Tarian Y Gweithiwr

Lriaailltyd Faerdrsf. Mae rhai o'r hen ffyddloniaid yn dyfod i'M cof yn barhaus, a byddaf yn teimlo VR 'bur hoff o goffhau am danynt. Dafydd Morgan o Lwynypia oedd un o ffyddloniaid Salem yn ei ddydd. Yr oedd ef yn enedig- ol o ardal Llanelli, lie yr oedd ei rieni yn byw. Symudodd Dafydd yn ieuanc i Gwm- bychan, lie y priododd a merch o Lansam- Jet. Bu y teulu yn byw am ychydig tua } Chefncribwr oddiyno daethant i Lanilltyè. Yr oedd D. Morgan yn ddyn tawel, rnwys aidd, a charedig iawn. Bu yn hynod o ffyddlon yn Salem, yn enwedig gyda y bebl 'auainc, yn herwydd efe oedd yno y pryd wnw yn gofalu am gwrdd gweddi y dynion auainc. Mae yno rai sydd yn cofio am dano, ac yn cofio am ei ysbryd mwyn a hawel. Yr oedd yn hynod o bwyllog bob mser, ac yn llawn o'r caredig a'r dymunof. Yr oedd yn meddu ar y fath natur ddynol "agoroi, fel yr oedd bob amser yr un fath, jn llawn o'r ysbryd crefyddol. Yr oedd yn weithiwr caled, a chododd ef ,-a'i bried deulu lluosog. Mae rhai o honynt byw, mae ereill wedi gadael yr anial, fel eu rhieni. Mae Dafydd y mab yn Nghwm- bychan, ac yn aelod a diacon ffyddlon yn Penuel. Mae Joseph eto tua Pontrhydyfen t yn cael y fraint o ddilyn llwybrau ei rieni. Mae Margretyn y cylch yna hefyd. Cawn fod y plant bellach yn myned yn mlaen mewn dyddiau. Mae Dafydd Morgan a dau o'r plant wedi eu claddu yn Ngwaeny- celyn er ys tua phedair a deugain o flynydd- au. Llawer o gyfnewidiadau sydd wedi cymeryd ]le yn Llar.illtyd er pan yr oedd J. Morgan a'i deulu yn byw yn Llwynpia, ,ac yn cyrchu mor gyson a lfyddlon bob "cwrdd tua Salem, y lie oedd mor anwyl gan ei galon. Yr odd yn ffyddlon a llafurus gYli. r dosbarth ieuanc, a phob rhan per- ihynol i Salem. Yr oedd pawb yn teimlo parch .mawr i Dafyad Morgan a'r teulu, yn herwydd yr oeddynt mor dawel a eharedig i bawb bob amser. Yr oedd D. Morgan yn ewythr i'r Parch T. Morgan, Sciwen, yr hwn sydd yn .adnabyddus i gylch eang fel gweinidog ,ffyddlon a iiafurus. Yr oedd D. Morgan yn frawd i'r adna- byddus Daniel Morgan, Cwmbychan, yr hwn fu am flynyddau yn dra ffyddlon a 31afurjs yn Pcnue ar cylch. Hyfrydwch genym ddeall iod y plant, a phlant y .plant, yn dilyn Duiv eu tadau. Pan otdd y teulu hwn yn Liwynpia, yr oedd Dafydd Morgan a Jenny yn byw yn y Pound, a hyddai y ddau Dafydd yn myn'd a d'od o'r gwaith gyda'u gilydd, yn herwydd yr oedd- ynt yn gymydog.on agos, ac yn gyfedlion, :niawr. Vr oedd Phillip Edwards a Rachel yn byw yn yr ymyl, ac yn gyfeiiiion myn- wesol. Yr oedd Shon Thomas a Marcad yn .byw yn y Pant, a Abraham Williams ac Anne yn byw i lawr yn ymyl line y T V. R. Dyma y cymydogion oedd yn byw i lawr Y11 .ar dal Pantifandviu pan oedd D. Morgan a'i deulu yn Llwynpia. Teithiodd yn ffyddlon i Salem, ond daeth y diwedd, ac yno y gorphwys hyd foreu'r codi. Y mae yna lawer oedd yn Salem yn am- ser D. Moigan wedi gadael yr anial. Nid wyf yn gwybod am neb sydd yn aros oddi- gerth Henry Israel; y mae ef wedi treulio blynynyddau ei fywyd, yn nghyda Liza y wraig yn y lie ond y mae Uu a welwyd yn tyru tua Salem wedi myned. Yn yr adeg uchod hefyd yr oedd teulu parchus ara'l yn byw yn y Pant, sef William ac Anne Hopkins. Mae Tomos y mab yn byw yma, yn nghyda'i deulu, ac yn dra ffyddlon yn Salem. Yr oedd teulu Hopkins yn lluosog iawn, a'r oil yn cyrchu tua Salem. Y mae rhai o r teulu parchus hwn wedi myned i'r .America er ys blynyddau lawer, a chredwyf fod yr oil yn ffyddlon gyda'r Bedyddwyr o hyd. Yr oedd yma deulu arall, sef eiddo y Ctegory's, yn b)w yn y Pant, ac yn cyrchu .tua Salem, Gwainyceiyn, gyda'r ffyddion- iaid. Mae y teulu hwn wedi myned gydag eithrio un, sef Mari, yr hon sydd eto yn fyw, ac wedi codi teulu lluosog a pharchus, ac yn bresenol yn byw ar Benycoedcae. Yr oedd y teulu i gyd yn dra ffyddlon ac ym- drechol yn eu dydd, a buont yn ffyddlon yn Salem. Mae edrych yn ol yn peri i ni ofyn, Y tadau, pa le y maent hwy ?' Mae meddwl am yr hen deuluoedd anwyl yn sis- ial wrthym eu bod yn tawel orphwys oddi- wrth eu llafur, ac yn disgwyl am foreu braf y codi mawr ac y mac edrych ar yr hen lanerch, a meddwl am hen ffyddloniaid Salem, y Bryiij a'r TabciMacl, yn peri i ni deimlo fod y blynyddau yn dwyn oddiarnom :y tadau a'r mamau fn mor ffyddlon yn ar- wain a chyfarwyddo y do oedd yn codi, a'u gosod ar y ffordd iawn. Un o'r chwiorydd mwyaf tanllyd a chre- fyddol oedd Anne, gwraig Abraham; yr oedd yn dra ffyddlon, ac ni fyddai cyteillachau Salem yn iawn heb fod Anne yno, ac yn cymeryd rhan hefyd, Yr oedd oedd rhyw naws nefol a chrefyddol yn holl gyrddau y dyddiau gynt, pan fyddai yr hen chwiorydd yn eu hwyliau mawr yn clod- fori. CYFAILL JOHN.

I 'Young Wales. Wele y rhifyn cyntaf am y fiwyddyn c 904 o'r misolyn addysgiadol a Chymroaidd hwn, er ei fod wedi cael ei argraffu yn yr iaith fain. Y lxae y golygydd, Mr J. Hugh Edwaids, i'w longyfarch Br y bwrdd llawn y mae yn ei osod o flaen ei ddarilenwvr. Y mae yrysgnfar Welshmen and Welsh in -unexpectyd places yn wir alluog, ac yn -=,v(erth ei ddarllen; yr awdwr yhw Mr "William Griffiths, F.G S. Yn yr ua rhifyn v mas darn o farddoniaeth gan \1 r Arthur J. Price, Hanes Rhys Prich, r 1 Adgof -am S'gnor "Powlini.' Y mae dygiad i. "fyry yn dangos medr MrTun Roberts. Ei brs yd w tair ceimog. Llwyudiant iddo i I wasu-iaethu y Cymry ieuuinc y fLvyddyn hon eto. (. Y mae saith mil 01 aceri 0; eti-feddUsd) Arglwyiddi Crelviel yn swydidl Efrog1 a,'r canol- ha.rth, i gael eu g^yerthu1.

PEN'YRHEOLGER IG. Rhagfyr 3ydd, ou farw y chwaer ffydd- fon a gweithgar, Mrs Jane Harries, priod Mr Hy Harris, un o ddiaconiaid Calfaria. Yr oedd ein chwaer yn eredigol oardal Trefdraeth, lie y credwyf y mae rhai perth- yaasau iddi yn bresenol. Bedyddiwyd hi yn lied ieuanc gan y Parch D George, Caersalem, a bu yn ffyddlun i'w phroffes hyd y diwedd. Daeth i Benyrheolgerig tua 35 mlynedd yn ol, a bu yw aelod yn Bethel hyd nes iddynt ddechreu achos ar Benyrheolgorig tua 1870. Meddyliodd hi a rhai ereill o'r aelodau oedd yn byw ar Benyrheol mai priodol iawn fuasai cych- wyn Ysgol Sul a chyfarfodydd wythnosol yn y He. Wedi ymgynghori, trefnwyd i gychwyn, a bu y chwaer mor garedig ag agor y drws i'r arch, yn herwydd yn ystafell y cefn y cychwynwyd yr achos. Bu y Parchn J Mills, Abernant; Davies, Cly i. ch Vale, a D C Jones, Penygraig, yn pregethu droion yno yn nghychwyniad yr achos, a melus oedd ei chlywed yn adrodd am y cyrddau a'r ysgol yn room y cefn, a'r dynion ieuanc oedd yn dod yno i bregethu, Daeth yr ysgol a'r cyrddau wythnosol i sylw, a darfu i'r frawdoliaeth gael lie mwy cyfleus. Yna codwyd Horeb. Bu ein chwaer yn dra ffyddlon trwy'r holl flynyddau. Bu Mrs Harries a'i phriod yn America am tua naw mlynedd, a bu ya hynod ffydd- Ion ac ymdrechol yno gyda'r Ysgol Sul a phob rhan o'r gwaith da. Wedi iddyut ddychwelyd yn ol i Benyr- heol, cymerodd y rhan fwyaf blaenllaw yn nglyn a'r achos yn mhob ystyr. Yr oedd yn darllen llawer, ac yn medru cofio yr hyn a ddarllenai, a gwneud defnydd o'r oil er llesoli ereill. Yr oedd wedi trysori y Beibl yn helaeth ar ei chof, ac yn darllen braidd holl gyhoeddiadau yr enwad, y* nghyd a gv.eithiau awduron da a goleuedig I yr oes. Yr oedd yn dilyn y cymanfao?dd a'r cyfarfodydd mawr trwy y cylch, ac yr oedd yn hoff o'r gweision, ac yn gallu mwynhau y genadwri gyda bias bob amser. Bu Mrs Harries yn athrawes ffyddlon a llafurus iawn trwy yr hoil flynyddau, a theimlai y dosbarth anwyldeb mawr ati yn herwydd ei hymdrech a'i gofal a'i many!- wch bob amser gyda'r dosbarth. 'Doedd j dim eisieu byth i gymhell Mrs Harries at nnrhyw ran, ond yr oedd yn gweled. beth oedd eisieu ei wneud, a byddai barod bob amser a'i holl egni. Yr oedd pawb yn edrych i fyny at Mrs Harries fel chwaer dduwiol. Yr oedd pawb yn cael lies ac adeiladaeth yn ei chymdeithas, a'r oil yn barod i ganlyn, ond cae! Mrs Harries i flaenori. Bu yn ffyddlon gyda phob rhan, a gwnaeth rhan diacones trwy ei bywyd. Cafodd gystudd trwm, ond Rhag. 3ydd, aeth uwchlaw pob poen. Dydd Llun, Rhagfyr 7fed, daeth torf anarferol o fawr i hehrffng ei gweddillion i gladdfa Cefn- coedycymmer. Gweinyddwyd yn y ty gan y Parch D S Williams, Ebenezer, ac ar; y be^d gan y Parchn—Evans, Salem (A.), a J N choias, Bethel. Nawdd y nef ar ein brawd a'r perthynasau oil. Gorphwysed ■"in chwaer, yn herwydd gweithiodd yn ga!ed yn ei dydd. Yr eiddoch, T; D.

Efengyl Rhyddid- O'r diwedd, y mae Prydain dan orfod- j aeth i ystyried y pwnc 0 atal ymfudiad i'w i glanau. Lie y byddo gwasgfa gorthrwm anmoddefol, y canlyniad yw symudiad y gorthrymedigioR i ranbartliau esrnwyth- [ ach, yr hyn, wrth gwrs, sydd annghymer-! adwy i bobl y parthau liyny, I Brydain, er's blynyddau, llifa lluaws o bobl dlotaf a dirmygedicaf dwyrain a de Ewrop, a gorfyddir hi yn awr i droi ei meddwl at y j ddyledswydd o amddiffyn ei phobl ei hun rhag dyfodiad y dyeithriaid hyn i fanau lie y mae gor-ymgasgliad 0 dlodi eisoes. Tery ar galon pob dyn dyngarol y caledi 0 atal a chau ar ffyrdd pobl dlawd i ddianc I o dan law greulon y gorthrymwr a'r di- deimlad. Awgryma hyn i ni y ddyledswydd o wasgu ar deyrnasoedd gorthrymus y byd y rheidrwydd am wellhau ar eu cyfun- drefnau beichus a chreulawn, ac awgryma hefyd y priodoldeb 0 uno gwledydd blaen- llaw a rhyddhaol y ddaear mewn cyngrair a'u gilydd i efengylu egwyddorion rhagor- ach i drawslywodraethau fel Rwssia, Twr- ci, ac ereill o'u nod. Dvledswydd amlwg pob gwlad yw cyn- al ei phobl hyd y mae yn ei gallu—nid eu gorthrymu er eu cael allan 0 honi i'w bwrw ar drugaredd gwledydd ereill cared- icach. Y fath resyni yw gweled Ffrainc mewn cyngrair a gwlad greulon fel Rws- sia'! Dylai gwledydd gwar a rhydd v ddaear ymgyngreirio a'u gilydd i efengylu rhyddid a'i freintiau i'r teulu dynol—nid rhwystro gwareiddiad drwy fyned i gyf- amod a theyrnasoedd celyd a gorthrymus.

Hirwaun. GWEITHFAoL-Y mae yn ddrwg genym ddeall fod y glofeydd hyn yn parbau yn gauedig. Nid ydym yn gwybod faint o wirionedd sydd yn y si a daenir ar led nad yw y perchenogion yn golygu i r gweithwyr osod ei llecedd mewn trefn yn ddidal. Gobeithlo bod hyn yn wir, ac y gwelir y glofeydd hyn yn gweithio cystal, os nad gwell, nag yn y gorphenol. MARWOLAETHAU Catherine Mary Jmics —Anwyl ferch Mr a Mrs John Jones, High Street, a fu farw I onawr 4ydd, ac a gladdwyd yn dydd lau, y 7fed, yn mynwent Penderyn. Syrthicdd y blodeuyn pryd- ferth hwn pan nad oedd ond rhyw ddwy flwydd a haner oed. Mae ein cydymdeim- lad llveyraf gyda'r rhieni yn eu galar dwys. Gwasanaethwyd yn yr angladd gan y Pyachn Mr Jones (W.), a LI Jenkins, Penderyn.

Ym Machynlleth v mae a-rferiad rhvfedd gyda. golwg ar oleu lamp-au. Ann y pum' no-son cyntaf cyn y lleuadi llawn. ym ystad y ilcuau llawn> a,e:" un noson ar ol hyny, ni c-hynhieuir y laim-pau; pa. aWf bynag y. cyfydi y llieuatd'. Dilymwyd yr axfer yma; yn fanwl; oDd dydd Mayvrth., rhoddbddi Cyng- hoir y D.ref .g}'fa'rw.yddyd! i'r arolygydd arfer ei it lot thiiii-l> yn a,n.niby«ol ar y lleiuajdl.

f Qfarfod Setydlu. I)-cid L,:ur,, loii. ileg, cyilallodd e,-rl\vvs Smyrna gwrdd i sefydlu y Parch G. Bowen (gynt o Benrhiwfer) yn weinidog arni. Mae Mr Bowen wedi bod yn llafur is a llwyddianus iawn yn Penrhiwfer, a b)dd ei ddyfodiad i Aberfan yn sicr o brofi yn fen- dith i'r eglwys a'r cylch. Am haaer awr wedi dau yr oedd y brodyr o wahanol gvieiradau yn tynu tua Smvrna i roesawu y brawd i'r He a'r cylch. Cymer- wyd y gadair gan y Parch T. E. Williams, Berthlwyd, a llywyddodd yn hapus dros ben. Wedi canu emyn, darllenwyd rhan o Air Daw ac anerchwyd gorsedd gras gan y Parch E. Owen, Tonypindy. Daeth llawer o lythyron wedi dod i law oddiwrth frodyr yn y weinidogaeth yn datgan eu teimlad yn herwydd eu methiant i fod yn bresenol, ac yn dymuno llwyddiant y brawd a'r eglwys yn Smyrna. Siaradodd y brodyr canlynol yn y cwrdd -y Parchn J. T. Jones, Bethlehem, Tre- alaw, yr hwn oedd wedi byw ) n ymyl Mr Bowen am tua thair blynedd, ac yn dwyn tystiolaeth uchel iddo fel dyn, Cnstion, a phregethwr, Yna rhoddwyd yr alwad ar rhan yr eglwys gan Mr D. Davies, aelod a diacoa « Smyrna. Atebwyd yn gynhes ac effeithiel gan Mr Bowen. Yna galwyd ar y Parch J R Jones, Tabernacl, Pontypridd D. P. Evans, Cal- faria, Merthyr Vale R. B. Jones, Salem, Porth, eto, a R Morgan, a Mr D. Jenkins, Penrhiwfer. Datganodd y ddau frawd e Benrhiwfer fod colli Mr Bowen yn golled 1 fawr, ond yn enill il Smyrna, a bod hir- aeth mawr ar ei hoi ef a'i briod yn Penrhiw- fer. Yna galwyd ar D. C. Jones, Penygraig, sef y cymydog nesaf i Mr Bowen pan yn Penrhiwfer; Johns (A) Aberfan oedd y nesaf; yna, Davies (M.C.), Aberfan. 'Roedd y brodyr da yma yn cynrychioli yr enwadau i roddi y croesawiad mwyaf cynhes i Mr a Mrs Bowen i'r lie. Siaradodd y gweinidog. y Parch H. P. Jones yn hapus iawn. Siaradodd y Parch H. Jenkins, '\inon, Merthyr, ar ran cwrdd gweinidogion y cylch, E. Aubrey a D. Price, Merthyr; a W. S. Evans (S), Caerphili a J. O. Hughes, Dowlais, J. Davies, Llandysuul gynt. Z!l Wedi canu I Dan dy fendith,' &c gollyng- wyd trwy weddi gan y Parch Owen, Peny- darren. Gwelsom yn bresenol heb a enwyd, y Parchn J. M. Elias, Llantrisant; D L Jones, Tabernacl, Merthyr, W A Jones, Seion R E Willi.ims, Stayljttle, Parch J. Jones, Troedyrhiw. iVir George, Ysgrifenydd, a E Phillips, Darrenfelen Os oes ryw enw wedi diano fy sylw a'm cof, crefaf am faddeuant. Yr oedd yr anerchiadau yn tendigedig bob un, a'r holl wasanaeth, o ran hyny, o'r dechreu i'r diwedd. Nid oes genym got i mi dreulio gwell ac hapusach awr a haner o gwrdd erioed, oherwydd yr oedd yr oil yn foddion gras. Bydded i'n brawd flynyddau lawer i weithio dros y Meistr yn Aberfan, a bendith y nef arno ef, eu deulu a'i eglwys. Carswn rhoddi darnau o areithiau rhag- orol y Drodyr anwyl, ond gobeithio cawn faddeuant, a hefyd Dyddai hyny yn golygu gofod lawer. Am saith o'r gloch, pregethwyd gan y Parchn W. A Jones, Seion, a J. T. Jones, Tredlaw. Yr oedd yr eglwys yn Smyrna wedi dar- paru lluniaeth rhagorol i'r dieithriad yn y feistri. Ni chefais enwau y chwiorydd oedd wrth y byrddau, ond bydded iddynt dderbyn y diolchgarwch cynhesaf am y modd dymunol y darparwyd ganddynt. Yr oedd y ddarpariaeth a'r holl waith trwyddo yn temtio pawb i fod yn barod i ddod i Smyrna eto. Bendith y nef fyddo ar yi Undeb, medd pawb. CYFAILL JOHN.

America. Mz.rwo!aeih Mrs M. A. Evans. Mae'r hen bererinion yn cwympo o un i un, ac wele un arall wedi gorphen ei gyrfa. Dydd Llun diweddaf claddwyd yr hen Gymraes adnabyddus Mrs Mary Anthony Evans, Brewery St., ger Second Ave. Genedigol ydoedd o Merthyr Tydfil, a daeth i'r wlad hon 53 mlynedd yn ol, gan drafaelu o Philadelphia i Pittsburgh gyda'r hen Gamlas. Bu yn trigianu yn yr un ty ya Brewery-st., am haner cant o flynyddau. Nid oedd y ddinas y pryd hwnw namyn pentref. Meddai gof ardderchog, ac yr oedd yn dra hyddysg yn hen bererinion Cymreig. Ar ei dyfodiad yma ymaelododd a'r eglwys Annibynol, yr hon oedd wrth gongl Fourth Avenue, a Ross-st., y pryd hwnw, ond sydd yn awr ar Fifth Ave. Bu yn aelod dychlynaidd ar hyd y blyn- yddau, ac yr oedd yn un o ffydddloniaid yr eglwys, Nid oes eisiau gwell ategiad o'r ffaith ei bod yn un a berchid sa phresenol- deb cymaint o hen Gymry y ddinas a'r cylch yn ei hangladd. Lluddiwyd y Paich B. G. Newton, gweini- dog ei heglwys, gan afiechyd i fod yn bre- senol yn yr angladd, a gwasanaethwyd yn ei le yn deimladwy iawn gan y Parch William Surdival. Gedy yr hen chwaer bedwar o blant ar ei hoi mewn dygn alar, yn nghyd a lluaws o orwyrion.

Gwr o'r Cwm. Gwr o'r Cwm a 'cfaria'r cap-ftyrnigodd Ffwrn ager ei dwll clap Rho'wn y chain am drwyn y chap, Alj gynyich gwyllt rhag anhap. HEN WAG.

Dywedir fod dau y cant o ddwfr y Mor Marw yn fater caled. Y mae y rhan fwyaf o hwn yn chloride of magnesium.'

Marwolaeth Mrs. John Har= pur, Cefn. Merthyr. Gyda gofid dwss. yr ydym vn cofnodi marwolaeth Mrs Sophia Harpur, priod Mr John Harpur, Cefn Cottage (cashier yn n ngweithiau y Gyfarthta), yr hyn a gymerodd Ie boreu dydd UUIi cyn y (i I ti e d a f Ymddengys fod y fo'ieddiges drancedig yn mwynhau ei hicchyd aneroi y 'sabbath, a phan aeth y teulu i orphw\ s y noson hono, n d oedd dim yn ymddangos v mater arni, oddie thr eu bod wedi ei ci wed y. 1 cwyno ei be 1 wedi cael ychydig a -vyd. Yr oedi yna gynulliad de jw.dd eii bod yn eu nnsg yn ystod y Nadolig, af., yr oedd y fam yn teimlo mor ddedwydd ag un o honynt. Boreu dydd Llun, tystiai Mr Har- pur fod ei wraig yn mwynhau cwsg tawel; a phan alwodd un .o'r meibion, yr hwn oedd yn dychwelyd ar ei ddyledswydd ar ol treul- io ei wyliau Nadolig gartref, yn nhrws ys- tafell wely ei rieni, i ganu ffarwel a hwy, teimlent yn dra hwyrfrydig i ddeffro y fam o'i chwsg esmwyth, ac aeth y mab i ffwrdd heb ddyweyd gair wrth y fam Yn bur fuan, modd bynag, daethpwyd i wybod fod y foneddiges hon wedi tynu ei hanadl olaf yn ystod y boreu. Dangosir cydymdeimlad mawr a'r gwr a'r teulu yn eu trallod mawr yn y golled ddifrif- ol a ddaeth amy t mor sydyn ac annis- gwyliadwy. Yr oedd y drancedig, trwy y rhagoriaethau niosog a berthynai iddi, a'r dyddordeb a ddangosai mewn pob symudiad oedd a'i duedd at lwyddiant y bobl, yn dra adna- byddus a pharchus trwy y rhan heno o'r wlad. Yr oedd yn un o nodwedd hynaws ac elusenol iawn. Yr oedd yn ferch i'r diweddar Mr Rees Lewis, argraffydi Merthyr, boneddwr tra adnabyddus nid yn unig yn nghymdogaeth Merthyr, ond trwy yr oil o'r Dywysogaeth, fel lienor a chyhoeddwr; ac felly, yr oedd Ifti yn chwaer-yr unig un yn fyw—i'n cvd- drefwr, Mr J. P. Lewis, a Mr Rees Lewis, Aberdar. Yr oedd Mrs Harpur, yr hon oedd yn ei 58 mlwydd oed, ers ryw gymaint o amser yn dioddef cystudd hirfaith, wedi bod o dan law-weithred feddygol ac i bob ym- ddangosiad yr oedd ei hiechyd wedi gwella yn fawr. Tystiodd Dr Webster, ei meddyg, mai yr achos o'i marwolaeth ydoedd lies- meiriad y galon felly, nid oedd yn angen- rheidiol cynal trengholiad. Gadawodd wr, tri feibion, a merch, yn eu galar mawr. Mae y mab hynaf yn draughts- man yn y Gyfarthfa yr ail yn surveyor i Gynghor Dosbarth Briery Hill; a'r trydydd yn Mange Lloyd yn Mountain Ash. Cymerodd y gladdedigaet'n, yr hon oedd yn hollol breitat, le prydnawn dydd lau, yn Nghladdfa Gyhoeddus y Cefn.

Cafwyd ystorm arw yn ystod nos Fawrth ar for a thir.

GWEITHFAOL. Cymdeithas y Peirianwyr a'r Tanwyr. Dydd Sadwrn diweddaf, cynsliwyd y 58 cyfarfod chwarterol Cymdeithas y Peirian- wyr, Tanwyr, a Chrefftwyr, yn Neheudir C/mru a Swydd Fynwy, yn y Central Hotel, Caerdydd, dan lywyddiaeth Mr W Worsnam, Abercynon. Yr oedd yn bresenol hefyd Mr W Hopkins, goruchwyl- iwr; Mr J Lewis, ysgrifenydd; a Mr Boseiey, trys-)rydd, yn nghyaa deugain o gynrychiolwyr yn cynrychioli 5,414 o aelodau. Dengys y fantolen arianol fod tynydd mawr wedi ei wneud. Cafwyd adroddiad manwl gan Mr Hopkins, ar yr amrywiol annealldwriaethau a ddeliodd a hwynt, ac mewn llawer o achosion yr oedd sefyllfaqpdd yr aelodau wedi eu gwella. Mewn un achos o ddibyniaeth, talwyd £ 255 9s. Oc. o iawn, cyfanswm (yr enilhon am y tair blynedd diweddaf,) a dibyniaeth ranol o JElOO. Gosodwyd o flaen y cyfar- fod gynygiad i ddanfon naw ceiniog i'r gronfa ganolog yn lie deg ceimog, ond gwithodwyd hyn gan y mwyafrif mawr. Ar gynygiad cynrychiolydd o Merthyr Vale, penderfynwyd yn unirydol na chan- iateir Unt hyw drysorydd I ddal ychwaneg na 10 punt yn ei diwyiaw, ac fod y gWédd- ni t'w osod yn y b-tnc. Trosgiw/ddwyd yn ol y cwestiwn o swm a dehr allan o'r gronfa ychwanegol a sefydlwyd yn ddi- weddar i gynortnwyo y tal streic i ystyr- iaeth y p "yllgor gweinyddol, ac i'r rhai hyny wneud restr i'r cyfrinfaoedd ei ystyried. Penderfynwyd roddi benihyg ar log a 4 y cant i aelodau er pwrcasu eu tai eu hunain, os bydd sicrwydd digonol. Cymerwyd cryn amser i ystyried y rheoiau, a chynygiwyd amryw welliantau. Ar gynygiad y g jruchwyhwr pasiwyd pleidlais 0 gy-jymieimlad a theuluoedd yr aelodau ymadawedig a gyfarfyddudd a'u diwedd trwy dJamwain-Mri T Hamer, Dowlais S Wakeiy, Qialiet-s Yard; D Wales, Pentre; W Keyes, Talywain; a W H Morgan, Merthyr. Etholwyd Mr William Joies, Bargoed, yn archwdiwr y cyfrifon am y fiwyddyn. o:

CYNGRAIR GLOWYR DEHEUDIR CYMRU. CYXADLEDD YN NGHAERDYDD. Dydd' LIun diweddaf, yn. Xcuadd Goff- adwriaethcl Ccry, cynaliwyd (Tnadledc1 dan lywyddia.eth Mr. Vv. Abraham. A. S. (Ma-boa); yn yr is-gadair yr oedd Mr Wra Brace. Yr oedd yn bresenol 270 o gvn- ryctuolwyr yn cyarychioli 120.04-0 o we.th- "•yr. r.thobvyd y rai canlvnol yn gyfrif- \v\:r Meistri Henry Thomas, Jaimes Hicks Evan C. Morgan. pwvligor y 'tr\vyddedau. Meisth John Powell. John Treharne. George Owen, Davi Hughes a I John Williams. Penderfynwvdj fod v g'weithreaiadau yn cael eu cario vn mlaen heb fed! yn y wasg yn bresenol. Cyffwyn- odld Mahon i sybv y cyfarfcd vr anghen- rhe-idrvrycld! o sefydlu Cronfa er cyno;rl- thwyo gweithwyr pa.n allan 0 waith ym herwyda ataliad1 glofeydd. Wedi ychydig; ddadleu, penderfynwyd vn. unfryxiol, 0 priodaL fyddiai cael cro-nfai, er cyaorthwvo gweithwyr allan o waith yn, herwyiddi atal- iaU; glofeydd.' Yn nesaf cafwyd cryn d'dadleu ar y modd yr oedd y gronfa hon i gaei e-i ffurlio, a.i trwy yehwanegU y cyfraniadau misol. ol y nifer a fyddant allan neu trwy levjes' a orcnymyinir igan y Cvngor. PentdierfyiT-vyd fod cronfa yn cael ei chodi trwy ■ levies/ pryd! y pfeidleisiotdd 1,337 d:ros ac 846 dros cyfranadau ychwaaegol; 1 >r oedd pob pleidlais vn golvgii' so o aelodau. P-en-derfynwyd fod y Cyngor vn cael eu; awdfur-dod i dynu allan gynllun er sefydlu a t charo allan gwenyxldad' v gronfa: allan a waith, ac i'w osodi 01 Baen y cyfarfod blyn- ydldol o Gyngrair Glowyr Dedeudir Cvmru. yr hon a, gynhelir diwedd1 Chwefror nesaf. Dosbarth y Gornewin.Er cvfarfod ar angen a fodola ym bresenol yn nosbarth y Gorllemn—lie y mae 1.500 allan o waith, penderfynwyd fody Cyngor ya codi levy ar ua waith o chwe' cheiniog vr aelod. I a wad a I i'r Gweithwyr.—Rdoddodd Mr. W. P. ^^cholas-, cyfreithiwr. adroddiad o seiyllta y gweithvoyr oeddynt wedi con- t tracto aliaa. Wedi ychydig ddadleuaeth, b cafwyd nad: oedd un o'r cynrychiolwyr dros I gontractio allan, a phasiwyd y penderfyn- iad canlynol yn urfrydiol Fod y gynhadi- I led-d hon yn, cymeradwyo yn galonogol, ac }n C} northv\ y O' yn gryf v mesurau a gvroer- wyd gan y Pwyllgor Gweinvddkd y Cyng- rair yn dyfcd a'r anmihriodoldeb o gem- tractio allan o Ddleddf Iawadal y Gweith- "In Deddf Cyfrifoldeb y Méistri. a'r Gyfraith air Hawliau Cyffredin: y Gweith- wyr yn y Maesglo, gyda'r golwg i c-sod 0 flaen y rhai hyny a gontractiodd allan i beidio gwneud eto ar cl v 3lain o Rhag- fyr diweddaf, dHldiad terfvaaf tvistvso-rif cofrestrydd: y Cymd!eith.a.?au Dy ngarol ;°\ n 1 longyfarch- eu hunain ar v mwyafrif mawr sydd yn gwrthod- y cynllu-a o gontracrio allan,, ac yn: cyfarwyddlo y pwyllgor £ rwem- yddol i gymeryd' y miesurau priodol c\f- reithiol er cael dosbarth,iad1 i'r gronfa sv'dri wedi cynyddui o dan v cvnlJun. Ape] Dosbarth y Gorllewin. Yn vr apel sydd wed'* ei gyhoe-ddi. hysbysir mii I ir ,i, a i y rhes-ymau dros v wasgfa, eseiiol, yn v dosbarth ydtynt(i) Treth" ar v glo; (2) ari- sawdd y glo a weithir; C,) Sweiihiau cvich- yo )1 yn. cael ei cau. Oddiar msi v dreth ar y glo wedi cael ei osod. v mae gos'n-a, radau graddol wedi cvmerv/l' lIe. Gwerchir y glo man, vr hwn sydd dros 80 v cant, dan, 6s. y dynell. Y canlyniad fod I e o 1 gweithfey dd) _nTwyaf wedi cael ei cui" ar g, V mae "amry" gedsiadau we da cael eu gwn^vd tnw basio pen-d-erfva^-hu dirprwyaethau. i gael v dreth wedi ei .symud;, end! hyd yn hvn -wedi methu, er vr aipeliadau ait! y Prif Gaagellv-dd. Y mae pob peth yn ofer. Credir pe' bydiiai y dreth ho,n ym cael ei -symud! v cel'ai amryw r,'r gilofeyd!d eu hailagor, ac y rod lid gwaifh lawer o'u cydKveithwyr. 'Hel. j v° mae v wasgfa. i briordoli fod; v g]o> 1 -.verthu M- cael eu arfer y ny gweithfeydd celfol cylch- ynol. Nifer y gweithwyr elfe:thir Yllynt -o00-

CADAIR MEIRION. CALAN. 1904, -0-- BUDDUGOLIAETH Y PARCH J. OWEX (DYFNALLT). ebexezer CAERNARFON. At 01ygy-fj,d y Tarian." Syr-—Gw-elaf eich bod vn talu svlw manwl i feiTd da llenorion yn nghcJofnau y Tari.an yn doiwedd-ar. Candatewch. i minau alw eich sylw at Gadeirfardd Metr- lon am y fiwyddyn oon. Pedir blvaed'd :11 01 yr endlodoj hi o'r blaen am brvddest j'r diweddcr Tom Ellis, a gwvr Y rhaia fwyaf or beirdd i'r bardd aml-gadeiriûl hwn enill tair cadair bron ar yr un ddve.iad am y brydd-est ddihafal hono. seE Cadaiir .-gr Penygroes, Cadair Ffestiniog, a, Cbadiair Meirioa. Bellach wele'r awenydd ieuanc Dyfnallt' yn eistedd yng nghadair Meir- ion yr eilwaith am bryddest ar Orfoled<d' Pwy ganai yn well, yntau yr gorfol-eddw mor fynych o dan fuddugoiiaethau cyson a rh::f1:. m, "c oedd yn gystadleKaeth ga It: d. un. ar-(_,cie2 0 eewri ar v maes, a.'r Prif-fard,l Ben Davits P clor.ianu. Xid <)-;& angtn ],.r-. -pn < mnwr j bro- phwydo dyfod-; 1 t. f)Uier i • I'vinallt." am b>d hwn.v yn ti feldiant eisio^s. Fr eu oot: yn s-ynu ntv^v, 'Dvrnallt' mi fwy Pcblogaidd-^ ar y de. ac ynr.au yn un ohoajm 111, ncp-J] or fan v gaawvd rhai o awenyddion g reu ein g^ind gaawyrf ac y yntau. Nid vw eto ond tua deg-a-hugaia oeu. TvTae holl anhebgoion dyn cyboeddu« a t:ha phoblogaidd yn ei feddian-t. yn, cl d.;ar 11 thi\\ r, n bregethwr, at mwy na hvn.v vn. ft-doxliwr c<. 1 radd' flaiemaF g}"da. chaio-n ■- :v.- r a< chariar'us. vn euro yn ei ac yntau rnor dcifalch, a brwynen. Deailwa lod ua o eglvrvsi mwyaf parchus vr Annib\,a-v-r Ngh,\vmt Rh,on:j.,j,a; v.'cdi syrthio- mewn cariad a- Dyfmailt. Ae 1 y garwriaeth vn bric»das Orfoleddus.' Derbynia.d 1 Dyf rial It' ein llongyfarch.iad, gwresocaf a.r ei fuddugoi- iaeth anrhydedidtus, a chadwed- ei lygaid ar Gadair Meirion uniwaith eto fe] v bvddo ci fuddugoliaeth m.ar arwrol hardd a'r eiddo Ben Davies a Rhys J. HUI\iS, y maelt hwy wedi myn d- a chada.ir Meirion deirgwaith^ yna gwelir rhyw ddydid 'goroa aur ar goryn hIm.' A gaf iaau ro-i mynegianrt i doyTmun- iad y diw-eiddar Bean Bowen unwaith eto 0 ty\f:ie«d. diaioni- J onn Owen. I doi th lasaem o evd a thlvsni.' 0 DDYFXDER CALON. -:0:-

WHY HAVE IH LI; BEANS SUCCEEDED. Simply because of their unequalled cura- tive properties. People always refer the best—you dL), yoursielf. A few years ago Chas. Forde's bile beans were stocked only by a few of the leading and: met far- seeing English, ciemi-sltis. To-d- iv, every medlicine venrlbr of mote in the Brimb Isles, an 1 in fact the whole world over, stocks them, and! they are the most widely used' family medicine. Their origin and; their increase is most interestng. Some years ago Chas .Ecrce. an eminent Australian scientist, discovered a, purely vegetable substance which has the peculiar property of acting on th-> human system in exactly the satme way as aature's animal substance, bile. After rnlIch care- ful study he combined this subscance v.ith .somie eight other vegetable ingredients, and then concentrated the product so ob tainted until a suitable dose could1 be com- pressed into the space offered by: n smaF bean. This mediicine, m.ade up in the form, of a bean for the bile,' soon became widely known as Bile Beans.' Their use simply, revolutionised the old method of pepsin, bismuth, or mercury dosing, and of ytarv;,n?g sufferetrisifrdm liver trouble and ZD 0 indigestion by placing them cm liquid diet. Bile beans do not gYe temporary relief only, and leave the patient weakened, like the out-of-date, so-called remedies of forty or fifty years ago, containing probably aloes, mercury, and other harmful drugs. Bile beans, without the slightest discom- fort, prompt the liver and digestive orgatis to act in nature's normal way, leaving those organs strengthened and stimulated. They produce a gentle action on the bowels, curing or preventing constipation* cleansing the stomach. a,1(1 ridding the system of all impurities. Do not be mis- led by claims of half a hundred pills in the box. where probably four to six con- stitute a dose, and the doses cannot be discontinued. One bile bean is one d.se. They can be discontinued after the cure is effected; theyare purely vegetable; they do not contain; any harmful drugs,, and they are the safest family medicine. Of all medicine vendors at is. i l,"d. or 2 2^7 9('Y P-r family box (JS. pcL box con- tains three times is. i^d.) Post free on upon receipt of price from the Bile Bean Cou. Red Cross. Street, London, E.C. Q

Capel 12 rynhy fryd Cafwyd gwledd o'r un natur yma elo- cystadleuol. Yn v lie hwn, ) r oedd y cewri cyst^dieuoi ar eu gorea yn ymgys- tadlu am y gwobrwyon, y cydau, a'r an- rhydeddau fe! pe mewn Eisteddfod Gened- laethol. Treuhwyd y Nadolig mewn llawenvdd mawr. -:(;

CyaiheHr Cynhadledd yr OU-Geltiaid yn Xghaera.irfon Avst 30a n„ V niae'r trefndadau ya ngotal Gw\-ddelod a Chymrv gwladgar- b b

Am AMU& saffoo WMNNMBER- 9 J. a. iWAtes; TOOLS AND MACHINERY. 1 Send for No. 2 ILLUSTRATED CATALOGUE of TOOLS I for ALL TRADES; also, Mach ry of every H description. Approval before purchase. Terms to H suit customers' own convenience. H Profitable Agencies offered to Persons in I Regular Employment. ■ WRITE FOR TER.TIS AND PARTICULARS. I J. G. GRAVES,

lawn i Dafarnwyr. YR isod sydd gynilun 0 benderfyniad ar gyfer cyfarfodydd cyhoeddus a chvnadl- eddau yn erbyn y mesur a fygythir arnom gan Weinyddiaeth ein gwlad i roddi iawD i dafarnwyr, ac hefyd i leihau awdurdod yr ynadon i atal trwyddedau. The humble Petition of. Showeth— That your petitioners highly approve of the power long possessed by Justices of the Peace to refuse on public grounds the renewal of licenses for the sale of intoxicating liqours—the only legalised protection against the liqour traffic at present in the possession of localities- and therefore mast earnestly beseech your Honourable House to reject all proposals that would in any degree limit such Magisterial Veto, or render its operation dependent on compensation to persons whose licenses are in the public interest not renewed. And your petioners will ever pray, &c. Y mae y penderfyniad uchod i'w ysgrif- enu, ac i gael ei arwyddo gan y cadeirydd, neu ryw berson arall, gyda yr address yn llawn, a'i ddanfon i'r aelodau seneddol dros y sir a'r bwrdeisdrefi, gan erfyn arnynt ei gyflwyno i'r senedd yn yr amser priodol. D.S.—-Gofaler am ei ddanfon yn ystod mis Ionawr yn ddiffael, gan y bydd yr ym- gais hwn ar ran Gweinyddiaeth ein gwlad y mwyaf beiddgar ac annghyfiawn yn hanes y canrifoedd, yn cael ei wneud ddechreu mis Chwefror. Hyderwn y bydtl pob cynulleidfa yn Nghymru yn peri clywed ei llais ar y mater gwir bwysig hwn. E. BITHEL. Coedliai-, Ionawr 4ydd, 1904.

Amgylchiad Rhyfedd. Y boreu hwn (dydd Mercher), am 4.30, bu farw Mrs Jane Rees, amvyt briod yr uchod. Y mae yr angylchiad yn un tor- calonus a phrupd-y ddau wedi byw mor hapus trwy gydoi eu bywyd, ac yn cael eu tori i lawr o fewn ychydig oriau i'w gilydd. Cleddir eu gweddillion dydd Sadwrn nesaf, pryd y cymer yr angladd le. Dygir y cyrff i fyny gyda rheilffordd y T.V.R. i Aberdar gyda'r tren a gyrhaedda yr crsaf hono am 2.30 y prydnawn, ac oddiyno eir yn orymdaith i'r gladdfa. -:0-