Tarian Y Gweithiwr

Marwolaeth Deon Howell. -0- Collodd Cymru un o'i thywysogioT yn marwolaeth y Deon Howell. YndJo ef dystawodd uno'i phregethwyr msvyai hyawdl a gwladgarwr twymgalon — allai ysgwyd oddiar y Ihvyfan ei genedl a chyfaredd ei ddoniau tanllyd. Efe oedd y pregethwr Ymneillduol mwyaf yr Eglwys Sofydledig yn Nghymru. Nid oedd ef erioed wedi ymgolli yn llwyr mewn clerigaeth gwasan- aethai yr Eglwys fel cyfrwng iddo i wasan- aethu cylch eangach nag oedd ei muriau rhagderfynedig hi yn ganiatau. Nid oedd ei wasanaeth yn llai gwerthfawr na llai cysegredig am iddo frashau ei lwybrau a dynoliaeth ryddfrydig. Ni wnaeth un ym drech i ddileu argraffiidau boreuol, y rhai oedd yn sicr yn rymus ar yr aelwyd fendith- fawr ei magwyd. Tyfodd yn nghanol awyr- gylchoedd Gymreig, ac feailai y gall Cymru fod yn ddiolcbgar am wasanaeth mar genedl- aethol, o herwydd iddo ef orphen ei addysg yn y Fenni cyn i ddylanwadau offeiriadol coleg Llanbedr flaendori ei ddoniauCymreig brigog. Yr oedd y Fennj yn gyrchfan Gymreig enwog. Yr oedd prif noddwyr llenyidiaeth ei dywysogaeth wedi gwneyd enw y Fenni yn anwyL Ni chollodd Llaw- dden ei afael ar Gymru wrth ymneillduo i wasanaeth yr Eglwys, a drwy bob cyfrwng ni chafodd ef amser i ymgolli mewn ymra- faelion a'r bobl. Tyfodd i fyny yn nghanol amgylchoedd llenyddol, a diau y gallasai wneyd enw iddo ei hun mewn llenyddiaeth [ om b'ai iddo ddewis gwasanaethu crecydd Cymru yn hytrach. Ond yr oedd ei nawdvl i lenyddiaeth yn werthfawrdrwy y biynydd- oedd ac yn ystod y dcng mlynedd diwedd- af yr oedd gwel'd a cblywed Llawdden ai lwyfan yr Eisteddfod Genedlaethol y fath, fel yr oedd yn debyg i goelcerth o wladgar- wch, a deng mil o Gymry llengar a cherdd- gar yn twymo dwylaw llonder yn ei wyddfod Gallai g'odfori ei genedl heb wneyd hyny yn fin feddal, ar mae argralfiadau pavhao'l ei areith.au yn brawf diymwad o'r fan yr oedd- ent yn d'od. Bydd ei fanvolaeth yn fwlch mawr yn nghysylltiadau Cymreig yr Eglwys, yn ogystal ag yn mywyd cenedlaethol Cym- ru. Pa Gymro ystyriol na ddarllenodd ei erthygl ar Brif Aigen Cymru," yr hon a ymddangosodd mewn amryw o gylchgronau a newyddiaduron, ac yn eu plith y DARIAN, Icnawr laP ac yn ei di weddu yr oedd y sylwadau t rawiadol hyn, a deimlodd llawer yn ddiau fel cysgod niwl-oer. yn ymdaenu drostynt wrth eu darllen Dalier Sylw—pe gwybyddwn mai hori | yw fy nghenadwri olaf i'm cydwladwyr ar byd a lied Cyrr-ru cyn fy ngwysio i'r farn, a goleuni tragwyddoldeb eisoes yn tori dros- | wyf, dyma hi—sef mai prif angen fy ngwlad [ a'm cenedl anwyl ar hyn y bryd yw—Ad- fywiad ysbrydol drwy dywalltiad yr Ysbryd Glan, | Nefoi Jiwbil, Gad im' wel'd y borett vawr Yr oedd angerddoldeb nyclweddiadol yr awdwr i'w deimlo ynddynt ar y cyntaf o Ionawr, ond nid oedd y dwysder proffwydol i'w deimlo hyd heddyw. Mae ein Cdnedl yn dlotacb heddyw o'i farw, ond par ei cnw peraidd, a'i wasanaeth gwerthfawr, i gadw yn fy\v bethau goreu y ddaear.

Camgyhuddiad. At Olygydd "Tartan y Gweitbiwr" SYR,—Yn eich colofnau am yr wythnos gyntaf o'r mis hwn, gwelaf ysgrif gan Twyn- og Jeffreys, Rhymni. yn cyhuddo Dafydd y Morganwg o amryw bethau anfad. Un o honynt ydyw ddarfod iddo fv ngbam- arwain i ar hanes dechreuad y Bedyddwyr yn Rhymni." Gan na wyadwn i mi gael fy nghamarwain gan neb, na bod dim a ysgrif- b t, enais ar ddechreuad y Be 'yddwyr yn Rhym- ni yn arwyddo camarweiniad, synais at y fath gyhuddiad, gan nas gall fod cysgod o sail iddo a theg yw i mi fynegu hyny. Yn v gwaith yr wyf yn awr yn llafurio arno—" Hanes y Bedyddwyr," y mae genyf i gydnabyddu a pharthedigaeth holl Gymru. Gan fod gwybodaeth fanwl am hen enwau z, lleoecld, gwelyau afonydd, yn nghyda ffiniau plwyfi, siroedd, ac esgobaethau, &c., yn dyfod yn fynych yn agoriad i hanes, yr wyf yn cael achlysur i ymgynghori a gwyr cyf- arwydd mewn gwahanol barthau ar bwynt- iau na cheir goleuni arnynt yn y Gazettes a'r Typographical Dictionaries. Ar bwynt- iau felly yn Morganwg a Mynwy, bu'm amryw weithiau yn gofyn cynorthwy Dafydd Morganwg, a chefais ef bob amser yn y modd mwyaf caredig a boneddigaidd, ac yr wyf dan rwymau iddo am hyny. Gresyn cyhuddo'r boneddwr ar gam. Nid oes dim a fynwyf fi a'r ddadl sydd rhwng y pleidiau yn ngholofnati y DARIAN, ond gormod rhysedd byd yn nod i dafod enllib yw cael llunio bai lie ni bydd." Yr eiddoch heb ddigter na dadl, J. SRIIYTHER JAMES. Llandudno, Ion. 12fed, 1903.

RAMOTH, HIRWAUN. MR GOL. Yn eich TARIAN glodwiw am Ionawr Sled, gwelais hanes y cyfarfodydd cystadleuol a gynaliwyd yn y lie uchod dydd Nadolig. Sy!wais nad oedd yr un enw wrth ddiwedd yr ysgrif, ond credaf fy mod yn clyvved tine y sawl sydd ar bryd- iau biaenorol wedi enwi ei hun yn Mar- cus,' trwy'r ohebiaeth, ond pwy ydyw Marcus nis gwn. Y tro nesaf y bydd Marcus, os mai efe yw y gohebydd, neu rhywun ara! yn ysgrifenu i'r wasg, ym- dreched ysgrifenu y gwir ar bobpeth, er gwneyd chwareu teg a'r DARIAN a'i dar- lienwyr, ac a phawb yn gyffredinol, neu pesdied a mabwysiadu yr enw Marcus, j rnag cywijydd. Dywed fod y lace wedi ei j rhanu rhwng Mrs S. Jones a Mrs Hill i nis gwn a oedd Mrs Hill yn cystadlu neu 1 beidio, ond gwn rnai Mrs Jones fu yn tuddugol. Dywed hefyd fad y wobr am y I Prize Bag wedi ei rhanu rhwng Miss Mary 1 hoinas a Mrs Hill; dim ond un bag ddaeth i r gystadleuaeth, a hwnw ydoedd eiddo Miss Thomas- Eto dywed fod yr Unawd Tenor wedi ei rhanu rhwng m | Watkins a Daniel Jones; gofynaf i'r go- hebydd, onid William Watkins enillodd ? Os nage, twyllodd fy Uygaid a'm dlustiau fyfi. Ai Alex. Davies, bachgenyn bychan oddeutu wyth mlwydd oed, oedd arwein- ydd y pedwarawd buddugol ? Onid VVm Watkius oedd yr arweinydd ? Tybed nad yw y gohebydd yn gwybod mai yr arferiad yw rhoddi y bag iir Alto yn y pedwarawd buddugol? Pa un ai mewn cenfigen, neu wedi ei brynu i rhyw amcan dieflig y mae y gohebydd wrth ysgrifenu y pethau hyn, ms gwn credaf mai y cyntif; ond-amiwg 'u yw ei fod yn fwriadol gelu y. gwir, gan ddwyn anwiredd noeth i'r goleu. Nid camsyniadau ydyw y rhai'n i gyd, ond ffrwyth cenfigen ddall. Dywe hefyd mai ysgrifenydd y cyfan oedd D. J. Jones nid ydym am ddwyn dim iot o'r anrhydedd odJiar y brawd rhagorol hwn, ond yn ol y programme yr oedd y brawd Abraham W^tkms yn gyd-ysgrifenydd a'r brawd D. J. Jonts nis gwn er hyny a oedd y brawd hwn yn colli ei hiwi iran o'r anrhydedd am ei fod yn beirni lctu yn y Tabsrnacl ai peidio mae'n debyc, yn ol vr ohebiaeth y soniwyd am dani, ef fod. j Ydwyf, Syr, EDAIYGYDD 0 R GWHI.

AR OL CtNIAW by.U i -iJ^^ iife -ya ar h:.i ( i5n o Mother :5 S rLD SICRH IU trealiad p^r- i'th, A2 itii pa c'urv liiJiu ..iirJynol iiffyg traui. G v i-i,.i 's Syrup I ILI herwydd nid yr hyn a fw/ireir, on 1 yr hyn a dreulir sydd vn b'wydj y corif. ac yn cynal eich -iechyd. .:el S eigel's Syrup I !^arUenwch dystiolaeth Mr William I I Bkmn, Rednal, Barnt Green, Worcs. I Mewrn llvthyr yn hysbysu y modd yr j iachawyd ef oddiwrth ddiffyg treuliad, dywed: Cryfhaodd fy archwaeth, gall- J uogwyd fi i dreulio fy mwyd, a rhodd- j odd i m! we'd cwsg. Os byth y teimiaf I wedi rhedeg lawr, yn flinedig neu yn I farwaidd. cymeraf ddogn o Mother f Seigel's Curative Syrup, a theimlaf yn i well o ganlyniad." Cynorthwya'r Treuliad.

Nodion o Rhymni. I Mae hen Gymry Glan Rhymni yn svrth I io i'r bedd yn gyflyrn y dyddiau hyn." YI I union ar 01 yr hybarch George Owen, ar I dalar wyth deg ac wyth, dyma ben drig I ianydd arall i ffwrdd o'r enw Philhp Beaven, Pnil Carno,' fd y byddis yn e I alw, yr hwn oedd ar fin ei wyth deg. Cy- farfu ef a'i angeu mewn ffordd anymunol ¡ iawH,-yn hwyr, cyn myned i'w wely, aeth allan i r ardd, a i gochl dros ei ben, a rvw- fodd syrthiodd i'r afon sydd yn goiclr troed yr ardd, a chymerwyd ef ymaith gyda y 11 if. Nid oes neb i adrodd yr hanes y modd y bu arno oblegyd pan y caed ef tranoeth, nid oedd ar ol ond y rhan farwoi. Chwythai yr ystorm yn gryf, a thebyg mai bono a'i gwthiodd i'r llif. Bu yn wasan- aethgar i'r cwmni fel balier a gaffer haiiers drwy ei oes, nes i'r ddeddf newydd ei daflu ailan. Gwr gonest yn ei waith, a diniwed i'w gyd-ddyn fu ef. Cymerodd Mr Bedlington, hen oruehwyliwr' tan- ddaearol y cwmni, ato un waith i geisio ei ddysgu i ysgrifenu er mwyn cadw cyfrif bechgyn y ceffylau ond methiant aeth arno, ac nid oedd bosibl ei gael i adnabod y wyddor. I Beth yw y lythyren hon heddyw, Phillip ? meddai Mr Bedlington. Dwn i ddim, os nage parting,' meddai y dysgybl. I Wei, beth yw tion ? Parting dwbl, myn d J,' meddai drachefn. Rhoddodd hyny deriyn ar y gwersi. Cefais !aAer o hanes Rhymni ganddo. Heddwch i'w lwcA. Nos Lun diweddaf, yn yr J-lall, mwyn- haodd y Rhymniaid gyngherdd y flwyddyn gyda y dadganwyr tan gamp, Miss Maggie Dayies, Madam Juanita Jones, Mr Thos Thomas, Mr Emlyn Davies, a Mr Harry Evans fel cyfeilydd, a Miss B .cksheen Wood gyda ei chrwth. Cymerwyd y gadai uwchben llon'd y neuadd gan Cadben Edwards. Gorfu i'r holi ddad- ganwyr a'r grythenyddes ufuddhau i'r encorio ar yr holl ddarnau, a gwnaeth pob un ei ran yn deilwng o'r Albert Hall, Llundain. Gall y Rhymniaid ddiolch i'r Cor Meibion am y wledd ardderchog hon ac y maent yn dymuno ei llwyddiant yn y dyfodol am ei anturiaeth wrol. Blin genym orfod cofnodi marwoiaeth M rs Jones, anwyl briod Mr D. B. Jones, y Terrace, a, phrif oruehwyliwr shop y cwmpeini. Yr oedd y foneddiges yn meddu rhinweddau goreu y natur ddynol, a'i charedigrwydd yn ddiclerfyn. Hanai o un o hen deuluoeld ardderchog Rhymni, ac yn fam i Mr Tom Jones, M.A., Pro ffeswr yn^Athrofa Glasgow Cw .sanaetb° wydyn ei hangladd gah y Parch. B T. Evans. Pwy nos, yn Ngbymdeithas Lenyddol Brynhyfryd, dan lywyddiaeth y P",rch B T. Evans, cafwyd darlith a'i llondd o athrylith ar 'Peter Williams,' gan y Parch J J Williams, Moriah. Bu Cymru Fydd, Carno, nos Fa wrth diweddaf, mor garedig a chynal eu cyfar- fod diweddaf gyda mi, yn fy l,lyfrgell a chafwyd noson hwyiiog gyda 4 Daniel Owen, y nofelydd enwog Llywyddwyd gan y Parch T Powell, ilywydd y gym- deithas. Daeth Cor Ebenezer at eu gilydd nos Fercher, i fwynhau cwpanaid o de a dan- teithion bras. Yna hwyliwyd am gwrdd blasus, dan lywyddiaeth Mr D B Evans. Cafwyd can ddoniol gan Dewi Carno ac Eos Corwen ac adroddiad gan Mr John Owen (Minffordd). Siaradwyd gan y Mri Dl Davies, D1 Thomas, 01 Jones, T Harris ac M Richards. Yr wythnos hon, dyma raglen odidog Eisteddfod Cadair Gwent, Rhymni, allan o'r wasg yn sionc a golygus, ac ynddo wledd fras i tilant llen a chan am y lJun- gwyn nesaf eto. Gwelaf fod gwobr y gadair am bryddest Gardd Eden' wedi ei chodi i 5p a gwobr y corau cymysg i 50p. Beirniaid braf—Parch Ben Davies, Mr Emlyn Evans a Mr Harry Evans. Mae Mr Edwards (Ap G(yrch), y Terrace, Rhymni, yn barod i ddiwailu angenion y beirdd, cerddorion, a'r cantorion, a'u gwala o ragleni. OWAIN GLYNDWR.

HIRWAUN. I --0-. CARTREFI DR BARNARDO. 1 DealKvn erbyn hyn fod y swm o 5p 10s wedi ei derbyn o'r ddarlith ar i Affric Dywyllaf,' yn Bethel, yr wythnos o'r blaen, ac fod y boneddwr haelfrydig Mr J W Evans, cyfreithiwr, wedi rPtoddi gini at y swm hwn. Yr oil felly yn làp Its Gwnaed hefyd gyfeiriadau tyner gan y cadeirydd at y diweJdar Mr D E W'-Hiams, Y.H., yr hwn oedd yn gefnogydd aiddgar i sefydliadau Dr Barnardo- Efe pan yn fyw oedd y prif ysgogydcl gyda'r achos hwn yn ein lie, a'r cyfarfod yn Bethel oedd y cyfarfod cyhoeddus cyntaf wedi ei golii • n plith. Rhoddodd wledd ardderchog yn Festri y Tabernacl llynedd i'r holl blant fu yn casglu at y Cartrefi,' a phan yn cydnabod y diolchgarwch a roddwyd iddo, dywpdai y gvvnai yr un peth drachefn y thvydddn ne^af (sef eleni) os byddai fyw. Da genym weled ei weddw yn ymdrechu mor epiiiol i gario y gwaith yn mlaen, oedd mor agos at ei galon ef.

CVFARFOD CHWARTEROL, Sef eiddo Annibynwyr Gogledd Mor- ganwg, a gynaliwyd yr wythnas ddiweddaf yn Bedlinog, Llanharran- Llawenhaem wrth glywed fod y Parch T Edmunds wedi pregethu mor dderbynioi ar y pwnc rhoddedig iddo, sef 'Sirioldeb.,Srefyddül

DASIWEINJAU. Mae amryw wedi cyfarfod a'r cyfryw yma yn ddiweddar, ond da genym ddeaU eu bod yn gwella- Mae Mr L T Bo wen, trwy gymorth ffon yn, gallu ymlwybro o gwmpas erbyn hyn.

YMWELMD CENHAUWR Breintiwyd deadell Mount Pleasant a\t lugail ymroddgar a gwasanaeth y Parch ,sari.,Aeti.,i y Pai-cli Sims, bore Sabboth diweddaf, Mae« ei •veimdogaeth yw Calcutta, India, be y dafariodd gyda llwyddiant mawr am y deg nlynedd d.weddaf, a'r lie y b,/Hada Id) chwefyd eto at ei hoff Waith Prvdl nawn Sabboth yr oedd yn Mountain Ash ar hwyr yn Abercynon. Cafwyd ^ndd-D beSl° dyddoro1 0>i waith yn y wI*d bell.

Brynaman Prize Drawing In aid of Rees Harris, Bryn Road. List of Winning Numbers 1, 1452; 2, 1449; 3, 1434; 4 599■ <? ffoi,46, Ti,7'541 ■8> 1481 • 9.' £ tlU; ,1' V, 1-'l530i 13,1252; la, 380; 16, 2056; 17 619 • 18, 1282; W, 2699; 20, 780 2l' 499.: 22,906 23, 567; 24, 1307; 25, 3138 26,490; 27, 1962; 28,(2265- 99 366; 32, 2061 33 2782 o4, 080, 00, 16J0; 36, 2495* 37 1037- 38,1491; 39,213; 40, I52S; 4l, 832 4"' 1656; 43, 818; 44, 3303;"B45 2422-' 4? 1132; 47, 1018; 48, 1172; 49, H7; 'tO, 11067; 51, J 083; 52, 751; 63, 3376; 5+t- 876; 55, 2208. | Jno. Hy. Jones, Sec.

Achwyniad yn erbyn yr Y sgolfeistri. Mae rhai o aelodau y Bwrdd Ysgol wedi dwyn achwyniad yn erbyn yr ysgolfeistri am wastraffu nwyddau ac anghenrheidiau yn nglyn ar ysgolion. Tebyg fod yr awdurdod- au yn caniatau 25 3c y pen i gwrdd a'r costau gofynol, cud i fod rhai o'r* ysgolion wedi rhedeg i fyny i 3s y pen. Mae mur- mur anesmwyth yn y gwersyll er ys llawer dydd, ac nid ychydig o siarad sydd ar y mater yn y frawdoliaeth athrawiaethol. Mae Mr W. B. Jones, golygydd y Llmit/ly Mercury wedi galw sylw y bwrdd at yr achos hwn ar lawyer adeg yn flaenorol, ond 111 chafodd y gwrandawiad a deilyngai. Erbyn heddyw mae yr holl aelodau wedi codi eu cri yn erbyn y gwastraff dan sylw. Tebyg I' fod yma lawer o ddifaterwch yn bodoli am fod dydd daddu y bvvr.ld/s^ol yn y d/fod- 01 agos. Hynod mor anffodus mae ein byrddau cyhoeddus cyn darganfod pethaa yn yr amser priodol

Damwain Angeuol yn Pantyffynon. Bu farw yr alcanwr enwog a dyddan Mr Samuel Morgan yn Pantyffynon, ddechreu yr wythnos diweddaf o dan amgylchiadau 7 hynod a trallodus. Bu am lawer o fiynydd- au yn arolygydd melinau alcan Pantyffynon lie yr oedd yn hynod o barchus gan bawb. Daeth i'w ddiwedd dydd Mawrth diweddaf, trwy ir main spindle gael gafael ynddo a'i dwyn o gylch hyd ei ladd. Claddvv/d ef dydd Sadwrn diweddaf yn Llangyfelach, a chafodd angladd cywysogaidd iawn yn mhob ystyr. Brodor o ardal Treffoms vdoedd, er ei fod yn Pantyffynon er ys yn agos i ugain mlynedd. Y tTLIC iddo lawer o dylwyth yn y byd alcanaidd, a rhai o honynt yn dal swyddi cyfrifol. Y mae pob dymdeimlad wedi ei ddangos g; w weddw a'i blant gan y prif arolygwr Mr Richards a'r oil o'r gweithwyr.

Y Fasnach Alcan yn Adfywio. Parhau i adfywio mae y fasnacl-i alcar. ya y dref a'r wlad, Y.mae y galw yn cynyddu a'r prisiau yu codi am y blwch atcan a'r nwyddaugofynol yn gyfleus ac yn rhesyrool rad. Yn ystod yr wythnosau di weddaf y mae holl weithiau alcan y cylchoedd wedi myned yn anarferol o dda, a gobeithion y dyfodol yn eithaf disglaer. Nid yn unig mae y fasnach gartrefol yn gwella, and mae y galw o'r Cyfandir yn codi yn uwch nag erioed. Deallwn oddiwrth yr adroddiadau goreu a mwyaf diweddar fod y fasnach alcan Americanaidd yn parhau yn farwaidd ac fod y Llywydd, Mr Roosevelt yn pender- fynu gwrthwynebu y Trusts ar Tariff yn yr etholiad nesaf.

Cyfnewid dydd y Farchnad. Mae symndiad ar droed gan amryw o fasnachwyr er ceisio cael dydd y farchnad o ddydd Iau i ddydd Mercher. C.eisiaiit broil, y bydd hyny o faint its fawr i fasnach y dref yn gyffredinol. Y mae ereill yn gwrthwynebu y dymumad yn y modd mwyaC pendant, gan rhesymu y bydd y cyfnewidiad yn fwy o anfantais nag o fantais. N.,1 oes. unrhyw benderfyniad pendant wedi cy- meryd lie eto, ac nid yn rhwydd y daw hyny o gylch

:o, ABERDAR. J3]in.! genym. gofmodi marwolaeth uiMg • ble'ntyn Mr a Mrs Samuel James, Gadlys; road, Aberdar. Dydd; lait diwed^o a, da,evy- wyd1 yir. hyrn oedd farwo'l o Gladys Y;r)¡ my-nwen.- rapel S-eioq, Treforris. Gwaisanaeth wyd' ar yr achlysur gan y Pa.rch. Myles Griffith?. Gaulys, Aberdar. Cydiymideimilwm ar bewlt* yn eu galar. Da genym ddeali fod MI", James yn gwella-, ac y bydd etQi yn ei sWYÕlL Method d) fod yw bresenol ynj aingraidid' ti bl-entyn.

-V.- LITTLE ACHES ——— CAUSE BIGGER ILLS Especially MP Neglected. But a Prompt & Priceless Remady- KERNICK'S VEGETABLE PILLS is within the reach of the humblest purse. HEAl). WFVES' 4NI>IGESTION, ACIDITY OF THI STOMACM. ,3 BACKACHE, KIDNEY COMPLAINTS, SCIATICA and RHEUMATISM yield to the power of this marvelkn^ medicine. il' THOUSANDS TAKE NO OTHER, JY KERNICK'S VEGETABLE PILLS are Purely V?get able and are quite Free from Mercury. Ihey are therefore, as harmfess as they are effectual' If you feel ill or out of sorts, or bilious, or suffer from headache, ry ONE of KERNICK'S VEGETABLE I ILLS, and you will always keep a box by you. Sold in 7$d., 13Jd., and 2s. 9d. boxes of all aasiKKERN,CK4