Tarian Y Gweithiwr

Llanelli a'r Cylch. __0__ Oddiar pan y mae y Meistri Richard Thomas a'¡ gwmni wedi cymeryd y gwaith mawr uchod i'w dwykw, y maent wedi gwneyd llawer iawn o gyfnewidiadau sydd wedi cynyrchu ¡¡awer o les a daioni yn nghyichoedd aicanaidd y dref. Y mae y teniu hwn, sef y Thomasiaid. gynt o Pont- ymeistr, wedi cymeryd meddiant o rai a weithiau alcan mwyaf v wlad ac nid an- nheilwng ydynt o gydnahyddiaeth eu bod wedi llwyddo i gadw yr 011 i fyned yn mlaen yn Siwyd; iauus iawn. Yn mhlith eu gweithiau alctn, geliir enwi y Gadlys, Aberdar—g^a'th bychan ar Inn y Cynon, Polity meistj". Morewood. LlaneKi, a'r Burry, Cwmfelin. o Cwmowrla, ger Aber- tawc; a gwaith Lluusamiet. Y mae ganddynt hefyd amryw o weithiau ereill. Yn bresenol y maent am ledaenu cortynau gwaith a!can mawr Morewood. Cawn ar ddeall hefyd eu bod ar fedr adeiladu ffwrnesi dur newydd.

Y 3ded<lf Drwvddedcl.Newydd, aV Cyngor Dosbariiiol. Y mae Cyngor Celt a Masnach Llanelli wedi pasio pendcfyniadaa bnvd o blaid y Ddeddf uchod, gan alw sylw yr awdurdod- au at leihau nifer y tafarndai yn y dref a'r cylchoedd. Mae y penderfyniad wedi stchosi llawer iawn o siarad yn mhlith tafarnwyr a'u cyfeillion. Yr ydym er hyny yn edmygu gwroldeb y rhai hyny n ddaeth a'r achos teihvng hwn yn mlaen. Y mae apeJiad fel yma o blith gweithwyr a'u harweinwyr yn sicr o fod yn gefnog- aeth fawr i gyfeillion dirwest a sobrwydd, ac hefyd i'r rhai hyny sydd yn cadw tai tafarndai trefnus a phricdol.

Ymweliad Lleufer- Bu Cymrodorion y dref yn ffodus iawn i jgael Mr Lleufer Thomas, y Bargyfreithiwr oriwog, i'w plith yr wythnos ddiweddaf siarad ar y pwnc o Geriedtaetholdeb yn ei Berthynas ag Yabryd yr Oes.' Er nad I. oedd y cynulliad }1r hyn a ddyiasai fod mewn tref Gymreig fel Llanelli, cafodd yr oedfa fechan wledd o'r iawn ryw. Tru- eni meddwl fod culni enwadol yn lladd ysbryd goreu y genedl, ac wrth hyny yn gorthreehu ein hiaith. Rhyw hen ysbryd b ibanaidi fel yam sydd yn cadw 'cadfridogion y brethynau a'u canlynwyr o r cyfarfod hwa. Ychydig flynyddoedd yn ol, peth I rhwydd iawn oedd cnel ychydig ganoedd o Gymry goreu y dref yn nghyd er gwrando ar ddynion llai galiuog na Lleufer. Br pan yr aeth Elfed o'r dref, y mae ysbryd Cymrcig llydanol a boneddigaidd Llanelli wedi colli arweinydd godidog a galiuog.

Af arwolcletJr.. Bu farw j r hen frawd Richard Mills, Llanelli, dydd Llun diweddaf, yn hedwar ugain a phymthegmlwydd oed. Cododd deulu mewr a pharchus. Meibion iddo ydyw Mr Albert Mills, yr Hen Gastell; a Mr David Mills, yr Old Lodge. G »nwyd a mag wyd ef yn Ponthir, Sir Fynwy. Daeth i'r dref aicanaidd hon tua deu- gain mlynedd yn ol. Ben alcanwr ydoedd, wedi tieulio ei holl einioes yn y iinhouse department. Bu fyw o dan deyrnasiad Georgea William y Pedwerydd, Victoria, a Iorwerth v Seithfed. Aelododd. fiyn- yddau yn ol yn Moescanner, Da fen, ac wedi hyny yn Moriah, Llanelli. Cafodd gladdedigaeth barchus iawn. Un o hen Gymry Sir Fynwy ydoedd yn mhob ystyr I o'r gair.

Damwain Druenus. Nos Pawrth diweddaf, daeth un o'r enw John Davies. Wern, i gyfarfyddiad a damwain ofidus tra yn myned at ei waith. Y mae rhoilffordd'Ponthenry, ger y Bres, Llanelli, wedi bod bod bob amser yn lie peryg'us iawn. Beth amser yn ol, ceis- iwyd cau yr holl ffordd i fyny yn erbyn teithwyr, ond gorchfygwyd yr ymgais, ac yn yfan yma y cyfarfyddodd a'r ddamwain. Ciudwyd ef i'r ysbytdy, a deallwn ei fod mewn sefyllfa beryglus iawn.

Cwmafon a'r Cylch. GAN YMDEITHYDD. MR GOL.—Yn fy nodiadau yr wythnos ddiweddaf, crybwyllais fod claddu mawr yn ein cymydogaeth. Blin genym hys- bysu yr wythnos hon mai ar gynydd mae y marwolaethau. Yr wythnos hon, bu farw dau ddyn canol oed, ar ol byr gys- tudd, sef James Blight a James Stanford, -y bl ienaf yn weithiwr copr, ar olaf o ran hyny hefyd, ond yn ddiweddar yn labrwr yn nglofa pyllau Maesteg, ac yn teithio gyda'r tren hwyr a boreu at ei orchwylion. Claddwyd y ddau dydd Sad- wrn; ac er fod y tywydd yn anffafrio', daeth torf aruthrol yn Hghyd i dalu y gymwynas olaf iddynt, a chawsant ang- laddau anrhydeddus. Yr oedd y ddau yn wyr priod, a theuluoedd ganddyut, a chyd- ymdeimlir a'u gweddwon a'r perthynasau oil yn eu gaiar gan drigolion y lie. o Yr wythnos ddiweddaf, llosgodd plentyn pum' miwydd ced Oliver Me. Neil, Cross Row, yn arswydus, drwy ryw anffawd. nes y collodd y bychan ei fywyd. Dywedir mai chwareu o gylch y tan ydoedd, a chy merodd y tan afael yn ei ddillad ac ym. ddergys rad oedd ei rieni yn y ty pan ddygwyddodd yr anffuwd. Llosgodd mor arw, a chafodd gymaint o ofn, nes y bu yn ^ngeo iddo Mae hon yn wers eto 1 deu- .¡uJedJ ein gw.lad. Nos Lun, Ionawr 26ain, bu y Parch E., T. Jones, UaneLi, ya darlithio ar y testyn Pobl Armenia,' yn nghapel Bethel (B.), Pontr-hydyfen. Cymerwyd y gadair gae y boneddwr haelionus a charedig Mr Thos. Davies, Waen Tymaen. Fe glywais fod y darlithiwr wedi gwneyd ei waith yn gan moiadwy, a Uanwyd y gadair yn odidog. Trodd yroll allan yn llwyddianus. 0 Y Sul wythnos i'r diwed iaf, cynaliodd Ysgol Sul Tabor ei chyfarfod pen chwar- ter,' pan y cafwyd adroddiadau dylanwado a chanu swynol. Hysbyswyd im' fod yrl oil a wnawd yno yn foddhaus a llwyddian- us. 0 Mae y cwestiwn o leoliad yr ysgolion wedi cael syiw mawr, medde nhw,' gan aelodau y bwrdd. Hyn a wyddom, nad yw yn symud dim yn ei flaen. Deallwn fod hyd yn nod aelodau y Bwrdd Ysgol yn rhanol ar gwestiwn y lleoliad. Honai un o honynt yn ddiweddar mai gwell fuas- ai ail adeiladu ysgolion Penycae, tra yr haerai ereill mai ar faes y depot y bydd y lleoliad. 1 Megys yr oedd yn y dechreu, y mae yr awr hon,' &c., yw hi parthed ad- eiladu ein hysgolion. Y mae Penycae yn fan ftafriol iawn gan drigolion y He fel lie i'n hysgolion. Buasai maes y depot yn wrthodedig gan y boblogaeth pe yn eu gal u. Yr olaf, yn ol ein barn ni, yw'r maes mwyaf dinystriol i iechyd ein plant. Dios mai magwrfa ydyw i ddoluriau ond, Mr Gol., gwell im' dewi ar bynyna, rhag ofn i mi ddamsang ar gyrn yr upper tens ar y cwestiwn- Hyn sydd wir, fod g>wir angen gwell ysgolion na'r presenol i'n plant a'n hathrawon. o Mae'r frawdoHaeth Fethodistaidd yn Salem yn hynod lwyddianus yn dewis eu pregethwyr Sul arol Sul. Er ei bod ond eglwys fechan wan, a newydd gychwvn, y mae yn mynu cewri yr enwad i wasan- aetiiu iddi. Y Sul diweddaf, bu Mabon yn pregethu i'r eglwys grybwylledig, a dywed- ir wrthyf ei fod yn ei hwyliau goreu. Y mae y boneddwr Mabon at home bob amser pan yn dyfod i Gwmafon, am ei fod wedi treulio boreuddydd ei oes yn y Cwm; y mae yr Afaniaid bob amser yn rhoddi derbyniad tywysogaidd iddo i'w plith. Edrychai yn gamp, siriol fel arfer, yn ad- nabod j- swb o gvdweithwyr boreu ei oes. Eiddunwn iddo hir oes, a llwyddiart I parhaus. o Fe glywais sibrwd yr wythnos ddiwedd- af fod ein Gorsaf Heddgeictwadol wedi ei symud o Ty'r Owen Row, i Victoria Ter- race. Cyfaddefwn fod angen gwell ty i wyr y botymau gwynion yn y cwm, ac yn ddios fod y trethdalwyr yn eithaf boddlon i hyny Ond y cwastiwn sydd yn cael ei ofyn yw, ai Victoria Terrace ywy lie mwyaf f7; ug. canolog, cyfleus, a manteisio! i'n swyd Jog- ion gartrefu er gwasanaethu y cyhuedd yn gyffredinol ? Eto clywais lu yn ateb, nage.' Ac yn wir, yr ydym yn cydsynio a hwy yn eu hatebiadau. Pwy sydd yo gyfrifol am hyn ? Nid ydym yn gallu dweyd yr un iot yn erbyn yr heddgeidwaid am hyn; ond credwn y gallasai rhai swyddogion ddewis gwell man i'r orsaf nahr hon a ddewiswyd, ac yn fwy cyfleus a manteisiol iddynt i gyfiawni eu swyddog- aeth. Dywedai un hen wag wrthyf fel hyn Paham na fuasent yn myned a'r Station i Gwmclais, neu i ben y Foel ?' I' 4 Byddai hyny yr un cystal a'r lie presen 01,' meddai un arall wrthyf. Anfoddlon- rwydd mawr sydd am hyn yn mhlith y Cwmafoniaid. Ar waen Tymaen y dylasai yr orsaf fod, a dyma'r fan fwyaf manteis- iol i'n heddgeidwaid wasanaethu y cy- hoedd, am mai y fan hono yw yr un fwyaf cyfleus. Dywedodd gwr profiadol wrthyf mai Maes y Waen (He mae Salem) fyddai y spot glanaf, mwyaf prydferth a manteis- iol i'r Police Station. Credwn nad yw y boneddwr filldir, ie haner modfedd o'i le wrth ddweyd hyny hefyd. Hyn a ddy- wedaf, fed yn Hawn btyd bellach i'r trigolion o Waen Tymaen i ddeffroi o'u cysgadrwydd, a gwaeddi yn gryf ac yn groch yn erbyn llawer o bethau yn y He. Yn ngwaelod y cjvm y mae pob peth man. teisiol Police Station, Post Office, a lawr fu y Surgery gynt, a llawer o bethau ereill; ac i lawr yna y mae Jerusalem a'r Jerusa- Jemiaid- Mae yn llawn bryd beiiach i symud pethau, a goreu po gynted. Diau y byddaf yn traethu ar y pethau hyn eto ar fyrder. =— —————;

V PARCH J. SPINTHER JAMES, A\K CA M G YH U DDI AD A U YN ERiB.YN DAFYDD MORGANiVG. ERiB.YN DAFYDD MORGANiVG. —o— MR GoL.—Dar!!enais yr uchod yn y 'I DAHIAN ddiweddaf, a dymunaf arnoch gyhoeddi fy atebiad iddo yn y DARIAN nesaf, a cbaiff y darilenydd farnurhyngom. Tebyg fod y Parch Spinther James wedi annghofio y gorphenol, neu ni fuasai yn benthyca ei enw parchus i fy ngelyn wneyd cam a mi. Tebyg na fuasai fy ngair yn cael ei dderbyn o flaen ei air ef, felly anfonais ar unwaith at ei gydweinid- og parchus, a chefais yr atebiad canlynol yn ol gyda throad y post — yn ol gyda throad y post: "Yr eiddoch i law heddyw. Mewn llythyr ataf dyddiedig Medi 27ain, 1898, yr hwn sydd ger fy mron yn awr, dywed y Parch J. Spinther James fel hyn —'Anwyl I Frawd: I Diotch i chwi am eich ]lythyr yr oeddwn wedi 'bod yn gohebu a Dafydd Morganwg (brodor o Rhymni fel y tyb- iwyf) ar gycnwyniad y Bedyddwyr yn Nghwm Pitwalit, ac yr wyf yn amgau ei lythyrau i chwi, fel y gweloch y gwahan- iaeth sydd rhyngddo ef a chwi. Wrth edrych ar y map goreu sydd genyf, gwelaf fod pum' milldir o wahaniaeth daearyddol rhyngoch. Y gwahaniaeth rhwng Dafydd Morganwg a minau oedd hwn -daliwn i mai ynmlaen cwm Rhymni yr oedd PwH Pitwaiit, lie dechreuodd y Bedyddwyr; daliai Dafydd Morganwg mai lie mae PwH Pihvallt presenol y dechreuwyd yr adhos. N is gwyddai Dafydd Morganwg am Bwll Pitwallt Biaen Rhymni, a dyna un am fod yn hanesydd. Nis gwyddai y gwahan- iaeth rhwng Cwm Pitwaiit a Nant Pit- waiit ceisiais inau wneyd y peth yn eglur i Mr James wrth yJ^rifenu ato. Ond am Dafydd Morganwg, ni soniai am y cwm o gwbl, a dywedai mai y fan He y saif tips yn awr yr oedd, fel nas gaUai dau gwm fod o'r un enw. Mae liythyrau Spinther genyf i brofi pobpefh yr wyf yn ddweyd. Ysgrifenais i Spinther sdolygiad maith ar lythyrau Dafydd Morganwg. Cyhoedd ed yr adolygiad fel yr ysgrifenais ef; caiff y wlad farnu pa un a oedd Lafydd Moigan- wg yn camarwain ar ddechreuad achos y Bedyddwyr yn Rhymni, ai nid oedd. Yr wyf yn eithaf boddlon i'r oil gael eu cy- hoeddi." Yn awr, gadawaf y llythyr i farnu rhyng- wyf fi, D.M., a'r Patch Spinther James, a dweyd wrtho y bydd y llythyr yn y DARIAN. Wrth derfynu, carwn hysbysu y Parch Spinther James na ddarfu i mi 'athrodi Dafydd Morganwg, ond mai ef bentyrodd athrod am fy mhen i. Dywedodd wrth ddarllenwyr y DARIAN fy mod yn dweyd y celwydd noethlymyn,' a dywedodd wrth fy ugweinidog ei fod yn myn'd i'm I-pron ) n gelwyddwr gerbron y wlad a galwodd fi ar bob enw, o 'gwrcath yn llys y diafol,' i 1 fwystfll,' a hyn oil wedi i mi ysgrifenu y. frawddeg hon Nid wyf fi yn bwriadu ysgrifenu ychwaneg, rhag ofn i ni fyned i chwilio am y gwirionedd yn ysbryd uffern. Credodd i mi gael ei ofn, a thyma yntau yn ymwroli, a dechreucdd fwrw athrod yn dameidiau. Cafodd ei lythyr cyntaf basio yn ddisylw; ond wedi gweled yr ail, rhodd- ais y peth alwch chwi, Mr James, yn fathrod ond cofiwch mai ffeithiau ydynt, ac nid athrod. Yr eiddoch chwithau, heb ddigtcr na Hid,— TWYNOG.

NODION 0 FERTHYR. GAN CYNGG. Dygwyddodd damweiniau lawer yn y cylch yma yn ystod y dyddiau diweddaf hyn. Dydd Merchar di vedrlaf, cynhliwyd trengholiad ar gymaint a phedwar o berson- au, y rhai a gollasant eu bywydau yn agos i'r un dyddiau trwy ddamwain. Y cyntaf oedd geneth fechan dwy flwydd oed o'r enw Mary Richards plentyn Mr a Mrs Tpos Richards, j 8, Horeb street, Penydarren. Yr oedd y fechan wedi myned i dy cymydog o'r enw Mrs Williams, yr hon oedd ar y pryd ar y llofft. Pan glywodd y plant yn gwaeddi, brysiodd lawr dros y grisiau, a chafodd y plentyn a'i dillad ar dan. Gwnaeth bob peth yn ei gallu i osod y tan allan, ond bu farw y plentyn foreu dydd Mawrth, am haner awr wedi tri o'r gloch. Prydnawn dydd LIun, cyfarfyddodd dyn ieuanc o'r enw Phillip H Jones a damwain angetiol yn y gwaith trwy ] ddarn o lo syrth- io arno. Yr oedd yn preswylio yn z, Park View, Heolgeryg, ac nid oedd ond 15 mlwydd oed. Y dydd canlynol, lladdwyd person arall 0)1' enw Daniel Lewis, 90, Grawen, Brecon road, tra wrth ei orchwyl gwaith yn y Cyf- arthfa, trwy gael ei daro gan y drams oedd yn rhedeg ar y ffordd a elwir New Dock. Yr oedd yn 57 mlwydd oed. Cyfarfyddodd person arali o'r enw John Lewis, 32, Ynysfach, a damwain angeuol tra yn gweithio yn Mhwll y Castell, dydd Gwener wythnos i'r diweddaf. Mae yn ymddangos i gwymp o lo syrthio arno, gan ei daro ar ei wegil Dygwyd ef adref ar y^ stretcher gan ei gydweithwyr ar unwaith, a5 bu farw am 5 o'r gloch prydnawn dydd Sul Boreu dydd lau, dygwyddodd tro braw- yehus i un o'r cerbydau trydanol tra yn teithio o Dowiais i Ferthyr. Gadawodd y cerbyd ei orsaf yn Nowlais am 8 o'r gloch foreu dydd lau, yn cael ei yru gan berson o'r enw Willson Clarke, yr hwn sydd yn gorwedd yn wael ei gyflwr yn y clafdy. Mae yn ymddangos i'r gyrwr golli ei lywoorjteth ary cerbyd rhywle tua phenuchaf yr heol newydd. Yr oedd y conductor wedi sylwi fod y cerbyd yn cyflymu yn barhaus, ac acth i ofyn i'r gyrwr os oedd rhywbetb o Ie ? Gwelodd gapan y gyrwr yn syrthio, ac aeth i'w jgyrchu dan feddwl myned yn ei olyn yr orsaf nesaf, ond gwelodd ar unwaith fod y cerbyd yn rhedeg yn wyllt a direol, ac yn y cyflymdra mwyaf fe ruthr- odd oddiar y rheiliau yn erbyn un o'r pyst mawrion sydd ar ochr yr heol ychydig yn uwch i'r lan na'r ysbytty cyffredinol. Yr oedd wedi cadw ar y rheiliau hyd y fan hono, ond methodd a throi ar y tro sydd yn yr heol, y gyrwr o hyd yn parhau i wneyd pob peth yn ei ally i w ati.1, ond i ddim pwrpas. Yr oedd tair boneddiges ieuanc yn y cerbyd—Harriet }ones, 35, Market street, Dowiais Janet Williams, 5I Blanch street; ac Edith Williams, 23, Hi°-h street, Caeharris, y rhai a neidiasant allan, a diaugasant heb lawer o niwed. Dyma yr anhap cyntaf o nod sydd wedi dygwydd yn nglyn a'r cerbydau hyn er pan y maent wedi eu dwyn i'r dref, a gobeithio mai y diweddaf ydyw hefyd. I 'I Cyn y bydd y wodion hyn wedi gweled goleu dydd, bydd y Privy Council yn Llun- dain wedi eistedd ar y cwestiwn o gorffoli y dref, a chawn weled yn y dyfodol agos beth fydd y canlyniad. Yr ydym yn cael fod Mr Sydney Simons yn gweithio yn egniol dros y dref, a chlywsom ei fod yn lied hyderus y try pethau allan yn ffafriol. Gwelwn fod y gwynt oedd yn chwythu yn gryf yn erbyn i'r dref gael ei ohorffoli 5 mlynedd yn ol wedi troi yn hollo! erbyn hyn, ac yn ei ffafrio bellach. Cyfeiriwn at drigolion Mertfryr Vale; cynaliwyd cyfarfod cyhoedd- us yno ychydig ddyddiau yn ol i bleidio y cais, a phasiwyd penderfytaiad unfiydol drosto. Deallwn fod amryw ddeisebau eto allan, ac yn. cael eu harwyddoyn gyffredinol trwy y cylch. Mae hyn yn dwyn ar gof i mi gymaint wnaed yn y cyfeiriad yma yr adeg hono, pan oedd petitions o'r ddau dy yn cael eu harwyddo, a chymaint o dwyll arferwyd gan y gwrthwyoebwyr. Yr oedd enwau ar eu petitions o ugeiniau o ddynion oedd yn huno yn eu beddau flynyddau cyn bod son am wneyd y cais o gwbl, ac enwau canoedd oecMynt wedi rhoddi eu henwau yn wiri Ineddol i'r ochr arall. Llwyddasant trwy hyny i wneyd y petition yn ddifudd yn ngolwg y Commissioiior. Fel y mae yn wybyddus i lawer o ddar- Fienwyr y DAPJAN, y mae cynghor y dos- barth yn gwneyd ymgais i ychwanegu rhif ei aelodau trwy ranu yr adran presenol yn ddwy, ac felly i gael cymaint arall o gyn- rychiolwyr. Mewn pwyllgor a gynaliwyd yr wythnos ddiweddaf mewn perthynas a hyn, pasiwyd penderfyniad i wneyd cais i ranu pedair Ward allan o'r chwech, gan adael adran y Cyfarthfa a Merthyr Vale fel y maent yn bresenol. Y mae cymdeithas yr eglwysi rhyddion wedi tynu allan amryw benderfyniadau i'w cyfdrfod nos Lun, yn Hope Hall. Yn rnhlith pethau ereill, penderfynwyd i benodi pwyllgor Ileol yn mhob Ward, er mwyn penodi cynrychiolwyr i'r etholiad nesaf at gynghor y dosbarth; ac hefyd benderfydiad yn gofyn i'r cynghor i beidio gosod y ddeddf mewn gweithrediad cyn yr etholiad nesaf. Fe gafodd y Cymreigyddion noson hapus dros ben yn gwrando ar Mr John Beynon, arweinydd y Welsh Glee Party tu yn ym- weled a'r Unol Dalaethau o'r cylch hwn dro yn ol. Testyn y papyr oedd Tro i'r Am- erig. Fel hyn y teimlai Blodeufryn, wedi gwrando ar y boneddwr yn darllen ei bapyr rhagarol Heb boen y caed heno gan Beynon—mawr Ei Amerig droion; Draws ei thir a thros ei thon, Ar g'oedd y Cymreigyddion. BLODBUFRYN. I Cymerwyd rlrm yn y cyfarfod gan y Mri G P Evans, loan Bydir, Cerddwyson, Gwilym ap Iorwerth, Merthyrfab, ac ereill, a rheolid y cyfarfod gan Gwernyfed Cain benod gaed gan Beynon—o hanes r, Ein henwog gym'dogion A wyddai o'u noavreddion—yn hafal Hyn aeth i sisia! yn iaith y Saeson. 'E wyddai'r Cymreigyddion-o bosib' Y b'asai John Beynon' Yn dwyn cyfres o hanesion Y dyrus daith dros y don. 0 dyma bethau doniol-a glywsom. Yn glwysaidd rhyfeddol; Da i ni ei ddod e' nol A gwiriau mor rhagorol. CYNOG. Deallwn fnd cofgolofn wedi ei gosod uwchben bedd y bachgenyn bychan Willie Llewelyn, yr hwn gollodd ei fywyd ar y mynydd uwch law Hirwaun. Fe gasglwyd digon o arian gan gyfeiliion o Aberdar a Merthyr i osod cofgolofn hardd uwch ei ben, a pheth dros ben. Deallwn fod yn mwriad y cyfeillion hyny gyflwvno gweddill yr arian i rieni Llewelyn bach, a da iawn y gwnant. Mae yr Henadur J W Evans, Aberdar, a'r cyfeillion sydd wedi bod yn cydweithio ag ef, yn teilyngu clod am eu gwasanaeth yn y peth hwn. Cydymdeimlir yn fawr a theulu Mr Phil- lips y Cloth Hall, yn ngwyneb yr amgylch- ia<! pruddaidd y maent wedi myned trwyddo yn iiiarwolacth Mrs Phillips. Bu farw yn od o sydyn yo ystod nos Wener wythnos i'r diweddaf. Yr oedd Mrs Phillips yn gyd- marol iach yn myned i'w gwely am 11 o'r gloch, ond erbyn y boreu, pan aeth un o'r merched i'w galw am 8 o'r gloch, cafwyd ei bod wedi marw, a'i geneth fach 4 blwydd oed yn cysgu yn ei hymyl. Yr oedd yn ddynes garedig, a gair da iddi yn y gymyd- ogaeth, ac yn aelod ffyddlon yn eglwys Seion, Twynyrodyn.. •

Yr Hen a'r Newydd. Mr Gol,—Gwelais ysgrif yn y DARIAN am Ionawr yr Sfed, dan y penawd uchod, yn ymdr.n a phwngc y meddygon gweith- faol. Yr oeddwn yn disgwyl gweled rhai 0 arweinwyr y gweithwyr yn cymeryd y mater i fyny, gan fod cymaint o gwyno yn bod braidd yn mhob man nad ydyw y cynllun presenol yn rhoddi boddlonrwydd digonol i bawb am eu arian. Ond rhaid cydnabod fod gan yr arweinwyr Honaid col o waith ar hyn o bryd, heb fyned i hel ar ol ychwaneg. Mae yn sicr fod pwnc y meddygon yn un y bydd yn rhaid ei godi i sylw yn hwyr neu hwyrach. Y mae y cyffro sydd yn bod yn Ferndale a Dowlais a manau ereill, yn ddim angen na dechreuad y cyffro mawr sydd i ddilyn, ac y mae Deddf yr Iawn-dal 1 m- (Compensation Act) yn dwyn y mater yma i fwy o sylw nag erioed. Pan gymerwn i ystyriaeth fod glowyr Cymru yn talu mwy at eu meddygon ar gyfareledd, drwy y poundage, nag a wna gweithwyr ereill sydd yn talu yn chwarterol; tra ar yr un pryd na cba' y gIowyr yr un derbyniad boneddigaidd na'r un manylrwydd meddygol ^'r rhai hyny ag sydd yn talu ev meddygou yn union- gyrchol a'u dwylaw eu hunain. j Hefyd drwy dalu y meddygon drwy y ( swyddfa, dim ond y bobl fwyaf blaenllaw, y rhai sydd yn abl i gynbyrfu y gweddill sydd yn cael rhyw lun o ofal. Gofelir am y rhai hyn gyda'r amcan o gadw y lleill yn ddys- taw, ac ynfaml y ca y gweiniaid eu hesgeu- luso am drt a phedwar diwrnod pryd y dylid galw bob dydd. Heblaw yr hyn a nodwyd. mae y gyfun- drefn o dalu drwy y swyddfa yn dwyn y gweithwyr o dan ddylanwad ymhyriad swyddogion yn nglyn a'r meddyg a edewisir. a chan fod ein giofeydd hyd yn hyn a llu mawr o gynffonwyr ynddynt, pa rai sydd bob amser yn cap-in-hand i wneyd pa beth bynag a ewyllsio y swyddogion, y mae dynion nest, unplyg, a didderbyn wyneb, fel rheol yn colli eu dewisiaid, ac nid yn anaml yn gorfod dioddef. Gwn am le ddim ugain milidir o swyddfa'r VARIAN He mae rhai wedi gorfod croesi Dafydd Jones am wrthwynebu nieddyg dewlsol y cwmni. Yn awr wrth gymeryd pob peth i ystyr- iaeth rhaid dywedyd fy mod yn argyhoedd- edjg mai y clealt sheet yw peth goreu ell i r gael er mwyn i'r gweithwyr gael gwell chwareu teg a gwell gofal, ac hefyd er cael J eu rhyddhau o ddylanwad swyddogion gweithfaol a'n cynffonwyr. lOAN AP HELIG. 1

CLEIFION Cymerwch Sylw! 'YN AWR' YVi ARWYDDAIR Y DOETH. Y syniad cyffredin pan 'na deimlir yn iach yw, "Mi arosaf i weled;—efallai y bvddaf yn well vfory, TRA PE-YR 'ELECH AR UNWAITH I WELED AC YMGYNGHORI A'R FFERYLLYDD CYMREIG ENWOG MR. HENRY M. LLOYD F.R.M.S., M.R.P.S., I Fferyllydd Dosbarthol ac Ymgynghorol (dnvyt arholiad' gydag anrhydedd), Dispens- ing & Consulting Chemist (by exam. with honours), Member of the British Optical Association, Medallist & Prizeman of West- minster College of Chemistry, 28, Victoria street (Opposite the Market doors), Merthyr. Buasech yn Sicrhau y Moddion Goreu i ateb eich dolur, ac o ganlyniad dderbyn y gwellhad a'r adferiad y dymumveh ei gael yn yr amser byraf. PEIDIWCH GWASTRAFFU ARIAN ac AMSER drwy geisio moddiont a gyhoeddir i wella pob dolur dan haul. Y MAE HYN YN ANMHOSIBL. UN MODDION YN UNIG ALL WELLA UN DOLUR. Ond galwch: ar Mr. Lloyd1 i gael y moddion priddiol i'ch dolur pemodol. Darlleniad' Dwfr drwy y cynllurt gwyddon- ol mwyaf eymeradwy. — :o»: Gan fodi Mr Lloyd yn Feddyg Llygaid t, cymhwys (drwy arhodiad) am lawer blwydd- yn, y mae yn alluog > wella, pob diffyg yn y i ilygaid, drwy archwiliad gwyddonol. Y mae Dosbarth Offerynau Meddy-gol Mr Lloyd y goreu tuallan i Lundain. | Dylai pawb sydd yn dyoddef oddiwrth ddolur: yn y coluddion (rupture) alw gyd'a Mr Lloyd,, er cael ei "trusses" neillduol. Y maegabddo lygaitf celfvdd, breichiau cywrain, coesau. etc.. a phob math o offeryn- au meddygol a wybyddir am, danynt mewn stoc. neu gwneir hwynt i ateb yr achos neill- duol He y bydd angen. Gel lie gweled Mr. IJoydr yo Merthyr yn ddydrliol. Oriaui busnes:—10 y boreu i j 8.30 yr hwyr. Dydd Iau, 911 o'r gloch; Sadyrnau, 10 y boreoi i 10.30 yr hwyr. Sylwch ar unig gyfeiriad y Fferyllydd Cymreig Emvog:— Mr. HENRY M. LLOYD, F.R.M.a..M.R.Ph.S..Ref.Doc.,L.A.S.A London. Dispensing & Consulting Chemist (by exam. with honours), MembeT of the British Optical Association, Medallist & Prizeman of Westminster College of Chemistry, 28, Victoria Street, MERTHYR. (Opposite the Market Doors). PORTH. Cynelir Eisteddfod Fawreddog Mewn PABELL EANG, Yn y He uchod, Mawrihgwyn, Meh. 2il, 1902 -0- Beirniaid V Gerddoriaeib, itEr Glyndwr Richards, Mountain Ash and Mr Dan Davies, Merthyr. Yr Amrywiapth, y Parch D. Dylall Davies, Aberafon* i Prif :darn-:i gor o leisiau cymysg heb fod dros 4o mewn nifer a gano yn oreu, 'Then round about the Starry Throne (Handel), gwobr deuddeg punt a chadau I hardd i'r arweinydd buddugo{. Cystadleuaeth i blant heb fed dan 16 mewn niier (bechgyn neu ferceed) a gano yn oieu uurhyw gan ymarferol (action song), gwobr gyntaf. 25s ail wobr, 13s. Fnawdau, gini yr un. Bydd Preliminary Programmes i'w cael ar fyr pris, ceiniog drwy'r post, ii-c. y 2 Poh manylion i'w cael oddiwrth- yr ysg- rifenydd— THOMAS DAVIES, 2 T anyrallt, Birchgrove, Porth. Preliminary Announcement. ABERGWYNFI Calvinistic Methodist's FIRST ANNUAL Eisteddfod AND Champion Solo Competition Male Voice, "Destruction of Gaza," 220. Brass Bands, SIO. Competitive Concert in the even- ing Champion Solo, prize value 2S 5s. Programmes ready shortly. DAVID JONES, Sec. Gilfach Goch Prize Drawing. WINNING NUMBERS. h 309; 2, 114 3 518; 4, 508; 5, 1845; 61, 598; 7, 468 8, 1025; 9, 1065 10, 477; 11, 1202; 12, 1132; 13, 233; 14, 2.:j.2 15, 241 16, 77-4; 17,527; 18,626; 19, 686; 20, 141 21. 566; 22, 1397 23, 49°. Special, 141 7. Silas Evans, Se<V _cw I A GRAND COMPETITIVE I CONCERT WILL be held On Wednesday, Feb. 25, 1903, AT THE CENTRAL Congregational Church* CARDIFF, (Off Queen street), kindly lent for the occasion. Adjudicaters—Music, Tom Price, Esq., Merthyr. Recitation and Letter, Ifanol jies, ,E q., Girdiff. Champion Solo (open) prize £ 3,3s, and Silver Cup value C2 2s. Champion Solo any voice (confined to Cardiff Shop Assistants) £1 Is and a Silver Cup. Soprano Solo, Sunbeams' (Landon Ronald), jei Is and a Silver Medal. Contralto Solo, The Old World and the New Gerald Lane), £ 1 Is and a Silver Medal. Tenor Solo, 'Lighten our Darkness* (St. Quentin), 21 Is and a Silver Medal. Baritone Solo, « A Dervish Vigil* (Graham Vahnore), £ 1 Is and a Silver Medal. Pianoforte Solo, I Barcarolle in (Hargreaves) RI Is and a Silver Medal. Recitation (open). English or Welsh, £ 1 Is and a Silver Medal. Best Love Letter (English or Welsh), 5s and a Silver Medal. For full particulars see programmes, which may be had by simply postage, frcm—W. Christmas Jones, 83, Donald Street, Roath Park, Cardiff, EISTEDDFOD GADEIRIOL Felinfoel, ger Llanelli. Cynelir y DBYDEDD Eisteddfod Flynyddol UCHOD Y LLUXGWYN, MEHEFlJi" tef, 1903 Mewn Pabell Eang o ffurf gwahanol i r rhai blaenorol Beirniaid-Canu, John Williams, Ysw., Organydd, Carnarvon; W T Samuel, Ysw., Caerdydd, a T Conwil Evans, Ysw.,Caerfyrddin. Barddoniaetb, Gwili. Llenyddiaeth, Parchn J W Roberts, a B Humphreys. Prif Ddarn Corawl, Parti Gwrywaidd. Caradog' (Dr Parry), gwobr' £ 40; ail wobr, RIO. Ail Ddarn Corawl, Cor cymysg, Round about the Starry Throne, gwobr £ 23. Fife Band, Gems of Scottish Melody, gwohr £8 Cor Plant, 'Sleep, my darling, sleep. (D W Lewis), Cymraeg neu Saesneg, gwob r.;65. Pryddest, Dir^elwch.' heb fod dros 200 o linellau, gwobr C3 3s a Chadair Dderw Hardd, gwerth Y-4. I Hefyd Cystadleuaethau Llawysgrifol, Adroddiadol Traethodol, &c., yn y rhai y rhoddir gwobrywon sylweddot. Yn yr hwyr cynhelir CYliGHERDD FAWREDDOG, cy-nerir rhan-tyrddi gan rai o'r prif gantorion, yn nghyd aChystad- leuaethau Adroddiadol arbenig. Rhagfeni (Programmes) yn barod. Pris lc, drwy'r post, lie, i'jv cael oddiwrth yr Ysgrifenyddion—D B Phillips, Adulaxa Street, Felinfoel; T Hughes, Panttar Felinfoel. Horeb. Treherbert. CYNELIR EISTEDDFOD GADEIRIOI* Dydd Owyl Dewi, Mawrth 2, 1902. Beirniaid — Canu, W. Howell. Ysw,, G.T.S.C., Porth. Amrywiaeth, Parch. H. Harries (Afanwy), Libanus, Treherbert. a W. Edwards (Cynleisfab), Treherbert. Prit Ddarn Corawl, I Buddugoliaeth Calfari' (D. Evans, Mus. Bac ). Gwobr £ 5 a Silver Mounted Baton i Arw-e!ftydd y Cor buddugol. I'r Parti Meibion heb fod dan 20 o rhif, a gano yn oreu Awn i ben y Wyddfa Fawr,' gwobr e2 a Medal Arian i arwein- ydd y parti buddugol. Marwnad i'r diweddar Mr John John, blaenor ac ysgrifenydd yr Eglwys nchod, gwobr £1 10s a Chadair hardd. Marwnad i'r diweddar Mr Evan Thomas. blaenor yn yr Eglwys uchod. gwobr £ 1 10s a chadair hardd. Cerddoriaeth Solo Baritone Ar tea lorddonen,' J. R. Lewis (Alaw Rhondda), Ferndale. Gwobr £1 Is. Solos ereill, 10s 6d. Programmes yn barod, pris Ie, drwy'r post låc: Ysgrileuydd—James Roberts, Liverpnot House, Trehert. MAFON DUON y DEAU: PANT YR ONEN, AC ODLAU IREILL. GAN AB HEVIN. Pris = CHWECHEINIOG. Canmolwyd gan Proff. O. M. Edwards. M.A. j Dr. Edward Jones Cadvan Watcya Wyn; Glanystwyth Ben Davies Brynfeb- leuan Dyfed Brynach Parchn. J. Boweii Jones, B.A., LLD.. J. Thomas (MathaiamV; T. Levi; T. Ma mel (Talvan); J. D. Jones; J. Hathren Davies; D. RhagCvr Jones; J. Humphreys, &c. —o— Nifer ar werth o'r Ail Argraffiad gyda Darluniau. —o— Cyfeiriel-HENRY LLOYD, 3Ql WMD STREET, ABERDAR. A.