Y Celt

l'unr y gwatd a chryiheir y CyLlllSudd- iad tiwy gymtryd- GWILYM EvAKS Qui- nine Bitiers. Gweler mauyliou ar tudal 2 o'r papyr bwa.

BALA. Y BDAt] ddydd olaf o'r mis diweddaf. cynali >dd jr Annihr vr< r Rjfnrf^d prpg' tlvu yn v dret' lion, pryd y ^.veinjddwyii gau y brodyr canlynol, Hcnryniees, Caer, Evans, G^inewy.ii], a Nichol- *'>n, LiTtTjmol. CAW.«>:II iryfarffi I da, gwrin- dawind artud, a cbynulliadau llnosog, yn eimt-dig y noson nlaf. Yr n'dd y ddau olaf yn hysbys fel prcgethwyr yn y dref o'r blaen, a phrycl bynflg yr ymvrelaui a'11 trpf, ni nid iddynt ofni na cha t "vnulliad Ma. nc awyd las am eu clywed yn tr.\ddodi.gair y bvwvd. Ciywsom mvi nnwnith y lvi y blaenaf yn pregvthn o'r "Üten ya y dt f, old nid ydym yn g.vybod. Yr ucdi ein bawydd yu fawr am ei w.,led a'i Rlvwed. wedi clywerl lltwer o son am duii Yr IJc;dd « fyao hJu, h-yrach, a'i fod yn lunu o hen deubi ftnwo<; Lbmsman—yn fah'i'r ParCH. W. Ilces, ac, yn nai i'r d weddar Bvrch. Huiiry llecs—dau gyuiori d ac sy-id wedi bod ya addurn i'r plllpu,1 Cymreig yn y ganrit lion. Ni fynetn er dim a dwyd ein barn atti d-ino yn ben- derfyuol, gnu niai yr unig dro yn eiu bywyd y cawsom y fraint o'i glywed. Yn ddisttw baeh llithrai rhyw awvdd yn rin myn-nes wrth ei glywed. aID wybod betu allai cuddiad ei gryfder fod; oud "r hyn 0 btyd ymfoddlolli raidi ni i fyfyrio ar ri bregethau nyiweddol a syiiwyrlawn. Ar yr nn pryd nid oed iym lieb ganfod ei fod yn eyfuno yn ci bt-rson rm petbnn ag ydoe ld yn ttibawdd peidio medHwl am y tad /r ewythr, tcbygai yn fwy i'r oild fel ryfansoddwr, yn ei oslef a'i ystnmiau a phwygleisiad tebygai yn fawr i'w dad, er yu fyr o'r darnm bardd-••uol, a'r byawdledd a srnai gvnnlleidfaoedd, ac a orch- fygai y rhai niwyaf caied. Circsyu mawr ei fud wedi gwneud arferiad o fod mor ddistaw, yr oeddyin yu gollelwyr manr arno. frwy nad oedd- ym yn gallu ei giywed. Irresynem fud dim yn cael ei gvlli o'r Mylw.ulau trwy hyn. Oni bai ofn arferyd o bonorn byfdra ar y boneddwr, huasem yn gofyn yu guredig iddu am wnoud ymdrocb i ddyrchafu ei lais. Ni buasera yn gofyn hyn, oni bai y teimiem na bydd.ii yn unrbyw golled iddo, am y rhaid y medda ijerth a chadernid. Yr oedd yr aii yn aduabyddus o'r blaen yn y dref, ac wedi sicrhau idd" ei hun enw fel pre- gethwr poblogaidd. 0 bawb ni ddigwyddodd i ni glywerl yr uu mor hapus yn ei yindriniaetbau i hanesion y Beibl nag ef. Gwna syiw o bob peth, a defuydd da o'r cyfryw. Ycbydig o amser a gymer na bydd clnst a cbnlon y gwrandawyr yn ei law. Mae ef yn bregethwr naturiol; mewn gwir- ionedd, ystyriwn ef yn bregethwr nstur. Yn ngltn a'i ddigrifwch a'i arabedd, mae ganddo yn y fan, eyn i neb g;irl ei lyncu fyny gauddynt, addystr o wiriuneda yn CHOI ei aniuu adref gydag awuurd'»d. fleb hyn, ystyriem ef yr un mwyaf peryglus i esgyn y palpnd. yn fwy o foddion i ureu gwen ac ysgafnder yn y bobl, a gwneud y lie yu fwy fei chtvareu iy nag f-1 HP O a Ido i >d. "))d fel arall yn hollol y mae, mae ef yn gallu cyfuuo yu y niodd lllwJd hapus a llwyddianus y ddau both a nodwyd, MM- ganddo sylwadau g.dr udonioi, ao nad augiiofir byth mo honyut. Yu uiysg y cyfryw hvdd ei sylwadau fir grefydd a fbynes ffyud y diaiol, yn ngiiyda'r chwodi am Juun )u lnundain, ar goul ««di iddo of ,-aeI ei gludn atei dlllan, Med lylicm arjy prvd wrth ei glywed yn dweyd iod sjan y diafol gyiies ffydd, a bod hoii i yn wed n.i d'yffs ilydd d.ynion yn gyffi-edin. Er cymaint a ddywedir yn erbyn eyffes flydd, nid ydym ni wedi clywed fod nemawr ddim drwg yn,tli Metlm yn lan a ^wled g.va- haniaeth rbwng nn arcrnSedi" ac. un lafaredig ar ddydd mawr yr urdeimad. lhwdd iawn y gmiwn j ui iyw heb yr un uysial ag efoun; ond hyn a udaetii ïu lllethlwl yn y lie wdh wrando. Dy- svt dai Mr. )-.T -ns fod crefydd y diafol yn sicrhau ei bresenoldeb yn mhob cyfarfod crefyddol, a'i fod ef yn bresenoi yu proli iud oyfAifod yu dl. A wuaum id gain tybed trvvy gario yn m'aen yr un logic. Yr o-dd gan y diafol gyffes flydd, o ganlyniad mae cyrfts ffydd yn dda. Mae yn ndiaineu genyf na thraingwydda y prcgetbwr wr.hyf am hyn. Gall yr ysgrifenydd ei sierbau f'>d ganddo y parch mwyat dvvfn iddo, a pnryd bynag y daw i ardal y iiala i bregfthu, y mynaf ei glywed, os byw ac iach fyddaf. Mae yr olaf, »ef Mr. Nicliolson, ar y tfordd i x fod ynun o foistri,ad y gynulleidfa, ac yn un o hoelion wyth, en wedi yr ium Christmas Evans, yn .idyn ii'ur.uc ac sydd yn dwyn mawr anrhydedd i'r enwad; yn feddyliwr dv in, ac yu meddu ar allu i osod allan ei ieidyliau mewn iaith goeth, ac eglur, ac arwyddion fod ei vsbryd a'i.gidon yn yr hyn a draetiiir gandao. Pregetiia yn y syml- odd a'r difrifweh sydd yn gweddu i'r efeugyl. Dy- muuem hir oes i'r tri gwyr byu i wasanaethu. Duw yn efenul ei Ftkb at. GOUEO^OO,

Lloegr yn myned i fl ddi bodolaeth wkid- yddol i Servia, Montenegro, Bulgaria, Crete, Thcssalia, &c., yn nnnibynol ar Twrci. Cofier nuii son v mae y Tori-id am Twrci r'nedig fcl peth i'w rebel, a o-onitt, Beacomfield o byd am Twrci fel gal In eydd Ïwamckliffyn yn erbyn y RwssiaiNid yw yn dweyd yn eglur b"th yw ei irynllnn, ond y mae yn grocs i boll Lanes y Toiiaid i dybio eu bod yn myred i wneud cyfiawn- der a phobloedd gorthrymedig. Y Toriaid syod yn pin gwlnd yn erbvn pob d.,ioni diwygiadol, a hwy sydd b"b atmcr am gadw ccnhedloedd a deilia d o dan drued eu gorihrymvvyr. Ond paham y mne ArgUvvdd Beacon field a'r Toiiaid yn gwadu fod pervgl iddyntfyned i ryfel r Mae dyninn goreu eu plaid eu hunain yn meddwl liyny. a darfu dau o aelodau y Weinyddiaeth roddi eu swyddnu i fyny, am t u bod yn argyhoedd- edig fod y wiad yn caelei llusg'o i ryfil, sef Arglwyddi Caernarfon a Derby. Nid oes neb a wydrlai yn well beth ocdd am can- ion y Prifweinidog na dau q brifaelodau ei Weinyddiaeth. Heryd, y mae miloedd o ddyn?on craffnf y deyrnas yn credit yr un peth, ac \n hollol grnes i'r rhyfel. Dvna ydyw crcd y blaid Ryddfrydig, ac mae miloedd o Doriaid mwyaf goleuedig y deyrnas yn ei erbyn. Cadwyd yn Man- ceinion gyfarfod mawr gan HvddtVydwyr y (kyrnas i gondemnio gweithrediadau y Weinydddiaeth, yn yr hwn y siaradodd Mri. John a Jacob Bright yn hyawdl iawn, a chyda chymeradxvyaeth mawr. Cynal- iodd Mr Gladstone gyfarfod yn Lluiidain, lie y daeth 400 o Weinidogion Yroneillduol i'w gwrdd, a chondemniasant ryfel a Rwssia gydag un eithriad. Gwnneth y Parch. Mr. Denton ysgrifenu datganiad o gondemniad ar y rhyfel, ac arwyddwyd ef yn rhwydd gan un mil ar bymtheg o gUrig- wyr. Mae yn bur amlwg mai yr Iuddew sydd yn Brifweinidog i ni yw y prif oft>ryn i'n llu-go i ryfel a RA8.«iaf yr hwn sydd yn r) (!d 3-n cael ei anogr, efalldi, -in un sydd yn uwch mewn a«du dud nag yntnu. GelI:r seeled 1 eth yw amcanion Ar- glwydd Heaconsfield wrth y>tyricd ei fod yn awy !du> i cael T-vrci yn gy-gbreiriad yn y rhyfel. Ni fvdd y Tvvrc t.yr.h grda Lloeirr i rod li help iddi i rarni < i theyrnas ei hunan, ac ni fyd miloedd mi'wyr M i- hour-tanaidd India yn werrh tawr. ond i gadw eu brawd y Twrc ar ei orsedd. Mae y Piifweinidog ei.oes wedi dangos ei fod arn ryfel yn anfoniud y liynges.i For Marmora, lieibio i gisteii.iU y Tjjci id, a liyny wl,di i'r Tyrciaid wrfbod r' od ;i cenal idi.ynt. Pe buasai y Tyrciai I yn tanio arny nt, iiid oes .ajiheu eh na fu ssai y llongau yn ol, a bu^sai rhyfel wpcli ei ddeclll eu. Mae'n amlvvp pad opdd nar:- ddynt bawl i ha-io yr amdd ffynfeydd onide ni fuasent yn gofyu cenad. Mae Mr. Cross, yr Y^grifenydd Cartref- ol, wedl hod mewn cwrdJ cylioeddus yn Preston yn cei?io dangos ein bod fcl gwjad yn rhwymedig i gadw at gytundeb 1856, a-gosod ei boll dzai,au,iiie%%i, grym, cr fod p-iwb arall ac a'i lMrwydda«ant rn gwrthod. gwncud hyny; a bod amuylchiad- aU wedi newid yn hollol, ac fe'ly ein bod yn rlnyym o ymladd a Russia, o« nad ellir cadw at ei delerau irenn un ffordd arail. Oiid Twrci gadw at gyturideb 1856, dr" y rodeli U_\wodraeth dda i'w dei!- iaid, ac nid oedd y Tori -id am ebi Twici, er mai hi a nrmeddodcl vntaf, a thrwy hyny a fu'r nchos o'rboll s'ythrwnpregp) ol. Mae'n a > Iwg fod Kws^ia yn parotoi ar eiu cyfer. Mae gwiblQng a elwir y Cimbri yn awr gN Mnxnt Drxet, Talaeth Maine. Unol Daleiibiau, gyda 600 oddyninn ar ei liywfa (steerage), a ti3 yn ei chaban, heb un oiid yn uui^ ymbortb. Mae ei cbadben o dan arwei i id un o'r tei'bwyr. ac yw yngwyhod i ba le y mte i fyntd. Dywcoir mai liywodiaeth Rwssia cydd we-i ei phrynu. Mac hi yn hong grcf a cbyfijm. TyLir ei bod ar ei ffordd i Sau Francisco i arfogi gwiblongauRwssiaidd yn y Mor Tawelog. Dywedir hefyd fod Awstria yn psrot i cant o fadau torpedo. Mae hanesion o'r America hefyd fod ctmadn Rwssia we 'i bod vn > yn codi o 5 i 6 mil o Wyddelod i fod dan arfau yn ngwdSlllaeth Rwssia, ac i ymosod ar ranau o Canada. MICHAEL D. JONES.