Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

10 articles on this Page

." Wedrcsia.-Gomer Jones,…

< PENOD VI. j

:o : EISTEDDFOD T ABERNACL.…

!COROXT CYMDEITH AS VR 1AITRJ…

News
Cite
Share

COROXT CYMDEITH AS VR 1AITR J GYMRAEG. G an fchd, y "Darian" yn amddinynra i iaith oreu y gweithiwr, gwn y caniateir i mi roddi ychydig dm hanes a'm profiad wrth ymegnaoi o blaid y Gymdeitha,s sydd a'i bamcan i gad'w'r iaith a,rei thraed. A chyda chaniatad y Golygydd a'r perchenog serchus. anfonaf yn achlysnml nodvnau a .allant fod' a ddyddardeb i ddarller; wt y Dix- Yr wyf eisoes wedj, y'mweled a thtri man i chwilio yn bersonol am aelodau, i'r Gvmi. ded'thas hon, sef Treherbert, Aberdar, a Briton Ferry. Aethum i DTeherbert ar brydina;wn dyddi Gwenar. Yr oeddwn wecS amfan cyich- lythyrau fel rhagredegydddon elm blaen at un-ar-ddeg neu ddieuddeg o berscnaii blaen- llaw gyda phob mudiad; dte. Y ntae, vr ofer- goelus yn ofni ymgymeryd ag u-nrhw orch- pwysig ar ddyda Gwener. Ondi ni I WTandewais ar ofergoeledd, ond: fFwrdd a mi gyda'r gerbydtes ,i ga^glu am y waith gyntaf yn fy mywyd pwy oedd yn fy n:is- gwyl yn ngorsaf Treherbert. ond fy nghyfail! brwdfiydig Mr David Williams, yr hwn fti nnwaith yn cv-nxychioli yr ardal VIlia ar F-wrdd Ystradyfodwg, ac ar Gynghor y Sir. Bu Mr Williams mor garedig a dyfod yn ar- Meiinydd i mi, ac nid oedd hyny yn ddigom heb, fiaenori v tanysgrifwyr mewn cyfranui drwy dalir y goron, ac ymuno a'r Gymdeithas. Y lie cyntaf y galwascni oedd cartref cyfaáU anw\'l s\ dfl' erbvn hyn wedi "H'edfan uwch v Hi5 r r Ga,naan hyf ryd, sef Mr Gabriel Williams. Royal Stores, Tv- nswydd. Nid oedd eisieu ond dweyd fy neges cyn iddo dtanysariho yn galonog. Yr Otedd yn mwyrahau rhyw gymaint o adgyf- nert hi ad ar ol cyfnod 0 afiechyd a gwenddd, and cyn, pen-nemawr o ddyddiau wedd i mi; ei weled, to-rudd el waed fel o'r blaen, a di- angcudd' i fyd yr ysbrydoedd. Yr oedd yn un o unawdwyr cor enwag Mr William Thoma's, Tre'arci, ac yn gantor dVIDunüli iawn. Claddwyd ei wedd.illian marwol'vn Nghladdlfa Treorci. yn ngivydd torf fawr hiraethus. Colled i Gymru yw colli ei fath ef. Paham, na fuasai arn.geu yn cymerydt: rhyw c?dwsin o vsgerbvxiau ddwerth vn ei le? Ond rhaid peidlio daidien yn erbyn Rhaglun- iaeth. Heddwh i'w Iwch.. Yn nesaf aethom i weled Mr Tohn Wail- ters. roasnachwr parches, a. cbyrs-aelod o'r Cynghor Sir. Er fad amrvw o gwsokeriaid! yn y faelfah yr oedd gam Mr Walters' glust i wrando arnaf. a chalon i roi. WedR vm- adael a Mr Walters, rhaid; oedd rovned1 i Ysgol Mr M. 0. Jones. Un waith o'r blaen y bum yn yr adeilad. set adeg yr agoriad. pan ddaeth Mr D. Lloyd George, A.S.. vn unswydd a Lundain at y gorchwy], ac vi traddododd anerchiad1 byw ar "Addvs-j" i'r gwyddfodolion. Yma, y mae Mr M. O. Jones wedd, treulio ci oes yn hyfjfoTddii plant ynl mheIll eu ffordd, ac y mae wedi gasod Trche-rbeit a'r cylch o dan clreth dirom iddo. Os oes "crefsdd 'roundi'" gan iyv\iui. gan M.O. y -mae. Fel arweinydd cor mewn Eisteddfod1 Dietl Gymanfa Gerddbrol, gall- esdd meddwl ei fod wedi ei- eni at y pwrpas. Y mae yn lienor ac yn feirniad1 gwych, ac wedi eni1.1 gwobrau pwysig yn yr Eisteddictdi Genedilaethol. A gwixa hyni heb esgeulusa mymryni o'i ddyledswydldiau yn un o'r ysgol- Bon mwyai o dan Bwrdd1 Ystradyfodwg. Dysgir y Gymraeg yn holl s.afona1.1 yr ysgpl, ac y mae gan Mr Jones ddbsbatrh Cymraeg •Dwydddanius hefyd yn yr hwyr, o dan na/wddi ac awdSurdod Cynghor y Sir. At MT M. D. Evans, F.feryHydd- (Chemist), yr aethem ar Oil hyny. Adwaenwm Mt Evans er's blynyddau, a pberthyn i deulu- oedd y bu wiw genyfddod: i gysyiltiad a hwy yn ystod fy arhosiadi hapus yn Nghwmh ifor, sef y diweddtar Henadur Morgan, Davies ad berthiynasau. Coronodd Mr Evans y Gymdieithas yn ddiymarcs, ac, er v caxaswn aros yn hwy i ymgamia yn nghykh )T henJ amser ar laJli y Tywi, rhaid1 oedd' myned. Cawscm Mr Enoch Davies, Cynghorwr Sirol, yn foneddS-vr hynaws dro-s ben. Siar-; ada, yn llithrig Gymraeg yn ogystal a Saes- ny neg, ac y mae yn glod i Dreberbert fod! ganddynfc un feilI chymychiak Y mae safle bwysig yn aros Mr Davies ar y Cynghor. Nidi ynt unig ynmroodd efe a'r Gymdeithas, ond a.dk1!a,wodd yn ganedig- gvm-eryd) lie Mr Williamis fel arweinydd1, er mwyn i mi gael clod i gysyiltiad a charedig- ion yr Iaith Gymcr-aeg 0 fewn: cylch ed adna,- bydddaeth ef. Rhaidi oedd gwel'd edn, cyfaiil Mr Cule. ac na fu edifar genyf, oblegid! yn: ol ed gaiedig- eg, rwydidi arferol, tanysgrincxM i ma y goron,, a thrcisgb\ydda.i.s ini-u v, taleb iddo, ef. Bu Mr Cule yn ysgrife-nyddi pwyllgûr yr Ysgol Brydednig am flynydda;u. Y mae wedi cael addysg dk31a, ac wedd bodl yn ymgodymu yn llwydvidanras a'r ieithoedd, ineirwon. Dy- wedodd wrthyf. odddar brofiadi personol, yr hyn a gydnab}ddd.r gan ddysgeddgion, a'r hyn sydd yn ffaith ynl han.es llawer CymTo, fod! gwybodaeth o'r Gymraeg yni gyniorthwy i 9"-y ddlysgu Groeg. At yr Henadiir W. Morgan, Y.H., Ty- newvdd', yr awd: nesaf, a chawsom, ef yn yr hwvHaM goreu. Yr oedd newydd. dderbyn cads i y^rifexiu; tipyn, o hanes ei yrfa ysgol- yddol panl yn hogyn; a chain ei fod wedii cyd- synio, bydd ei ffdthiau yn taflu goleuni ar gyfnod dyddorol yn hanes Mafgaowg. Bu- am gryn. dd.wy awr yn ei gwmni, a, bu ei adi- g'ofion yn felusi nd Y mae yr H eivadur wedi gwasanaethu! am flynyddiau lawer ar y Faainc Ynarfol. y Cynghor S'ir, y Cynghor Dosbarth. a Bwrdd: y G-wa,rche,-Icllwa,,(I. Pe bua.s.ai ieuenctyd Cvmru yn cael ymgOlm gydag arwron o fath yr Henadtir Morgan, ni fua&ent! mor chwanog i annghofio ialith a mici/snu eu ceniMd. Bachgen o'r iawn ryw ydfyw Mr W. Tbc-mas, Cigvdd, Blaen) cwm, ac nid. DeS neb wedi glynu yn. well wrth ei arwyddair, "Yn mlaen," nag, efe. Un 0. Sir Benfro y-w,, a,c Y ma-e traddbdiaciau ac egwyddorion yr henj wlad gysegredig yn cael eu parchn ganddb. Pregeth f eraf N- daithgasglu o-edd yn ddigon i'w berswa/iio yntau i ytmma a'r Gym- deithas.. Y nesaf oeddi Mr Evan Watkins, A.C., a dyna. Gymro i'r cam eta, yn credu mewn arfer v Gymraeg ar yr aeiwyd g;.>la'r pianli. Y n.'v gan/y plant i gyd' enwauC) mreig, a •. "di <r.- .<.tjad y Gymraeg. Yn sier, y mae tovni diipvro yn well n-Ltlu gadael i siarad Saes- r.eg r-hur ac a.nn:gra ma.idegül yr ystryd. Gan, fod Mr Watkins ar y Cynghor Dos- barthol, gellir beiddio dtweyd y medir a.c y gwna la.1w,r a waith, rhagorol eto fel yn y gorpheno'l. Byddl y Cynghor au. m,awr ion fel eiddb y Rhoaaidda, Merthyr, Pontypridd, yn fwy pwysig Vn y ■dyTfodbl pin ddel Deddf Newydki Add,ysg i weithreidliad. Gorphenasom. y diadth gasglu gyda'r hvTtaw s Dr. Warburton, bonie"ddwr sydd wed!i mynr'd i'r drafferth o ddJjtsgu y Gymraeg. A d /Tta wers i Gymiry glasdiwraidd. Os barm Saef-.n hi yn fudddol i d,(I,vsgt,, r ;aiith,, paham na ymdrechdr eli siarad gan blant Cym.ru? A Y'w'r Cymry yn rhy ffroen-uchel i'w harfer P?:ll y mae dynion.fel Mr Lega.rd, M.A., Dr. Goodlall (Caerfyrd.din). Mr T. Daxlington. M.A., Dr. Warburton, ac eredll wedi ym-I ,drafferthu i'w dysgu? r. wyf dan rwvmau i ddjiolch ami garedig- rwyddl Mr Williams, Treherbert. Ac os gwina cyfeillicipj mev\n ard- doeddi eredll fy nghyn^rthwyo yn yr un: we lifli, bydtd i md pi rh,wyddiini^> -ac hwylusdbdl- raawr. Os bydd- ant moT garedig a'in cyflwyno i foneddiigion hyfvv'yn—caiff vsglod cvmdieithas lonydd'— (I yn bleser genyf ohebu, a, hwy. Ant- (fo-nier i'r cyfeiriad isodl. Ceir banes fy hialynt yn Aberdar, y tro nesaf. A g,af fi d'disgvyyl am ragor o danys- grifiadan o Aberdar ac Aberaman cvn anfon fv adlrcddiiad i'r "Darian," ? Nid gormod: ywi i hcH aelodau y Bwrdd1 Ysgol, y Cynghor Si.r. a'r Cynghor Dosbarthol ymuna a'r Gym- deithas. DEFYNOG. Ysg. Cvmdieithas yr laith Gymraeg. 15. Parade, Porth. O.Y.—-Wed.11, ysgrafenu yr uchcdl, yr wyf wedi derbyn gini od'diwrth y foneddiges haelfrydlig, Mrs. Daivies, Brynfeidwen. x -r- :o:

RH'EOLAU CdYMDElTHAS YR IAITH…

Advertising

0: !H UN AN LADD I AD MIlAYR.

I I-:0:! UN TROWSUS RHWNG…

: o: Y Rhagolwg Wleidyddol.

Advertising