ehodwy, cofiwch, ao 1;lid T. D. Joneg sydd yn y rhestr. Beth nesaf ? 08 oes rhyw gongl o'r byd eisieu ei osod ya ei le, dewch i ni gael myned ati felgwyrglew. Yr eiddoeh yn bur, 0. Y. 0 brinder lie yr ydyeh wedi eich eymio i fyny fel hyno-Nuttgl, Bhodwy, a Parriaon, 7/. Mae^ ddan frawd y cynylltir eich enw a hwynt wedi myned oddiwrth eu gwaith at eu g wobr, a niuau ill dau wedi ein gadael. [Bydil crosHaw i Rhodwy alw yn y Bwyddfa i weled ei enw j'li argraffodig fel y dywed Pan.—GoL.] NAW DIWRNOD YN LLYNDIN. At Gouddwrs y "Celt" yn y Bala. FYNDDIGIONS, Ar ol dwad yma fi gollais y CELT Cymrag am nat o'dd yma run dysbarthwr. Fe ath y ngbyfill a fi at y dosbarthwrs newspapra, ont wydda nbw ddim am y CELT clwso chi shwd both yriod ? Out dranoeth fe nycws i at fachan bach o Gymro sudd yn Athrofa yBala, a fe halws hwnw'n gwm- ws am an udd'i fam, hen Gymraes o'r iawn rhyw o shir Dryl'aldwn yna, a thrw hynu, fe geso weled y CELT dwetha, welwch i. Cofiwch, nawr, am hala'r CR-,LT ylha o hun allan, wel y gallonhw weled ym llitbia tlentog i byd siwr. Wel, ys gwetws y pregethws mawron, cymaint ahulia ar y pen cynta. Ni smudwn yn inlan at yr ail ben, sef Gwrdd Sasnag Cymrag y Cenhadon Trefol sydd yma—Yscwyier Osbon Morgan, yr Aulod Seneddol o'r North yna yn Llwudd; ont wn i ddim otu o 'n Gymro no bidio, canus beth, yn iaith fain plant Alsi y gwetws o'r cwbwl. Wrth gwrs, diartiu own i yn y are, felly wetas i ddim. Un tri o'r cenadonyn ceisio'n perswatio ni y galsa nhw areithio, ond a gwetud y gwir llllwr, lied af- rosgo a diilas n nbw ond am fechcin y Bala yna, Oh, stopwch, beth yw'u henwa nhw. nawr? Q, ia, Tomos Tomos o Dreherbat, Cwmrbondda, a'r llauc-bregethwrenwog yna, "William If an,- Llyn- diJi." Wel, tan got nawr, fe wetws y erotnn yn llygad 'i Ie, er nat yw ond deuhaw ud, ujeddai ei fftm. n pbwy wyr yn weil na hi ? Wel, fe wetwa .y gwr bach fod trefan cymdeithas yeenbadon trei'ol efallai fel peiriant ddifai ddigon, ond os nat oes yndo'r peth a'i gwna yn hunan syniudol, gwath na diwerth ydyw: os nat yw Ysbrqd yr Arglwydd, a'r eneiniad oddiwrth y Santaidd H wnW yn gweitbio yn a ehida'ch ymdrechion cbitha, gwath na diwerth yw'ch gwaith. Yn wir fi geso waitli peidio gweiddi mas, ar godd y lie, "O'n gora, machan i." Oh, ia'n >w,ir, ie fu'r enwog Abel Sumner yn areithio yno befyd. Yr odd yno gantorion Iled dda hefyd, sef Dafudd Jones, ceidwad y coffor mwstjvr yn Bethel; Marget Jones. Mari Roberts, Lisa Tomos, Dafudd mab Lewis sTomos^ Cwmerfin, Ceredigion a merch- yr Aelod Seneddol o Yilys Mon, wyrea Henri liees o Lerpwl, chi wyddoch. Bu Neli Jones, crotan fach iawn, yn wbara tana'r coffor hir," yuo'n wych anghomon a bu cor Bethel, Ware Street, Kingsland, yn datganu yno hefyd. Bore dudd Mercher, euthum gida nghyfill u D. Cwrdd Myfctur Brec, yn Islington, u weled priotas y Parch. T. C. Jones, â Muss Dafus: ond er fod Mystur Brec fel archoffeiriad yno, yr odd yn rhaid uddo wrth gynorthw'r Cymri enwog Hwfa Mon, T. Tomas, a William Ifan-oln gora becbgin y Bala o hud. Yr odd brawd Ifans, Cynarfon," yn y Gell anwes (Vestry room) yno hefyd, tysa galw'n bod am gyfieithiwr; ond fe lwyddwd u glymu y par heb 'i help o, trwy fod scoleigion y Bala yno, welwchi. Ar ol cwpJa 'r prioti 'ma, fe ath Tomos Tomos a William Ifan ta'r Exbishon yn "Tyxus" (Paris), a nhw ddawson fynu gwelad gwlad y'n brotur yn Llydaw, ne Armorica cin dwad yn ol. Da whara, meehgin i. Nos Fercher, 'rodd Gwilym Hiraethog yn Nhy Cwrdd Newman Hall, yn Lambeth, yn pregethu Cymrag. welwchi. Nos lau, n etho u Ebenezer,.T. Cwrdd yr Hwfa Mon, welwchi, yn Bartlett Passage, u ddechre cwrdd blynyddol y Sulgwyn. Wel, fe ddechruwd yr odfa gan lane ifano ifanc o Polgelle, a fe breg. ethws Glyewr y Ty ivy sudd a,'rGY'fnra",a, D. Rob. erts, Recsam, yn rhagorol iawn. Nos Wener, fi etho u'r T. Cwrdd Cymrag perta yn Llyndin, medda nhw, yn Southwark Bridge Road, Boro. Fe areithws "Hosan Dyfed, medda nbw, o flaen pregeth Gwilym Hiraethog, a phrec- ath iawn, yn llawn o Grist o ddechre u ddiwedd, nes own i bron a gweiddi "Gogoniant" mhlith cyffyla mudion Llyndin: ont o drugaredd, fi geso fodd u dewi y tro yna. Dudd Satwrn, fi etho, wrth wadd, u ginio at fynddigions o Facbynlleth, yn Stratford, a gorfu- wyd fi aros u de felly fi gollas y Gyfeillach yu Ebenezer, a fellu wn i ddim o'r banes. Bora Sul, rhaid odd myned trw Samaria ar daith genhadol, gita nghyfill. Bora Hun y Sulgwyn, cychwyn tua Boro yto, hen Zoar Cymri'r Brifddinas, medda nghynU, o amser y merthur Sion ap Harri o Frychinog, yn amser Bess. Hwnw oedd eseob y Cymri a'r Sauson Anghydffurfiol yno cin iddo, gael 'i grogi yn y flwyddyn 1593. Wel, lyd, dyma un eglwya Gyiareig wedu goroiBi pob ewthrwl gwladol « tibrefyddol, os gwir stolri togbyfill, t