Tarian Y Gweithiwr

WILLIAMS Castle Street, Swansea Watchmaker and Jeweller, -0- Gymry boff de'wch at y Cymrc Os am heirdd fodrwyau aur: Gmduron ac awrleisiau, Gemau a chadwynau claer, Yspectol gelfydd, hin-fynegydri, Gwres-fesurydd, c .¡awd mui. Cek gan Williams, HeoJ-y-Casteli, Trowch i mewn i werd ei 'stor.

YR WYTHNOS. -0-- Mewn cyfarfod o drethdalwyr Aberdar, nos Fere her, dan lywyddiaethi Mr J. W. Evans, yr U wch-gwnstabl, pasiwyd pendier- fyniad drwy fwyafnf mawr i gefnogi cynllun yr Electric Tramways. Yn Nhy y Cyffredani, dydd Mawrth, caf- wyd dadl ar Ddatgysylltiad yr Eglwys yn Nghymru, onid! yr oedd y mwyafrif Tonaidd yn ffafr dal i fyny y sefydliad fel y mae yn bresellol. Dydd Mercher, cafwyd corff Elizabeth Davies, 25 oed, yni byw yn Uanfaes, Aber- hondidiuv Ylli y gamlas tuaiian i'r dref. Y inae cryn ddirgelwch yn nglyn a'r achos. Er cymaint o son sydd fod: Kruger ac ereill yn awyddus am heddwch, paxhau i frwydro mewn cwmnioedd bychaiin y mae, y Boeriaid o, hyd. Cyrhaeddodd Syr Edward; Reed, A.S. dros Gaerdydd, i Lexpwl, dydd, Mawrth, ar 01 bod am fordaith yn Chili, De Amerig, a, lleoedd eireill. Tra yr oedd Miss Laura Thomas, merch Mr Edwair-d Thomas, Post Office, Stepaside, ger Saundersfoot, yn cerdded adref o'r gwas- anaeth nos Sul, syrthiodd1 yn ddamweiniol dros fur y mor, a bu farw dydd Llun. Enw y doc newydd fwriedir ei hagor y mis nesaf yn Mryste fydd, "The Royal Ed- ward Dock," am fod "Prince of Wales Dock" eisoes yn. Abertawe. Yn herwydtd y beroid eu bod yn dyoddef oddiwrth gynddieiriogrwydd, cafodd dau gi yn Dolwerdd, ger, Aberteifi, eu lladd pwy iddydd. Boreu dydd Mawrth, bu farw Mr James M ,.w<iey yn Ashton-unnler-Lyne, ysgrifen- ydrli Cymdelithas y Nyddwyr Cotwm. Gwnaeth wasanaeth mawr dros achos Llafur. Ddechreuyr. wythnos, cymerodd ethol- iad le yn Nhreffoiest, rontypridd, er dewis alynydd gwarcheidwadoil i'r diweddar Mr James Richards. A ganlyn yw'r ffigyra-u: Mr F. J. Hill, maxsiiandwr 204 Father M'Manus, Pabydid 174 Mr F. Judd, coffinwr 129 Yn el ewyllys y diweddar Heniadur W. H. Morgan, cyfreithiwr, Pontypridd, gadaw- b odd ax ei ol £ 60,545 135 ice. Yn nghlafdy Merthyr, dydd Llun, bu farw Mr Glyndwr Lewis (nai i Syr W. T. Lewis, 1iardy), yr hwn oedd yn dra 3IClnahyddus drwy Ddwyrain Morganwg a'r Rhondda,. Ddechreu yr wythnos, cafwyd corff Fred. Challenor, No. 6, Ponlocks,, Quaker's Ya.rd, yn y gamlas yn. Abercynon. Os gelhr coelio un o Pont- ypridd, y mae y Tariaid ar gynydd g^yllt yn y dd'wy Rhondda. Nos' lau, ceisiodd Indian Americamidd, o'r ernv George Humphreys, 50 oed, saethu morwT oedd yn lletya gydag ef yn Christiana street, Caerdydd, a niweidiodd ef yn ysgafn. Cymerw-yd Humphreys i'r ddalfa. Dvwed Mr Ben Tillett, yr hwn syddi yn awr yn America, y bydd idd'o geisio sefydlu Uncteb yn mhlith docwyr New York cyn y dvrh o1'' "r wla.d hon. V. Mttm Mr W. H. Jones, Goitre, MeT- thyr, y mae oen bychajn afmryw ddyddlLau mewn: oed i'w gweled eisoes. Boreu dydd Gwener, bu! farw Mr Sidney Cooper, R.A., y darlunydd enwog, yn ei breswylfod: yn Canterbury, yn yr oedraii mawi 0 99 mlwydd. Yn herwydd y frech wen, nid oes awydd mewn llawer i ymweled a'r brifddinas, ond v rhai hyny sydd dan arfcd ynherwyddi gal- wacfcau masnachol. Wrth ddychwelyd o'r "match" beldraed- yddol yn Nghaerdydd, y Sadwrrt cyn y di- weddaf, cafodd boneddwr o Gasnewydd ei ysbeiliio o arian-nodau gwerth £ 95 6^ un neu ragor o'r "pickpockets" fynychaiit y fath leoeddi. Yn herwydd yr ystorm, fawr o eira yn Ngogledd Lloegr dydd Sad™, methodd mil oedd1 a dilyn eu gorchwylion. r Rhif y damweiniau an-geuol yn ngloleydd y Deymas Gyfunol yn ystod 1901 ydoeddl 949, sef gostyngiad ar eiddo y fiv\yddyri ■ flaienorol.. Tra yr oedd Mr Wi lli am Amos, taiarnwT yn Leytonstome, yn "tappo" baril o gwrw dydd G wener, syrthiodd i la.vT yn fanv. Aeth Arglwydd Rosebery i'r City Temple, Llundain, dyrld Sul, i glywed Dr. Parker. Yn nrrhnpel Siloh, Castellnedd, dydd Sul, wythnos i'r diweddaf, gwasanaethwyd gan ddau fardd cadeiriol: Parch. Ben Davies, a'r Parch. Penmar Griffiths. Y mae cryn ddyddordeb ynl cael ei gy- meiyd mewn cysylltiad ag etholiad Bwrdd! Ysgol Llamgiwc, gan fod pedwa;r ar bymtheg o ymgeiswyr am un ar ddeg o seddau. Y mae y personau canlynol wedi eu cynyg: John Davies, alcanwr, Ystalyfera; James Evans, glow, Cwmllynfell; Thomas Wade Evans, gwneuthurwr llafnau alcan., Ystaly- fera; William Evans, Thomas street, Pont- ardawe; P. Griffiths, dilledydd, Glanyrafon street, Pontardawe; John Harris, chweg- nwyddwr, Albion House, Pontardawe; T. Howell, ffermwr, Gellifowy; John Jenkin", glowr, Mournt Pleasant, Gwauncaegurwen; Daniel Jones, oriadurwr, Park street, Bryn- aman; J. R. Jones, tafarnwr, Crown Inn, Brynaman; Lewis K. Lewis, gwneuthurwr fferyllol, Pontardawe W. Morgan, chweg- nwyddwr, Godre'rgraig, Wern; Hopkin J. Powell, dilledydd, Ystalyfera; Isaac Mor- gan Price, gorsaf feistr, Brynaman; Evan Thomas, clerigwr, Pwllbach, Ystalyfera; James Williams, Pwllbach, Ystalyfera; J no. Williams, chwegnwyddwr, Wern, Ystalyfera; W. Thomas Williams, gof, Cwmllynfell. Dydd Sadwrn, dirwywyd un Wiilliam Rees, labrwr, Cefn Cribwr, o bunt a'r costau am fod yn feddw tra wrth ei alwedigaeth yn nglofa Cefn Slip. Dydd Sadwrn diweddaf bu farw un Joseph Parr, yn 103 mlwydd oed, yn NJotdy Newmarket

Y "GENINEN": IONAV, R. -c- DyAvenyddi gweled "Ceninen'' gynrtaf y fiwyddyn yn ymduangos mor iachus ac mor flasus hefyd. Ceir yn y rhifyn hwn fwy nag arfieir o tartnyglau dyxidorotl—rhai a thipyn o "fyn'd" ynduynt, ac nidi rhai mwsoglyd a sychiotn. sgrif benigamp yw eiddo y) Parch. W. P. Williams, Glandwr, ar "Yr ochr arall i'r ddalen." V mae yn hon beleni chwerwooa i rai o honom sydd yn rhy barod; i gredu nad oes dim da, i'w gael y tuallan i Gymru. B.uwyd yn credu nad oedd gwlad: hafal i Gymru am, eu beirdd. Ond mae y grediniaetii hon bron a gwisgo i ffwrdd, a hyny am fod y beirdd Cymreig eu hunain yn dyiod i wybod' yn amgenach. Bu ein can- torion yn credu nad oedd modid curo neb o honynt gain neb y tuallan i derfynau Cymru. Yn wir, bu cantDTiolli y De yn credu mai yma yr oedd Rhagluniaeth fawT wedi magu yr eosiaid a'r llinosiaid: i gycL Ond cafwyd agoriad llygaid ar y camsyniad hwnw cyn belled yn ol ag Eisteddfod Birkenhead, pan y curwyd corau y De am y waith gyntaf gan ganto,rioa yr Eryri. Yr oedd y Cymiio Gwyllt bron hyd at eu gylymi: o henvydd: y tro a ddaeth air bethau yr adeg hono. Er- byn hyn, mae ein cantoricn yn gorfod. ed- rych ar ein prif wobrwyoni Eisteddfodol yn myniedi o'u gafaelion dros Glawdd Offa. Credir hyd eto genym mai yn Nghymru y mae pregethwyr goreu y byd. Ond hyn sydd yn rhyfedd nad ydym yn talu iddynt yn deilwng, os yw eini crediniaeth am eu gallu- oeddi yn gywiir. Pwnc mawr awdwr yr ys- grif yw y ffaith nad ydyw yn un enill i Gymro ei fod o hiliogaeth Adda Jones, yn hytraich nag o Adda Smith. Yr ydym yn bloedddo ac yn, ystyffaglu am Gymru a Chymraeg pan nad ydyw yr un hwylusdod i ni enill ba,ra a chaws, heb son am. hyrwyddo ein ffyrdd i ddyfod yn filiwnwyr. Dylai yr ysgrif hon gael dairlleniad maowl a dirag- fa,rn. Dagon tebyg y bydd rhai yn barod i flingo yr awdvvr am ei syniadau, and ni ellir byth ei gyhuddo o ddamiguddio, y gwiricn- edd. Mare wedi gvvneyd gwasanaeth mawr j i'w genedl yn hyn o ymgais i dynu y cen oddiar ei llygaid. Os ydych am ysgrif ysgol- heigaidd, ac yn diferu o frasdier duwinyddol, cewch hyny yn eiddo, y Dir. Probert ar "Dyn;: Corph, Enaid, ac Yspryd." Pvy yn well nag Ifaxuo i ysgrif enu ar "Lenyddiaeth Cym- ru hatner ola'r ddeunawfed ganrif? Ceir yn hongipolwg ar lenyddiaeth y cyfnod hwn-w, a dtdim and i chwi roi tro i Lyfrgell Caerdydd, dengys Ifan > y cwbl yn rhydd ac yn ,thad. Mae Dr;i; .i! wedà, ty,ilu rhagorol o "Cyaifaen." Bardd' rhagorol oedd, efe. Yr oedd rhyw wylltineb dJdyfn- I oedd efe. Yr oeddi rhyw wylltineb ofn- dywyllwch y "bardd newydd." Prudd yw medidwl fod Druisyni, yntau yn ei fedd exbyn hyn—y diweddaf o'r beirdd i gwympo. Nid yw Emrys ap Iwan wedi anobeithio am gael tsren a dosparth ar yr Iaith Gymraeg. Ceir llawer iawn o addysg yn 'ei "Wella Gwallau", ond ofnwyf nad ydyvv yn gvvneyd dim, ond llafurio yn ofer yn y cyfeiriad hwn. Doniol dros ben yw "Arwest Cwm Ifan," gan An- thropos. Hanes beirniad yn myned a,r goll wrth fyned i ben y Mynyddi Du i geisio "hollti blewyn" rhwng dau ymgeisydd ydyw. Ychydig o feirniaid fuiasent yn cyroeryd cymaint o drafferth i foddloni cydwybod. Mae yr helynit hwn agos mor ramantus r.g helynt Dewi Alaw pan gollodd ei feirniad-1 aeth wedi colli v tretn a, cholli, y ffordd er's llawer dydd. Ond nid pob beimaad allasai ddyfeisio cystal esgus a Dewi. Ysgrif rag- olrol yw eiddo Eilir ar "Arferioni o Defion Cymru." Gwelodd darllenwyT y "Darian" hon yr wythnos o'r blaen. Dywedwr gwir- ioneddau heilltion yw Eilir, a mawr Iwc iddo i wneyd hyny etc. Wrth weied yr hen ben- illiom sydd yn yr ysgrif, daeth amry.. o'n cyfoedion i fy nghof-hen rigym.au plentyn- aidd, ond yn 'epic poems' i ni pan yn blant. Nodbdd Eilir y blaenaf: A-- weiais ddwy lygoden Ya Jlusgo 'coach' yn Hawen, 0 Gaesrfyrddiini i Gaerdydd^ A llestri pridd a haIen. Dyma ereall: Mi welais didwy gabitsen Cuwch a chlochdy Llunden, .A' deud.ideg gwr yn hollti'r rhain 0 ddeudd,eg gaing ar hugen. Mi welais Twm Shon Catti Yn pasio heibio'r Coety, A'i gaseg las a'i gyf rwy gwellt A'i fola 'jest' a hollti. Mi welais peth na welws pawb, Y cwd a'r blawd yn ecrad; Y frain yn toi ar ben y ty, A'r pia'n dal yn arad. Gallesid chwanegu yn ddibaid yn y cyf- eiriad hwn. Buasai yn ddyddorol cael casgliad o'r hen rigymau sydd ar lafar gwlad. Ond gadewch i ni fyned rhag blaen. Mae D. Griffiths, Bethel, yn paxhau ei "Adgofion Borenu Oes," a Hywel Tudur ei "Adgofion am Eben Fardd, ac ereill." Ceir yn ysgrif Hywel Tudur gipolwg ar amryw weddau yn mywyd Eben. Fardd nad oedd yn wybyddus i lawer o'r blaen. "Twm o'r Nant" sydd destyn blasus i bob Cymro, ac mae Ben Davies, Pantteg, yn ei drafod yn ddeheuig. Bardd y Werin oedd Twm, ac nid oes ei ail wedi codli, yn Nghymru hyd eto. Yr oedd yn adwaen y natur ddynol i'r dim. Yr ydys yni parhau i amheu awdwr- ia,eth Chwareugerddi Shakespeare, ond nad oes un amheuaeth am chwareugerddi Bardd y Nant. "Dydd Bam ar y Beirniaid" sydd destyn ofnadwy, ac ofnadwy yw hi hefyd, ar ryw beirniaid yn yr ysgrif hon. Gwaath an- hawdd! yw deall rhai dyfarniadau pan welir y cyfansoddiad buddugol. Pe ceid mwy o ysgrifau tebyg i hon, byddai yn hawddach cysooi pethau. Yn mhlith yr adran. fardd- onol o'r rhifyn) presenol, nid oes .un deroyn maith. Can bert yw eiddo Edward Foulkes air "Ddyfodiiad y Gauaf i Eryri." Dyma ychydig bentmion: Ciliodd gwawr yr haf a'i dyfiant, Bob yn dipyn sobrodd nwyfiant, A rhwng llonydd gangau'r llwyn, Clust ymwiiiemdy gotsteg mwyn. Y no nid oes mwyach gerdd;, Yno niiid oes deilen werdd, Ond y melvit ddail a'r llwydion Yn pendwmpiau m.ewn breuddwydion. Nes daw Tachwedd a'i ddryghinoedd Megys ymgyrch cwr byddinoedd, Gauaf certh, a'i nerthoedd mawr I anrheithio llwyn a llawr.. I b'le ciliodd haul y nen? Huddlen hrudd y sydd uwchben; Prudd ywr ddaear, prudd yw'r llwynau, Darfu'r WelIlJ oedd arnynt gynnau. Gwelir weithiau sarug fulfran Unig uwch y llyn yn hadfan, Yna'n suddo dan y dwfr Fel rhyw adyn athrist, llwfr. Byr birydnawnddydd, yna'r nos Heb na lloer na sereii dlos; Swn fhyw wbain gan y gwyntoedd Try yn nh'wllwch y mynyddoedd. 'Eto gwelaf ar y llethrau Yma, acw, belydr gplau,— Yn y cwm ac ar y bryn, Ambell lygad siriol, gwyn. Goleu lamp neu ganwyll sy Acw'n dawel mewn rhyw dy, Lie mae teulu mwyn a llawen Odid gyda'r gan a'r awen. Celir yma luaws o englynion medrus gan rai o englynwyr goreu ein gwlad. Cyhoeddir Cenin,eni Gwyl Dewi fel arfer. Y sawl sydd am ddferbyn hon, byddai cystal iddynt anfon at y cyhoeddwr ar unwaith. Ni ddylai neb fod heb weled y Geninen Goffawdwriaethol. BRYNFAB. I

-:o: CYMDEITHAS GORAWL ABER. TAWE. Cyngherdd yn y Queen's Hall, Llundain. 1 Y mae cor enwog Abertawe i ganu yn y Queen's Hall, Llundain, ar y lOfed o Pawrth. Dysgw lir y bydd Tywysog a Thy vysoges Cymru ac Arglwydd Rose- j bery yn hresenol. Yn mhlith pethau ej t-m, bWTJaaa y cor ganu Can o Groesavv i'r Tywysog Sior,' y veii iau Cymreig wedi eu cyfansoddi gan y ba'dd o Rydaman -Watcyn Wyn. Y mae y geiriau Seisnig wedi eu hysgrifenu gan Mr T E Powell, un o staff y I Daily Post,' Abertawe, gynt o Swyddfa'r DARIAN. Y mae Mr Powell i yn un o is-lywyddion y cor, yr hwn a wneir i fyny o'r lleisiau goreu a fedd Abertawe a'r C) Ichoedd. Y mae wyth neu naw o arweinyddion yn aelodau o'r cor, yr hyn a brawf ei tod yn gynrychiol- iadol, a baswyr Landwr a thenoriaid Llansamlet yn frith ynddo, a merched o bob parth o'r dref. Tebyg iawn y bydd Syr George New nes, yr aelod dros Aber- tawe, yn gwahodd y cor i wlestd yn Llundain cjn eu dychweliad

-:0. CANLYNIAD ATAL GWEITHIO. SEFYLLFA BR^ESENOL PETHAU. Y mae cynifer o apeliadau wedi eu gwneyd o berthynas i'r cwrs gymerwyd gan y cyflog- wyr yn erbyn nifer neillduol o arweinwyr y gweithwyr yn nglyn a'r atal gweithio, fel y mae rywsut yn anhawdd i ddeall gwk sefy 11- fa pethau gan mor ddyrus ydyw cyfreithiau ein gwlad. Ond bydd i'r ychydig sylwadau j a ganlyn o bosibl fod o ddyddordeb yn ngwyneb yr alwad a wneir ar y meistri, ar archiad y Barnwr Chitty, i drosglwyddo myn- j egiad o'u hawliau. Cafodd yr wys i'r achos ei thynu allan ar y 3oaini o Dachwedd diweddaf, a'i chyflwyno ar y diwmod hwnw i Mri. Walter H. Mor- gan, Bruce, a Nicholas, Pontypridd, y rhai a'i dierbynaasant ar ran y diffynwyr, a'r rhai yn yr amser priodiol a < ymddangosasant mewn atebiad i'r wys. Ni fynegid swm neill-1 duol yr hawl y pryd hwnw, gan ei bod yn arferol i ystyried y cyfrifoldeb gyntaf oil, ac yna i swm yr hawliau i gael ei benderfynu gan y llys. Yna dysgwylid i fanylion yr amddiffyniad ga!el eu gosod i fewn; ond yn lie hyny, cyfarfyddid a'r erlynwyr gan wys yn mha un y gofynid iddynt daJro allan fynegiad o'u hawliau am wahanol resymau, ond tafl- wyd yr wys hon allan gan y Barnwi, ac eto (pan apeliwyd atynt) gan y Barnwyr ar y Fainc. Yna gwnaeth y diffynwy; ymyriad arall, yn galw ar yr erlynwyr, yn mhlith pethau ereill, i gyflwymo manylion cvffredinol am unrhyw golledion a hawlid, yr hyn y ma.e y Barnwr yn awr wedi orchymyn i'w "ffilo" o fewn 14 diwrnod, a'r diffynwyr i gyflwyno eu mynegial hwythau o'u hamddiffyniad o fewn 7 diw:rnod wedi hyny. Y mae genym reswm i gredu y bydd y manylion a barotoir yn cael eu cyflwyno o bosibl yr wythnos hon, ac yn cynwys yr hawliau neillduol ofynir gan bob un o'r 71 cwmnioedd ydynt wedi ymuno fel erlynwyr yn erbyn y diffynwyr.

HAWLIO DROS £ 70,000. Yr ydym mewn ffordd i hysbysu mai cyf- answm yr hawliau a wneir gan y meistri yn nglyn a'r ataliad gweithio fydd dim llai na jQ70,000. Hawlir rhyw is. y dynell y dyn ar bob un o'r tri diwrnod gwyliau; a'r cyfar- taledd air gyfer pob dyn., yn ol pedair tynell am 3 diwrnod, fydd 4s. yr un. Traul tynell o lo-ager Cymru a gyfrifir rhwng 2s a 3s y dynell, a chan gymeryd y ffigwr olaf, gweith- ia allan i 12s neu, a gadael allan hawl v cyn- yrchiad, sydd 16s am bob dyn. Gwyddis yn dda nifer y dynion weithiant yn maes glo Deheudir Cymru a Mynwy, ac wrth gyf- artalu y symiau uchcd, bydd cyfanswm yr hawliau, sef ^70,000, lawer islaw y ffigwr aillasai yr erlynwyr ei nodi fel eu colledion yn herwydd ataliadau y gweithwyr.

AT AELODAU CRONFA GYNORTH- WYOL BWLLFA DAR. Rheol Newydd. Dymunir hysbysu y telir claf-dal nos Wener, yr 28ain cyfisol, yn Ysgoldy y Pare, yn He nos Sadwrhi, fel arfer. Pob rhybudd- ion i'w danfon i mewn i'r claf-ymweiwyr er- byn bore dydd Mercher blaenorol. Arwyddwyd, Joseph Phillips. Gwilym R. Protheroe.

-0- Y DARFODEDIGAETH. Nos Lun diweddaf, yn nghapel Bethel, Abemant, rhoddodd Dr. E. Trevor Jones, M.D., Aberdar, anerchiad ar "Ddarfodedig- aeth, a'r modd i'w wella," Llywyddwyd ar yr achlysur gan. y Parch, J. Mills, yn dde- heuig. Dywedodd y doctor fed dro's 70,000 0 fairwolaetliau yn cymeryd lie yn flynyddol i chirfodedigaeth yn Nghymru a Lloegr; 8000 yn unig yn Llundain a dros y cyfandir, 100,000. Dangosodd erchylldra yr afiech- yd a'r gwaith y mae yn ei wneyd yn yr ysgyf- aint, etc., unwaith y bydd wedi cymeryd tir, trwy gyfrwng y lantern. Fod yr afiechyd yn cael ei gyfleu i'r corff trwy ddiffyg glanweith- 9 dra, llaeth,, cig, a phoeri. Siaradodd yn hyawd'l am ddwy awr, a barn pawb oedd,. fod budd neillduol wedi ei dderbyn oddiwrth y ddarlith. Cyfeiriodd at y ty agored sydd wedi cael ei godi yn Aber- dar gan un o brif fasnachwyr y lie er gwella ei fab oddiwrth yr anhwylder. Cynygiodd 19 Mr D. James, atalbwyswr, Abernant, bleid- lais o ddiolchgarwch i Dr. Jones am ei an- erchiad, yr hyn a eiliwyd gan Mr John Mor- gan, Gwasanaethwyd wrth y lantern gan Mr Fred Pardoe.

-:0:- BARGOED. NosWener diweddaf, cynaliwyd cyfarfod o gymdeithas y Cymrodorion yn y lie, pryd y eafwyd anerchiad gan y Prif-athraw Ed- wards, D.D., Caerdydd, ar y "Testament Cymraeg." Llywyddwyd ar yT achlysur gan Mr Lewis. Yn ystod y cyfaxfod cafwyd amryw anerchiadiau ac unawdau. Y sgri r,- ydd y gymdeithas ydytw y Parch. D. F. Walters. o:

HEN iVALlER CARE DIG. -v- Hen Gymeriad Nodedig yn ei Fedd. Y dydd o'r blaen, yn Nghwm Aberdar, bu farw William Griffiths, getnedigol o Llwyd- coed, yn 67 mlwydd oed. Pan oedd yn gweithio fel glowr yn Ysguborwen, yr oedd telpyn mawr o lo ynr angenrheidiol i'w ddan- fon i Arddangosfa Paris. Er yn gweithio yn galed drwy'r dydd yn Ysgubonven, gofyn- wyd iddo gan y diweddar Mr Pugh, goruch- wyliwr Glofa Llwydcoed, perthynol i Gwm- ni'r Gadiys, idori telpyn addas, gan yr adna- byddid ef fel gweithiwr cymhwys a galluog. Cyflawnodd y gorchwyl hwn drwy weithio wrtho bob nos am dri mis cyfan. Yn her- wydd y llafur caled hwn,, heb orphwysdra, yn ddiau, y collodd ei iechydi, a chyda: hyny un o'i lygaid. Ar ol gwella., cychwynodd i weithio eto fel halier air y wyneb, dan Gwm- ni'r Gadlys, i dori telpyn addas, gan yr adna- ei garedigrwydd i'r ceffylau, ac ni ddefnydd- iodd chwip erioad, a chawsai dd'igon o waith allan: o honynt drwy eiriau cymhelliadol a chwibanu. Gan yr adnabyddid ef mor dda, mynych y temtid ef i gael gwydryn i ormod- edd, pryd y clywid ef yn dweyd wrth y ceffylau, "Nawr, Napier a Turpin, edrych- wch mas am eich hunain, gan fod genych bobo ddau lygad, a dim ond un gyda mi i edrych fy hunan." Yr oedd y ceffylau yn gwybod beth oedd eu gwaith gystal ag yr ad- nabyddent ei lais. Er efallai wedi cael gwydriad dros ben, ni ddygwyddtodd un damw-ain iddo ef na'i geffylau. Perchid yr hen halier yn fawr gan bawb. Cafodd ang- laddi fawr. Yn ystod ei afiechyd, gwelid ei eisieu yn ddirfawr gan "Napier," yr hwn pan yn rhydd a redai yn fynych i ddrws ei feistr, "Will Jack," fel ei gelwid. Gwerthwyd "Turpin" beth amser yn ol, ac yr oedd ar- wyddion amlwg fod Will Jack a Turpin yn gweled eisieu eu gilydd. -:0:-

MOUNTAIN ASH. Anerchiadol. Yn ystafell ddarlithiol y neuadd newydd, nos Lun diweddaf, bu y Parch. Mr Jenkins, Pontypridd, yn traddodi anerchiad ar "The i" .lance of Friendship" i gynulleidfa dda iawn. Yr oedd yr anerchwr yn ei hwyl- iau goreu, ac yn traddodi yn nerthol a dy- lanwadol. Dyma y tro cyntaf i Mr Jenkins i fod yma, ond yr ydym yn dra sicr nad hwn fydd yr olaf. Cafwyd gwledd o'r fath oreu ganddo. Mr J. Williams, surveyor, oedd yn llywyddu, ac yn ol ei arfer, gwnaeth yn rhagorol. Gall pwyllgor eisteddfod yr Ysbyty a gyn- elir yma y Pase nesaf hysbysu y cyhoedd eu bod wedi llwyddo yn y diwedd i sicrhau gwasanaeth y cyfansoddwr byd enwog S. Coletridge Taylor, Ysw., i fod y prif feirn- iad, a theimbnt yn bur sicr y bydd hysbysu hyn yn rhoi boddlonrwydd cyffredinol. Prif amcan y pwyllgor ydyw sicrhau gwasanaeth dynion o nod ac o safon, fel na fydd cysgod ameuaeth gan neb yn eu dyfarniad. Y mae enw y boneddwr ucbod yn ddigon o sicrwydd y bydd iddo fod yn deilwng i'w flaenoriaid, Dr Randeger, Syr Hughbert Parrv, Proff. Lloyd, ac ereill. Y mae y rhagolygon yn obeithiol iawn am eisteddfod ardderchog eleni eto. Y mae y pechaduxiaad fu yn ysbeilio mael- fa Mr Allen, y gemwr, wedi eu dal. Dyg- wyd hwynt gerbron y fainc famol dydd Mercher diweddaf, ac er mwyn gwneyd ym- chwyliad pellach i'r achos gorhiriwyd ef am wythnos, er mwyn i'r beddgcidwaid gwblha-u eu gwaith. Prydnawn dydd Mercher diweddaf, yn ei le arferol, cyfarfyddodd y BwTdd Ysgol, pryd yr oedd. yn nghyii, y cadeirydd, E. T. Williams; yr isgadeirydd, J.Charles; Meistri J. P. Davies, Y. Edmiundis, W. S. Davies, Ed. Jones, G. A. Evans, J. Williams, Ior- werth Davies, Dd. Smith, Dr. A. T. Jone." y clerc, S. Shipton, a'r cyncirthwyydd, W. Shiptori. Darllenvvyd a chad arnhawyd cof- nodion yr eisteddiad diweddaf. Mewn cyf- arfod arbenig o'r Bwrdd, penodwyd (yn lie y diweddar drysorydd, Mr Cobb) arolygydd y Metropolitan Bank, Aberdar, i fod yn drysor- ydd, ac ymddiriedwyd i'w ofal wahanol sym- iau o arian. Derbyniwyd adroddiadau y g wahanol bwyllgorau a chadamhawyd hwvnt. Pasiwvd fod y pamphledy-n yn nghylch addysgu 'drawing' yn cael ei harchebu a'i roddi yn nwylaw y prif athrawon a'r ael- odau. Ar gynygiad y cadeiiydd, ac eiliad Mr Jno. Williams, pasiwyd pleddlais o gydym- deimlad a rhieni yr athraw ieuanc Mr Willie Llewelyn, Penrhiwceibr, ar ei farwolaeth. Ar gynygiad W. S. Davies, ac eiliad lor- werth Davies, ymddiriedwyd cais yr athraw- on i'r pwyllgor, ac fod y clerc i barotoi taftea ar y mater. Ar gynygiad G. A. Evans, ac eiliad W. S. Davies, pasiwyd fod y Bwrdd yn corffoli en h-unia,in i bwyllgor, er ystyried cynllun, ac i wneyd y,r holl apwyntiadau dan y Bwrdd o hyn allan. | Pasiwyd yn unfrydol fod yT hen ysgoldy ya Navigation yn. cael ei chyfnewyd i amcan addysgawl, gan y byddai hyny yn golygu llai 0 draul na chodi un newydd, ac mai hyny fyddai ddoethaf dan yr amgylchiadau. Cynygiiodd J. P. Davies, ac eiliodd lor. Davies, fod y penderfyniad ag oedd yn rhoi y flaenoriaeth i'r sawl fyddont wedi gwasan- aethu y Bwrdd am dwy fl)-nedd yn cael ei d<ladwneyd,. Cynygiodd J. Charles, ac eiliodd' T. Ed- munds, welliant, "Ei fod i arcs." I Cafwyd ymdrimaeth fanwl ar y mater. Siaradwyd gan W. S. Davies, Dr. A. T. Jones a'r cadeirydd, Yn y bleidlais, cariodd y cyn- i ygiad- J. Charles a T. Edmunds yn etrbyn. i Darllenwyd llyth}T oddiwrth Mr M. Mor- ( gan, goruchwylraa^ Arglwvdd Aberdiw, «oew& atebiad 1 gais y"mvrdd yn gofyn am delerau i ardrethu yr ardd a chwareu-dir Ysgol y j Duffryn, JTI yr hwn y dywedai fod d ar- glwyddiaeth yn barod i ardrethu yr uchod fel y canlyn: Yr ardd am £ 4 Ss, a'r chwar- eu-dir am £5 3s. y flwyddyn, aT y telerau fod Mr Dowling yn cae] cynyrch yr ardd hyd yr 22ain o Awst, 1902, adeg ei ymddi- s-ftyddiad o'r Ysgol. Ar gynygiad Mr W. S. Davies, ac eiliad T. 'Edmunds, pasiwyd i diderbyn y telerau. Yn mhellach yn y llythyr, dywedai Mr Morgan fel hyn, "Tra yn cyflwyno y telerau hyn i'r Bwrdd Ysgol, yr wyf i ddywedyd fod Arglwydd Aberdar yn gofidio f"r iaHtt at ymddygiad y Bwrdd Ysgol yn ymgynyg at osod i fyny hawl i'r tir hwn. Yr oedd yn berffaith wybyddus nad oedd y tir wedi ei gyflwyno i'r Bwrdd Ysgol, nac i'w blaenor- I iaid,, ac yna fod yr hawl o angenrheidrwydd wedi gorphwys ar y ffaith fod Arglwydd Aberdar a'i g}Tndeidiau, drwy eu caredig- rwydd, wedi caniatai defnyddio y tir hwn am gyhyd o amser, fod y Bwrdd yn teimlo fod ganddynt rhyw gymaint o hawl i'w hawlio. Fod cymeryd mantais ar y fath garedigrwydd (efallai y dylaswn ei alw yn wendid) yn peri i'w arglwyddiaeth deimlo yn ddifrifol, ac yn achos iddo beidio ag arfer y fath garedig- rwydd yn y dyfodol. Fod y Bwrdd Ysgol yn ddiameu yn ymwybodol fod y tir ar yr hwn y mae ysgoldai y Duffryn wedi eu hadael- adu wedi eu rhoddi iddynt yn rhad." Parodd darll,eniad y ran yma o'r Hythyr i bawb o'r haelodau deimlo ei fod yn hollol gamanveiniol. Siaradodd y cadeirydd, Dr. A. T. Jones, J. Charles, W. S. Davies, ac ereill yn groew, nad oeddent wedi gwneyd i dim ond eu dyledswydd fel cynrychiolwyr ag oeddent yn gyfrifol i'r trethdalwyr am yr hyn a wnelent. Ar gynygiad J. P. Davies, ac eiliad W. S. Davies, pendeifynwyd fod y clerc i anfon llythyr yn ol i'r penvyl yma: "Nad oedd gan y Bwrdd un ymgais i osod i fyny hawl. 0 foneddigeiddrwydd, dylasai goruchwyliwr Arglwydd Aberdar fod wedi hysbysu Bwrdd Ysgol Llanwonno o'r cyf- newidiadau bwriadedig i'r chwareu-dir. Fod ymddygiad yr Bwrdd wedi bod yn hollol gyson a rheolau cyffredin, a'r gofalon ag oeddent yn symbylu cynrychiolwyr cyhoedd- us, ac nad oedd neb ag oedd wedi clvwed y mynegiadau wnawd yn y Bwrdd pan yn ys- tyried yr achos, allasai ddweyd fod un ys- bryd o annghyfiawnder tuag at Arglwydd Aberdar wedi ei arddangos. Fwy-llys y Bwnldi ydoedd, cael allan yn glir, sefyllfa pethau yn eu perthynas ag Arglwydd Aber- dar, ymddariedolwyr yr ysgolion, a'r Bwrdd, gan eu bod yn atal prydles am dymn byr. Fod cymeryd ymaith y manteision 3 ymddir- iedwyd gan awdurdodau yr Ysgol iddynt, pan ddaeth i feddiant y Bwrdd, wedi eu gwneyd yn awyddus i g;^el barn cyfreithiol mewn. cysylltiad a'r cvfrifoldeb gofvnol. Os oedd dim, ac i bwy os oedd dim, ac yn o gystal i gael allan, a fyddai i'r Bwrdd mewn un- rhyw fodd ymddyrysu wrth ymddygiad y gor- uchwyliwr a'r perchenog wrth gyfvngu y terfvnau, yn gymaint ag fod ychydig o'r hryd- les heb redes allan." Ar gynygiad y Parch. 0. Jones, ac eiliad D Smith, penderfynwyd cymeradwyo i sylw Pwyllgor yr Ysgol Ganolog yn Pontypridd, y priodoldeb i gyflogi arholwr annibynol i'r athraw it arho-li-r athrawon, gan fod Llywodr- aeth yn gwneyd i ffwrdd a hyny o hyn allan.

Pob gwr a gwraig Onn VI hull wIaù 1 dii^ieut tc J' wryliadwrus r! 'rig y cletyd periglus, Y Uropsy Wyi- ♦ Vn Pl holl ganghenau, oblegyd fod canoe VI. olli eu bywydau 11 yddol drwy v clefydau perygius nvn. (1' ddylent fod yn vvvbvdi. Feddyginiaeth Iwyddianuv eu cyfer, sef HUG RES' Dropsy pills Mae flu mawr drwv v wlad we,ii er hiachau o'r clefyd h'r;. ac rnac yn syndod mor effeithiol v maent er iachau y Gravel, Diffyg lJwta, Diffyg Anadl, Gwynt, Chwydd yn y Traed, Coesau r Bol, Asthma, Curiad y Galon Cramp, Poen Cefn, Tewdra Afiach, Gwynt yn y Stumog, Penysgafndei, Poen yn y Petv Corffrymedd, Arenau Afiacb, Nid oes dim i'w cymharu a hwynt yn ev heffeithiolrwydd at y clefydau hyn. Dar Uener a ganlyn:— f i tr t'.t <,t Anwyl Syr,—Y map yn dda genyf ddwyn tystiolaeth i rhagxjroJdeb eich Dropsy Pills' 'tuag at lwyr iachau y Dropsy. Bu fy nhad yn dyoddef oddiwrth yr anhwyl- der hwn chwech mis, ac yn anhebyg o fyw, ond pan gymerodd eich Pills fe lwyr well- haodd yn fuan, a bu yn alluog i weithio am 10 mlynedd. D. ToNES. 1 a, Peaymorfa, Conwy. Rhoddi Fyny 1 "octor Syr,-Ar ol derbyp n H ughes's Dropsy Pills," mi a benderfynais rhoddi heibio meddyginiaeth y Doctor, fel ag i roddi prawf teb ar eich Pills chwi. Yr wyf wedi bod yn dyoddef yn enbyd am hir am- ser gan chwydd mrwr yn y cluniau, aren- au drwg, grafel, diffyg anadl, a phoen cefn. Wedi bod dri mis tan law doctor, yr wyf yn profi bocJ. eich Pfll»" chwi wedi gwneuthur mwy o les mewn un wvthnoi na holl foddion y doctor. Mae', chwvdd wedi cawbl ddiflanu, ac yr wyf yn but ddi olehgar am y waredigaeth hon. Ydwyf, G. HUNTON v i-m Place, Stockton. Fe ddylai pob dynes eu cymeryd y 'lrh!VJ urol. Yn ddioed danfoner am Hughes's Lrcj fy Fu s RHYBUDD. ..Ä- Er mwyn sterna paw brhag twyll, jio faler cael y Trade Mark hwn, sef llun I'iamond a'r geiria* Dropsy Pills oddi- < fewn ar bob blwch, ae enw JacobHugbes ar Stamp Ll wDd raeth. Heb hyn, twyll ydyw. Heb hya twyll ydyw. Ar werth drwy yr holl deyrn as am Is I ic, 2s 9c., 4s 6ch, trwy y Post Is lic, 2s 9c., a 4s. 6ch. Jacob Hughes Manufacturing Chemist, Penarth, Cardiff. Yn y Mor He gafwyd o hyd i Feddygly,, ag sydd YD dra effeithiol at glefydau y Gwddf, y Frest a'r Ysgyfaint, yr hwr. mewn undeb a'r Extracts o iysiau nodedig ar tan mor y Pacific, a wna i fyny y feddyginiaeth mwyaf lwyddianus a wel- odd y byd erioed. Y mae yn awr yn cael ei wneud i fyny mewn potelau ac vn caei ei alw wrth yr enw lw w Sea Weed Lung Life Fe wellha yn uniongvrchol Peswch Anwyd, Bronchitis, Asthma. Crvgnj. OoJLr Ctwddf, Croup, Whooping Cough, neu Pas, Diptheria, Catarrh. &c., if vn wir ^eithiol i ragflaenn v D 4 rfodedigi eth Notice—Gofynwch am yr enw'n !lawn sef— Hughes's Sea Weed Lung Life. Ar werth gan bob Chemist, a P tent Medicine Dealers am Is lie a 2s 9c. 2 Myner ei gael yr t»n» yw ■<« *ti j. c poteL ac na pherswadier chvvi > kivnt^rvr dim arall. Os bydd trafferth i'w gael. foner Stamps am 3/ neu r/3 a Jacob Hughes zn Penarth, Cardiff. I