Tarian Y Gweithiwr

ü; RHAMANT RVFEDD HANES CYMRU) Gadawsom y ihamant yr w)thnos ildi- werlàaf gyda dweyd fodi Cyrnru wedi gorch- fygu ei gorchfvgwyr eu hunain tnvy ei hynl- lyniad wrth ei hiaith a'i phenderfyniad i ymddadblygu ar ei cbyff ei hunan. ai hwnw yn tyfu yn gymeriad moesol cryf, a, dysgedig, a, chrefyddbl; nid oes diwedd ar edmylgedd y goreuon o'r Saeson o hono mi; y maenlt wedi Thoddi i fyny i ddirmygu yr Eisteddfod; yn wir, mabwysiadant y cynllunl eu hunain; ac ruid oes neb a ryfyga: wrthwynebu i ni gael ein hawliau cyfreithlawm gani ddedidfwrfa Prydain FaNi-x. Dydd Gwener diweddaf, talodd y Barnwr Wills warogaeth uchel i Gymru wrth anerch y1 rheithwyr yn y gyng- haws a ddygwyd ynt mlaen gan Gwnani Rheil- ffordd Dyffryn Taf yn erbyn Cymdeithas j Undebol Gweithwynr y Rheilffyrdd. Yr oedd un o'r diffynyddion—Mr Holmes—wedi a,w- grymu fod1 ynranhawddach atal "sefyli allan" yn Nghymrui nac yn, swyddi York, am fod V Cymry yn fwy cynhyrfus; ond meddai yl BamwT :Gyda. golirg ar yr hyn a; ddywed- wyid am n,a,tur gynhyrfus y Cymry, ei brof- iiad1 ef ydoedd y gall ad gael gweLmxldiad mor dieg o'r gyfraith yn Nehcudir Cymrui ag yn un rhanbarth o'r deyrnas. Beth bynag a4 ddiywedai rhai pobl. nid oedrll efe erioed wedi methu cael gan bobl C'ymru i edrych ar ffeithiau yn. eofn yn eu gwyneb fel d'ynion gonest. Nid oedd yn cofio am, un achos ai fu o'i flaen wedd cael cam oddiiar eu dwy- law. Gan hyny, yr oeddl yn teimlo yn gar- edig at y bobl hymty. Nid oedd1 efe yn cyd- ymdeimlo a'r bobl hyny a goleddai ra,gfa.rn yn erbyni y gweithwyr neu y Cymry1. Cyn belled ag yr oedd ei wybodaeth hersonol ef yn mynd, yr oeddi gweinyddiadi y gyfraith yn Nghymru' yn berffaith foddhaol." Ac ych- .e wanegodd, nadi gwtiw i ddynion, geisio Ilechu o'r tu ol i ryw esgusodion felly. An- ha,wdd cael tystiolaeth uwch i'n cymeriadi cenedlaethol, ac yr ydymi wedi ei enill heb dd'yosg oddiami danom ein nodwedidion. A thra y parhawn i wneyd hyny, gallwn ym- ddibynu ar amddiffyniad Rhagliiniaeth, dros- om, a bydd hanes Cymrn yn y dyfodol mor ramantus ag yn y gorphenol.

Rhamant Ein Beibl. Ond i fyrsd yn .mlaen a'r rhamant. Yni. ysbrydiaeth y deffroad hwnw—yn swn arfau a thrwst cerddediad meirch byddinoedd Glyndva a'r hanesion a'r traddüdliadau am ei wrliydti, ari dysg, a.'i wladgarvvch, y magwyd arwyr cyntaf rhyddhad Cyrnru. Ymddang- osodd cenedlaeth o feirdd a chenedlganvyr nodedig; ond cymerodd yr ymdrec-hfa nesaf wledd arall ac un llawer mwy effeithiol a sicr o lwyddo. Yr oedd glewiion y cyfncxi: hwn:, yn ychwanegol at fod. yn wladgarwyr a chenedlgar^Tr hyd at roddi eu bywydau i lawr dros eu gwlad, ac yn ddy.sged.ig, yr oeddynt hefy yn broffwydi Duw. Yr oedd y wasg wedi ei sefydln yn Lloegr, a llyfrau yn dechreu cael eu hargraffu, ac yn eu mysg VT oedd y Beibl am v tro cyntaf wedi ei roddii yn nwylaw y Sais trwy orchymyn y Peraadur; otnd nid oedd: son am Feibl i'r C/jnra Yr oedd: hyn yn peri blinder a |»boen' n'n'wT t'f ychyxfig wyr Eglwysig 0 ¡ Gyrnry duwic^ a. ddalient fywtjJdaethau yn i ngwarianoi ba.rtiiau o'r wkd, ac fel atdb-tadi | t'w cvryniosa, gorcliyn:-}1!i*>dd f Freahuttta} EHxaferfii i b«(hrar 'Ee^nh Cyrri.ru at? Esgofe [ .gj&e&Hhn; iff Cym- a .jgufoJii el hd mbsw pa mhen y tair blynedd Nis gallai y rhai hyny wneyd y gwaith, ac nid: oeddynt yn malio dim am tsrchymyn y Frenhines yn y peth hwn. obiegid nid oedd y ddirwy am- fethu cyflavvuv y gwa.ith ond: ta,ir punt. Y mae hi ar ben felly am- Feibl i'r Cymro; ydi yn ol pob gwde-dmd dynol; ond y mae gallu arall ar waith. Y mae Rhaglumaetfo wedi gofalu am Gymru, a dacw William Sales- bury, boneddwr o waed ac ysgolhaig o'r radd uchaf, brodor o'r Cae Du, Llansamnam, yn ymgymervd a chyfieithu y Testament New- yddVw gened!. Aeth trwy y gwaith, ac ar- graffwvd ef heb gymborth llys brenhinoJ nac esgobol. Ychwaneg, vrele reithor LhlIJ- rhaiadr-vn-Mochna-nt—-y Parch. Wm. Mor- gan—\n; ym:gyme ryd a chydieithu yr hoi I' Feibl i'r Gymraeg ar ei gyfrifoldeb ei hunan. Yr oedd Morgan yn gymaint a ysgolhaig a lienor Cymreig ag ued,d () ysgolhaig yn leith- oedd gwreiddiol y Bedd. a d)"na, y rhes\nn fod yr un Cymraeg yn rhagon ar y Beibl Seisnig o ran ystwythder a thlysni iaith. Dywedir i ryw ach,wyn gael ei wneyd am dan-o. pan wrth y g-wüith. ac idvifJ- gael ei wys- io o flaen yr Archesgob V/hjtgift ondt yn lie bed yn rhwystr, fe drodd ei ynweliad a'i ar- glwy-ddiaeth o gymiiC'-rth i Morgan. Ya y siarad a gymierodd le rhyiigdd'Vn-t cafodd yr Archesgob ar ddeall ei fod wTta, y gwaith o gyfieithu y Beibl i'r Gymraeg; ihaadxxki bob y I I anogaeth iduo, ac a-ddiewid amgymhorth i"\v gyhoeddi a gwnc-vfli v paxotoadau angen- rheidiol. Daeth y Beb! at 1 an yn 1588. ond nid argraffwyd on-d ychyfl.'g gopiau at wasan- aeth yr offeiriadon a'r eghvysi, Edrychai'n 0 dlywwll am gael Beibla-u i'r wtjrin pwy dal am eu hargra.ffu; pwy ymgymera a'r dra- fferth a'r anturiaeth? Ond yr oerld yn Llundain wyr o Cymry arianog iawn, heb golli yr un wreichiou-en o'u cariad at eu gwlad"—vn neilldtiol y cklau tra\vd. y Middle- tons 0: Ddinbych—y rhai a gyhoeddasant ar- graffiadi ar ol argraffiad o'r "Hea Lyfr" yn yr eilfed ganrif ar bymth-eg. Beth ond ol Haw Rhagluniaeth sy'n ami wg yn; yr hanes? Y mae fel. llinell euraidd }_ni goleuo1 godreu y cwmwl du oedd yn hofra-n uwchben Cymru ar y pryd.

Parhad o Ramant v Beibl- 1 Un o effeithiau mwyaf amlwg y Diwygiad Meth<xHstaidd tua chanol y d<ieuinawfe<i gaunf ydoedd yr a wydd am feddianu Gair Duw a'i fyfyrio. Gwerthid y naill ar- graffiad ar ol y Hall gynted ag y dleuaJi o'r wasg, oblegyd yr oedd Charles dr Bala, trwy haelfrydedd Cymdeithas y Traethodau Crefyddol, yn medru eu gwerthu. am; bum' swllt yr un. Tua dechreu y ganrif cMi- weddaf. yr oedd y galwadau mor ami ? thrymion ar dtysorfa y g}"mdeithr p fel oed.diki, wedi hysbysu Mr Charles had a1 argraffu rhagor o Feiblau i Gymru. braidd nad oedd y gwr da hwnw wedi ei galon a rhoi i fyny'r ysbtyd a'i i freuddA\ydion o weled ei wlad yn 11; Beiblau a phawb yn medru eu darl-len. ( yon y (wfwng tywydl hwn yr oeddi genet fechan wedi dysgu darllen ei Beibl yn ui Ysgolioni Cvlcbvijol Mr Charles yn ngod: Cader Idns, our.i. Thd o Ut yn ber<"h^.u e.; i^nd^rfYriodvi. bjnag, arian i bn nu un; a. phan; l%\w<ido' ,9l 1 \vtn hyny, er ei gofid, deall<xkl. nad (jeiifctl yr u ar werth 'vn- ne> mi'r Bala. Yr crtykl' ffordd o'i chartref i'r Baia. yn bell—■rh-ww% 25 a 30 milklir-a ganv dros fynyddoedd a bryniau ar hyd hen ffyrdfl geirwon a llwybr- au caregog. Ond cychwyn a wnaeth un boreu am y Bala i mofyn Beibl; a chyr- haeddotdd ben ei thaith yn hwyr y (TrN-dd-yni rhy hwyr i gael gweled Mr Charles y nosons ■ hono. Lletvodd gydag un o hen bregeth- j wyr y Bala, ac yn blygeinicl dranoeth, wele hwnw yn cymeryd yr eneth i dy Mr Charles. ) Wedi dweyd ei neges, y mae'r gwr parch- 1 edig, "mewn teimladau dwys, ynt dweyd nad oedd ga.nddo yr un Beibl i'w werthu—fod; yr holl Feiblau oedd wedi; gael o Lunden wedi { eu gwertbu. Torodd yr eneth allan i wylo dros y ty, thoddodd calon Mr Charles yn y fan, a- dywedodd. "Wei, mi welaf fod yn rhaidi i ti' gael Beibl pwy bynag fydd heb yr un y mae'n anmhosibl dy wrthod," ac estynl- odd Feibl newydd i Mary Jones—enw svddl yn y cysvlltiad hwn yn hysbys ac yn anwyl trwv'r holl fyd Cristionogol. Wrth roddi y Beibl yn Haw Mary Jones, dywedai Mr Charles wrth yr hen bregetbwr fad y Gymt- deithas er Lledaenu Gwybodlaetb Gristiont- ogol wedi gwrthod argraffui rhagor o Feiblau a, Thestamientau i ysgolion Cymru. 'Ond. ¡ ychwanegai, 'mae'r eneth fechan hon wedi effeithio mor ddwys arnaf fel nas gallaf bvth orphwys nes cael rhyw lwybr arall i g}iaifofl S ag angen: mawr em gwlad am y Gyfrol Ys- j brydbledrig." Bu Mr Charles cystal a'i addewid. cyfle cyntaf a, gafoddi pan yn Llunda in yn 1802, dygodd angen C}Tnru am Feiblau o flaen pwyllgor Cymdeithas y Traethodiau Crefyd-dol. Ad roddodd hanes I Mary Jones ncs tynu dagrau o lygrau pawb oedd yn bresenol. Wedi icido ddiadlenu ei gynllun, dywedodd y Parch. Joseph Hughes, "Os Cymdeithas i Gymru. paham md i'r hollj fyd ?" Ac felly fu enwyd rhyw ddwsin yuj bw^llgor i dynu allan gynllun; ac yn 180J sefyxllwyd y Feibl Gymdeithas Frytanaidld1 J Thramor m.ew"n cyfarfcwl pwysig yn LlundaaK I prydl yr oedd: tri chant o wyr mwyaf blaer llaw y gwabanol gyfundebau crefyddol y1 bresenol. Ac ya mhen dwv flyneddi—y"> i 1806—fe ajtfonwyd i'r Bala. ugain mil o Feiblau; a phunr mil o Destamentau Cvü- J raeg, a dyna-'r gwaith cyntaf a, drowyd aÍ1L111 gan y Gymdeithas odidbg hon; ac y ma,eer hyny wedi argraffu mwy na. thair miliwT o | Feiblau a Thestamientau Cymraeg at was-j anaeth Cyinru. Pwy na, wel law yr Ai- 1 glwvdd Am bvn oil ? 1 o

V Ddrama Addysg. Yr Apostol Cyntaf. | Creodd ymddangosiad y Beibl yn Gyri- raeg gyf nod newvdd1 yn Nghymru; o'r brafdd na anwyd y genedl o'r newydd ac o anianr awdi a dyheuadau a thueddiadau gwahsnol i'r hyn a'i nodweddai o'r blaen. Yr oedd y Beibl yn eu hiaith a'r bobl heb fediru eu darllen; ba.ra. y bywydi a'r dwr bywiol yll eu hymyl a hAvythau yn marw o newyn a sycaed. Beth sydd1 i'w wiaeyd ? Does dim a ellir wneyd, ya gymaint a bod: v llywodraeth a'r i ail- egiwysig a bci?tddigi.ont y 1,ftaè' yn hond ddifatex gyfivr y boi>!—rhaid ("U gad'aai i yrodratsaeddii yn P1.1 barferion ac isrw c«e^r« a«wyt>o<iaeth. ac Arho^wch cyYYMfwb *"?wyll cyac y 05*0 U'J,.i&"1Wmr- G ruffydid Jones, o feniigedig goffadwriaeth. I —-wedi dechreu dysgu plant a. phabl mewn oed i ddarllen a'u hegwyddon yn1 luhrif athrawiaethau y Grefydid Gristionogol. Y j mae'r awyxld'fryd i ddysgu mor anger Idol yn.ldynt tel y maen pend'erfynu cyflogi ys- golfeistri i fynd ar gylch o'r naill d-ref i'r Hall, ac o gym ydugaethi gymydogae-th i adysgu'r oil a Gyrnru i ddarllen y Beibl. A dyna a wnaeth, ac er mor fav.T a chostus oedd yr antnriaeth, trwy gymhorth y fonedd- iges haelionus, Madam Bevan, dysgAvyd llawer yn mron yn mhob ardal yn Nghymru it ddarllen; dvwed': i'-d' eu nifer yn agos i ¡ ddau can' mil. Bt-t eld yma. etc cn,: bys Duw? Beth arall aik.-iai gytiyrcbu y fath I effeithiau trwy offerynju- m{j)r ddistadl ag oettd athrawon; ysgolK n cykhynol Gruffydd Jones? O'r braidd y gallasai y rhan fwyaf a henynt ddarllen eu hunain. Fe ddaeth dyn iéuainc yr holl fforddi ddwy waith Üi sir Gaernarfon i'r Deheudir i weled Madam Bevan i ddymuno artti anfon, un o'r ysgol- fcis,tri i'r sir hono. N id oedd yn medru diarllen ond ychydig hunan/ ar y piyd, ond yr oedd yvedi ei argyhoeddi yn ddwfn o ddrwg pechod. a. gwaedai ei galon dros- ei gyfoedton; ac ar yr addewid yr ymgyTnerai efe a'r ysgol y boddlonodd y foneddiges i | da In y draul, ablegid1 yr oedd wedi cael cymaint o <hryil yn llaAver o'r ysgoifeistri oedd W't;(j!i gyflogi. Rliodidodd yntau ei grefft i fyny; a bu'r offeryni gwan hwn yn foddaon yn llaw- Duw i weddnewid sefyllfa fosesol y wlad, ac efe-Rob-cut Jones, Rhos- lan—oedd un o sylfaenwyr y cyfunsieb yn siroedd (Caernarfon a IViom. Y fath offer- ynau distadl a greacfel gyfnodau new)rddion L1 -,J yn Nghymru! Yr Ail Apostol—Charles o'r Bala, ) Disgynodd mantell yr Hybarch Reithor o> Llanddowro-r ar ysgWyiddau y Parch. Thos. Charles o'r Bala—gwr dysgedig a, duwiol, a'i hall anianawdi yn llosgi gan gariad at ei wlad i\.ï genedl. Dechreuo;id trwy ddilyn cyn- lun Gruffydd Jones o gyflogi ysgoifeistri i fynd' o'r naill dref a cbymydogaeth i'r Hall i £ ad\v ysgol. Anhawdd' oedd cael dynion cymahwys o ran dysg a chymeriad at y gwaith yr oedd dan orfod; i gyflogi rhai na fudrent brin ddarllen. eu hunain; ond yr cedd) yn hynod ofalus yn nghylch eu crefydd a holai yn famvi bob ynugeisydd beth a'i cymhellai i fynd. i'r gwaith. Wedi cael ei iodd'loni yn hyny, anfornai hwy allan i ddysgu j' bobl i ddarllen Cymraeg a'u hegwyddori yni athra,wiaethau'r efengyl. Yr oedid' yr ilen athawon hyn) yn debyg mewn llawer ys- j tyr i bysgotwyr Mor Galilea—dysgyblion j cyntaf y Prophwyd o Nazareth—•yn. mynd allan i wynebu v byd heb feddu na dysg na j •'■TU na dim arall i'w cynaeradwyo i svhv nac -nvnmdawiad; 000 yn nerth AT un' Enw;! nt wyrthiau la-wer, a bwrias- ■r lleng o gythreuliaid; yn wir, it apostolion y cyifnod pwys- %-mru—y cyfnod v gosodwyd chymeriad—ac armynt hwy aith t ariose si ac 0 rldigar- I hen fancyffio-n a. cbasglu y tir, a hau hadau ynddo. ] 'd'd a thlodaidd a dinod I nrlc y iae y ffrwytb a; I ir-ehc:oiv th-P' pv) f■' df -Yr. oed Charles o'r I diol i g:rl,;J at <gal'r athrawoo t waeyd hyny le y caffent gyfle; ond yr aebiad cryi i hyny yn. y rhaa J ac ardialoeddf Edrychai ere-f- ) >r yr oes bona ar y Sabbath ym rhy gvsegredig hydl yn nod i ddysgu pobl i ddar- llen, oblegid bod hyny mor debyg i ryAv fath ot vaith. Ond) ni pharhaodd1 hyny yn hir, gaft mor amlwg oedd y bendithion a ddilyn- ai'r Ysgol ar y Sul }n y manau He cynelid hi, a dteth ynt sefydliadi cvffredinol trwy Gymru yngynar yn y gaurif ddiweddaf. A dvma y sefidliad mwyaf bendajthiol a gychwymvyd yn eÏ1 gwlad erioed1; bu yn iachawdwriaeth i"n celledl mewn mw)" nag un ystyr; cipiodd hi mt.gys penteA\yn o'r g)-nieuedig dan_ ac an- a^odd fywy^d newydd ynddl a, hAvnw* yn f);"),,d na ddiffydid byth; dysgwid hi i ddar- llen a chxeodd yttddi awydd ainniwall am wbodaeth; cododd genedl o dduwinyddion, a. beirdd, ai llenorioni, cherddotrion; dffrodd hi o'i hir drwmgwsg a chreodd ooaith yn ei chaion; mewn gair, y sefydliad. srnl hwn, yr Ysgol SuI, a. dy-fodd yn Goleg Cenedlaethol, sydld wedi gwneyd pobpeth i JÍ, a chadW i ni bobpeth, a. gwneyd pobpeth n bosibl i'n hen genedl. A thra y bydd wn ar ei draed yn ei gymeriad. cyntaf, gail- on ddweyd am edn oenedl, "A phvrtb uffern ris gorchfygant hi." [Ni adawn orpheniad rhamant addysg hy,d yr wythnos nesaf, yn nghyda, banes y diwygiadatt a iienyddiaetb Cymru.] -:0:-

ANTURIAETH DPIBWYS: Gwneir y sylwadiau a ganlyn gan y "Daily Despatch" parthed ein hvmgyrch newydd yo; Somaliland: :Nidi yw, yr anturiaeth fechan hon o'n heiddo i gostio gormod. Dywed1 Mr Brodrick wrthyiiii eyn belied ag I y gall y Llywodraeth ragweled, y bydd i I £ 250,000 glirio y gost am y flwyddyn arian- ol syddJ yn cerdded. Y n ot yr amcangyfrif hwn ymdd'engys fod y Llywooraeth wedi taro. ar lineH newydd a rhoo i ddwyn rhyfel- oedd. yn mlaen! Ond: wedli'r CIA-bl, nid yw y.r amcangyfrif hwn ddim ofld "gan belled' ag y gall v Llywodraeth ragweled." Y cwestiwn priodol sydd yn awr ydyw, Pa mor bell y gall y IJywodraeth raveled? Y mae clwy y golwg byr yn eu nodweddu, a dyna sydd vn gwneyd datganiad. M.r Broder- rick yn gydmarol ddiwerth. Nid ydym, bell- ach, yn rhoddi fawr o bwys ar amcangyfrif on y Swyddfa Rhyfel. Nid yw chwa-rter mil- iwn yma nac acw i'w gw-airio ar ryfel. Nid ydym hyd yn. hyn wedi cyfarfod ond ag "un digwyddiad anffodxis," fel ag i wneyd y swm a nodAvyd yn ffiaidd o rad. Does dim. posib gwybod. Ond gorwedd yn yr anturiaeth hon yn nglyn ai Somaliland1 eifenau gwers newydd effeithiol mewn syndod- Gobeith- iwn., fodd byna.g, na byddl i'r aAVA'ddfryd am wneyd y gwaith yn rhesymol filwrio o gwbl yn erbyn i'r gwaith gael ei 1ffieyd gyda'r trylAvyTedd hwnw sydd yn nodweddia dol o'r Swyddfa "Rhyfel ar byd1 y blynyddoedd. Y mae y rhyfeiosdd am y pris !besyjry>I o davr I maiiwn o btmau y -dwatn ya hapus iV ryfedd»i. Ni <Myhri% ar tuS cyfrif fod byth hebddyml; ac yn wir m i m of* y Tckwadtb, gall^rm cywt

HEN DAiJAU CYMRU. B<;ddb?.d pv cofio am danynt. Gwyn fyd i na allai yr oil o hoiiom tod yn. debvg iddA'nt. Planwyd yn eu caionau sedd an^ g ded- ^yddwch, Ychydig, 0& dim, wyddant am, ffyTdd dichellion. Mae hon yn elfen ddrwg, a dylem ei chasau a'n holl gaion. Arferant god'i y-n foreu, ac n; Arelid ol grwgnachnvydd ar eu gwynebau. Gyda hivynt y byddai eu I gwragedd, Ceid y mwyafrif o'r olaf yn codi r 0 flaen ett gwyr i gynu tan yn yr aelwydydd, n. phar;>to:i bc.-reufwvd i'w cw'n.tw vn rr~svn:s er cyfai'fod' a ph\\l;S a gwres y dydd. Cyn-, neu we.thiau ar 01 cymeryd llumaeth, gwndid darllen rhan o'r Vsgrythyr Lan, ac yna cyd-vpeci<]iiant mewn (iiolch am fara cyu- aliaeth ac ychwanegiad einioes. Wedi hynv cymerai ymadawiad am y dydd Ie yn ysbn-d Crista onoga eth. Yn ami ni welemt eu gil- ydd o tua phump y boreu hyd saith yr hwyr. Arferai rhai, mae'n wir, godi tua thri v boreu, ac ni allent ddychwelyd hyd wy th ne^ 1118..W yn y nos. Ciywais am un felly yn ddf- wedda.r dreuiiodd oriau cyffelvb. Ym- ddengys mai ei eniIlion, ar gvfartaledd oedd tua. deuddeg swllt yr wythnos. Gwnaeth ei WTaig ei gynorthwyo a'r teulu dr^y enill ych- ydig geiniogau fei golchyddes. Mae yT hen frawd a'r plant wedi marw, tra mae yr hen fam barchus yn parhau i gael bias ar eu cyxl-ymdrechion meW11 meithrin. doethin- eb. ac ymostyngiad 1 ddylanwad gweddi. Trigiana mewn bwthyn bychan hollod GYm- reig ei adeiladwaith; ac ynddo ceir hen ddodrefni rhar yn ganoedd mewn oed. Glyna yr hen wraig wrth hen arferion y teulu, ac yn hyn y mae ei hyfrydwch a'i dyogehveh tymorol ac ysbiydol. Mae hon yn un esiampl o lawer. Peth neillduol YIlI hanes ein hen dadau oedd bod yn ffyddlon a chyvvir gyda'n dyledlswyddau. Cymerwyd at oruch- wylion ganddynt fel pethau angenrheidiol i'w gAmey (1, ac nid rhai i rwgnach yn eu cvlch. Gweithient gyda hamddgani-ch, gan fod cyfle i sicrhau cyflog resymol, i'w cynal a'u teulu- oedd, yn gymhelliad iddynt wneyd yn ddoeth or fantais, ac nidi ei hesgeuluso fel gwrKi llawer yn bresenol. Noson su-benig fyddai nos Sadwm yn eu hanes. Eisteddent mewn-cadair freichiau yn ddiofid am yr hvn ddywedwyd ac a wnaed ganddynt vn yistod y dyddiau blaenorol. Gan y bvddent yn rhyrld o afael gofalon gwedthio cymarent gyne i adolvgu eu gonestrvvydd, neu fel arall, o'r hyn broffesarrt o flaen dynaan a'u Crewr. Rheol briodol iawn i fyw wrthi, rhaid; addef. Eu boddhad fyddai meillduo oriau hamddenol yn eu cartrefleoedd, i ys- tyried rhinweddau goreu bywyd, ac nid eis- tedd yn mhlith gwatwarwyr. Byddent yn ga.redig i'w gwragedd a'u plant, a gofalent. hyd oedd yn bosibl am ddigon o luniaeth ac angenrheidiau ereill i'w gwneyd yn gj"- sturus. Pan ymgynghorent. gwnaed hyny mewn addfAvynder ac aid mewn ofn a dVch. ryik Porthwyd eu meddyliau a ffyTdd at uniawn, nes y teyrnasa llawenydd mor ckly- mun.ol a gwawT y boreu yn eu caionau. Fe ddylai cysur yr aehvyd fod yn ganol- bwyrrt ein mwvnhad daearoi, Truem fO_1I; C1¡;llh. yn, methu teimlo hyn "1 bresenol hy&lai U. yg SadV.Th yr* ol evrihin eui | tadau yn x/j* vn fwy cydweddol a'i amcan. ac yiS z, o j had i gyd-wybod Mae sobrwy-i!d- y;» 'j rhan b^ysig o dded«yddwch poh dj-n ystyr- iol, a. blin deall na fyn, rhai gredtr'n Ara,ha.no!. Fel rheol. byddai gan yr hen dadau a mam- { an bclldesr rruawT i gerdded i'r gw. a,b(an>l ] adJdbldai. Ni flin-A-yd hwyjit gan hyn. gan en j pleser oedd' cael cyfie i r ;dd'. eu presenoidEe-b mewn ty gAveddi. Ant yno i Avrand*>, ac nid i feirniadu. NodVredd arbenig yr hen- bobl oedd: craffu a;r Avirionieddau, a'u meithrin yn y cof. Yr oedd. yr arferiadi hwn yn sylfaen mMynhad ididynt didydid a., nos. Amcan niawr arall gan y tadau oedd cadAV eu him, ain o fod" yn nyled neb. Eu hoffdier oedd talu yn brydlon am yr hyn fwytasanit ac am eu gwisgoedd. Teimlent rwymau dyl,ed yn beth i'w ofni, a'i gadAv rhag eu goddiweddyd. Ni wnant ymdrech i nodi a, chyboeddii bedau ereill- Pan ddigA\yddient gyfaxfod a pKeth felly, cymerent adtdfwynder a theimlad da i'w symudL Ni chlywid. am athrod. yn eu dyddiau hwy, ond! peth anaml iawni, gan rtad oedldent yn ba.rod i gredu na thaenu anvir- eddau am bobl ddiniwedl Peth arall, bydJd- ent yn dra, gofalus rhag i neb glywed yr beyn oeddi adnabyddus iddynt. Ffordd ddvogel iawn i'w lhvybro, gan na ddaw dray hyn. na gofid na phoen di-aingenrhaid i'w mynw^esau. Yr oedd ysbryd cynorthvyo y naill a'r liall yn rhimvedd arbenig yn eu plith. Ni fedd- ylient am ddodi careg rwystr, end, yn bytracb, ei symud oddiar y ffordd- eir ych- wanegiu cysur eu cyd-fforddolion. Bydded nos nen ddyddi teimlid eu parodrwydd i gynorthwyo yn foddihadt. Ni flinid eu medd- I yliau gan ofni ymweliad ysbeilwyT, gan nad oedd hyn) bron mewn hanes yn ystod. eu gyTfa. Peth mynych fyddai gadael drws bwthvnau heb eu clod yn ystod y nos fel y diydict Profa hyn fed ymddiriedaeth yn gor- uwch-lywod raethu syntadafu da am eu giiydd. Yr oedd eu cynilun priodol o fyw yn enyn brawxTgarwch a cbariad nes gwnelai y rhin- weddau hyn gadw draw ddrwg tybiaethol calon dynu Gallesid yn eu <fVddiau bwy- groesi mynydda.11. a lleoedd uitig heb gyfar- fod a gelyn. andl nidi felly yn awr. Medd- ierrid ein tadau gan. ofal am iaith Aveddus a charedigrwydd at greaduriaid mild- Ni wnaed cam a'r plant drwy eu taro a dvrnau a chyfeiriadau ereill yn ddidrugaredd. Cadw- ent. mae'n wir, wiaien fedw, ond byddai crwelld bono yn hongian mewn rhyw ran o'r tv "11' gwneyd gwell gwasanaeth na. chymeryd ffyrdd creulon i ddysgyblu yr ieuanc. GAwddent nad oedd hynv yn ffordd effeith- iol nac ychAvaith Am1 briodol. Yr oedd yn eu meddiant yr addysg oreu—eewyddoiion. crefydd; ac i hyn y gellir cymhwyso eu tir- iondeb a'u gonesftrwydd. Pellhant oddi wrth falchder. gan fod VIli g-as gand,dynt am yr enw chAvaith ei gofleidio. Byddai eu bymddvgiadau gartref fel yn ngolwg dynion yn bur ac heb ol cywilydd arnynt. Nid5 rhyfedd fod percbenogion grasusau mor I werthfawr a'r uchod yn gallu rmvynhav bun dawel y nos a'r bedd. Yr oedd eu, ffyrdd •i \7)) lew-Tcbiadau I fywyxL a, yr, ddycbryJi Vr I diafoi Nid1 aiMihiiodoi fvddai i m 9j<M I wedi eo goroesi edrycb &c astncKo ar yr irm fabwysia.'I-syd g-%ad-irat ie] y pethan hiafc-dosi 1 gymr bydbi a

Quinine Bitters V V Gwilym y| ir Feddyginiaeth DEUIiOAIED DDIGYFFELYB. Mae pawb yn ei cbonn4 Mid yw feyth yn simM, Rhydd neath i'r gwan;, AdSjeriad iediyd i'r olaf, A Kiwyekad! bywyd i bawb IVfeddyjineaeib, Bnf, SaM, Byogel, Llwyddf j&rsus a« ydyw. QUININE BITTERS GWILYM EVANS NID YW BYTH YN sroML CyuiL«u4w;y» gan FEDDYGON, DABAWSODDWYR, A FFEsRYLLWYR. A chanmoiir gaa llaJÆb sydd wedi iiioddi fgse>9i artu fel Meddyginiaeth Oreu yr Oes at DDIFFYG TREVLZAD6 ,<- DOLURMU YR AFU, GWENDID GtEUOL. A pheb matfe a ,lid. Y mae yogweila Dohniau a CWforyfati ya yr Ymvsgaroedrf,, Anemaw a'r Af ti, ac ys £ eddygmiae £ a sicr iddynt TYSTlOLrAETHAU. 14, Montague St., Edinburgh. Rhagfyr laf. Ponsddigion, — Byddwch cystal a* i mi yn 4/6 o BITTBRS GWILYM 5VAJMS Cymer»is bedair fK.uJa¡d y gaval a le. mawr rrst.—Yr ^kfdoeh, JAMES. k.1' +.Jt- U.i' ..L.A.. t c.. -10.- Bitters Evan5 Brr.nam, Ab?.r. '-wvtn, Io«av/r 2 Anwyl -Syr,-Fwv t wcii gvrerthu rnviy o QUINlNJb lirjElRS CWHLYM EVANS, y fiwyddyn ddiveddaf sag ac iiwyddyn or blaen. Mae fy ii^iw«ftitt»iaid yn rhoddi canmoliaeth uchel iawn iddo. Dymunaf arnoch anfon i mi gyftenwad newydd. Yr etddesk. JOHK WILLIAMS. Bitters Gwilym Evans Peouweh, Liangeitbio, Hydref 2Saia. Anvyl Syr,-Mae aoaryw aelodau o m tetihi ya waaaidd eu biechyd, yn eawedig un o'» merched sydd wedi tyfu i fyny yn dal iawa. Mae yn dieddef yn awr oddi- wrth ddiffyg anadl ar 01 yr ymdrech leiaf wrth ddilyn ei gorchwylion. Byddaf yn cadw ^ukiifte Bitters Gwilym Evans bob amser ym y ty. gas fy mod yn credu ei fod yn gjmeyd mwy o fes i'm plant na dim a gawaout erioed.—Yr eiddoch, (Parch.) D. W. JONBS. Quinine Bitters Gwilym Evans RHYBUDD. GOCHELWCH DWYLLWYR. Y mae pobfafsrwydd a llwyddiaot cii gySetyb ymeddygiyn rbagorol hwn wedi temtio amryvt i gymg efelychiadau dawertb o bono i'r cyi»o«dd. Gocheler y eyfryw efdydiiadau. Bdrycbwch fod enw Gwilym Evans as bob Label, Stamp, a PhoteL GNMerth-iff ef niewn poteli, 2S gc a 4s 6c yr UIl; blydiao YD cynwys tair potel 4s 6c am 12 g 6c. T'w rael yn mhob man, neu daafoa- it ef yn rhad air. y prisiau wh(-mi drwy y t poet yn umongyiefeol oddi wrth y percfoenojj f MB r— Quinine Bitters MANWACTURJNG CO MI'A NY, xnaiTED, l JuLAiMEM x. SOUTH w vi Rg I I r yn ;—Mf < iiC"