Tarian Y Gweithiwr

BWRDD Y GOLYG YDD, j Yn Mweddar yr ydym wedi derbyn amryw ysgrifau heb enw y rhai a'u cyfansoddas- ant, ac yn h^-ycki hyn yn roethu eu cy- hoeddi. Nid ydym am yr enw ond er mwyn dyogelwch.

MWEUD HLWYVVYN. —&— Yn ngbyfrif y blynyddoedd mae teyrnas- oedd y ddaear yn myn'd yn hen, ac ar ddiwedd blwyddyn mae amser yn symud yn llesg gan bwysau gcfalon, ac o dan drym- der hiraeth am a fu. A rhyfedd fel y mae hnian yn cymeryd ei phwys ar ocbr y ffordd j gan flinderoedd y gauaf, ac i ni siarad o fewn ein cylcnfyd. Mae rhywbeth ag sydd yn flin mewn ymadaei A hen aelwyd. ond pan mae y cynesrwydd cynefin wedi difianu, mae yn esmwythach lawer i wneyd hyny. Byddai diweddu blwyddyn ganol haf mor annghydnaws, gallem feddwl, pan y mae blodau yn eu blagur, pan mae cnwd y meusydd yn ymdoni dan awelon mor ion- anc-y mynyddoedd mor hawddgar, a gw" bren mor las yn ngwvneb r "-i mor ruddgoch. Na, fe lV,l. gormod 0 fywyd o'n hamgylch «- v~KYlx *am San°l 2»a*. Hecidyw. <— C!a- e;T* ar y mynydd- oedd, in -■ uior debyg i srado, ac hanl 1"Hdd..dw rnur debyg i o&d -yn cynyrchu y cydym leimlad gweddus ar ddiwedd y flwyddyn. Gallem dybio tod yr amryw- i .eth tymhorau yn cyfoethogi preswylwyr y gwledydd Gogleddoi mewn meddwl a theimlad, tra y canfyddwn breswylwyr gwledydd y t-ofanau yn ymheulio ar was- tadrwydd diddeffro. Mae gobaith iraidd yu y Gwanvyn, mae llawenydd heulwen ar fron yr Vipf, ac aeddfedrwydd moetfeus yn ysguboriaa yr Hydref; ac y mae y Gauaf yn rhifedi dyddiau y flwyddyn yn guchiog ei gwyneb-yn hen-ac y mae henaint yn gydynaith agos i farwolaeth a gweddus yw i'r flwyddyn farw yn y gauaf. Bu hanes y fiwyddyn sydd ar ein gadael yn derfysglyd. Dystawodd swn rhyfel yn y n AY Neheubarth Affrica, ac yn awr, wedi yn agas i dair blynedd o ddifrod ar fywyd ac eiddo, ceisir cyfr f y golled-y golled mewn eiddo, ac i ro'i iawndal am y cyfryw. Mae y 11u mawr aeth i wneyd funeral PIle y rbyfel gyrch hwnw, yn huno yn nystawrwydd tir annghof, ond ydynt hwy ddim yn cyirif yn yr iawndal. Bu trychineb y llosgfynydd Mont Pelee \n creu braw yn nghJon dynoliatth. Un o dd cbrynfeydd ilanes ydoe td. Vr oedd vrrysoed' India Ddwyreiniol yn crynu yn eu avlferni, a golygfa annirnadwy ydyw rhyfel yn ymerodradC, anian, a beth yw mawrhydi dyn, pan mac- creigiau y ddaear yn holiti gan fraw O JF ——— Rhyfeloedd a son am ryfeloedd sydd i'w glywed heddyw yn Nghanolbarth Afir:ca ac yn Nghanoibarth America. Y mae gwled- ydd Ewrop yn ll>tjadu am ysglyfaerh yn y nalll a'r liall. Mae parotoadau eang yn cael eu gwneyd gan y lluoecd fydd o dan lywydd- iaeth y Cadfridog M .ruing yn ngwlad y Somaliaid. Cvnae^ U^oi Dalaethau Amer- ica ddyddordeb yn y. syr idiadau ar lanau Venezuela. Mae yruurVc am gyflafaredilu yno, ond gallem fedi.^v inai y rheswm crytaf dros hyny yw fod cyfoaint a'n bysedd yn y frowes Ceir cynrychiolvyr a senedd- "'yr y Talaethau yn rhanedig bl barn ar y vnc i'r Arlywydd Roosevelt rat-i y gwa- niaeth fel cyflafareddwr. 'n gartrefol, bu ein llywodraeth yn fyw- )ddiar pan y gwnawd telerau heddw-b oeri.ud. Mae y Mesur Addysg weal I 'd u drwy y Senedd, -'dr y nerth, a lu." Bu dadleuon ffyrnig ar rai j I, a llwyddwyd i wella rhai diffygion, ei brif nodweddion Toriaidd ac i werin y wlad godi cri condemn- •Ifen orrnesol..H yn, 3n sicr, fydd nus yn yr etholiad, oddigerth I wneyd rbywbetb a iyddo gwaeth yn ngolwg y wlad. Y ddeddfdrwy- ddedol newydd ddaw i rym ddechreu y flwyddyn ddyfodol; er mor ddibwys ydyw, mae yn werth manteisio ar ei darpanaeth. Ond bydd llawer o'i hefteithiolrwydd yn dibynu ar ffyddioddeb yr heddgeidwaid a'r ynadon. Anfonwyd Chamberlain i Affrica, lie y I gall weled a Uygad noeth olion galanas y rhyfel. Hyderir y bydd ei ymwehad yn fendithiol i wastadhau pethau yno. Mae y flwyddyn ddiweddsf wedi gweled cyffroadjiu yn y byd gweithfaol. Gweiwyd cyfalafwyr America yn tywallt eu cyfoeth nruthrol ffurno clymbleidiau masnacholt a rydd ^yfeinad i diafnidiaeth yn y wlad hon. Bu yn amiwg am atreics hefyd yn mnlith glowyr Americi. Bu heiynt y Pen- rhvn yn p^rhau i ddwyn syiw .y wiad, a | phob yn:id ech i giel t\rglwydJ Peorllyn a'r LiywoJraeth i dd'ol A'r anaealldwr- iueth i gyflafareddiad. .a- Yn ystod yr wvthll ¡sa..J, co iwyd rhai o gewri y pwip It I, Aanioynol, ac Hg!wysi >, yn Hugii Price, Dr P.uksrt ac Arches.^ob Canterbury. 1 B- Ijrfi fli/dus, hetT y q.t .i^weithr.iol, »ad erys cwtnvvi ';el cietlr ilaw gwr 1.r y g')fA*e!, et" nyn ni r hydenvn y g »it-d irii?nwyr y IJASIAN weled Blwyddyn .Newydd Dda.

PRIF ANGEN CYMRU. GAK DEON TYDDEWI. I Beth ydyw ? Diwygiadau gwleidyddol, mecid rhai. -Nigi-y o gydKieimlad a chyd- w'edthxddiiad1 rhwng gwabanol ddosbarthiadau cyrod;eithas? maddl erciU. Gweinddogaeth fwy dysgedag ac ymrcddgar. medd ereill. Gwfcll trefniad'au iechydyddoi a chymdeith- asoi, medd ereill. iJethau pwysig, gwir bvvrsdg, bob un o honynt; and ai y rhai hyni ywipnf angen, Cymru ar hyn 0 bryd? A cianiatau eu bod: yn ddymunol, ac y gellid eu c&el,, a winant hwy gyflawnu prif angen Cfrnru ar yr a.deg breseaiol? A wnai y ptthau h\-m a'u cylTelyb halltu a lefeinio cjTO/ieithas, gwrthweithio tueddiadau llygr- edig yr oes, carthu ac adiiewyddiu bywydi Uuluol a chymd-eithasol y gernedl, ac, yn fliemai o bOob peth, ed dVrchafu i safon. uwch ora-n iechvdi moesol, yni ysbrydbl, a brwd- '1- 1 fiydedd crefydviol ? Ai y pethau hyn ddylai glel y U-es blaienaf a mwyaf difrifol yn medd- 1\1 a myfyrdlod pc-b dyn a dynes sydd a lies blaeanaf eu gwlad a'u ce-nedl yn barhaus ar lechau eu calOl]? Wei, ndd \yyf am farou ereill, na thrcs ereill; ond yniol fy marn gyd- vtybodiol i, v raae peth a rail llawer rravy pwysig, rawy angenrh-eidiol, a mwy auheb- gjc-rol O:1'r pethau a enwyd; peth wna gyr- haedd bydat wraadid1 bpvyd y genedi; peth wsia gvnyrchu ffrwythau ac effeithia,u mwy n-erthol a chyff.redinoI na'r all a honynt yn ng'4y(i' peth mwy paahwl ei ddsyl anwad. a. h chy\nwy^fawr ei fendithion, tymorol ac ysr bn, saf v*w hym—Adfywiad Y s-brdol Nid 5>iwyg;ad, oixi Ad'fywiad1; nid cynhyrf- iad li^>i y fath a geir mewn cysylltiad a 'Chenadaeth BIwyfoi,' KU 'Genadaeth Gyd- Tmserol,' ond math o or-lanw ys-brydol, yn gorlifo yr h< i wlad, a wnaj drvv-stho pob dosbarth a Bed'ydd yr Y sbryd Glan. Onid hyn yw prif angen- Cymiru at hyn o hryd? Gnd theimiir yr ang«m hwn, i-.raddau mVN neu lai, gan braidd. bawb sydd yn 'eu 11 proffesu ac yn galw eu ht'.naim yn Gmtion- ogicm* ? Ondd gwir am ein hams-t^r nii fel am jumsor Haggai—'Hatia^och lawer, a cldud- nsoch ychydag; bwyta vr ydych, c-ntj nid hyd (Migon yfEYl, ac nidi hyd fed! yn ddiwall, etc.? Ni fu erioed gymaint o bregethu; pud beth am yr effeithiau? Onid yw y gwasanaethau, y cyich^-liau, y cyfarfodydd o bob math, a'r dy"feision CH bob math i cHenfii gv»Tai>da^yr, wedi myned braidd yn rrthrvrnvus ? Oni chlyw cwynfan ar bob Haw o herwy<M y clauarineb, y cysgadrwydd, a'r di-rk-lmiSilrwyd. I ysbryfl<jJ sydd fel hun- Meif yn harher jlethu crefydd1 y wlad? 0 bob cyfeiriad fe ddaw yr achwvpjiad fod y W-emidogaeth wedi colli ei nerth, ei. mini, a'i gaJHu r.Tcrvhoedd'iado-1; ac nadf yw mv. vach fel gordJ yn dtyllio, nac fel cleddyf yn ciwyfo, ruTc fel udgorn yn Y raae'r pregethu, nje-ddar, yn alluog, sgolheigaidd, iyddorol, ac addysgiadol; ond nidi oes ond ychydig o en-einiad ac ardd-eliad yn cydfyned ag ef-nid oes dwysbigo cydH-ybodau, na dadorchuddiio cryflyrau, fel yn yr ams,era fu. Y mae hen ymradroddion yr amser gynt m-egvs argyhoeddiad, troedigaeth, edifeir- wch, mabwysiad, rnarw i bechod, hunan- ffieiddiad, a'r cyfryw, we<5i myned: i raddau pell yn ddveithr a diystyr. Y ma.e yr hen broiiadau a gyncycbioHdl gan yr ymadrodd- ion hyn: wedi myned1 yn; fath o 'fossils,' heb fywyd ynddVnt. A beth YW' y canlyniad? Dvwedir fod' adidoliad teuiuol yn prysur ddi- flami, ac mai eithriad yw cael teulu yn ym- gynaiil fmen a hNNTir i addoliad yr aelwyd. O'r braidd v gwna yr Ysgol Sul ddal ei thir. Mae Y cvnulieirlfaoedd m'ewn. lla.wer ard'al vn hvtrach vn ll-eihati. Y male cadwraeth y Sabboth yn bwnc dadieuol, a'r cyfarfod gweddi fel yn virylu ar y darfodedigaeth. Nid vw duwioJd-t?b crefy-ckhvyT mwyach yn ddvchrvn i aramiwiolion; ac nid oe« gwa- haniaeth hanfodbl rhwng 11 awer o brolfes- w'r a moesolwyr y byd. Y mae awdurdod v BoibJ a gvvirioneddau sylfaoeool Cristion- OL-aeth yn ca-el eu pwyso a'u mesur yn nghlor- ian rheswm a, beirrjaclaeth, fel pe na baellt ond mvmpwyon dyno-I. Y mae credinna*eth ddivsgog yn'yr anweledig, y gwyrthiol, a'r giciruwchnaturiol yn fath 01 bn-iiciau, agored- Gwir fod nifer y Cvmunwyr a.r y cwol ar gynydd; ond nid yw Swper yr Arglwydd yn iwled,(I" o basgedigion breision' fel yn y dyddiau gynt, ac ni edrychir ami gyda r ^parchwiig ofn' oedd yn Cymry divwioJ yr amser a fu. Nidi yw yr achos d.ir-- westol yn gwbl mor Hewyrchus ag y, bu, tfa mae 'raelldith yr yfedr" yre uchel ei ben mewn tref a gwlad. Mae y blys am bLser fel wed cwbl fotidianu yr oes syddi yn codi; a, cht-zl- cymanfaoed^l y bei-droed ym atdymi mwy ni chymanfao-edd yr Efentgyl, a hyny yn Ni^hymai! t Wel, os hyn, i iadl<iau anvy neu lai, yw cynM-r pethau yn eim plith (ac os ceir fody darlun wedi ei arliwio, nid1 oes neb a lawet- yclia yn fwv na niyf;), onid yw yn Hawn brd i. ni w^ nebu y gwinonedd. a hunanrymho-li! beth sydd wTth wi?J.<ld y díwg? Beth dty- wed y Gair? 'Eich anwireddau a ysgaroid i rhyngoch chwi a'ch Duw, a?ch pechodau a n gudetiasantei wyreb oddi wrtliych.' ^el, a gawn ni yinfoddloni i bethau fel y ma et ? Ai dyma. safon crefydd y Testament New- I ydd? Ai hon yw y grefydd. sydd' i OJch-, fvgu v bydl ? Ai at bcthJfcI hyn. yr m g'nawdoiloAl Mab Duw, ac y cyflawtrdd waith ein Prvnedigaeth. ? Braidd na phv- lvsir y p:n with vsgrifenis y geiriaul Oni; fwriadwyd Eglwys Dduw i fod yn fe y ¡ lleuad, yn bur fel yr haul, yn ofn-advsy fel llu banerog ?' Oni arfaeth"«yxl hi i fod yn lla;vn o vsbryd ymoirodol, ac i fod ar ei heithaf 1 efengy leiddio yr boll fydi--y byd' cartrefol yn g\ stal a'r byd: tramorol ? Ond 4i hyn yw tl hysbryd? "'Dechretiad dirywiad,' medd un o brif dduwirmklion Cymru, 'yw htman fodd- ha.à.' 'Gwae y rhai esrnwyth amynt yn Seion l' Beth oedd' cena(hrri at Egh\ys v Laodiceaid? 'Mi ? ny weithredoedd di, nad y ly na brwd: mi a fynwm {K* bait rwd. Felly, sin dy ft>d yn glaua I l12,. yn ffwd. mi a'th chwy 1'(11 i i ger.eu.' Dyrw dvrtgetH G w. W rLdg'idi I I f eth m -eiVi'j. gal! fod o;vdl ary j n mm ( beth | a g>vifion<»id rhwriig clorianau G AY, yn j ckiios dyria. fe, sef mai YsbrvG jw yw unig ffvTtmeU by wxd1 ysbrydoi; i6id oes model cyiyrrhu nac adfywio y bywyd' hwn trwy UInhyw fcxldicn ar wahan oe'd/iwrth offerynoliaeth yr Ysbryd—'Nid trwy lu, ac nid trwy nerth, ond trwy fy Ysbryd, medd Arghvydd y llucedd"—a bod. y Peison 1 Dwyfol hwn, gyda'i drysorau o ras a btndith- ion, at svasanaeth pawb a'i dierbynio yn ol v I drefn ordeinieclig. Dyma';r athramiaeth sydd' wrth wraidd yr Efengyl. Dyma sydr1 yn gwahaniaetha.ii Cristionogaeth oddwith holl grefydd'au ereill y byd; a dyma svd! yn gwahaniaethu gwir Gristionogaeth odd" rth bob rhith o honi. 'Crefydd yr Ys-iryd Glan' y byddai hen seintiau Cymru yn rrfer gahv gwir grefydd-; a chrefyddi yr Yslryd Glan yw yr unig feddyginiaeth ar gyferan- hwyldeb moesol ac ysbrydql Cymru ar m o bryd. Beth oedd dvdd y1 Pentecost >nd math. o ernes ac esiampi o'r hyn: y bwrid'd i'r oruchwyliaeth bresenol fod? Nid c-s- iampl o ran yr a.mlygiadlau allanrvl. ond vr un o ran effeithiau argyhoedxliadol. a-r iy- lanwiadati goruwehnaturiot]. Bai dyn, ac i'-7 ewyllys Duw. ydyw yr achos ntadi vw vr n ¡ nerth, arddeHad, ac awdurdoci yn cydfyred I a phregethiad yr Efengyl o oes i oes. N 1 I peth lleol. arn-sero]. a tberfvnol oedd i walltiad hwnw o'r Ysbryd Glan:. ond ffrtoyjh a. chianiymad cydymbiliad' a- dysgwyliad v dysgyblioni 1m y deng niwrncxl rhwng yr E:- g:yn ad a'r Pentecost ydolC.dd; a sicr yw y bvdd'ai iawrr d'defnydd o'T un moddion i. } ddwyn yr un efrt-ithiau. 'Wele, ni -fyrhawy-fi ¡ Haw yr Arcriwydd, fel na alia achub; ac n thrvmhaodd ei dust ef. fel na alio orh^ved. 'A bydcl cyn galw o honynt, i mi ateb ac hwy eto yn llefaru, mi a wrandawaf.' 'Of\ chwychwi, y rh?,: vdych cfcdnvg. a fedrweh roi rhoddion da I'ch phnt. pa fa,int rowy v rhydfl eich Tad' o'r n.ef yr Ysbrvd Glan i'r rhai a oÍYnog:and'do?' "Os cydsy na dan o honoch ar y ddaeair aim ddim oil. beth bYIXlp'" a'r a ofynant. efe a wn-eir iddVut gan fy j Nhad yr Hwni syddi yn v NefoecM.' A ydyw vr ymadroddion hvn ;'w d'eaU vn eu hvstvr mturiol ? Ac a yd\rnt yn para \n eu grym. a'u hawdirrdod'. ac yn Y sicrwvdd oJu cvflawn ia.d? Ydvnt. C'vni-c1,t.edi a fifyddjlo-ndeb ar annghyfnewidoldeb Duw-. Os fellv. y mae vn can'yn pe caid ond dau neu dri me'vn ardal i vmuno1. ac ymrwymo. ac ymrodth s-Li, ho-11 galon i erfyn ac ymbil am gyflawniad! o'r addew'dion a'r anogaethau hvn. a dvfal- harhall i wneyd hynv. a- dysgwl yn hwterul; a diflino am wrandawiad, v mae mor s'cr. medefef, a bod Thnv wed^i eu llefaru y ca-cnt eu cyflaft-mi. Y maent wedi eu d^roso-ddi a thw>sod<i>; ac nidi oes a, all atal na rhwvstro en cvflavmiad end annghrediniaeth ar anwadal^Th dynion. Nid gweddi ffurf iol. glauar. ym-adroddus. ond taerii>eb di- ildio; math n vmaflydi yn Nnw fel Jacob. ffvda sicrwvdd- hyderu-s, dfivs-GToe;, a diam- heuoJ am, atebiad.. syddi yn efFeithiol i'n dwvn igyd-f.edrtwl a Duw. 'Nid dyn sydd ,In tvnu Duw o'i Iwybr.miewn gweddi, ond DUi" sv<W vn tvni'i dyn i'w lwvb; Ef ei Hun.' Ddarllemdd a wnei. di dy ran vn y gwaith bendrgcdig h\\ii? A wnes di \rl1- gysegru i wneyd hyn yn, brif wrthddrych dy < ddvmuni ad, foieu a hwyr a chanol dvJd'? Ac a wnei di dy oreu i ddwyn ereill i gyd- wieithredu a thi, fel ag i, greu cylch o ymbiI- < wyr? Mawr yw dy fraint—mawr hefyd1 yw ■ly gyfrifoldeb! '0 na rwy git y nefoedd, a disgyn fel ) toddai y mynyddaeddi o'th flaen!' '0 anadl, tyred oddiwrth, y pedwar gwynt, ac anadla ai y iladdedigion h\n, fel y bydekmt bywd' 'Deffro dii, ogleddwynt, a thyredi. ddeheu- wynt, a chwyth ar fy ng-ardd, fel y gwasgare; ei pheraroglau.' ''Bywha dy waith, ni, phery'm -taith \n. u. 'Rwy'n ofni'r bedd hieb wel'd1 dy wedsf yn wir.' l>alie," sylw—pe gwybyddlwni mai hD" ,n, fy nghenadwii olaf i>n{ cydwladwyr ar hyd. a ,? llei Cymru., cyn fy ngwysio i'r farn. at goleuni tragvvyddold'eb eisoes yn tori dio& wyf, dyma. hi—sef mai prif angen fy ngwlad a'm cenedl anvtyl ar hyn o b-ryd yw—Adfyw- iad Y sbrydol trwy Dy walltiad' neiliduol o'r Ysbryd Glan. IN efo] Jubil, Gad irn' wel'd y boreu wawir!' D. HOWELI. Deondy Ty Ddewi, Rhagfyr, 1902.

-0: NOD I ON 0 RHYMNI. (UN OWAIN GLYNDWR. Dydd Nadolig, a'r mason flaenorol, caed cyfarfodydd pregcthu. yn 'Ebenezer, Carno, y rhai oeddent yn gwneyd i fyny y seithfed-ar- hugain gylchwyi. Pregethwyd yn d'alentog, ac o clan arddeliad Dwyfol gan y Parchn. Dr. CynddVlan Jones a T. F. Jones, Goppa, Pc-ntardulais. Cymerwvd1 rhan gaji v Parch. T. Powell, a Mr Tomi Jones, M.A., Glasgow. Arwein-iwyd v cantI mekxlus gan Mr D. B. Evans, a chwareuwyd yr organ bibau soniarus gan Devvi Carno. j Cafwyd Eiste^Mfod' fly m-dtlo! Penuel eleai eto-, a. rmymhaodd' tyrfa fawr ei hum Hyw- ydd y Mr Octavius Evans; is-j lywydd, Mr Henry B-eddoe; trysoryddi. Mr D. Waters; ysgrifenydd, Ap Elyrch. Llyw-1 ydd'vvyd yr Eiste^klJodi gan y donio-1 Barcli. j G. Griffiths. Beimiad y farddbniaeth, etc., Mr Jvlias Jones (Carnogym); y canu, Mr J. Thomas, A.C., Dowlais. Hefvd, caed EistedcHodl Beulah yr un lydd. I.lywy(M, y Parch. J. M. Richards; arweinrydd. Mr n. Williams beirniad y len- yddiaeth, Mr Arthur Williams; y canu, Mr D. H. Waters, A.C. Xi ch-efais enwau y buddugwyT yn un o'r dd.y Eisteddfod. j Y bore hwn, Sadwm, bu farw v Parch. George Owen, gweinidog oedranus a pharch- is y Trefil. Bu yn w<einidog ffyddlon yr eglwys ferhani ar droed y mynyd-d am 150 o flynysWoedd. Ca wnair yn mhellach ar y cyfsill anwyl yr wythnos nesaf. Bu yn ddiwmod mawr gyda ni heddyw, Srdwrn,' i os'>d i h g-ryg sn Ifaen rr Ys- 'ytdy. Ar awr aj;U-rth. daeth -tyrfe fav-r- 5 'ywvddwyd g.^a >r»UHu>Yss-i .Y.t-i • .i-r-iSdodu a r r^goral ar yr am- rr,ylclÜaå. Offryniwyd y wedda gan y Fjcer. j CaThodd y Cor Meibiom. clan arweiniad Mr 1 D. Owen. Gkxsodwy"d y ceryg yn ddiogel '-ran Doctor Redwood, a Mrs. Harris, Y r.awn. Rhoddwyd hanes y mudiad1 gan Mr Ben Jone-s, yr ysgrifenydd; a'r s-efyllfa arian- ""1!t gan Mr Iorwerth W. Edwards (Ap lvrch). Siaradwyd' yn hwyliog gan Mr To-m Jenkins, isdywydd y pwy llgor, ar ran n-weithwyr; a d-ilymvydi ef gan Mr David '^iHiam-s. Mr J. W. Price, ar ran goruchwyl- ■wr y gwalth; ']\f r John Edwards ar ran y •nasnachwyr; a Mr Quick ar ran pobl Pont- 'ottvn. y rhai ydynt wedi una gyd'a y mudiad. ,rfvnwwd dtwy wedidii gan y Parch. R. E. Peregrine, B.D.

-0 NADOLIG YN LIBANUS, TYLORS- TOWN. Cynaliwydi y cyfarfod cystadleuol aiferol den.i eto. Cymerwvd at y gwahanol cystad- euaethau- y flwyddyn hon. gan y plant yn well j ng arrer. Dechreuwyd y cyfarfod ami ddau •'r glocb trwy i'r plant ganu, "Oes mae wlad," dan arweiniad Mr Harry) Jones. ] -vwydd, Mr William Rowland's. Beirn- 1 i rn aid:—Y Canu, Mr John T. Jones, Bryn- ] vrntlog; amrywiaeth. Parch. William Wil- 1 "5. Pontygwaith. Eninwyd! y gwobrwy- am ganu "Neb Ond Ti": i. Miss Margar- T. Harris; 2, Master David W. Bowem; 3, ss Margaret A. Richards. Cipiwyd y brwyon. am garni "Y Nefol Wlad" fel y A -•ryn: r, Miss Anne Bowen; 2, Miss 1 ily Edwards 3. 'Master John D. Rich- j Fnlllwy d y gwobrwyon- am ganu j -dm Dirwest'' 1, Master Arthur D. I 'I' I "lXT']1" '\f' t »nes; 2. iSS 3, Miss v c'd Morga.nt. Master Johnny Williams., ] n'oy terrace, enrlWM' v wobr am yr ysgrif .'•1 '11" y "Demi." Rhoddwyd gwobrwyon I i'r pedwar a rail oedd yn eystadlu, Y t ■Toreu am adro'd "Dyma Feibl Anwvl t eoreu. Miss Catherine A. Davies; 2, £ ■ s: Emily Edwards; 3, Miss Annie Bowen. ~'>reu am adrodd 'Rwy'n dringo- Seion redd Miss Rachel Femvick; rhan.wyd r nd a'r trydyd'd wobr yn gydradd rhwng :o,ster D. W. Bowen a, Master Tommy 'Hinms. Un gynygodd, ar adrodd "Dduw \bWT, pa beth a welaf draw?" sef Miss I a f fther Williams, ac yn wir deihvng o'r wobr. "v-t ad leu aeth ne-saf oedd da r Hen p-edair 'n 1 o'r M aes LI a fur: y darilenwr goreu- | I Master Jc-hnny Williams; 2, Miss !i "^hel Morgan; tra y gwnaed ychwanegiad ;t v try dydd Arobr i'w rami. rhwn,g Miss j stber Yvilliams a Miss Liz/ie Williams. •\m ateb cofyniarlatv i rai a dan un ar ugain goreu oedd Master Johnny Williams, I ■< rhanwyd yr 2d a'r 3yddi wobr yn gyd- II rhwng Miss May Fenwick a, Miss L. dliams. Cipiwyd' y gwobrwyon ami ateb c- n a3a,u i blant dan dair ar ddeg oed gan 1 s Rachel Fen wick yn oreu; Master D. L Hr. Bowen yn 2il; a Miss Margaret A. Rich- "fdtS \1) rv Terfynodd hyn u.n o'r e rH'farf<xlydd goreu o' rnatur ytna a gawsonn | v-'nt o fod yndda er's tro. vr hwvr cawsom y fraint o fwynhau y I ,1f(H; flvn^idoi ag vr ydymyn ei gael o-ddiar T^r T. H. orris, gyda c;hynorthwy y v, '■"<< c Lantern." tra yn dawgos gwahanol <1 r^nau o'r d jaeir testyn y flwyddyn hon v oedd "Golygfeydd! ar Afonyod Prydain Eawr. Hefyd cafwyd unawdau, etc., ar y Iar graphophone, er gwneyd y cyfarfod mor ddifyrus ag oedd) bosibl. Yr cecld: gwaith I pk' Mr Richard Hopkins yn canu "Y Bachgen Dewr, tra. y dangosid gwahanol weddau o'r gan ar y gysgodlen yn hynodi o- ddia, yn. en- wedIg. yr olygfa, lie mae y cadbeni yn cymer- yd y plentyn yn ei freichiau-yr oedrl yn hyiKxl' d'arawiadbl. Y mae clo-d nid bychan yn ddyledus i Dr. Morris am y wledd' hon ag y mae trigolion Tylorstown a'r cvlch yn el fwynhau yn tl nyi<[oi. Wedi talu v diolch- garwch arferol i'r Llywyddi, M r Stephenl Davies, manager, a'r Dr., gwasga.rodd y gYilf- uHeicHa, a phrofiad pawb oedd: Melusi, 1 moes eto. Rheidiolydd. -0: j

NOD ION MJN Y FFORDD. j GAN Eos HAFOD. Cyniaiiwyd cyfarfodydd1 yn Eglwys St. Stephan, Y&trad, Dyddl Nadolig. -C'wasan-1 aethwyd gan y Parch. Henry James. Dath- j lwyd y Ply gain yn Eglwys y Phvyf. Daeth cynui.liaA.lau parchus yn naghydl Mae aelcHlau eglwys Annibvnol Zoar, Pontygwaith, yn adeiladu, capel newydd. p Hysby sir y bydd yn werth tua ^2,000. Nos Nadolig cynaliwydi cyngherdd gysegr- edig yn n-ghapel Bethany, perthynol i'r Meth- odistiaid Seisnig, Gelli. Llywyddwyd gan Dr. Plughes. ] >nw y gantawxii oedd' "Star of Light" (Seren Oleu). Cynorthwywy-d y cor gan yr unawdwyr, Miss N a na j ones, Pen-tre; Mrs. E. J. Williams, Ton; Mri. D. Davies a W. J. Davies, yr un lie. Mr D. Mills oedd yr arweinydd1; a chyferiliwydi gan Mr D. Jemkins. Mae'r "Darian" yn parhau, i I iach flodteuo, i j A'i ffrwythau yn bodd'hau Dymi! ni;i/i Cymro; Nes teimla y gwel ddydd j Gwneir lhvrvr iachau ei ffnld, Daw o'r cadvvynau 'n rhycfeJ Hen iaith ein tadau; Gan fyw wna, Cymru Fydd, Heb e::tron eiriau, D-ydd Llun, Rhagfyr 2 2ra.it?, bu farw y dat- ganwr aidnabyddus Mr Gabriel P. Williams, maelwir, Treherbert. Gwelodd dreulio 370 flvyddi. Datganodd unawdau gyda dterbyn- iad mewn Eisteddfodau a chyngherddau o bwys. Yr oed. 1 yn un o gantorion arbeaig, Cor Breiniol Treorci. Cymerodd ran yn nghystadleuaeth Chicago gyda Pharti Brein- iol Mr Tom Stephens. Hysbvsir ei fod yn gyfaill l!edn.ais a bonteddigaidd. Daearwyd ei weddiilion dydd' Sadwrn diweddaf yn Nghladdfa (ryhoeddus Treorci. Aelododd gyd-ir Bedyddwyr Cymreig vn eglwys Trt-h-erbcrt. Clywaf mai ef oedd blaenor y gan yno. GwdÍtr ei fod' wedi | ueulio bywyd o wasa-^aeth, a -bydd Hawer j cylch yn amnd:fad yn ik^B-vid-1 Hoflir y gair gal lo-tydd; am 'mechanic.' An- ystwyth fydd ei luosogi yn gallofyddion neu gallofyddwyr. Dyw^er gallofwyr yn unig. Teimlir boddhad cynorthwyo yn y cyfeiriad hwn. Blinodd y frech goch ugeiniau o hI ant yn Ystrad. Rhond'da, rai wythnosau yn ol. Yn ffodus. ni chiywais i'r un o henvnt fanv drAvy effeithiau yr haint soniedig. Newydd- dymurio) arall yw fod y frech weni wedi llwyr ymadal a, dyffryn Rhondda, a hyny heb achosi marwolaeth. Mae'r ffeithiau hyn yn glod i'r medd'ygon ac ereill. Cynaliwyd cyfarfod' yn Ystafell Eglwys St. iS-tephan, Ystrad, yr wythnos ddiweddaf, gyda'r amcan o drefnu mesurau- i gryfhau Trysorfa Genhadiol Hedd!geidwado-l Hedd- lys v Rhondda. Llvwvdd" vd gan y Parch. W. Lewis, Eicer Ystradyfodwg. Mae y pjen- hadaeth wedi gwneyd givasanaeth amlwg eisoes. 'Ei ha mean- yw rael troseddvvyr i rodio llwybrau rhinv>edd. Cyflogir cen- hadwr i siarad a'r bobl hyny a ddygir o flaen y llys am ladrata, etc., er eu cael. os yn bosibl, d'rwy resyinu a, hwynt yn ysbryd yr Efengyl, i adael eu ffyrdd dryg.ionus. Nos Fercher a Dydd Nadolig, cynaliodd eglwys Jerusalem, B., LIwynypia, ei chvfar- fodydd b-lynyddo'L Pregethwyd yn ddydan- wadol gan, y Parchn. Charles Davies, Caer- dydd, a, Iorwerth Jones, Maesteg. I Pan yn ysgrifemt i'r Wajsg, etc., mae o bwys dweyd Pent re, Rhondda, oddiwrth enw o'r fath mewn ardaloedd ereill. Hafod, Rhondda; Hafod, Abertawe; ac Ystrad, Rhondda; yn wahanol i Ystrad Myiraach. Wrth o,sod Pent re, Hafod, a; Ystrad yn unig, gwyddom yr achosir inn Mae b 9 C, eisieu bod yn eglur er mwyn rhwyrldineb a sicrwydd. Pan yn derbyn slomiarht, gadewch i ni ar- fer ystyriaethi a pbivyll. Achosir g-ofid yn and drwy fod yn rhy fryriog ein pende fvn- iaidau. ( ladewch i ni ofio ar d'dechreri blwyddyn newydd! fod "Pwyll yn well nag aur." Dy dd Mercher diweddaf, wedi liir ddy-- oddef oddiwrth effeithiau caethder yr anadl, bu farw y cyn-Rhingyll William Price, Myrtle Cottage, Trealaw. Gwelodd fyw 71 oi fiwyddi. Yr oedd1 yn dad i Mr J. B. Price, Gordon; street, Ton. Cafodd ofal gorsaf heddgeidwadol Tonypandy am flyn- yddau. Bu cyn hyny yni y cylch swyddogol yn ardal henafol Llantrisant a manau ereill. Yr oedd yn, d-lyn gofalus o'i gymeriad. Pan yn heddgeidwad ieuanc cafodd brof- iad yn nglyn a therfysg Rebecca, achythrwfl vr eogiald yn Rhaiadf. Dywedir mai drwy ei \m<!rech.ion ef v svlfaenwyd- eglwys Fed- yddiedig Seisnig Bethel, Tonypandy. Der- I byniais les drwv ArndViyTlldan ag ef, gan ei 3 fod bob amser yn siarad yn feddvlgnr. ] Daearwyd ei weddillirmi dydd Sadwm di- < weddaf yn Nghladdfa Gyhoeddus Lkthr- d'dtu, Trealaw. Cafodd gynhebrwmg parch- < us. •• Cynaliwyd- Eisbeddfodau yn nghapel Wood- Street, a Park Hail, Caerdydd, drydfP Gwener d'lweddaf. Am ganu "Monk's War Song," cynygiwyd gwobr 0 £, 20 yn y flatenaf. "Destruction of Gaza" yn yr olaf yn dilyn, a gwobr o haner can' gini, ac arweinffon i'r arweinydd. Endilwyd yr oil gan Barti- Meibion Cambria, Pentre, Rhondda, yn cael eu blaenori gan Mr D. Jones, organydd Eglwy s Sant l'edr. Hydd Sadwm, Rhagfyr 2ofed, brysiodd. anwyd'wst derfyn eimoes y Parch. IJy- welyn Edwards, B.A., Pontardulais. Ym- ddengys iddo farw drwy effaith unOngyrcb- b- | o-l y darfodedigatth. Cydymdeimlir yn ddwys a'i farm vveddw gyda yr hon yr oedd y» byw. Nifer o blynyddoedd wel-odd oedd 35. 5 Terfynwyd ei hoedl felly pan yn ieuanc. | Dywedir ei fod yn gurad poblogaidd. Llanwodd y cylch o lythyr-gludydd yn y Porth a'r Rhondda Fach am faith flwyxkli. Coiu-s genyf ei gyfairfo-d unwaith yn ei wisg swyddogol, a diolchodd: i mi ami anfon: barnes Eglvvysig mor ddiduedd i golofnau N- 'Dai-lan." Nid oed-dwn yn ei adtobod ar y pryd, a dy- wedoddi mai mab ''Odynfa-b" ydoedd. Dtett-t yr olaf o Sir Eynwy fiynyddau yrt ol i'r Rhon- dda, ac adnabyddid y brawd awengar pryd hyny fel Mr Edward Edwards (Trodynfab). Dydd Mercher diweddaf daearwyd gwedd- iiliou ei fab a enwyd uchod vn Nghladdfa IJethrddu, Trealaw. Cymerodd amryw offeiriaid ran! cyncychwyn o'r ty, ac ar Ian y bedd. Ar yr arch Y g^-elid heirdd fiodau7 ac hollol brkxibl i gymeriad pur yr vniadaw- edig. Prio-dol fyddai i bob! ieuainc ,_n enwe-dig gymeiyd gwers bwysig oddiwrth ei fywyd. Gwelir iddo vveitbdo ei hun i gylch parchus I ac anrrhydeddus drwy ofal ac ymdrech. Teimlir yn ddwys iddo gael ei gymeryd. o?n i plitli yn nghanol gweithgarweh a go-beirhion- I mor ddisglaer. Cafcwld cerddoriaeth sylwi neil.lduo-1 yn f Rhondda Dydd' Nad'olig a'r dvdd canlyn.oir gan gymdejthasau cerddorol y Porth a j Noddfa. Trecurri. Arw^iniwyd hwynt-y flatnaf gan Mr Rhys Evans, a'r olaf gan Mr W. Thomas. Gofaiwyd am leiswyr ac offer- yinvyr y vrtdthiedig ar gyfer yr achlysui. Dewisw-yd y traethganau "Messiah" asr "Elijah" i'w perfformio gan Gymdeithas. Trorci, a "St. Paul" gaii, Gor y Porth. E-t-i arfer gosodvyd gwedd grefv(ikw iawn ar dreulio Dydd Nadolig gan a,elodau addof- dy y Cwm:. M.C., Llansamle-t. Cyn&Iiwvf! y 'Plygain' yn y bcreu gyda dwysd'er. Di- lynwyd am ddfeg o'r gloch a cbyfarfod gweddi'. Neillduwyd v p-ryxlnawn er adroAf ag esbonioi rfianau o'r "Hyfforddwr," ČA. chan- wyd cerddoriaeth gysegredig hefyd. ac yn; yr hwyr. Gwranidawyd cynghoricm g werth fa\vr yn ystod y dydd. Cyfrifir Llamsamlet vn. ardal grefyddol iawn.

EISTEDDFOD FLYN YDDOL BODRj N-'GA'f JT 'C; f1' yr Eisteddfod hon prydnav-ii J Mydd NadoHg. IJvwydd, Parch. T. f\ I Joriv idog; arweiniydd, Parch. T. G. Jenkm I iwynypia. Beirniaid :-CalJiiad- aeth, 2\lr Idris J. Jenkins, Aberfan; amrvw- iaeth, Mr Michael Thomas, Westbowrae1 House, Merthyr Vale; cyfeilvdd, ProfE. W. T. David, Tonypandy. Unawd i blant clan: .p 13eg oed-—"Dal with y Groes," goren^ Myrddin Watkins; 2il, Myfanwy Evans, Yr tra.(L Adrnchiiad o'r Emyn 205, o Ganiedydd vr Ysgol Sul, gan blant perthynol i addoJdy Bodiringallt. goreu. Myrddan Watkins; ziJ, Trevor Watkins; 3ydd, Hannah M. Jones, y tri o'r. Ystrad. Chwa-reu ar y berdoneg, "Di Provenza ii Mar." goreu. Miss Florrie Davies, Ystrad; 2il, ICnirys Jenkyn, Tanycot?d, Llwynypia. Ateb gofymadati o'r Tair Peood gyntaf o-'r '1'be5 Idafur'—Maggie Davies a Bessie Lewis yn gyfartal. 'E nglyn, "Ysbytdy," Parch. N. Carrt Adams, Dinas. Unawd, bairitone. cyfyngedig i Ystrad, Rhon'ldia, ac i'r rhai na enillodd dlros dri swllt o r blaen, Mr R. D. Bodycombe, Ys- trad. 0 dan yr un: amodiau ataliwyd y wobr ar y tenors wnaeth ddatganu "Y 'deryn pur.'? Adroddiad, "Nid da lie gelJir g\ydf." cytyngedig i blant dam 14 oed, May Jones, Clydach Vale, ragorodd. Ni chafwyd cystadleuaeth ar yr Ysgrif Gymreig- ar "Josaua. fel Arweinydd Mil"roi/1' yn ngoleuni yr gyntaf o Lyfr Jc'sua. Cyfyngwyd y gystadleuaeth i. rai o dan 16 oed. Tuchangerdd. "Mesur Addysg 1902," cyd- fud'diigol, Cenech a Treforfab. Parti, "Y Nant a'r B!o<feuyn," BodringaHt yn oreu o dri, dan arweiniad. Mr Samuel John. Traethawd, "Adgyfod'iad Crist," Mr J. E. Jones, Gelli. Unawd, "He was despised," Mrs. Hughes,, Clydach Vale. Marwnadl i'r diweddar Mr John Gravel'r Ystrad; Rhondda; cyfartal, Mr T. Davies (Cenech), a J. D. Howell, Caio, Llanwrda. Datganu "Y Golomien Wen"; ni chafwyd enw v budd'ugol. Marwnad i'r diweddar Mr Wm. Hughes-, Mr Ciwyddonfryn Price. Merthyr. Adrodd, "Merthyr," cyfartal, Mri. Richard Davies., Pontycyminer, a John Roberts, G w au n c a egu r w on. Marwnad eto i'r diweddar "r Evan Ed- wards, Mr Jonathan Re-es (Nathan Wyn). Perthvnai y n-feilJioit ymadawedig a. en- wyd uchod i eglwys Bodiringallt. Unawd bass, "Lead. Kindly Light," Mr John Jones. Treherbert. Marwmd i Mr John Jones a Mrs Aum Jones. Gelligaled road, Ystrad-, Mr Tom Dav'ies (Cenech). Aelododd y dtlau yn yr eghvys a enwyd. Urarhyw adroddiad, Miss Jane Haddock, Treherbert. Champion! Solo (i unt o'r d'dau ryw), cyd- fuddug"ol, Miss Marv Morgan;, Y strad, a Mass Coombes. Treherbert. Yr oedd y wobr yn ddwy gini, a chyflwynodd y pwyllgor fath- odLyn aur yr un iddynt. Cafwyd eisteddfod lewyrchus, a ilanwyd y cylch o ysgpifenydd gan Mr James James; a. Mr Thomas M. James {)e11d y trysoryddi