Y Celt

Y GOLOFN DDIliWESTOL. (c .N y PAKCJI. D. S. DUTIES). riiyflETii heb benau nr 1 Cor. v. 9. 10: '-Mi it yvgrifeiutis uto.-li mewu llytliyr na »-Jivtl*»nt'y- myagech a-odiiie: wyr: ue nid'yn hollo] 7i god "in- e;yr y h.\tl II\\n lIèll år ¡'bYlldioll, 1It'1I Ù', cribddt i.'wyr, neu lilnnaddohv'vr, oh] gid fcil\ rliaid fyJdni i ckwi fwied all:in i'r byd." J Byddai, mi T,a Ly.J 'O!II yn y byd hwn, thtid i ni fyw yn iuY^g cymeii au tra unnymuiiol. "Mi :t y.grifeiiaat.»eli mewn liythyr i.a rhydyiugymy-gech n ifodin- wyr, ac nid yn /,oll"l XV i hai hyny, er butre I yw eu cymeriad. NM hob amat-r y ^ellir eu hadnabod, ac: y niuei.t t»an hynyyn gyinet iad- 1411 mwy petyylua. A hyd YU iii-I pan fydd- out yn hyshyi, > mae yo anhawdd ..It g chf) a chadw <Ir< w < d'iiwrthyii', yn triwedig me»u oysylltia au imsii c1 ol. Ac y ni*e yn add.f «-l!g ein hod VII i. :i > ll.wei a*n a i.iiybydd- ion ac It chv.bd' e.iAvyi-. l'.y .dai ymwrthod 111 llwyr (i'1' i.ymeiuduu hyu mev.n <?ya>111- iailau magnachol u or «J»iixiy »triol i n: »g a fy diUi i'r dr. f » a 1 ei gWHirlt.e, fel l'b vna. £ au Todlebeii a'i fyd«:in f.wr. Yr o. dl yr eglwya yn Coriitii yn gafod na«nchu eiJnn.ddol *yr hefyd. mae i in gwlad ni yn ill>dd oi.diwitli y bro'e gaeth h 6110, o'r llyll ll,,i-af O.I(IiNNY.1-1 y fl*illf ll(')Ilo o e*li,ii;t,itl(.11- ia«tb. V mac yn hhiItiv 'o I vr apo-t"i \n eu dyagu i cjiel d< lio :1 uhjn.e i..daii <lr«ij hyd y -ultel,t ac y u) te ))< h iln swm da yn dy?igu mai hyhy I ddyVel. Pali welir clyu cef- ydiiol (?) yn delio ;1'r oyn ei iadau IIY" jn hal'- hails ddigwyn a d.frav, g. I:ir p. u.i't-rfy..u fod fiawy.id am santeidiii viydd Y11 i-e) dro.s Ddu w .) n lie-I .cr, a'i i-ydw> bo I mewn cywair )!< yu<-rb\n prchod. Er mwyn eu (iy-, .e 'well y gorchyniynodd yr Ar- glwydd, "O henvyld paham. deuwch allan ttuCMilo) hwy.M ytu<!dd<j)wch,ac nach\ff- yrddwch it dim ac rui a'cL (b'ibyniaf chwi, ac a fyddaf yn Dad i chw, a chwith u a fyddwch yn fril,ion ac yn fe ched i mi, m.dd yr Arglwydd Jfolt liwg." A hawdd profi f-d g -gwy.id y dyn da i trui od« i*rth bech"d ;.¡, pliei liadtn i.iid uio.r liwyr :tg y o'r mynyd cyut.f y lieu-yrchod.l l'ariad Onw yn ei ualoii. Clnvilio am j<ymdeitlias huradi a jovlad wvll y m:w ..f.. Mladi hyd ei fedd. Ond y iiiae yr aposr.o' yn cyfaddef nan gallant floi oddiwilhyiit yn, luMol t-r nior ihbwg (I- ynt. Mae y pulwar pechod hyn -godiuVb, eybydd-d d,cribd<lei iaeth, ae f«U»!iaetli, yn trymvys 11010 lllzttll o hecholl ae a fl end id y dyhuwydictt danynt erioed ond »ddefa Paul ins gdhm tl"i o ltliw tiiynt yn hollol tra byddout yn y byd Invn. •' Hyd y ma" yuoch" yw m.'sor yr apo"tol oyda ph<,b petli JDaw amser iywl»d y bydd sei'yllfa cymdeith- a* ar y udaear yu bleidiul a me t' riniol i dduwioldeb. Dyn) yr amsifr y bydd Satan wedi ei nvymo fel na all > ddrygu ar yddaoar. Oud y mae ein protiatl yn ♦■In hargyhoeikli "Y fod yr hen benaeih du ynrh^lio oddiamgylch yu bresenol g.m ^ei.sio y neb a alio i'w lyncu. Ac y nine Y" rliaid i hl:mt y nefoedd yn awr fotio beunydd en bod i yrnladd :'t'1I hen feistr creulawn a'i had, In b '"dysgwyl ymwared Hwyr,i.ac ymddidoliad holl <1, na tliawelwch mawrtra bydd on t ar y dda«-ai, "oble.-id f.dty rhaid fyddai i chwi fyn.-d allan o'r byd." Ond y nne yn f>wy.so yn drwm iawn amynt am eu bwrw all.ill < 'v esdwys. Os nad tdlir eu gochel yn hollol yn y byd laWll, nid yw hyny yn ihes- im drns en eoddef yn yr t'glwp, (Gwel adn. 11, 12. 13). Nid am y ibai sydd yn yr eglwy* y bwriadcm yrigrifenu. onil am ein cymdeithas 1\'1' "rI,ai sydd oddvillunA'r hyn oedd yn fwyaf neillduol mewn gol«fir wrth ddechreu y «-it: ygl hov-, oedd ymholi pa mor llwyr y g.dl dirwewtwyr ymga Iw oddi- wrth dafarnau'r wlad. Defnyddiwn y gair tafarn yn yr y,.tYI' sytlol iddo yn Nghymru a Lloegr, Yn ddiweddar, mewn cymhariaetb, y y g,,t:r i ddiaiirhydedd yiua. Y tu allan i Brydain y Ulat! y gair tafurn yii air parchus eto, ac yn debyg o anta felly yu ot ei ystyr wreiddiol. Gwall pwy#ig yn ein gwlad ni oedd galw tui i WertLu cwrw a gwirodydd cjyfion yn dafarnau, pan nad oedd ynddynt un ddarpariaeth i roddi bwyd na Uety i ddyn nac anifai!. t)yna oedd dyb-n tafarnau y duldian gynt yu t'in gwlad lliuïin, fel Yll n^wledydd y Dwyi-tiu bot) att)ie- ac yn Am- erica Jufyd. Y 11 )1' Uuol Dalt-ithian gl111wc!t roddi iliolch p-irchua a serchog i dafarnwyr y divf nell'I' <?ymydogaet.b aru eu gofal a'u car- edig, wydd i'r dyeithriaid mewn cyfarfud inaW1, bel. y niesur IJeiaf o ofJl eich bod wrth wiieud hyny yn cadarnhau ac yii (styii oci y fawnach feddwol, a ph.diam ? Am maititfarn- wyr ydynt mewn ywirioindd yn ystyr wreidd- i y y tait- tafadl," set paliell neu dy mwy nag angen y teidn sydd ynddo, wedi ei fwriadu i loddi ile i ddyeithi ii»id i letya, lie i ddyn ac anifail gael bwyd ae ymgeledd. Mae gan yr Am- eiioiaid ddan air parchus—tavern-keeper a hotel-leoper, ac y maent liwy yn llwyddo i g.dw pellder ditfawr l'hwng y ddau air hyny a'r geiriuu er-ill, whukey-seller, rum-sdler, saloon, rum-thop, dram-shop, dmm- stdUr, wloon-leepw, rum-/u>lex, beer-mloont, bejr-<jard-tu, tipjthny-deni, bar-l'nepor^t bur- rooms, ([• a dnirifant y t han fwyaf o'r geir- i.1I hyn yn gyfystyr a gambUng-hdh, cut- throat-clubs, brothels, a ffeuau lladron. Nid wyf yn gofYll eich nuddeuaut am beidio cyf- ieithn yrvn\»au hyn i'r Oyiuraeg. Y mWr Cymry wedi nrfer bod mor gyfeillgar il'i fos- nach feddwol <1 wy >r oeaau diweddaf fel nad oedd modd idd,\ nt lunio enwau drwg iddi. Xfae-cre'l P) yr TJnol Daleithiau yn e!ynt.l i'r fa-nacli frdclwoI, felly y maa gaii- ddyi.t y dawn haiifodnl o lunio enwan drwg ami. Ehaid cael gwrtbwynebwr i ddif'enwi. Y iiiaei- teini-'ad Cymreig a Seisonig ynhyt- r.u;h i'w dyrchafu, felly maent wedi rhoddi yr eiiwda cadw tafarn ar fasnacb fdldithiol j gweithwr pi-tliau ineddwob Nid gall yr enw (bi liwn arbed ac anrtiydeddu y faanacli niweidiol yn hir, on-I y mney fasnach ddrwg wedi llwyddo i ddwyn y gair "y da/am" i wartli yn Mhrydain. A yw y tafanvm, neu yr Iwtelg, yn America yn litti o diwrth y pethau meddwol] Y mae Hawer iawn o lionynt yn liollol felly, ac y mae'r lieill agcls oil yn beiffaith ddidiam- «Avyd I i'r dit WdJtwyr mwyaf f-elog. Lie y maent yn cadw gwirodydd, honant mai yn unig tor IIIWYU y bubl sydd yn aro-i, yu 1 letya gyda hwynr. A hyd \n nod y rliai 8ydd yn eu gwerthu mewn cysylitiad A tliafarn.u neu hotels, cad want hwynt yn y lie mwyaf an- audwg o gwmpas y ty. Bar-room y gdwir ef, ac y mae yr ystafeil bono braidd bob amser ) n un wylaidd a gostyngedig iawn-yn y cellar dan y ty, neu y tu cefn i'r ty, neu yu yr ardd ac os bydd ar ochr y ffordd fawr, bydd uewn yatafell ddiaddurn, a di-w8 dinod yuarvainiddi. Pan ar fy nheithiau, bum mewn llawer o dafarnau lie nid oedd uti ar- w) dd dealled ig fod pethau nieddwol i'w cael ar y lie i i eh. Mae miloedd o dafarnau yno ag y gwyr pawb yn y gvmydogaeth nal oea un dyftryn o hmiyut i'w gael yno; a bum mewn llawer o dafarnau lie yr oedd mynegfyi papyr yn cyfeiiio tuag i lawr i'r hyr-room oedd yu i* i later dan y ty!! Digon cvwir oedd yr awgrym, fel y clyvvais un oedd yn arft-r yfed ychydrg yn dweyd, "Y mae'r bar- riiouis yn y wlad lion yu y lie mwyaf <\[-re$pect a«r sydd o gwriipia y fy—bob amser yn y .ifiade." Anaml y ceir eisteddfa diolwyr yno. Arfer- iad gylfie-iin diutwyr yn Mhrydain yw galw am gwrw iitti ryvvbeth at a 11 i'r bwrdd, ac eixtedd fau bono i'w lyiiititian. Nis gellir aefydlu hyny yn America. Nis gallant liwy ddealI y syniad o alw am gwpan- :ti(i oddwfr oer i'r bwrdd o'ublaen, ac eistedd wrth ei ochi i aros am syched i'w yfed Ac y maent yn galw am gwrw wrth yr un rheol, meddent hwy, sef ei dderbyu ar eu traed wrth y counter, a'i yfed ar eu penau," a ffwrdd a hwy. Y mote diotwyr y wlad lion yn inethu deall pa f,ynhad sydd yu liyiiy, ae eto hon- ant mai at dori eu syched y maent yn yfed Ond y mae llawer o'r Cyrnry, a'r Saeaon, a'r Ellmyniaid. aceraill, yu America yn mynu cael yfed yn ol eu chwant eu Imnain, sef eititt-dd wrth y bwrdd gyda ch "inni i yfed. Dyna'r gyfeddach" lie by nag y'i gwneir. Y mae rhyw ychydig o wabauiaeth hefyd rhwng y geiriau tavern alwtel yno, oud y ra,-wlr gair (Jyinraeg (/w-stdy yn cynwya y ddau. Y litite h tt'l w y cyfan o radd uweh a diutajh" » a'r difarn, nd nid ydynt yn peithjn i'r un dohbartti a'r *aL) >n j r dramnhop, Bhoddaf br«\»f anwadaiiwy 0 hyny. Ni fyddai cywiU ydd ar Grin'.ion yn America gtywod tod ei twrch yn waiter JIl Snii.h'H Tavein, neu yn y C^utial Hotel, ond po. dy»«dech wrtho ei lxxl >n waiter yn tiinith's Saloon, tuimlai hyny broil yt un petli ad^e\d oi bod yn butain. Ni WMWid o ioed un Amurican woman yn tJIIU cwrw 11", gwiiod mown saloon neu rum- shops, nac ychwaiili yn y bar-rooms sydd >n I JI] wlø yn tgtyn A llawer o dafarnau, fel y crvb,v Ivvytt UdlOd, Dyna bluen o hardd- y wch mawr i ferched Amaiica. Alue Yllo forehed yu attendh mewn liquor-saloons hufyd, oud merched u Brydain a Chyfand.r Evrrwjt ydynt. Ac fel y »welir oddiWrth y "Ntt»»yddtwn Americaidd" yu y Chlt, gwahw!ddir drwy gyfraith i t"rch..d ",eiui gwin.tdai i w«rt;iu diodydd lurddwol. Vr i y rum svllms yn cyflo^i y muiclud baiddaf a tliecif pryd am xynu £ uch«l i t.1 yn bar-Uw!M-t, iiu fud llaw%r o'u cwiiinwr- uid yn iiudi ,¡.rhyu y gwpau o liw merck Ian. Ond c/n hir b»ll»cli d_T»gyrylivrn gly wed toil hyny yn cat.1 ui waliardd trwy gyfraith yn ruhob Utlketli 0" Und»b. ac i ddang >< yn mbellach J gwahaiiiaeth •ydd ilivrwg J I hoUl a,'r saloon yno, dywedaf ,.tll.i iL. itaif gywibdd ntl. plmlygl dw»yd y. ng:ian-l p. ligrtii lum yu y J«tilVr»on Hoiwl y Vii(i Wil yn ai-o«. A pin* btia*ki aclioa in»fyd, ;ali*«wn dd\r>-y J am i b. b a ewyllys- ¡wilt ymddyddau a lui yr wythuvs gimlyuol yuiweled a mi yn ydafaai 11'6110, f.1 y bydd 0 gwoinidogiuii yn t;w.\lauddymofyuwyr atyiit i w ui> r»i yfcl. ■ >i»d ni cbJlllelWll y byd i gyd yn gytau am v>i.eiul hytty YI1 Nglyinru; a p!i»ham ? Am iiiiti Hon cyualiaetli a phrif ttlw y taii uyhowldu# yn gyll'redin yw gwerthu pit h..ll m<MJd t«t. Yn America ni bUill drwy dd unaw mlynwld o ameer ya petruso dim yu ngbylch htyu-d i intwn i Hotel mewn tref na jjwlad, onu yu Nghyiuru nill gallaf sefyll in- Xyfd d. WaI llaw. r o dafitrnau heb orfod ytml t.. "cll tiiti y truthion; ac nid wyf we<ti vredi b <1 y fit mnwn i un u honyut eto httb o !<*1 p-aio iihii n«fyLl, a dichou eutwdd, yu yr aiogl anhyfiyd ne<< gwneud i mi deinuo "fy III <1 wwdi myufd yn agos i Sotloin. I'ot butli a w I I -#, w n ? Y mae g wwi I I idogio)u A chyurychiolwyr nin ey f^i fod ydd chwarierol a lilynydd<»!,ac a.mbull waithyn wirpan duewi.40 eglwy.s d: i neu bed war o wyr cymwyd i gynal ei chyfarfod pre»cthu blynyddol, yn cael eu hanfon i giniawa, ac efallai i letya yn y Kinjtt n«u'r neu rywle el fftilyt). A. chufaii unwaitli fy lighyfarwyddo i dafaru bjrehan oedd yn Hynu yn uliig aLl. weitlii diodydd i letya ar ol b ul yn areithio ar ddir- w,r-t yu y c-iptd. Bit raid i mi gerdilcd mill- dir-■•.ild ar ffy rdd gAvw iii ar uaiou dywyil, w.yb, yn 11m myncd i fwyU a chysgu yn niuwoli y cw v ar ol bod yti "yuireaymu am Jib, .t," lielyti, cynelir llawvr o bwyllgor- au m-'wn ta'ama t, ac uili gelir, mewn llawer 111a i, ga-d car i n e..r!o at ein cyhoeddiad ond yr un sy Id gan y tafa nwr, na chael ciniaw yn un IUd1 yn y ^entref 011.1 yn y dafaru. Ac y man amgyicliiadau nid oes aii^en eu i»xn*iyii &JV1-)u tueddu'i oifodi dyn Tfyned i'r datarn ambeII w.iitb. Anaml iawn y mae yr orfodaeth 10110 yn dyfod arnaf ti, na. ar u.b«r an swydd a lIIi. Yr wyf wedi mab- wyni*- lu y i he.il lion, Gofala, p-ndio myned dan ddyUd i n sydd Y/t, inamadiu mewn diodydd m <ddwol. B.-lit byna^ a geiii wu gandoynt, t- Iwn am Wtta.. yu luwn. Aiae YI1 boli-.y gan- d iyn- 1 o-m dynii.n dan obligations iddynt. (jWriilni <.iu /yddtd w hyny. ffuif feci 1 a 11 II Iwjrwohrwyai.th ydyw. Ciyuieiaf ymborth a llety g lUildynt os caf dalu am danynt. Drftiyddiaf un O'll Ilyetxfelit-edd cyfleua os byd. 1 eisieu, ac os caf dalu am dani. Caiff o-rhy.l lafai.iiw. f. ngbludo o Kaugori Betli- Io.dl, tieii o Laurwtlt t Hivf,iw, neu u'.}" Betwa i L)o!y J iiden, iku o Bwllludi i Nefyn, neu o a4. iy\v w arjil ouJ i mi g:t.d tala am eu g- -vauavth yn oi y i.«rohna l. Talaf yn llawn am bob maxnach (Ida lliyJJ gan y tafarnwr ac fvlly ni chollaf fy tbyddid i lefaru yn eibvn ei fasnach ddrwg.