GWEITHWYR LE'RPWL A EIIYFEL. Akfo>'wyd oylflilyHv.'rau at gynrvchiol- oJ. wvr y gwut-hwyr i gy far fod mown cvnad- leud yn Conceit Hal, ar no a W ener, v 3\ dd i gymerwl i vstyriaeth v mater pwvsii! uchod. pryd v darllemvyd y Uythyr ca ivnoi oddiwrfh Mr. Gladstone. Pywed fod yn dda ganddo fod v fath gyfaribd i gaei ei ^ynal yn Le'rpwl, v lie o i- hoH d'etydd mawrion sydd wedi gwnend Jlpiat gvda golwg ar y ewesti wn hwn. Yn unol a'cb cais, meddai, yr wyf g)da pharodruydd vn an fOIl i chwi air o gvdyindnnihid. Mae setyiiia potbau vn Cora (tltr¡iol. Cymi raf vr ohvg oreu ar y mater. Nï doywedaf fod y Llywodraeth yn beiaderfym>l o f> ned i rvfel, ohjegicl haeiaut Ilad yoynt. Ueir ganddvnt rai areithian heddychol, ond y niae uaw o bob deg o honynt yn arvvain yn utiiorigyrciiol i ryfel, ac wedi achosi i holl Ewrop gredu eu b«>d yn oenderfvno] i ryfel.. Os dyog- elir heddweh, ni tydd y dhdrh lleiaf yn ddy ledus i'n Llywodraeth am hyny. Cedwir heddweh, nid trwy eu trefnjant hwy, ond er eu gwaethaf. Os nad ynt yn golygu rhyfel, ueth maent yn olygu ? Pabam Y lUae diwydrwydd wedi ei bar- lysu, cyialaf umr Honvdd, trethoedd wedi cynyduu, a chynydd buan eto yn sicr, Ewrup a'n gwlad em bun murgyflVous yn dysgwvl am y gwaethaf? Paham yr ydyrn yn eynyddu mewn llygredd drwy ofyn o ddydd i ddydd, Pwy sydd dros ryfel a pbwy sydd yn ei erbyn, fel pe b'ai myned i ryfel yn annibynol ar yr achos yn beth y mae genym hawl i ddewis, a dweyd ie neu nage, yn union fel y dywed- wn "hectds o), Y r ateb yw, 0 herwydd y myn ein Llywodraeth adael y llwybr dyogel, a'n harwain hyd ymylon. Sicrhant ni nad ydynt yn bwriadu ein lluchio i lawr, tra, ar yr un pryd, yr ar- weiniaut ni yn nes, nes i'r ymylon. Yr wyf yn gobeithio na chawn ryfel, ond gobeithiaf hyny er gwaethaf ymddygiad ein Llywodraeth, yr hyn sydd yn gor- bwyso yn ddirfavvr eu gwag broffes o heddsveb. Yr wyt'.yn gobeithio am nad oes genym achos i fyned i ryfeJ-am nad oes genym bleidwyr—am ei bud yn an- hawdd gweled pa fodd y gallwn daro ergvd efTeithiol ar y gelyu—am fori llvwodraet-h a pbobl RWRSla yu dvoddef yn bresenol, a-f. nad oes yn eu plith v graddau o ffoiiucb a theimlad drwg agsydd yu 11) wodraethll, Did, mae ) n wir, y rhan luosocaf o'ti cenedl. ond eto, rhan bwysig; ac yn ddi- weddaf, am f..d ein Llywodraeth yn gwel- ed nad y'm yn unol, ond yn rhanedig, fel teyrnas. Ond erbyn oil, nis gall y gubaith fod ond yn ansicr, tra y myn ein Llywodraeth rodio gyda'i ftaglen o gylch yr yntort'a pylor. Mae yn rhywyr i chwi dd'huno ati, tel y gwnaeth y wiad ddwy- waitb o'r blaen i rwysstro y Llywodraeth megys y gwnaeth vn ngwyneb atebiad v Llywodraeth yn 187G o barthed i'r ci-eu- londerau yn Bulgaria, ac oddeutu pedwar mis yn ol, pan y gorfuwyd v Llywodraeth i weitbredu modd y gallai Arglwyddi Carnarvon a Derby gydweifhio a hwy, hyd ues y gwelwyd fod ton a rhif y cynrycliiolwyr Seneddol y fath a'i gwnai yu ddyogel i gael gwared o'r ddan. Yr hyn wyf yn olygu ydych yn fwriadu wneud yw, (I), Protestio yn erbyn rhyfel. (2), Argymhell i roddi heibio rhyw goeg resymau yn erbyn i G-yaadledd gyfarfod. Yr wyf yn gnlw y rhesymau a roddir gyda ei in enw Eiurop yn goeg, ond nid yw, ac ni wna Ewrop uno a ni yn hyn. Yr hyn sydd i ni i'w wr.end yw cadw gwyliadwr- iaeth eiddigus dros ryddid yn y Dwyran?, a gwylio symudiadau Rwssia ac Awstrit, a'u gwrthwyiiebu pan f'QDt allan o Ie. Ni5* gall nn gnlln yn Ewrop wneud hyn. Y n3 a yn mlaen i ddangos nas gallwn ni sydd wecli gwrt-hod dweyd gair effeithiol dros ryddid, ac Wtdi YlIlfuclJluui ar ysgrif- enu liu o wrihdvstion, IIHd vdynt erbyn hyn yn werth y papyr yr ysgrifenwyd Z7, hwy arnynt. Mae ymddygiad ein Llyw- odraeth yn arwain yn uniongyrchol i adnewyduiad cytundeb cydrbwng y tair ytrberodraeth. set Germani, Rwssia, ac Awstria; ac hwyraeh mai y peth cyntal welir fydd Awstria mewu meddiant o Bosnia a Herzegovina. Pan yu gofyn am resymau dros ei ymddygiad, ni cheir ond atebion gwag ac amwys. Morgyinewid- iol ydynt! Yn awr, amddiffyn a dyogelu yr "ymherodraeth Dyrcaidd," yna "dyog- elu buduianau Prydeinig," ond yn awr y cri yw "arndditfYIl cytundebau," tra ni ein hunain vn eu tori drwy anfon ein llynges i GlIlfor Marmora yn amser hedd- wch Pe y dywedunt yn bendant beth y maent am wneud, yna byddai yn bawdd gwybod pa t'odd i ymddwyn atynt. Fy nghyngor, meddai, yw i chwi ei siarad allan, a hyny yn fuan, os ydych am am> ddilfyn eich enw da a'cb gwlad. Mae ein sefyllfa dynthorol, meddai, yn bwysig. Cyfnod rhyfel gododd brisoedd ein bara a'u cig, &c. Edrychwch allan am ragof o drethoedd. Diangasoch chwi, y gweith- wyr, y tro yma yn o rad ond daw arnoch chwithau. Daeth y Llywodraeth uchel a balch hon i mewn gyda'r broffes o dalu dyled y Groron, ond yn hytrach na hyna, dewisa adael i'n holafiaid diniwed swm chwanegol i'w dalu. Am danaf fy hun, yr wyf yn benderfynol i wrthwynebu hyd y dhvedd ymddygiad frol ac annynol ein Llywodraeth. J. M. P.
CYFARFODYDD MIS MAI. YMATELIAIS rhag vsgrifenu fy llith yn gynt gan fttddwl rlioddi adolvgiad cyffredinnl ar y cyfarfoiiydii a gyuelir ,yn v dref hon yn mis Mai. Mae v ''cHriafiha-n gwynion" a welir hyd yr heolydd, a'r gwynebau mor annbebyg i wynpbau "Londoners" yn dweyd fod rhyw- beth yn b'»d.' Oynaliwyd llaaws o gyfarfod- ydd, ond y mat-at "wed{ ea cyfrif gyda'r pethau a fu" erbyn hyn. Y mae mis Mai drosodd-mis yr wyl yn Jerusalem, a hyder- wn fod benlfith y lief ai- y gWc1.ith a. wnaed. Cynaliwyd c\fa.ifod }I' I ndeb Cynufleid- faol, pryd y penderfynwyd y pwnc o "Gym- undeb Urdyddul," ac yu ruba uu yr aeth ein cydwladwyr pnwng D. Ppe, Abettawe, a Herbei a'r lie "by storm." Nid oeddym wedi nael y fraint o glywed Herber ertoed yn siarad yn iaith y Saeson, ond clywsom ei fod i siarad yn ngyfarfod y GYMDEITHAS EFENGYLAIDD GYFANDllWL, ag ymaith a. ni i gapel Dr. Allon, Islington, lie y cynaliwyd y cyfarfod. Cymerwyd y eadair gan John Guntiffe, Esq. Agorwyd y eyfarfod drwy g.inn erayn, a gweddiwj-l gan Dr. Allon. Y cadei ydd a ddyvvedodd :— Fod ago: iadau i yr efeu^yl yn codi ar bob llaw, a bod Firainc Babyddol, o fewn y blynyddoedd diineddaf, wedi rhoddi p"b rhyddid i'r ihai oeduynt yn Je,is i gydym- gynull i addofi Duw yn ,,1 eu cydwybod. Yna galwodd ar yr ysgrifenycid, y Parch. R. S. Ash ton, i ddarllen yr adroddiad. Caf- wyd adroddiad calonr-gnl i'1wn am lwyddiant y Gymdeiihas i iedaemi yr Ysgrythyrau, ond bod y swm a dderbyniwyd yn annigonol i gyfarfod a'r treuliau. Yr <?^d d y derbyniadau + yn cyibaedd y swm o £ 3.3%4, a'r t euliau yn £:3,764, ieily gwt::lir fo £ 379 yn ddyledus i'r T y6f.'iydvi. (Jynygiod 1 y Parch. Mr. Hershell, Fod yr adn.dd ad yi: u>el ei ddeib^n, ei a gratia, a'i gvhoedoi yn ol penderfyniad y Pwylluor. E li.vyd y .cyuvgiad gan y Parch. JJerber Evan-, Cite narlon, yr hwn a ddywedai:— "Yn y -11 wyddyn 1874, dae h fy nghyfaill Mr. Asht n i'r Umltb Cynulleidfa"! a jjyn=diwyd yn Mertbyr y pry,l liyuy, a daiilenodd bapyr ar sefyIda i'ot-sul y i^ljaaAiaid, a gofynodd, ai ni alleni ni gymeryd mewn llaw a gwueud Cfnh;)d:!et)i i L'yd.-iw, am fod y bubl, os nad yn G\ miy, yn (jdtiaid? Dywedodd fod t>i iniad y gon iau yu y i lydawaeg yn proti tu hod yn ha mi o iia,ith y Oynny—y iaith ai-- dderchocaf yn ein hyd ni (chwertbin). Gallaf ddwt-yd Jlynyn h.\ f," meddai, am nad ots nt b yma a ddysga'i iaith mor diwyadl fel ag i ddwej d yn fy erbyn (chweithin rnawr), oud y pwnc oedd, p'le ceid dynioll i'r g" aith 1 Mewu ychydigo fisoedti, cyuygiodd dau ddyn ieu.iuc — Mr. T. Thomas o Golt-g y Bala, a. Mr. Da vies, o Goleg Springhill, eu gwasan- aelh. Y mae y dyniou hyn yn ddynion o nerth, ac yr wyf yn cwbl credn, os anfonir hwviit allan, y bydd,tl,t yn an:ljydedd i'n civfydd a'n Pioiesr.aniaeth. (Cymeradwyaeth) Nid ydym am iddynt fyned i ymryson ag yinddadleu â Puabyddiaeth—nid ydym yn cre/iu yn hyny—yr ydych wedi dysgn fforclcl fwyihagorol. (Cym.) Yr ydym wedi dysgu yn Nghyinru mat y ffordd oreu yw, nid i erlid cyfeilioruad, ond i bregethu'r gwirion- edc. (Clywuh). Y inae'r adi-oddiad yn dweyd fod y Pabyddion yn myn'd a phethau yn mlaen fel y ruynant. Y maent hwy yn defnyd.tio eu cyrn. Y mae hyn yn fy adgoffa am lien weinidog Cymreig a ddywedodd wrthyf y dydd c'r blaen, ei fod wedi eyfarfod a ffarmwr w th deithio Dyffiyn Clwyd, yr hwn oedd birchen ar ddefaid yn y dyffryn ac yn y mynydd. Gofynodd y gweiuidug i'r ffarmwr, iieth yw'r gwahaniaeth rhwng defaid y dyffryn a defaid y mynydd] 0, ebe'r ffarmwr, Ar y defaid sy'n pori yn y dyffryn y mae'r cig goreu, tra ar y defaid sy'n pori "yu y mynydd y mae'r cyrn goreu. (Chwerthin.) 'Nawr yr ydwyf yn teimlo pan y mae dynion yn barod i ddefnyddio eu cyrn, eu bod yu byw ar dir sal. (Chwerthin mawr). Yr ydym ni yn Nghymra wedi cael y fuddug- oliaeth ar Babyddiaeth drwy bregethu'r efengvl a darllen y Beibl. Y mae yn berffaith deg os ydyni ni yn Nghyinru yn cael hyd i'r dyni"ii, i chwi yael hyd irftoidd o'u hanf'iu hwyiit nlh'ii. A. dd\w> wi it- withyi t nas gaiiwn eu Lanfou Ulti nad oes genyrn mian ? BAd ai hyny yn warlh i ni, a thrwy hyny gwn-ieui ga.Li a'r dyni"n ieuaiuc. Y mae Cyf- unJtb sir Ditfaldwyn yn foddlawu gwiund casiiliad, os g«uea' Lyny gan yr holl gyfuu- dehlU, Y mae un neu ddan o foneddigion wedi a11 daw £ ,') am dair bl. nedd at yr achos, ac f. lly os gall vn ga. 1 ycbyd g dauyss/i ifiaiiau, gwnawn rxwbeth gudi y dyn on truenus yn Llydaw, ,t'U gwaiedu o iau Pahvddiaeth, It- gwnni.. dyuiun o honynt." (Uchel gymerad- wyaetli). G^iwyd yn nesaf ar y Parch. G. P. Da vies, Berlin, yr hwn a ddesgritiodd yn helaeth wyflwr anfy^ol Germaui. Hhüddwyd y cyn- nygiad i'r eyfarfod, a phasiwvd ef yn unfydol. (yn\ aiodd Dr. Frnser fod etholiad y swyddoi/i' n a', pwyl'gorau am y tlwvddva ddyf"d'>l j gi-l ei w,'end. Viii, yd tf gan Dr. i iScii, o Paris, yr hwn mewn araeth hyawdl a ddy",edai Pe na buasai y GYllJ- deithas Gyfaudirol mewu bod, n awr buasai'r amser i'w dech eu, o herwydd rhaid edrych ar arwyddion yr amsera'% y rhai yn Ffrainc sydd yn edrych j n fwy gobeithiol nag a fuont erioed o'r blaen. (¡nid oedd yn barotoad dirfawr i'rgAaith fpd miliynau o srofi'an o'r Ysgrythyiau wedi eu gwerthn yr Ffrainc, ac hefyd yn Geneva, ean y Feibl Gyy-ocleithas I Yr oedd Firainc wedi cael ei daroetwng drwy R^gluniaeth Duw, ac yr oedd yn awr yn deyrnas newvdd—nid yn newydd i'r efengyl, ond yr oedd yn rlecnren ctisio yr Ysgrythyr, ac nid oedd pfe yn fwy diolchgar i Dduw eiioad am ei fod yn Ffrancwr. nag ydoedd yn yy amotjr pre&enol. (Cymeradwyaeth). Yr
