Tarian Y Gweithiwr

'v\, Williams, 2S,Castle St., Swansea Matchmaker and Jeweller, -0- •yniry hoff de'wch at y Cywio Os am heirdd fodrwyau am; Jnaduron ac awrieisiao, Gemau a chadwynaai daorj Yspectoi gelfydd, hin-fynegy€M^ Gwres-fesurydd, c jj,1\h,j IIHA:, Ceir gan Williams,, Heol-y-Castel^ Trowch i mewn i wel'd ei 'star.

NODIADAU. Nid y Swyddfa Ryfel yn unig sydd wedi ? dad i draffertb gyda'r ceffylau. let y profai y | cynghaws pwysig fu o flaen y Darnwr Ken-j nedy yn Nghaerdydd yr wythnos ddiweddaf. Yr oedd cydymdeimlad y dref bono yn j rhedee yn gryf o blaid y tywysog masnachol Howell, ac yn mhen y tridiau gwelwyd fod cyfiawnder yn dilyn yr un llwybr. Cafodd y dadleuydd penigamp B T Williams gryn orchwyl i sefyll ar y cyfrwy, gan fel oedd y y march nwyfus a faschogai yn codi y tywarch yn felldithiol. Rbwng y naill peth a'r llall yr ydym bellder oddiwrrh yr adeg y gwelir sancteiddnvydd ar rirwynau y meirch. --0- Tranoeth i'r ymrafael hona yr oedd pleid- ia« o fasnachwyr glo careg mewn cyfraith, yn yr hwn gynghaws yr eisteddais ddwy awr i'w wrando. Yr oedd S T Evans yn holi yn vawdlyd dystion yr erlynydd Yr oedd Abel Thomas ar ei ran. Clywidcryn siarad yna am y wythien, yr Ammanford Best." Hyd hyny, yr oeddwn ni dan y dyhiaeth mai i Watcyn Wyn yn unig oedd yn gweithio hono. Difyr oedd gwylio y gwahanoi bleid- J iau dan feirniadaeth y Barnwr, gyda'r un dyddordeb a hystadleuwyr eisteddfodol. Fel yr oedd y Barnwr Kennedy yn go- gwyddo yn ei ddarlleniad o'r cytundeb at yr amddiffynydd, a'r blaid hono yn llecwanu, ac yna Abel Thomas yn deg a boneddig- idd ar ei draed, ac am wasgu ochr arall j'r cwestiwn, ac ebe fe, 'Yr ydym yn byw mewn gwlad fasnachol-yr ydym yn byw mewn byd masnachol, ac yr ydym yn dys- gwyl cael yr hyn ydym yn dalu am dano.' Campus, Abel fy mrawd,' ebe fi yn dawel ach dyna wirionedd ddylid ei ysgrifenu ar bared y byd,' ac eto go brin tybiwn fod 1 yr ymgiprys yn werth y dirdyniadau medd} 1- iol i'r pleidiau. —o— Yr oedd edrych i lawr i'r set tawr' yn Hawn o fargyfieithwyr, fel nifer o ddiacon- iaid, a'r Barnwr Kennedy yn ei bwlpud, yn dwyn i'm meddwl ami i gymhwysiad a chym- ariaeth. Tybiwn y byddai cael benthyg y wigs oedd ar benau doctoriaid y gyfraith I hyny, a'u rhoddi ar benau diaconiaid, fe fyddai yn ddyddorol iawn, ond fyddai dim fwy dyddcrol na rhoddi diaconiaid lie yr oedd y bargyfreithwyr Yr oeddsylwiar yr aelod amlwg ar wynebau y cyfreithwyr yn awgrymu fod cyfathrach ryfedd rhwng Rhu- 1 fain a'r gyfraith. Yn wir, yr oedd taflu -golwg o amgylch yn argraffu arnoch fod y rhan fwyaf yno yn barod i gyfreithio a chwi ar fymryn o esgusawd. Cymydog agos i'r llys gwladol ydyw y carchardy. Er cymaint yw twrwyr undeb- wyr am drosedcau pobl glebrus yr Iwer- ddon, mae S-c i onegal wedi penderfynu gwneyd ihvrdd a'r carcharoy, gun nad oes ei eisieu arnynt. Wrth gwrs, nid oes ganddynt neb i fyn'd iddo, na neb yn aw- yddus i fyned iddo; a thebyg yw. os dygwydd rhywun ddyfod i fyny a'r safon, y ca lety yn un o garchardai y siroedd cym- ydogol. Gwawried y boreu pan na fydd angen y cytryw na'r tlotdy. Tra yn crybwyll am y tlotdy, mae gwarcheidwaid Campberwell, Llundain, yn ceisio gwneyd i ffwrdd a'r tlotdy fel sef ydliad. Maent yn rhoddi y plant allan dan ofal mamaethod. Cymerant dai cyff- j redin yma a thraw, a rhoddant ddeg o blant yn amrywio o ran oec, dan ofil mamaeth, a mynychant yr ysgolion dyddiol yn gymysg aphlant ereill. Drwy hyny, rud ydynt yn teimlo oddiwrth waradwydd v-1 tlotdy- nid oes iddynt wisgoedd gwahan-1 iaethol ychwaith. Heblaw fod y drefn hono yn fw effeithiol, nid yw ffior gostus. Mae pobl Greenwich mewn tfafferth gyda thloty j newydd sydd ar eu Haw. Rai blynyddoedd yn ol, ar orchymyn y swyddfa garti-efol, .gan fod yr htn adeiiad yn rhy fychan i adeiladu tlotdy eang a chostus, mae newydd €i orphe^i, ac y niise y gwarcheidwaid mewn j penbleth annghyffredin, gan nad ydynt yn .gwybod beth i wneyd ag ef, gan nad oes ei angen arnynt, a thloty y cyrnydogaethau yn beth y gellir.ei wasgu yn rhwydd i'r hen dlotdy. Fel y mae yn hysbys, ymadawa y fyddin Americanaidd ag Ynysoedd y Phil-; lipines. Golygfa ryfedd oedd cerbydaid llawn ofilwyr gwailgof yn dychwelyd oddi- yno i fyi ed i wallgofdy milwrol Washing- ton y dydd o'r blaen Yr oedd yr oil o hon- yntyn rhwymedig mewn heiyrn. Yr oedd eu swn tra yn dynesu i'r gorsaioedd fel milodfa, eto dywed Chamberlain mai i rhyfel yw rhyfel! Ydyw, mae rhyfel yn fwy na rhyfet--yn fwy na chyhoeddiad a therfyniad y cyfryw. —— Mae cydymgais rhwng dinasoedd Liver- pool a Glasgow am yr anrhydedd o fod yn ait ddinas yr Ymherodraeth.' Bu Livel. pool yn nodedig fel ysmotyn du ar y Merse. yn herwydd ei meddwdod. Oddiar 1895, mae wedi llwyddo i leihau rif ei heddgeidwaid tua 200, ac arbed £ 8000 y flwydnyn mewn trethu. Mae ynadon Glasgow wedi anfon dirprwyaeth i Liver- pool i geisio dod o hyd i'r gyfrinach o fod meddwdod yn lleihau yn Liverpool, ac yn cynyddu yn Glasgow. Gwelodd y ddir prwyaeth fod gwyliadwriaeth fanwl yr heddgeidwaid a'u hymweliadau mynych a'r tafarndai yn cyfrif am y gwahaniaeth. Mae dirwest yn rhinwedd werthfawr, ond nid dirwest yw y cwbi os credwn un o bapyrau Llundain—mae Uygadrythwr haerllug, anwybodus, tawedog, yw dines- ydd Liverpool i'w gymharu a dinesydd bywiog, boneddig a difrifol Glasgow. Ond mae y ddau yn gorfod ymgrym < i drefwr siaradus Dullin am uafod llithrig. Mae y wiad yn defixo i'r pwysigrwydd o gael cyfundrefn addysg deilvvng, Mae am- ryw geisiad;ut wedi eu gwneyd gan y Liyw- odraeth Doriaidd bresenol i ddyfod a mesur addysg drv. y y senedd, ond nid yw eu cynygion ond ;?wthio pethau i afaelion yr Eglwyswyr a r tirfeddianwyryn barhaus, ac addysg y wl;:d yn mynd yn ysglyfaeth i'r dosbarth gorthrymus, ac y mae anwybod- aeth .y wet-in yn fantais iddynt. Pwnc mawr yn addysg y dyfodol fydd addysg foesol fanwl. Deallwn tod Leicester ar roddi prawf ar jjynllun new) dd. Gweisom y dydd o'r blaen gynllun o foeswers 1'1' gwahanoi ddosbarthiadau. Wele y wers 'r trydydd dosbarth, wrth gwrs i'w llanw i fyny drwy e^lurebau 1 Geirwiredd; 2 CyfL wnder 3 Ufudd- dod; 4 Amvnedd 5 Dyfalbarhad; 6 Trefn 7 Gwedoeiiid-dra. Cyfnewidid y gwersi i ateb y gwahano ddosbarthi idau. Byddai gwersi fel yr uchod yn rhwym o fod yn hwylus ac effeithiol. o Yn nosbarth y 7fed, ceir gwersi i barotoi y cyfryw i wynebu y byd fel dinasyddion. Ceif rhan o'r un wers ar ddyledswyddau dinesig y bleidlais, ei gwerth, a'i chyfrif- oldeb. &c. Dyna wers ag y niae nifer lu- osog o bleidleiswyr y wlad heb ei dysgu, yn neillduol yn mhlith g^-erin y wlad. Cy- hoedda Frederick Harris, un o feddytwyr mwyaf y byJ, mai yr oes hon yw y fwya lygr?dig er dyddiau y Georges. Fod gweithwyr heddyw yn gwneyd yr hyn na feddvliai gweithwyr 1860 am wneyd. Adeg cyn y ballot hefyd, y mae haues yr ethol- iadau Ileol yn codi crechwen yn mhlith trigolion anwn. Y gweithiwr anwybodus! Y gweithiwr Ond dyna, beth dal siarad ? Mae ambell un o hunynt yn gwaradwyddo y tamaid daear mae yn sefyll arno.

NODION. Yn dlweddaraf o Lunriajn- yw fod ym- gynghoiriadau tawel yn my-nedi yn mlaen rhwng y pleidiau er sicrhau heddwch; yra Ne Affrica. Yn y Seiruedid, no's Lun, tradilodcwM yi Arglwyddi Ganghellydd (Syr Michael Hicks- Beach) eii arweth fawr a maBwl air: y Cyllid, yn mha un yr hysbvsodd fod yn rhaid gwinevd tlarpariatAh ar gyfer talu treiiliau'r rhyfel, ac y bydd osoi treth at y blawd1. | Y prif gwestiwn O1 flaen pobl Caerdydd ar hyn o brydl yw, A gaiff y "trams" rerkg ar v j Sul ? Ymdtdemgys fod d'osbarth eang iawn yn erbyn )"11 ogystal ag yn ff af r. hyny. Nos Sul, bu farw Mrs. Sarah Jenkins, Bath Villa, Treforris, yn 88 mlwyddi oed. Yr oedd! yn fam i Syr John Jones Jenkins. Boreu dyddi Llun, cafwyd, John Miller, 39 oed, yn hong-iaa wrth raff y^n ngwaith ptiddfeim Tredegar. Yr oeddi yn gweithio dydd Sul, a chredir i,dd-loi gyflaw.-iu hunan- ladViiad. Cymierodd angladd y diw^ddar Arglwydd Kimiberley te prydmawn dydd! Linn. yn Kim- beriey, SwydXI Norfolk, a chynelid gwasan, aeth coffadtoniaet:h.o>l yr un adeg YDJ eglwys St. Margaret's, Westminster, Lliuindaiin. Am orlanw ei dy yn Nowlais, trwy adael 3T oibersoinau i. drigo ynddb yn lie 13, cafodd y perchenog yn llys Menthyr, diydki Llun, dalu £ 5 a'r costaiu. Tra yra chwareli mewn' cwar rhwng. Ehhw Vale a Thredegar, dydd Sul, collodcS I' Thomas Beynon. it oed, ei fywyd drwy i un o'r trams redeg dxosto. Yr oe<Jid: y nieiwydd! ymi rhanol wir, mae'n debyg, gain fod! c^'nrychio'hvyT y Boeriaidi a'r Cadfrkfcig Prydeinag rne\m cydymgynghor- iad; owd mii wydidtis eto,-fodl unrhyw d-elerau wrtli cael eui gwntnithair. Yni eglwys; y; Plwyf, Aberafoni, ,dyddi Iau, priodod'd Maer Aberafon, sef Dr. Henry Willi anas. Y.H., a Miss Richards. Brynh hyfmli, o'r un lie. D^iietchreu yr wythnos, aigotrwyd capet new- j yxld yo Nghwmafoni gan y Methodisitaaidi Cal- fmiaidklL yr hwn a gyst tiuiat .£800. Yn MitawidiyiS' Morgainiwg, 0 flaen y Barnwr Kennedy, dJydd, Mercheir, yn yr achos; o athir- od rhwng Mr T. D. John a Mr Howell, dill- edyddS, dyfarnwydi yr achos yn ffafr yr olaf. Ha.wI.LaiL Mr Jobn iawn o ^5,000. Y mae Pwyllgor Corfforaeth Abeirtawe yn ystyried y pri()\(tülidieh Ü1 rcxldi ciniaw i tua, 2,000 o hen bob! y ny farchnaidte ar ddydld y coroni ad. Peliebryni o New Yoirk, diyddi Sadwni, a, fymtega fo*i y<T rnTOg Dr. Talmage wedi nuanv. Yr oedid yra 7° nnhvydd oed. ac wetlii bod yn glaf am ra.i wythnosau. Trat mewn siop yn Aberaman gyda'i fam., dyddi Gweruer, aeth bach gen bychani Mr Llewelyni, yn byw ger Merthyr, ar goll, ac er chwifo yr holl ardal, methwiyd diod1 01 hyd idkIIQ hyd i fyny i nos Sadwni. Dydld Siulwrn, yn Court terrace, Merthyr, bu farw MTS. Davies, mam Mr Dan Davies, arweinyddi emwog Cor Merthyr. E.r yr holl "brwd a'r siarad a,m heddw^ch yn Ne Affrig, cyhoieddwydi, dyddl Gwener, fad 21,000 01 wyr i gael eu danforn allan i faes y rhyfel ar fyrder. Tdixwliii cythrwil allan yiii ninauS Brussels, Belgium, dydd Sa'dwrn, a gorfuwyxl gahv ) a Hart y mihvyr i gadwr heddwch. Cafftdd aimryrw bobl eu 11 add, a chlwyfwjdi nifer llu- osog. Dywedir fod y clafdai yua yn llawn hyd at vr ymylon. BOlten dydld1 Sul, bu fanv Dr. J olm Davies, Biryn Llynfi, Maesteg. yn 63 mlwydd oied. Yr oedd yn enedigol a Ceredigion. Canal nos, nos Sadwrn, cyfarfu amryw ael oidiaix dr WeinyXkti3Jelth mewn cyfrirt-gyngho-T er ystyried, meddir, delerau heddwch gyda' Bcceriaid. Yn nighyfarfoid Gwa.rchei><l\va.id' Penybont, dydd Sasdwmi, hysbyvswyd fod y Tlotdy yn or- lawni, a pbeiwieirfyiravvyd ei helaethn yn ddi- oed. Yn neuadd y phvyf, Burry Port, nos Fawith, cymliwyd' eistedklfod hvyddiianus iawn diaoi nawdidi eglvvys. yt Annibynwyr Seis- nig yn y lie. Cyfarfu Rechabiaid T-raforris yn Yxgoidy y Wesleyaid, y nos o'r blaeni, ac hysbysir fod dirwest air gynyddJ yn yr ardal. Yr wythnos. dkiiw'edldaf, cafodd1 cladldifa gy- hoetdklns Casilwchwr ei chysegru gan Esgob b T ydidlewi. Ceir ach^"yniadau parhaus nad yw Pontar- dulais a'r cylch yn cael ei oleno yn ddigonol yn y:r hwyr, ac fodi angen mawr am welliant. Boreu dydid Merrher. ar yr heol ger ei breswylfotdt, bu farw Mr WiilJiaan vVilliams, Cefn Isha Fairni-, Giynrnedd, yn sydyni iawn. Vr oedds yn 61 mlwydd oed. v. 11 Abeirtawe, y rnae deiseb wtdi cael ei danfotn at y Maier yn gofvn idido alw cyfarfod i ymdrin a'r pwnic difrifol, sief cynydd meddtwl. diod ynl y dbef, a'r mioddion gOfeíU o'i altal. Yn Llys Pontardawei, dydd Gwener, yr oedd nifer y meddwoni a ddygid gerbron y faiinc yn llu-osog anarferol. Cafodd tafaj-nwr o; GasIIwchwr dalui elirwy o £, I yn llys Abertawei, dydio Sadwrtn,, am welrtbJu) dWdJ i blerttyndiani 14 oed- I>(k:rhreu ytf wythniois, cymliwyd1 ff air Aberafoan, yr hon cedd yn llwyddiant mawT. Sonir fodi gwelliantau mawrion yn cael eu gwneyd ar y traeth yni Aberafofii, ac y daw yn fuan ym gyrchfan poblogaidd i ymwelwyr a dtw,'r y moir." j Deal Ira fod Mr John Williams, gOIuchc- wyÜwr y glowyr, Caisniedlniedd, wedi cael ad- j feriad o'i anhwylder diweddar, ac yn alluog i. gyflawnu ei orclnvylion unwaith eto. Am geisio cyflawTiiu hunanladidiad drwy yfad gwenwyttn, y rnael Mrs. Mary Ann Jones, gwraig i labrwir 01 Blaengarw, wedi cael ei. dedfrydu i sefyll ei phrawf yn y Ses,>>iwn niesaf. Y mae Thomas Conybeare, 12 oed, yn byw yn Mamselitora, Abertawe, ar goll oddriar y i af o Ebrill, aiC y mae, ei rieni mewn pryder maw,r yn ei gylch". Dychwelodd Cadiben Gwynne, Llanym- ddiyfri, o faes y rhyfel yr wythnos ddiwetdd- af, a chafodd' roesawiad twymgalon gan y trigoiion. Bu Mr Brynmor Jones, A.S., yn anerch ei ethoiwyr yn Nhareforris, nos Fawrth, a chaf- (xld roesawiad da,. Pasiwyd pleidi'ais lin- I tydoi o ymddiriedaeth yn Mr Jones. Dydd Mawrth, bu farw John Jones, 30, Warn Pit road, Glandwr, yn sydyn iawn. Yr oedd yn 43 oedl AgoaiT glofa newydd yn fuaa yn St. Clear's, Caterfyrdidini.

GAL WAD. Nos Sul diweddaf, Ebrill i3eg, pender- fynodd Eglwys Fedyddiedig y Gadlys Aberdar yn unfrydol i roddi galwad i Mr Myles Griffiths, F.T.S., o Goleg Bangor Bachgen yn enedigol o Gastellnedd y iyw Mr Griffiths, a dymunwn iddo bob llwydd- iant ar ei yrfa bregethwrol. AELOD.

-0: Y RADDFA LITHROL. -Or-- Glowyrr Merthyr a'r Cytundeb. -{)r-- Trodd y drydedd orymdaith flymxldol o lowyr Dosbarth Merthyr, perthynol i'r Ffederasiwrt, alla,ni yn y dref hono ddydd Sadwrni'. Gorymdieithiodd y cyfrinfaoedd; cyl'chynol i fewini i'r dref gyda seindyrf o'u blaeni. Am 5 o'r gloeh, cynaliwydi cyfarfod. mawr yn y Theatre Royal. Cymerwyd y gadair gan Mr DavirJi Walters, a. chynorthwy- id ef gan Mr Ben Davies, Rhondda; Mr Jas. Manning, Blaina; Mr John Evans, Mr Wil- liams, ysgrifenydd; Mr Hiley, ac ereill. Methodd Mr Thomas Thomas, C.C., a bod yn bresenoli yn herwydd afieehydl Yr oedd Mr Alfred Onions hefydl yn methu bod yn bresenol yn herwydd marwolaeth ei dad. Pasiwyd pleidlais o gydymdeimladJ ag ef. Cyraygiodd Mr J. Thomas, trysorv^ddi, beo dferfyniad yni galw ar yr anundtebw\rr i uno a'r FfedeTasiwns, ac i'r aelodaui oeddynt wedi syrthio yn ddyle<iu« i dalu i fyny eiu cyfrodd- ion, ac yn cymerad'wyo sefydliad tryrsorfa i hen weithwyr methedig. Dyvvedai Mit James: Manning, BIaina, ei fodi ys dyfodi o Ddosbarth nad oedd yn adwaen anundiebwr, ac apelioddi air y dtynion i urao. Wrth gyfeirio, at y Raddf ai Lkhrol a'r cwympiadau d'adileuai fcdi mwy oangen, un- deb yn yr amser dilawd nag yn yr amser dda. Yr oeddynjt, wedi uno a'u gilydd er amdldiffyn y gwan, a raymi cyfiawnder yni eu- rhengau. Ni ddylai dyiiion oedranus oedidynt wedi ym- j ddiwyra yn dleg a diwyd gael eu taflu ar y plwyf. Awgrymaai hefyd ei bod o fewn gallui I y cyfirinfaoedd i gynal eu cyfaxfodydd yn festrioedd y capeli .yn lie yn y tafarndai. (Cymeradfwyaeith.) Dyavedai Mr Ben Davies y cawisai y glowyr cyn diwedid Mehefin gyfle i bleidieisio drwy'r tuge:l pa utra a wnaesnt i ffwrdd a'r Raddfa lathrol; ond c-yn hyny efallai y dellai cyfrif- iadau a gostyngia'dau pellach cyn y gall as- ent wiueyd i ffwrdd a, hi. Yr oedd efe o bl Cynrychiialwyr Idafur. Pasiwyd am- iderfyniadau.

P :0: )EITHAS PEIRIANWYR, TAN- 1, A CHREFFTWYR GLOFAOL. --0- lid Sadwrn, dtiweddaf, yn Nghaerdydd, add y Gymdieithas uchodJ (yr hon sydd tiedig a ChyngTair Mwnwyr Deheudir u) eu cyfarfod: chwarterol. Llywydd- an Mr D. Hughes, TreheTbert. Wedi cyfoifwyr, yna galwyd ar Mr J. Lewis, ysgrifenydd cyffredinol, iahv y llechres, ac yr oedd1 38ain o adranau yn cael eu cynrych- ioiii. Darllenwyd y cyfrif on am y chwaxter, yr hyn a ystyrid yn, hynod Or foddha;ol. Yna cafwyd adroddiad manwl gan Mr W. Hopkins (Goruchwyliwr) ar y gwahanoi an- ■raealldiwriaethau a fu dan, sylw. Yr oedd yna laver o achos ion. yn gofyn am leihad. yn yr oriau g\veithio wedi terfynu yn heddychlawn, ac mewn amryw o kxfeydd yr oedd wedi bod yn llwyddianus i godi safonau nifer o weith- wyr, miewn cysylltiad1 ag ymddiswyddiad5 un o'r aelodau yn ddirybudd yn un o lofeydd Scnvera, Castellnedd: gosodwyd y mater yn nwylaw cyfrekhiwr, a thalodd y Cwmni jQio ics, mis o dai, heb fyned i'r Ilys. Yr oedd nifer Or achosion am iawndal am niweid- iau wedi, eu tahii CymeradwyAvyd yr adroddiad. Yr oedd yna. benderfyniad o adTan Hop- kinstown (g.er Pontypridd), yn dymuno am ffudiu brys^rfa. angladdol yn nglyn a'r Gynv deithas, drwy dal ychwanegol Or un geiniog y mis. Wedi hir dd'adleu a.r y cwestiwn, pledd- leisiwyd ar y mater, a chafwyd fod mwyaf rif mawr yra erbyn y cynllun. Yn herwydd fod gwaith y TrySorydd Cyffredinol wedi cyn- yddu yn ddirfawr, penderfynwyd yn unfrydol ii rhoddi codiad yn ei gyflog. Mewn cysyllt- iad ag apel oddiwrth ChwarelwyT Penrhyn, pa rai sydd ar streic, ac hefyd oddiwrth weithwyr amgylchynol ereill sydd yn ymladd dros et iawnderau, penderfymvydi fod pob adTan. i ddanfon eu cyfraniadau i Mr W. Bosley, Trysoirydd Cyffredinol, gan enwi i ba achos y maerat yn cyfranu, fel ag y byddo i'r arian gael eu danfon yn un. swm- i'r gwahan- oi gyfeiriadau drwy ac yn enw y Gymdleithas ym gyffredinol. Mae dymuniad ar i bol aJClran i dalu y tair ceiniog leyy ar gyfer cynal C}"nrychio!wyr Llafwr, yn ol penderfyniad y Gynadledd a gynaliwyd yn Nghaedydd, yn nec-hreni y flwyddyn. Pasiwyd pieidlais o gydymdeimlad a pherthymsau Mr Benjamin Williams (out- side-fitter) Doavlai's, a Mr W. Scourfield Thomas, Penydiarren, aelodau o'r gymdeith- as,, pa rai a gyfarfyddodd a damweiniu a I brofodd yn amgeuol iddynt.

-0' ,¡ CWESTIWN Y GLOWYR. -0- Mahon ar Oriau Gweithio a'r Gyflog. I1 —0— sCei^io Mwy o Ddyogelwch, Dydd Llun, cynaliwyd cyfarfod misol Dos. Rhif 1, RhondJda,, o Ffederasiwn. Glowyr Deheudir Cymru yn yr Imperial Hotel, Porth. I wyr Rhyrrarai, sydd allan ax streic dros saith mis, pleidleisiwyd £5°' Sylwodd Mr D. Watts-Morgan aT gyflen- wad glo tai. i'r glowyr. Codwyd y cwestiwn yrt: y cyfarfod diweddaf, pan dderbyndwyd achwyniacl o Lafa. PenrhiwTeibr, gyda thocyn tal yn amigaueiclig, yn daingos fod: glowr wedi gorfod1 talu 2os. am dynell o lo. Oddiar hyny y mae y, mater wedi ei osod o flaen CydL bwyllgor y Raddfa Lithrol, yr hwn a fodd- lontodd wneyd ymchwiliad i'r achos. Oddiar y cyfarfod olaf, yr oedd efe (MT Morgan) wedi derbyn achwyniadau ar yr un cwestiwn, a chan y buasai yn cael ei SJetlo yn derfyTtol yn ngihyfarfod nesaf y; Cydbvvyllgor, gwasgai ar yr holl lofeydid oeddymt yn effeithiedig yra y mater i ohebu ag ef yn ddioed. Yna codiodd Mr W. Abraham. (Mabon) A.S., i siairad, a delicdid a Mesur yr Wyth Aryr a chwestiwni enillion y glowyr. Fel y deal lent, Cafodd y, Mesur ei daflu allan dim ond tr.wy un, bleidlais. Yr oedd un aelod wedi dweyd1 yn y ddiadl yn y Ty% os oedd, y gIaMyr 3-n, ernes yn yr achos, gailasent gael wyth awr o fane i fane drwy ffordd arall. Wedi, hyny, darfu i'r aelod: anrhyideckhis hwTtw geisio gwadu iddo ddweyd hyny. Nid oedd dadl na fuasai i'r Mesur eto didod dan syhv cynadleddl nesaf Ffedlerasiwn Prydain Fawr. Darfu i aelod arall ddweyd pe pasia,i y Mesur, y byddai i'r oriau gweithio gael eu lleihau i chwech aavr. Yr oedd efe (Mabon) wedi ateb yn yr achos hwnw, yn awr ynte, fod y gloiwyT yn gweithio deg, ac nid wyth awr. 0 barthed i'r rhesitr yn y ''Times" yn nghylch y cyflogau "anferth" enfillid gan y glowyr yn Neheudfe Cymru, yn nghyd a'r oriau a, weith- ient, gofynodd efe i'r gohebydd hwnw i enwi y glofeydd. Ofnai fod y gohebydd hwrtw wedi cael ei gamarwain. Yr oedd ei ffigyrau a'i fynegiadaiui yn hollol wrthwynebol i'r hyn a yisgrifenai gohebwyr ereill oeddymt yn gredu oedd wirionedd. Yr oedd un o'r rhai hyn a ado-abu-eat wedi cyfrif neu teil-Lau yr oriau i tua, phump wrth y "face" (chwerthin). Dywetdai goihebydd y "Times." fod yr amser a dreulid i fyned a; dod o'r gwaith yn llai nag aJWlr (chwerthin). Yr oedd y cyflogwyr fel rheol yn cyfrif yT amser yn. ddwy awr. Or- iau windio ymi y males glo oeddynt 54 yr wyth- nos. (Clywch, clywch.) Pe bai'r Mesur mewn gwekhrediad, credai efe y buasai yn bosibl i gymeryd y glowyr i wyneb y glo at yn ol mewn un rhaini o dair, os nid un rhan 01 bedair, o'r amser dreulid yn awr gan y dyn- iom i gerdded. Ar ol y gorchwyl o ge:rddedi i'r "face," yr oedd y dynion yn naturiol y:n 1 cymeryd ychydig seibiant cyn dechreu gweithim Yr oedd yn argyhoeddedig y byddai'r dynion wetihient mewn glofeydd a godent 2,000 o dyraelli y dydd1, yn cael eu cludo i a,c o'r gwaith gyda, llai o > ?rygl, na phan y gwnaent wrth gerddedl tra, y. oedd y peiriarawaith yn gweithio1. (Clywch, cly-wch.) Os oedd y dull presenol i barhau, buasai yn; rhaid cyfnieiwid y gyfraith er dyoigelwch byw- yd ac aelodau. Daingoisodd yr atebiad roddL wydi i Mr D. A. Thomas, gan rf Ysgrifenydd CartrefoJ, y cyraydd yn y perygl i fywyd wrth fod y dynion yn ceirdded tra yr oedd y peir- ianwaith yn gweithio. H yd.' yn nod gyda llai o oriau, byfdldiad i'r dyndora gynyrchu yr un swm o lo ag yn bresenol, a byddai'r perygl yn Uaiwer llai. (Clywch, clywch.) Bydd i :t Fesur Cyfiagiad; y Glofeydd eu rhyddhan o gyfrifoldab difrifol. Yr oedd! y meistri yn gyst a! ar gweithwyr, yn troseddu- yn erbyn; Deddif y Glofeydd yn fynych. Yr hen drefiv iant oedd fed bechgyn dan 16 i gael eui gosod i lawr a'u dwyn o'r glofeydd o fewn y naw awr, ond gwydderat yn dida yn ystod y blyn- yddau diweddar nad oedd un meistr yn un- man yn broeudtlwydio gwneyd hyn, ac yr oecM rhai o'r beohgyny cyntaf i fyn'd lawr, a lie y del id a bAvy yn ddrwg gan y dynion, hwynt hwy fuasent yr olaf i gael eu dwyn i fyny., Yr oeddi y gyfraith bob dydd1 yra cael ei thori, yn yr ystyr hwn. (Cywilydd.) Pan ddcu-ar Mesur yr Oriau i rym, cawsent eu rhyddthau o'r cyfrifaldieb hwn ond os buasai yn rhaid iddynt gymeryd y mater mewn llaw mewn ffordd araB-mawr fel y gofidaai hyny- byddai vn rhaid iddynt drefrau y cwestiwn o oriau gweifthio i'r bechgyn yn ogystal. Yr oedd efe yn onest o blaid lleihau oriar- •gweithio, ac os gwelai fod hyny yn cael ei wneyd, byddai iddo lefaru megys Simeon gynit, "Yr awrhoill v gollyragi dy was mewn tangnefedd' (Cyme radwy a eth.) Eglurodd Mr Watts-Morgan gyturadieb Pwl.1 Bertie, gan ddweytil fod pobpeth ym mynied yn mlaen i foddionrwydd. Y tanysgrifi a,dau oeddynt: Trysorfa'r Dos- barth, £r,268 18s. ic., strike levy, 12 2s. 9C. hen oed', 12 19s. 6c; cyfeariadau ereill £ 67 5s.; Trysorfa'r Senedd, ^9 17s. 6c j ad-dalwyd, £30 j cyfanswm, £r,401 2S ice.

■:o: ANNGHYDFOD Y SOUTH CAMBRIAN. -{}-- Cynaliwyd cyfarfod misol Pontypridd (Dosbarth Rhif 2), dydd Llun, yn y Park Hotel, Pontypridd. Hysbysodd Mr Ben Davies i'r dyniolli yn v South Cambrian gael rhybudd 024 awr ar y J zfed o Fawrth, i dierfynu eu gwaith, a'r dSwmod nesaf dygoidd 120 eu hoffer allan o'r lofa. Yr oedd Mr Rodierick, y manager, am leihau 4c. y dynell yH ngwythien y Ffoachog, gan egluro fod y gyflog yno yn amrywio o 12s. 8c. i r 3s. 4c. y dyrt wrth y shift, ac fod y pris delid am y glo- yn rhy isel i dak.'r treuliau. Nid oedd y gostyTigiad i effeithio ar y gwythileni ereill. GwTthododd y dynion y gostyngiad. Ar yr 2 2ain cynfisol, cafodd alla,n fed Mr David Evans, atalbwyswr (a llywydd y dosbarth) wedi cael ei ddiswyddo gan y manager. Pwyntiodd, Mr Ben Davies allan i'r manager fod yr ataJbwyswr wedi ei benodi yn unol a Deddf y Senedd, ac fod y diswyddiad yn afreolaidd. Yr atebiad oed-d, gan fod y glowyr wedi eu diswyddo, buasai yn rhaid ail-eithol yr atal-bwyswr. Yr oedd gara yr atal-bwyswr hawl i fis o rybudd. Pen- dterfynodd' y dynsion ei gefnogi, ac hysbysid y manager os oedd efe am weithio y lofa, by,ddlai hyny yn unig ar y cytundeb fod pob dyn i weithio yn ei le ei hun. Cytunoddy manager i gychwyn gwythien y Cribbwr ar v 24ain ar y telerau hyn; yr oedd 36 o'r dyn- ion etc yn segur, a'r gweddill wedi cael gwaith mewn lleoedd ereill. Penderfynodd y cyfairfod i gefraogi y dynion, Cyfanswm y cyfroddion, ^378 8s. c- Pasiwyd penderfyniad yn cymeradwyo gwaith y Pwyllgor Gweinyddol Canolog yn danfora cynrychiobnT i wledydd tramor er g^vneyd ymchwiliad i'r tref P-i ant o lafur, etc. Wrth grybwyll am gynrychiolaeth lafurol, sytlwoddi Mr Ben Davies ar y mynegiad I wnawd gan Mr Thompson, Agent Ceidwadl- wyT y Rhondda, i'r perwyl na "feiddSai" y Ffedlerasiwni gymeryxi1 mesurau i orfodi y I glowyr i daJu swllt y flwyddyn- tucg at gyrv rychiolaeth lafur. Nid oedd y cynllun yn dtelio ag unrhynv blaid wleidyddol, a phe hysbysid Mr Thomipsora yn iawn, ni fuasai wedi siarad fel y gwraaeth. Ni fyddai y cyn- llun yn caiel ei ddwyn yn mlaera hyd yr Ethol- iad Cyffredinol nesaf.

-:0:- MY LITTLE BOY WAS CURED BY VENO'S LIGHTNING COUGH CURE. Mrs. Hague, Ratcliffe Crescent, Lock- wood, near Huddersfield, writes: "10.)" boy, aged 12 years suffered from hoarseness and I bronchitis for six weeks; we aH thought he never would be cured or speak plain again. After taking four or five doses of Veno's Lightning Cough Cure he was able to speak plain. I have never seen anything to act so quickly. I have had four bottles alto- gether, and he is now quite cured." V end s Lightning Cough Cure stops an ordinary cough in one night, and rapidly: cures old chronic coughs, bronchitis, asthms, weak lungs, and blood, spitting. A new scientific remedy composed of ingredients never before used in Great Britain. Far superior to ordinafry cough mixtures or any of the emulsions. It has cured many siuf- ferers after they had been fumed out of hospitals. Ask for Veno's Lightning Cough Cure at chemists and medicine vendors. Price 1 and 2/9.

MARWOLAETH A CHLADEDIGAETH MR. JOHN LLOYD, ABERDAR. Nos Iau diweddaf wedi byr gystudd bu farw ein cyd-drefwr a chymydog parchus Mr John Lloyd, saer maera, Cardiff street. Yr oedd y trancedig yn 70 mlwydd oed, a gadlawodd ar ei ol ferch, mab, ac wyr, yn nghyda amryw berthynasau ereill. Yr oedd Mr Lloyd yn un o'r dynion mwyaf parchus a dirodres a ellid, ei gyfarfod. yr hyn a ddangoswyd trwy y nifer mawr a ddaeth i dalu y gymwynas olaf iddb. Prydnawn dydd Llun, ymgynullodd nifer lluosog yn nghyd, pryd y ffurfiwyd' yn angladd. Yn y ty, gwas- anaethwyd gan y Parch. Joseph Morgan, curad St. Mair. Awd i'r Eglwys St. Mair, [ pryd y cymerwyd rhan gan y Parch. Joseoh | Morgan, a'r Parch. Etewi Williams. Chwai euwyd ar yr organ, y "Dead March" gan Mr W. R. Protheroe, yr organydid.

I PLENTYN AR GOLL. Chwilio trwy'r Nos. Dydd Gwener diweddaf, tra yr oedd Mrs I Llewelyn, priod Mr Llewelyn, Heo'gerig, Merthyr, yn Maelfa y Cydweif edwyr yn I Aberaman, aeth eu plentyn ulie (pum' mlwydd oed), allan i brynu melusionr a chan na ddychwelodd, awd i ymholi am dano, ac y mae y rhieni a chanotdd ereill wedi bod yn chwilio yn ddyfal am dano, ond yn hoUol ofer byd yn hyn (foreu dydd Mawrth). 1 ydd Sul diweddaf, daeth canoedd o I ddynion drosodd o Heoh-eryg a Merthyr, yn nghyd a llawer o Abernant, i Aberdar i wneyd ymchwiliad am yr un bychan. Awd i chwilio i lawr o Aberaman i Mountain Ash, HO ar hyd Ilechwedda u y bryniau cyf- agos. Dydd Llun, buwyd yn chwilio yn yr afon a'r Ynys. Boreu dvod Llun, ymgymerodd Mr C B Stanton a Mr G M Evans,' Tarian, yn nghyd a nifer lluosog o wyddfodolwyr, er mabwysiadu cynllun i wneyd ymchwil- iad llwyraeh, os geliid. Galwyd cyfarfod ar Ysgwar Victoria, pryd yr ymgynullodd rai miloedd ar alwad byr iawn. Anerchwyd y cyfatfod gan Mr C B Stanton, oddiar portico Gwestdy y Castell, trwy garedigrwydd Mr G V Jones, Penderfynwyd fod nifer o wirfoddolwyr i I wneyd ymchwiliad drwy yr ystrydoedd yn I ystod y nos, a bod cyfarfod o bawb a fwriadent ymuno yn yr ymchwiliad i gwrdd ar Ys¡.war Victoria am 7 30 bore heddyw. Da genym hysbysu fod canoedd wedi ym- uno, ac icidynt gael eu dosbarthu i wahanol finteioedn Anerchwyd y cyfarfod heddyw eto gan Mr C B Stanton, yp cael ei gyn- jortbwyo m Mri G M I v-ns, J Jackson, goruchwyliwr Mri Worthington Mr D M [ Richards, ac ereill.

tramffyrdd ABERDAR. Ychydig amser cyn ein bod yn myned i'r wasg, lyrnaeddond y newydd i Aberdar fod Cynllun y Tramffyrdd Tryd.inol wedi cael ei wrthod gan Fwrdd M snach. Bydd hyn yn si medigaeth fawr i'r mdoecld oedd- ynt yn ffafr y cynliun drwy yr holl ardat.

Etholiad Cyagor Dosbarthol Dinesig Aberdar. —o— At Etholwyy Adratt L. Foneddigesau a Boneddigion,- Can:atewch i mi i ddiolch o galon i chwi am eich ymddiredaeth ynwyf fel eich cynrychiolydd ar y Cyngor hwn, Gobeith- iaf y caf fywyd ac iechyd i'ch cynrycholi yn ffyddlawii a didderbynwyneb am y tair blynedd dyfodol. Ydwyf, Foneddigesau a Boneddigion, Eich ufyld was. OWEN HARRIS Heolyfelin.

Etholiad Cyngor Dosbarthol Dinesig Aberdar. At Ethoiwyr Adran V. Fonedoigesau a Boneddigion, Dymunaf ddiolch i'r 830 a bleidleisias- ant droswyf yn yr etholiad diweddaf, ac hefyd i bawb oil yn yr adran am y gefnog- aeth a'r ymddiriedaeth a osodwyd ynwyf urwaith eto fel eich cynrychiolydd ar y Cynghor Dosbarthol. Hyderaf y caf y fraint o'ch cynrychioli yn onest a diduedd, ac y bydd i mi gador y teimladau da a fodola rhyngom yn hres* enol. Ydwyf, Foneddigesau a Boneddigion, Eich ufudd was, JOHN BUCKNELL. King's Head, Aberaman.

Etholiad Cyngor Dosharthol Aberdar, 1902. At Etholwyr Adran y Gadlvs. Foneddigesau a Boneddigion, — Dymunaf ddychwelyd i rhwi fy niolch- garwch gwresocaf am y modd yr ydych wedi cydnabod fy ngwasanaeth ar y Cyngor Dosbarthol yn ystod y tair blynedd diweddaf, dr wy fy mi dh,,1 ar y Cyngor gyda y fath fwyafrif anrhydeddi s. Yr wyf yn gwerthfawrogi i'r man eithaf y parch a ddangoswyd i mi, a'r cynorthwy a dderbymais, a g. bctni y bydd i fy ngwasanaeth yn y dyfodol fod yn gyfryw 'I ag i barhau yn eich h\ mddiriedaeth, ac addawaf i chwi y bydd i mi yn y dyfodol, fel yn y gorphenol, wneyd fy ngoreu er Iles- I iant y trethdalwyr yn gyffredinol. I Arosaf, Frneddisesau a boneddigion, Eich ufydd wasanaethvdd, WILLIAM THOMAS MORGAN. Newlands, Ebrj;1 9fed, 1902.

Etholiad Cyngor Dosbarlhol —o— ¡ Aberdar. At Ethoiwyr Adran y Dref. t Foneddigesau a Boneddigion,- Caniatewch i mi ddiolch i chwi am ad* newyddu eich hymddiriedaeth ynof trwy fy nychwelyd am y trydvdd tro i'ch cynrych- ioli ar Gyngor Dosbarthol Dinesig Aber- da:. Gobeithiaf y bydd i mi yn y dyfodol, fel yn y gorpbenot, weithredu yn deilwng o'r hyn ydych wedi ei ymddiried i mi, a dy munaf yn neillduol ddiolch i'r rhai hyny a gymerodd ran weithredol yn fy ymgeis- iaeth. Arosaf, Foneddigesau a Boneddigion, Eich ufydd wasanaethydd, I. N. WILLIAMS. COMC4 Ekig Wed, 1901.