Tarian Y Gweithiwr

BRWYDR WATERLOO, YN NGHYD A'R HYN A ARWEINIODD IDDI. GAN AP BRYTHONFRYN. --0-- (Parhad y Frwydr.) -0-- CWYMP GENERAL PICTON. --0-- Wedi i'r Belgiaid felly roi ffordid), gorch- ymynwyd i'r 3rd Royals a, Chatrawd y 44th i gymeryd i fyny y lie a wag haw yd; ond wedi d/r milwyr dewr ac arfogedig hyn, gyda'r ym- drechion mwyaf canmoladwy, geisio gwneyd hyny, gorfuwyd iddynt hwythau, yn mhen tuag hairier awr, ymneillduo, a 11 wyddcdd y gelyn i gyrhaedid hyd at y clawdd a resiai o flaen y safle. Ar y foment hon rhoddodd General Pack orchymyn i'r 92nd i ddynesu, ac meddai wrthynt, "Rhaid i chwi ymosori ar y milwyr hyn sydd o'ch blaen yn each ffordd eich hunain." Atebodd ei K-yr gyda bartllefau cymeradwyol, a brysiasact yn mlaen gyda. chamrm buan, ond sicr. Syfr- danwyd y gelyn gan eu beiidgarwch; saf- asant am enyd hyd nes yr oedd y Prydein- wyr o fewn ychydig latheidi atynt, ac yna troisant yn eui hoi i'r dehau, gan ffoi mor 'foan ag y gallasent. Bilynwyd hwy gan y meirchfilwyr Ysgotaidd (Scotch Greys) yn union, a gwnaeth y rhai hyny hafog ofnadwy yn eu plith. Cymeroriid y gelyn galon, fodd bynag, a dychwelasant gydag adgyfnerthion i barhau yr ornest. Dynesodd rhai co l of n- au trwchus a chadarn o'r Ffrancod yn mlaen yn awr gyda bloeddiadau uchel. Yr oedd General Picton a'i ddosran ddewr ax yr heal o Brussels i Charleroy, ac wele efe a'i filwyr yn agoshau i'w cyfarfod gyda'u gwnrfidogau. YmosodcdSd y mil wyr traed: enwog hyn gynt- af oil ar wyr traed y gelyn, ac yrut ar ei feirch- fdwyr. Daeth yn aws. yn ymladdfa agos a. llofruddiog. Yn a nail nog i d al y rhuthriad, .1 syrthiodd y Ffrancod yn ol mewn aisnhrefn, gan ddyoddef ar yr un pryd y collection mwy- af difrifol. Yn yr on-est ffyrnig hon, Syrthiodd General Picton, • irvvy dderbyn ergyd marwol tra yn arwaia ei wyr yn mlaJen i'r frwydr. Aeth bwledyn drwy ei ben o un ochr i'w dalcen i'r ochr arall, ac hon £ i~nai y tipvn plwm wrth y croen, fel y gorfuwyd ei J thori ymaith gan ellyn (razor). Wedi diosg ei gorff, cafwyd iddo gael e.L glwyfo yn ddifrifol a.r yr 16eg, ond yr hwn a guddiorM. Yr oedd y chvyf hwnw wedi pydru cymaint, fel nas gallasai fyw yn hir o dan y fath amgylchdad truenus a phoenus. Dim ond! ar yr neg o Feheiin yr oedd wedi morio o Loegr, a saith diwrnod yn dddweddarach y bu farw yn Waterloo, ond nid cyn enidl clod milwrol anfarwol. Yr oedd, wedi gwasanaethu gyda Wellington drwy ei holl weithreddadau yn y Peninsula. Adi>abyd'diid ei ddosran fel y "fighting division, ac fel "llaw ddtehau We11ingtorL" Pan ymadawodd o Loegr, dywedai rhywbeth wrtho na fuasai iddo fyth ddychwelyti;; "ond pan glywch am fy marwolaeth," ebai efe, wrth gyfaill, "cewch glywed am ddiwmad gwaedlyd." Geill y darllenydd famu am gywirdeb ei brofFwyi oliaeth. "Syrthiodd," ebai y Due o Wellington, "pan yn arwain ei ddosran yn mlaen gyda'u bidogau yn erbyn ntn o ruthriadau ffyrnicaf y gelyn, a llwydd- asant ei yru yn ol." Yn ystcxl yr holl ymrafael a'r omest hon ar yr aswy, yr oedd yr olygfa, ebai person oedd yn bresenol, "yn artnesgrifiadvry odidiog ac ofnadwy." Yr oedd cwyndooi y clwyfed- ig a'r rhai oeddynt ar fanv-taranfolltau y r, nt megnyl, y gynau, a ffnv) uxiadau y tanbeleni —y trwst a achosid gan y Congreve rockets-- ffyrndgrwydd yr ymga]ym»yr—y croch- floeddiadau o "Vive l'Empereur 1" a.r un < «chr;. ar o "Vive Ie Roi 1" a "Hurrah 1" y Prydieiniaid, a "Scotland am byth t" ar yr ocnr araii—wel, yr oedd hyn oil yn ffurfio golygfa sydd yn anmhosibl ei desgrifio. PasiodJI amryw beleni o fegnyl y Ffranccd uwchbein llinell y gynaru Prydieirsig, gan syrthio i ganol "squares" o wyr traed, ac achosi colledion mawrion i amryw gorphlu- oedd nad oeddynt hyd: yn hyn wedi cymeryd rham yn y frwydr o gwbl. Er id/iynt gael eu gwrthsefyil a'u gyru yn 01 yn bnrba;>s. ac er yr holl goUedion a ^awsant, parhau iddodyn mlajoa o hyd wnai "fccod gyda milwyr ffres i'r frwydr. un o'r rhuthriadau hyn o eiddo y A, ymotscKiodjil General Ponsonby arnptt gyda'i frigad. Er i hyny fod yn Jlwyddian- us, collodd. y cadfridog dewr hwnnr ei fywyd. Wrth ddychwelya o'r rhuthriad, suddodd ei geffyl yn ddwfn yn y tir mera cae oedid new- ydd ei aredig, ac ms medrai symud. Dyn- esodd y gelyn e th Gan weled ei bod yn an m h:\Siibl i 1 n oddiwrth golofn o "hmcers" Ffren n.eidiodd. oddiar gefn ei fa.rch, a.c yr oedd wrth y gorchwyl o roi ei oriadur a darl-un i'w was (er eu trosglwyddo fel v gobeithiai, i'w briod a'i dteulu) pan y dat-ui y laneer.s i fyny. Cawsaat eill da.u eu hollti yn ctfat»;u nr.-ewn eiliad. Ond'os do, daeth bri-ad rcnscnby i fyny draciiefn, a phenderfynasanst ddial am farwo'- th eu harwr, a'r diwedd fo i'r lancers bron t.: gael eu ihvvT /11 Ymosodod v Curassiers Ffrengig yn ddi- arbed ar y llinellau Prydeinig, a.c yr oedd gan y milwyr arfogedig hyny fanteiwon, law- er yn heru ydd v dull y gwisgwyd hwy. Llwyd-aiit i dori Hiwer o'n miivryr i lawr, a chymeryd ereill yn garcharorion. Gorfu i. hydl yn nod y German Legion roi ffordd iddynt. Yna ymosodas-r^f ar tin gvryr. traed, ond er gwaethaf eu i'1 u. cadwodd y rhai J hyn eu flr yn ddi svii .mvogodd y 28th eu hunain. yn arben MoidiJi eu Cyrnel, Syr Phillip Belson, ajn<a,: a, drwy i bed-war j o geffyl an gael eu saethu odditano., ond di-1 angod,-i efe gyda'i fywyd serch hyny. Llwyddoc'dJ y Cuirassiers i dori i lawr luaws o filwyr dosran y 69th cyn iddynt gael; amser i ffurfio eu rhengau, ond methasaut j wthwynebu y 30th. Gan weledi fod ean gwyr traa.il i raddau yns :| colli tir o flaien y meircliifilwyT mawrioaii ar- fogedig hyn, cafodd Syr John; Elley orch-1 ymyn i (Mhvyn i fyny yr "heavy-brigade," yn cynwys y life Guards, Oxford Blues, a'r Scotch Gres. Pan ddaeth y rhai hyn i fyny i ymgodymu lawyn llaw a'r Cuirassiers, caf- odd yr olaf wybcnJ beth oedd gmr nerth corfforol y Prydeiniaid, a thorwyfl y meirch- filw)"r trymicm Ffrengig i lawr ar bob llaw, a chafodd amryw. ganoedd.o honynt eu gyru i lawr bemdram^-nwgl i fath o gwar neu bwll grafel, lie y rholiai y milwyr a'r ceJFylau yn un pentwr,- ac yn agored i daniad mor ofn- i adwy a fu yn foddion buan i roi terfyn i'w bodolaeth. Cyflawnodd y Life Guards wrhydri mawr. Perthynai Corporal Shaw, ymladdwr mawr yn ei ddydd, i'r rhaii hyn, ac ychydig fedrai lawio y ciq- d yn well nag ef. Cynlddo gad Z, ei daro ag ergyd marwol, ihvyddodd i ladd dieg o'r Ffrancod. Gwr cadam iawn hefyd oedd Syr John 'Elley, yr hwn ar un adeg oedd yn amgylchedig gan amryw (;'r Cuir- jassiers, ond gan ei f od! yn ii-r tal, cry: i c yn feistr perffakh ar ei gledldl a'i geffyl, torodd' ei ffordid allan o'u plith, gan adaei amryw o'i ymotsodwyr ar y llawr. Yr oedd y symmiliad mawr h.wn o eiddo y gelyn yn erbyn ochr aswy y safle Brydednig yn un o orchwylion penaf y dydd. Cafodd ei feiirchfilwyT eu euro ymaith yn lhvyr, ar 01 colli nifer aruthrol. Cafodd dwy gatrawd Ffremgdg, y 45th a'r 105th eu rhwygo, a chy- memyd eu llumanau, ond niid heb golli gwaed laweT. Hefyd, cymerwyd o 2,000 i 3,000 o honymt yn garcharorian gan y Pryd- einiaid. Yr oedd colledion y Cuirassiers yn ofnadwy. Parhaoddi yr ymo-sodiad ar Hougoumont, yn y cyfamser, ac ar ochr ddehau y safle Prydeinig gyda ffyrnigrwyddi adnewyddol. Pan welodd Napoleon nas gallai catrawd Jerome yru y Guards all an o Hougoumont, rhoddiodd orchymyn i'r palas gael el osod ar dam Felly, cafodd y peleni ffnvydio-1 eu cyfeirio yno, a chyrhaeddwyd yr amean; ond ymnaiilduofii y milwYT Prydeimvyr i'r ardd, heb ildio modifedd o'u tir; a'r uniig beth a eniilodd y gelyn drwy hyn oedd lladd ych- ydig filwyr Steisnig oeddynt yn rhy glaf i'w syimid, ac felly a aethant yn aberth i'r fflamiau. Gailasem yma riodii engreifftiau lawer o gamp-weithiau milwrol gyflawnwyd gan wahanol filwyr a swyddogion ymladdmt yn rhengau y Bytldinoedd Unedig, a,c am gy- ffelyb orchestion ar ran y Ffrancod; ond gan y gwnai hyny estyn yr adroddiad i feith- der na fwriedid ar y dechreu, cyfyngwn, ein hunain yn benaf i'r frwydr yn gyffrediino1. Yn awr, er nad oedd y Ffrancod hyd yn hyn wedli llwyddo i dori y Ilinell Brydeinig, yr oedd sefyllfa yr olaf yn ddifrifol. Yr oedd y Due o Wellington wedi gosod ei fil- wyr goreu bron oil yn y ffrynt, a daeth yn angenrheidaiol iddo yn awr i aJw i fyny mil- wyr o'r ail linell. Yr oedd y frwydr ystyfnig yn awr wedi para am bedair awr gyda'r penderfynol- rwydd mwyaf o'r ddwy ochr. Yr oedd yn dri o'r gloch y prydnawn. Y cynll-un a fab- wysiadrwyd gan Wellington, ydoedd actio yn hollol ar yr amddiffynol hyd nes y cyrhaedd- asai y galluotedd dan Blu-cher; and yr oedd eiddo y gelyn i'r gwrthwyneb. Yr oedd Napoleon hyd yn hyn wedii sefyll ar fryn ger La Bele Alliance, lie y gallasai gael golwg eglur ar holl faes y frwydr, ac yma y cerddai yn ol a. bla>en gydag agw^eddi ddifrifol, gan gymeryd dognau helaeth o "snisyn" (trwyn- llwch neu snuff). Y mae yr ystori ei fod yn sefyll ar arsyllfa tua malldir o ffordd oddiyno yn hollol ddisail. "0 La Belle Alliance," ebai Blucher, "y rhodidai Napoleooi ei holl gyfarwyddiadau i'w fydduin, ac yr oedd yno yn ymffrostio y byddai iddo fod yn fuddug- oliaethus." Cafodd siorrjedogaeth lem, fodd bynag, wrth w-eled rhai o'i fihvyr goreu, ei I tfeirchfilwyr, a'i gun;ra.saiers, yn cael eu hym- l:d a'u gorchfygu, gy la cbolledion aruthrol, ar bob cyTiyg, gan y llinell Brydeinig. Yr oedd y rhan fwyaf o Fyddin Bonaparte, ocldieithtr y Guards, ferbyri hyn wedi cymeryd rhan yn yr ymdrechfa. Yn awr, ynte, pen- derfynodd ddwyn rhan o'r mihvyr hyny (oeddynt yn addoli Napoleon, meddrir) if I gynorthwyo yn yr ymgyrch. Hefyd, agor- odd tua thri chant o fegnyl Ffrengig eu safnau ar y llinellau i'rv^einig, y taniad odDiiwrth ba rai oedd yr doiddiwedd ac yn ofnadwy. Am dair awr yn a" parhaodd yr ymladd- fa gycla'r enbydrwydd mwyaf, ac ymotsodai y gelyn ar bob ochr ac yn mhob lie y medrai, ites siglo y llinellu Prydeinig., a pheru coll- edion difrifol. Yr oedd: v fuddugoliaeth a-rtry-w droiomi yn amheus, hyny yw, moir ¡ <?,miheus yn awr fel na wydrld pwy ochr a j Pwyddai i orchfygu y Hall. Ond yr oedd y II Duc o Wellinigton yma a thraw, yn nghanol y frwydr, ym cyfarwyddo yma ac acw, ac yn ceisio cadw i fyny ysbryd ei swy^ddogion: a'i I filwyr. Taflodd ei hun yn, fynych i ganol y "squares," gyda phenderfyrmad i sefyll neu 1 syrthio gy'da'u filwyr. Y mae amryw o'i syi- waxiau y pni-I h' r gof a chadw. Pan safodd am dipyn ar ysmotYTIJ uchel ar y brif heol o flaen Mount St. John, gyda'i swydd- ogion, y rhai elent yn ol a bia-en o hyd gyda'i I gyfarwyddiadau, anelodd y Ffrancod eu raegnyl at y fain, a daeth amryw beleni yn beryglus o agos, gan beru i'r Due ddweyd, i:Y mae hyna yn bractice da. Credaf eu bod yn saethu yn well nag v gwnaethont yn Yspaen." Gan farchog i fyny at y 95th, oeddynt- yn agored i ymosodiad' arswydus ar ran y meirchfihvyr Ffrengig, gwaeddodd ¡ .allan, "Dalivvch yn gadarn, 95th! rhaid j ni beidio cael ein cum; beth a d-dywedaint yn Lioegr?" Ar adeg arall, pan yr oedd am- ryw o'i swyddogion a'i filwyr dewr wedi syrth- io, dyved jdd, "Na hidiweh, ni a enillwn y frwydr -to." Wrth gatrawd arall oedd wrthi yn egiiiol, m-eddai, "Pwni'o caledyw hyn, foneddigion; gadewch i ni weled pwy all bwnio hiraf." I Eto dal allan yn obeithiol y gwnai y Ffrancod, ac vmosod' gyda'r atgasedd a'r beidrfganvch mwyaf yn erbyn y Prydeiniaid, nes yr yrnddangoisaa rhai o'r "squares" fel pe wedi lleihau i raddau mawr. Anfonodd un swydfcSag at y Due i ddweyd fod! ei frigad wedi ei lleihau i un rhan o dair o'r hvn oedd ar y cychwym, ac fod yn rhaid iddo gael ad- gyfnerthion, pe ondl am amser byr. "Dy- wiedwch wrtho," ebai y Due, "fod yr hyn a gei-sia yn anmhosibl. Rhaid iddo ef a minau, a phob Sa.1;s ar y maes, farw ar yr ys- motyn yr ydym yn ei ddal yn awr." "Y m-ae, hyrn, yn ddiigon," ebai y cadfridog a. dderbyniodxlj y neges. oddiwrth y Due, mewn atebiad i'w ga,is. "Yr wyf fi a phob dyn dan fyarwieiniarl: yn barod i gydgyfran.- ogi o'i dynged." (I'w Barhau.)

DIFYRION ENGLYNOL. Q, Mr Golygydd,— I ddilyn Brynfab a'm cymydog Cerddanog, yr wyf yn cynyg hyn i ddarllenwyr y "Dar- ian." Cyfansoddodd Dewi Arfon yr englyn canlynol wrth fyned i mewn i adeilad hiir, lie y cynielid cwrdid Henyddol, gyda y Parch. T. J. Wheldion, B.A. "Wel'di, mewn difrifoldeb—ei hyd echrys, Y mae'n dychyn me id ml deb; A'i ddorau yn ddiareb-a Dewi Arfon Yn gwaeddi,-—Wheldan,, dyma, dragwydd- oldeb." --0- Canlyniad- yfed dwfr oer yn y gau-af Gyru gwyr yn greig o ia-ia-na y dw'r Pan del rhew-wynt ga.ua'; Y meirwon hyn ddadtaera Yn waterworks tua'r ha Taliesin o Eifion. -0- Fel hyn y cantodd Hiraethog i''r diog 3-n yr adgyfodiad: aDa u angel yn cydwingo,a bachu Un bob ochr iddo; Rhy lesg fydd tri i'w lus,go, Yn ei fedd glynu vvna fo." --()- Dyma englyn i Gaws enwog Caerphili: "Hufen llaeth, lluniaeth yn lloni—celloedd Cylla, caws yn toddi Yn wledd fras, pobloedd o fri, i folant ar "Gaws Caerphili." Rhystyd Davies. --0-- Wele ddesgrifiad lied gywir o'r gwir Ilwyd hir ei glust, gan fy hen gyfaill, Dewi Glan Teifi, yr hvvn sydd bellach yn ei fedd: "Cyndyn yw'r Asyn 01 ryw—hir ei) glust, Cryg ei lef oer, hyglyw; Hen gludwr go wael. ydyw, Ac ara' deg erioed1 yw." -0- Cyfansoddodd Tudino yr englyn hwn i'r gath, wedi iddi yfed y llefrith a fwriadwyd i frecwast: "Un a'i myfyn am hufen—ydywr''r gath, A drwg yn ei phawen; Un gywrain ffals, groo ei phen- Lie i gadw Ilygoden." --{)- Cyfansoddwyd hwn wrth weled dau frodor I o Affrica ar gornel un o heblydd Llynlleifiad yn dyrnu eu gilydd yn greuloo: "Wyf druan farod, rho'f dro yn M—hwiais 0 heol i h-eol, Nes troi, i ffau mwstwr ffol Y ddau efaill o ddiafol." Trebor Mai.

-0- Y WIWER. "Hyd ochrau'r wig mewn dychryn—Wiwer fach Heria fyd i'w dilyn; Cnoi a moli cnau mtelyn Yn nef werdd brig coeden fyn" Rhystyd Davies. --0-- Fel hyn yn ymfflamychodd awen Tudno. yn swn dwy chwaer dafod-rydd "Y swn wneir gan Sian a N el--wna seiniau Asyncfd "en isel; Y ddwy sydd: dafod-rydd, fel Clychau ar binacl uchel." » -0- Y Foomet. "Un fawr, fawr, oedd—un fer, for, yw,—rhad1 oedd- Drud dawn erbyn: heddyw, Yw het-fonnet y fenyw- Yn eitha' dvws i nyth drywr." Denvenjog. -{'y-- Pan oedd loan Tegid ar ben cerbyd yn myned o GaerfyTddin i Rydychain, d'aeth i fyny i'w- ymyl ddyn o'r enw Morgan. Ebai r gyriedyddi: Tegid, dyna'r enllibwr penaf yn ein gwlad. Da. chwi, gwnewch englyn iddo. Ac yn y fan cyfansoddwyd; hwn: "Morgan du'a.nan dienig—y lleban Enllibwr cythreulig; Nid oes a'th fawl, y dawl dig, Celwyddwr cywilyddig." -0' Fel hyn yr englynodd Gwilym Cowlyd iddo ef a'u gyfeillion, barddol, pan mewn gwres mawr: "Devi Grwst yn cleg a rostiai,a thor Gwrtheyrn a ddyferai; Cowlyd yn frydiog holai 11 A'i butrym oedd Trebor Mai." -(' Dyma englyn Ap Valant i Sir Aberteiii. "'0 sir addas wareiddiol,—cryd anwyl Crediniaeth grefyddol; "Gwr Dnvg" gadd wan o'i chanol, t, t) Hwnt yr aeth a'i "bont ar ol." Fel hyn y canodd y Prif-fardd Dyfed i Own Palestina., pan yn aflonyddu arno yn y nos: "Gwlad mel" yn genel i gwn—ar y maes Clywir miwsig corgwn A'r gwyn sant rega yn swn Bloed ddo-naid bleiddiaid amvni.!> Ap loan.

10'; MINCIAU, GRR LLANGENDEIRN. Darlith.—Traddodwyd darlith, yn nghapel y Bedyddwyr yn y lie uchod nos Lun, Chwefror 3ydd, gan y Parch. D. Geler Owen (M.C.), Cydweli, ar y "Prophwyd Byddar o Rhydcymerau, a'i Hynodion." Cymerwyd y gadair gan y Parch. D. Gorlech Jones, Nazareth, Pontyeats. Cafwyd ca.peled o bobol, a chadwodd y dajlithydd ffraedd y dyrfa fawr wrth eu bodd am yn agos i ddwy awr. Yr ydoedd yr elw yn myned i wr ieu- ang o'r eglwys, er ei gynorthwyo' i fyned i'r Athrofa; a deail&f fod yr elw uwchlaw ugaim punt. Dywedodd y Parch. Mr Rees fod y darlithydd yn ei rhoddi yn rhad, a diolch- ent yn fawr am hyn. loan. -0-- Y mae 11 ond- llaw o yn werth bwshel o ddysg. j Hya wdleddi mawr, cydwybad1 fach.

AT H. C. ROBERTS, PENRHIWCEIBR. Diolch yn fawr i Mr Roberts am ei barod- rwyddr Iii ateb cwestiynau. Ond cofied, ar yr un pryd, mai nidi parodlrwydd! yw'r unig gym- hwysder i ateb gofyniün-Sel heb wybod- aeth, ynfyd yw. Aeth Mr Roberts i'r fag1 ar ei ben, fwy nag unwaith, y tro yma. Gobeithio nad a i'r trap ar ei union eto. Bydded! hysbys iddo maÔ/r unig ffordd, yn awr, i feistroli 'w iaith ydyw darllen llawer a meddwl mwy. Cynefindira a'r lenyddiaeth hynaf, a throi yn mysg cyfoteth o eiriau ydyw'r ffordd, ddiogel i gael cystrawen iawti ac yrstyr briodr- pob gair. Gail Mr Roberts deimkin bur dawel fod "cyngrair" yn iawn, ac os. yr un, yn well na',r gair gynygia ef. Tybed y gwyr H. C. Roberts ystyr "cymigrair ?" Ai. am nad wyr y myn ei droi o'r neiildu ? Ac os y pery'r brawd yn amheuwr ar ol gwei'd y pwt yma, caiff ragor y tro ne-saf. ol pob gair. Nidi yw cystrawen ei frawddeg ef yn iawn. Hwyrach nad yw wedi talu sylw i'r ffordd y dydidi defnyddlor "fanod" yn y Gymraeg. ,Y mae gormodi o flas cystrawen Seisnig ami, er hwyraxh mai go brin y gwyr ef fawr ddim am f any lion; yr iaith hono. A glywyd y fath 7si fwnglerwaith rywsdiro a "Cynghor Eglwysi Rhyddion ac Efengylaidd ?" Dylid ar bob cyfrif roi'r fanod o flaen. "eglwysi"; neu roi enw'r lie ar ol y frawddeg fel y mae. Ond i beth yr af i ymdroi gyda'r manion hyn? Y mae'r gair "cyngrair" y goreu o'r ddau o lawer. Tybed fod Mr Roberts yn ddigon coel grefyddol i feddwl y dyla;i, pawb ddyn- wared gwallau gramadegol yr ysgrifenydd neu y pwyllgor? Peth arall dyn fy sylw ydyw, addefiad croew na ddisgwylid neb mwy na dyn cyffredin. Rhed y sylw fel hyn: "Nid wyf yn meddwl fed neb o'r cynghor, pan yn sicrhau gwasanaeth y cenadwr, yn meddwi ei fod uwchlaw dyn cyffredin." ALe wir ? Os feMy, cyvvilydd wynteb i chwi. o gyd. Onid1 dynion ainnghyffredin geisiid gan y "cynghor ?" Saw! un dreiwyd cyn penu'r un yn derfynol ? Dengys hyny'n n eglur mai nid rhai cyffredin ddisgwylid gael. Sondai hefyd am baratoadau gogyfer a'r wythnos hono. Beth, yn enw pob rbeswm, wnawd i ddeffro'r He? Y bobl nad aent i un He ddiylid ddieffro ar adleg felly. Oni phenod'wyd dynion i aJw ar hyd! y tan ? A wnaeth y rheiny'r hyn ofynid ganddynt ? Onid oedd hi/n ffaith fod hyd! yn nod rai blaenoriaid, ac hyd yn nod bregethwyr, yn ddiwybod am gwrdd nos Sadwm. ? Ai dyna ydyw cyhoedidi'n eglur ar goedd lie, drefn cyfarfodydd? Tawed H. C. Roberts er ei fwyn ei hun, pe dim arall. Camgymeriad arall wnaeth Mr Roberts r, y oedd, cymeryd yn ganiataol mai ystyr gyfyng aelodau eglwysig ro'ir i'r gair "Gwrandawr" o angenrheidrwydd. Ystyr liaturiol y gair ydyw "listener." Ac nid yw Z> hyn, o gwbl, yn meddwl nad yw Gwrandawr "Y Darian" yn aelod. Carwn wel'd Mr Roberts yn sefyll ar y groesffordd i ddweyd gair dros Grist. Nai, gwell gandldo ef a llawer ereill, fyvv'n- es- mwyth yn ol dull arferol v capeli; ac Eglwys Loegr hefyd, o ran. hyny, nag; ymoiiwng i r gario allan orchymyin Crist, "Ewch i'r prif- ffyrdd, etc." Gwyr "Gwrandawr" yn dda beth yw siarad ar y strydi; ond! hwyrach, na jwyr Mr Roberts ddiiin am hyny hyd yma. Cyfrifodd y brawd ei hun, hefyd, yn ddigon diniwed yn mysg; arweinwyr y lie. Gwybydded yn ddio-gel na freudd'lyydiodd neb am ei restru yn, mhlith arweinwyr ,gwleid.yddol ac addysgol Penrhiwcedbr. Ond ysz-. y mae'n dda genyf &\ fodi yn synio cystal am danio ei hun. Onid oedd Mr Roberts yn y cwrdd nos lau? Fe ddywedodd! y pregethwr yn hyglyw iddo fod yn siarad a rhai o'r brodyr, a'u bod yn barnu mai dbeth oeddl, newid peth ax gwrs y moddion. Ond. gan nad ym- gynghorwyd a Mr Roberts, nid oedd y peth I wnawd yn siwydd'ogol, with, gwrs! Oni phrawrf pob peth fod rh vwbeth o'i Ie, neu buasai gwell cymi-lliadau a.r yr wythnos neilldiuol. ;iTandawr.

-:0:- PENRHIWCE' 'R. -0- Darllenaiis lythyr "Gwra/ r" ac ateb un o'r Generals, tebyg genyf, a. rater "Cynghor yr Eglwysi Rhyddion ac'Efcagylaidd" yn Penrhiwceiibr. 'PeimJais fo.d awdwr yr ateb- iad, fel llawer general o'i flaen, wedi can- fod perygl, a'i fod ddewred ai osgoi. Drwg genyf fod syniad Gwrandlawr am; weinido-g yr Efengyl yn ,uwch na syniad Ysgrifenydd y Cynghor. Cenad y Bendigedig Deluw yn ddyn cyffredin yn wir? Gweddus oedd i'r gweinidog fu'n gwieinyddu gyfrif ei hun felly ond diffyg barodci i awdwr yr ateb wneyd hyny. GWTIa Mr Roberts. orchesti, brofi fod para- toad wedi ei wneyd. Gyrwyd hysbysleni aUan, a chyhoecldwyd yn yr addoldad. Gwir. A phe bad cyfa.rfod' Henyddol yn yr ysgoldy, gwna'r ysgrifenydd gymaint go-rchest i gy- hoeddi hw nw. Os achub oedd diben y cynghor, paham nad aent a'r Efengyl at y bobl, pan yn argyhoeddedig na ddeuai'r bc>bl at yr Efengyl ? Byddai un weddi ar y groesffordd yn fwy effeithiol na'r holl hys- bysleni yrwyd allan. A pha wahaniaeth. i'r generals a wnai i 'Gwrandawr' gymeryd rhan ai peidio ? Os yn cymeryd araynt arwain, paham na wnant hyny i bwrpas ? "Gwraith hawdd fyddai cynal cyfarfod gweddi ar y groesffordd." Ie, i'r Cristion addfed ond nid i ddyn ieuanc dibrofiad. Ac os teimlid y gorchwyl yn haws, ac y syl- lyeddohvyd fod y posibilnvydd mor fawr, paham. nad aeth y dewrion s-yn blaenori i'r prif ffyrdd yn Mhenrhiwceihr? A yw Mr Roberts: yn adwaen brawddeg fel hon: "Y byddaii rhaid i Pemrhiwceibr fyn'di ar eu glimau cyn cael cenhadaeth eta." Brawddeg rymus i ddyn ieuanc diawdairdod'. A brawddeg bar i ddyn: gredu fel gan gwrandawyr yr Efengyl gymaint gofal am yr achos a'r aelodau. Awgryma Mr Roberts mai llwfr-ddyn yw Gwrandawr am na roddofld ei enw wrth ei lythyr. Pe b'ai i asen ymddwyn ebol yn Windsor Castle, a wnai ai. alw*n Prince of W ales? Beth bynag, byddai Hawn cymainit o werth yn yr ymresymiad. Yr eiddoch, Annibynwr AralL

HIRWAUN. --0- Cyfarfod Llenyddol Nebo. '-0- No.s Fawrth. Chwefror 4ydd, yn Festri Nebo, dan lywyddiaeth y gweinidog, cafwyd cyfarfod llenyddol o'r iawn ryw. I agor y cwrdd cafwyd unawd ar y berdoneg gan Miss Mary E. Davies. Yna adroddiadau gan Lizzie Ann Morgan, Thomas Dl. Thomas, Cassie James a. Lizzie Olweni Evans. Ton gan y Band of Hope, dan arweiniad Mr Tom Williams. Dadl rhwntg Maggie Janes Morgan a Gw-enllian Mary Morgan. Adroddiiadau gan Lizzie Davies, Benj. Morgam Can gan Eddie J. Davies. Adroddiadau gan Lizzie Mary Jones, R. Jones, Joseph J. Dymonds, Morgan John Thomais, Maggie Jane Morgan. SoJo ar y mouth-organ gan W. O. Twiny. Dadl rhwng May Smith, a, Lizzie A. Mor- gan. Adroddiadau gan Keziah Thomas a Bessie Jones. Can gan Miss Elizabeth Davies. Adroddiadau gan W. O. Twiny, May Smith, Sarah A. Morgan, a Cassie James. Deuawd gan Misses Lizzie J. Jones a Ruth Jane Lewis. Adroddiad gan Mary Ann Thomas. Ton gan y Band of Flope. Can gan Mr Tom Williams. Adroddtiad gan Mr John Renowden. Anerchiad gan Mr D. P. Davies, Emlyn Stores. Solo ar y mouth-organ gan W. 0. Twiny ac Eddie J. Davies. Cyfeiliwyd gan Miss Mary Davies, Mount Pleasant. Cafwyd ychydig eiriau gan Mr loan Per- kins a, Mr David Williams. Diolchwyd i'r Mri. David Williams, Jas. Griffiths, a Tom Smith am drefnu mor. dda. Cafwyd cyfarfod gwir dda. ————:o:————-

LLONGYFARCHIAD PRIODASOL I | I Mr D. Phillips (Dewi o'r Glyn), Cwm Nedd, a Miss Gwen Rees, Railway Inn, lonawr, 1902. 0 Mae tymhor cam rhyvvrail ,It 0 hyJdr yn dod i ben; Hyn ydyw hanes Dewi ¡ A'r eneth hawddgar Gwen; Dibristiodd ei monvyndod Drwy roddi iddo'i llaw, Ond dyma drefn y cread I fagu'r oesau ddaw. Bu Dewi am flyinyddau Yn cyrchu at ei serch, A llawer pendll ganodd Ei awen iach i'w ferch; Pan oedd y nosau'n dywell I Dewi ddod o'r 'Glyn,' Ond erbyn heddyvv'n olau Fiel gwawr y borau gwyn. Bu llawer hogyn ieuanc 0 ddifrif am ei llaw, Ond rhaid i bob un ddiamc Os byddai'r bardd gerllaw. Holl gyfrinachau mynwes Oedd iddo ef yn stor, Fel llong yn disgwyl porthladd Dros donai chairiad for. Mae 'nawr o fewn y porthladd, A'r angor ar y graig; Y portliladd ydyw Dewi, A'r llonig yw'r anwyl wraig, Yr angor ydyw'r fodrwy, A'r gadwynr gref yw serch, Ac amgylchiadaui bywyxl Yw cariadifor y ferch. Rhaid tewd mewn distawTwydd, Mae'r gan yn "lyn'd yn faith, Ond gadtewch- uii cM'wedyd, Pob llwyddiant ar eich taith, JMae dymuniadau goreu Yn ffrydio i chwi'ch da:u, Heb weled tymhor medi, Eich cariad yn lleihau.

DIAREBION DETHOLEDIG. Nid cwmni yw tyrfa.. Nid yw mid o debygoliaethau yn gwneyd un gwirioneddu Baich a ddewisir ni thedmlir mo hono. Nås gellir chwalu niwl a. gwyntyll. Pob gwaed sydd gyfartal henafol. Rhodd hir ddisgwydir am dani sydd yn cael ei-gwerthu, nid ei rhoddi. Y mae tafod ffwl yn ddigon hir i dori ei wddf ef. U Yr -oedd Alexander yn llai na dyn pan y cymerodd anno fed! yn ddmv. Rhaid wrth allwedd dda i fyned i mewn i Baradwys. Y mae can' teilivvr, cant melinydd, a c^an' gwehydd yn dpi. chant o la.(Iron. Cyfaili cyhyd ag y caniata cydwybod. Y mae giasiad o ddwfr weithiau yn werth tyraedl o win, ac yn geiniog y pwys. IVfae mor rhwydded dweyd: gair da ag un drwg. Nid yw pawb dynion yn ddyniol1. Y mae modfedd yn nhrwyn dyn: yn jllawer. --0-

DIFYRION. • Archesgob Potter wTth y Due o Argyll: "Eich HarglAvyddiaeth., wn i yn y byd Iveth i wneyd o fy m-b; a fydd i'ch har- giwyddiaeth fod cystal a rhod 'cornetcy' iddc yn y fyddin?" "Na, fedrai'd ddLim g%vneyd hyny. Mi ddywedaf wrthych beth i wneyd ag ef: gwnewch ag ef fed yr y'n ni yn gwneyd a, gwin tafarn gAvael—gwnewch Esgob a hono." --0. Ysgrifenodd SyT Joshua Reynolds ei enw ar ymyl gwisg Mrs. §i<ldon, a dyavedodd, ilNawr, Madlam. mi af i lawr at olafiaid ar ymyl eich gwisg chwi." Dywedodd Wilkes am farddoniaeth Churchill y buasent yn llwyddo- am eu bod yn bersoaiol, yn farddonol, ac yn wleid- yddoL -0: Yr redo y flwyddyin ddiiweddaf yn flwydd- yn hynod o anffortunus i'r ffermwyr Pryd- einag. Yr oedd gwenith 19i bwrsheii yr erw. if law y cyfartaJedd, ceirch yn fwshel islaw. a barlis dau fwshel. Yr oedd pytatws hefyd yn 17 y cant islaw y cyfartaledd. 1 -mm è1

Astuaiwcli eich lechyd Nmnaeich. as- tudio chwi. AEL yn Bl R, y mae eich holl gy SLnsod.itad.it gletydau i ddyfod i fe v I t 1^ v>! i iac nlaniadau difrifol. ago IEuH f D CRYF lilGritflOIi fynu gweled fod y Gwaed yn cael ei gadw yn Barff iith R dd o t )i aaniuredd Cofiwch y dyla: lechyd gael eich Ystyr ..aeth Fiae naf, Lkjt* 6io0M 4P r* I 4 mt -">. Anmhrisiadwy i'r Bobl CYMERWCH Hughes's Blood PIl/LS. -0- Giaahant y BOB ^simhas*8li. GWELLHANT Poen Pen, Diffyg Tra\ii, Biliousness, Gwynt, Afu Drwg Ccrff-rwymedd, Scurvy, Penddynod, Clefyd y Breitusj Eczema, y Blast, Erysipelas, Nerves Egwan, Fits, Gmmgo^ Rheumatism, Piles, Poen Cefn, Lumbago, arddiam ar y Chefydan j CroeN Iselder Ysciyd, Ga-i sicrhau gweithrediad iachu ol hoB rhanau mewnol y cyfansoddiad, Brr hau a chyfoethogi y gwaed a'r elf**ns.» roddant. ^REIWCH YN DlJIOED t H'U S \1" ,j V Blood Pills. Mynwch weled fod llun y galon ar bob blwch. Heb i hyn twyl ydyw, Mae yn feddygidiaeth anmhrisi..d at y gwaed. Gwella y dolor au ar ol i bob peth arall fethu. Heb ucdi, iiiiiuiiwca *«> o Hughes't; Blood Pi Us, Gwerthir hwynt gan bob Chcrnist: gweithwr Patent Medicines am is 25 9C a 4s 6c, neu danioner eu gwerth mcirc stamps neu P.O. i'r gwuenthurwr.-—jacol; Hughes, Manufacturing Chemist. Cardiff 9 Is 1'( l:.Jl BALM Eli at bob Clwyl. -:0:- GOMEF'S BALM a tacha giwyfats ar y traed, clumau, pen, gwddf, EryiipiiMg manau llidrog a digroenedd, cornwydycM crawnliyd, coesan drwg COMER'S BALM r imcha bronan a poew, oronan dohtrur, Pilt-,j, tr&edch.wy»edi^ tonadau allan, cracb yn mhenau L gwyw eb&u plant llygiiad&u a Uosgiadaa ju mhob rhan o'r cmit, AI werth gan bob Chemist & KwertbWJ Patent Medicine am is. I Uc. y bJwch, V, danfooer ey srwerth nr>ewn *tatnp' • « JACOB. HUGHES, Manufacturing Chemist, PENAKTH.