Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
10 articles on this Page
. LLUNDAIN GREULAWN.
LLUNDAIN GREULAWN. 30FEL NEWYDD. LLYFR IX. PENOD III.—DIALEDD A MARWOLAELH. (Parhad). Cerddai Decker yn ol a blaen yn yr ystafell, gan arafu yn awr ac yn y man i beswch. Y mae due] yn hawdd. A ydych yn saethwr da ?' gofynai y Dr. Ydwyf,' oedd yr ateb. Wel, insultiwch ef, a galwch ef allan.' Yna adroddodd Decker am freuddwyd a gafodd y nos o'i blaen, yn yr hon y cafodd y pleser o weled Tom Steaford yn marw yn y Bwthyn yn Essam, lie yr liud-ddenodd Caroline, ac iddo ddihuno gan chwerthin. Cafodd Decker bwl o beswch, ac eistedd- odd i lawr. 4 Fy nysgybl,' ebai y doctor, i siarad fel hyn sydd wallgofrwydd yr ydych yn colli hunanfeddiant. Yfwcb ddogn o'r moddion hyn. Yfodd Decker y moddien. Yr ydych wedi rhoddi i mi eich ymddir- iedaeth,' meddai'r doctor, yr hyn syddfwy nag y chwenychais. Yr wyf wedi rhoddi fy hun i chwi fel ad daliad am eich arian. Yr wyf wedi gwerth fy hun i chwi. Y mae ambell i philosopher yn caru gwerthu ei hun i'r diafol ond myfi i Croesus, a phan y gwerthaf, yr wyf yn eiddo i shwi, ond gyda chytundeb, cofiwch eich bod yn carlo y cynllun allan neu ei adael yn llonydd. 1 Maddeuwch i fi, doctor. Nid fy hunan wyf yn ystyried, ond menyw, a gwn y maddeuwch i mi am beidio ei henwi. Os y saethwn ef, fel y gwnawn yn Decker's Gulch, byddai y gwarth yn disgyn arni hi os ymladdem duel, nid am fy mod yn gwerthfawrogi bywyd, ond gallasai dam wain ei adael ef yn y byd i boeni y fenyw a'i phlentyn.' Wel, wel; perthyna y cwbl i chwi,' ebai doctor. 4 Cadwch y cwbl i'ch hunan. Ond unwaith am byth, a'r tro olaf, a ydyw eich cynllun cyntaf i sefyll ?' Ydyw,' ebai Decker, os daw y freudd- wyd hyna yn wir. Yr oedd ei wyneb wedi gwelwi, a symud- ai ei wefusau yn ol a blaen, fel pe bai yn cael anhawsder i anadlu. 'Dydd Llun ydyw heddyw. Ar ddydd Gwener, cymerwch ef i'ch ystad Seisnig. Arolciniaw, eich breuddwyd.' Cymerodd y meddyg ddarn o drwynllwch. Rhoddodd Decker arwydd o'i foddlon- rwydd. Yna adroddodd Dampez ystori wrth Decker am y modd yr oedd Cadben Gardner wedi ei insultio y noson o'r blaen, ac iddo ef (y meddyg) fyned adref i'w ystafell yn Paris, a chymysgu tipyn bach o'i foddion dirgel, a alwai efe Numbers Two, gan ddweyd y gwnai efe nefoedd ar y ddaear i Decker, ac uffern i'r lleidr Seisnig. Wedi i Decker gysgu, meddai y tiieddyg wrtho ei hun,- 4 Yr wyf yn philosopher, ac y mae genyf gydymdeimlad mawr a'r dyn ieuanc hyna (gan gyfeirio at Decker, wrth gwrs). Fe gaiff y lleidr Seisnig farw, a bydd yn ddialedd i'r dyn ieuanc ac i minau.' Ar y dydd Iau canlynol, yr oedd Decker wedi trefnu y cawsai Tom Sleaford dder- byn y newydd am y ffortiwn fawr yr oedd Caroline Virginia Gardner wedi dyfod iddi. Yr oedd Decker yn bresenel pan y derbyn- iodd y cadben y llythyr. Yr ydych wedi derbyn newyddion da,1 meddai Decker Y Mae y diafol yn cymeryd gofal o'i eiddo ei hnn,' ebai Tom. 'Myn brain, credaf ei bod yn well i daflu i fyny bobpeth sydd yn cael ei alw yn rhinwedd gan y byd, a bod yn ddyn rhydd.' 4 Yr ydych wedi dod i fewn i Sortiwn ?' Ydwyf, neu mewn geiriau ereill, y mae fy mhriod wedi dod iddi-y Mae i gyd yr uxi peth. I 4 Eich priod ?' Ie. Mi ddangosaf iddi pa un ai ei gwr ydwyf ai peidio,' ebai efe, gan snapio ei fysedd. Ai Madame, o'r Villa Adrienne, a olygwch ?' 4 Madame Longville ? Nage. D -hi! Nage. Gwrandewch,' meddai efe, gan ddarllen rhan o'r llythyr yn ei law: 'Y mae y Llywodraeth Americanaidd wedi rhoddi iddi iawn am yr hyn oil a gollodd ei thad yn y rhytel. Nid wyf yn gwybod yr holl ffeitnlau, ond y mae Jai yn awr yn werth mwy na miliwn o bunau, ac yn byw mewn rhwysg mawr yn Lancaster Gate.' 'Rhaid mai merch yr hen Graham Denton ydoedd hi,' meddai Decker. 4 Dyna pwy yw hi,' ebai Tom, gan blygu y llythyr i fyny. Myn brain, ni a gawn ddawns gyda hi ar ol hyn.' 4 Dywedwch mai eich gwraig ydyw hi ?' 4 Ie, fy ngwraig.' 'Lledaenwyd y si yn Llundain mai menyw sengl ydyw hi, a phan ddaethum yno yr oedd yr Americaniaid yn siarad am yr achos.' 4 Beth y mae hi yn galw ei hun ynte ?' 4 Miss Caroline Denton, debygaf ?' Fy ngwraig i ydyw hi, a gallaf hawlio bob peth sydd ganddi.' Wedi ymddyddan pellach, meddai y Cadben :— Bydd i mi fyned i Lundain dydd -Sad wrn.' 4 Dewch i Essam gyda mi ar y ffordd. 41 ba Ie ?' Y Bwthyn, Dvffryn Essam.' Beth y iych yn feddwl ?' Prynais ef ychydig wythnosau yn ol.' 4 Chwychwi ?' 4 Ie. A ydyw hyny yn hynod ? Peidiwch a meddwl fod hyny yn cyffwrdd ag Ystad y Quorn. Yr ydych wedi addaw cario y gwaith hwnw allan drosof.' Ydwyf.' ebai Tom. wedi ei synu yn fawr. R', -tid eich bod yn gyfoethog ofnadwy, Decker.' • Ai ni ddywedodd eich tad wrthych ?' 4 Do, ond cawsom ychydig annealldwr- iaeth, ac ni ddarfu iddo orphen y fusnes. Gadewais ef mewn tipyn o ffwdan. Ond y mae yn hynod i chwi brynu y Bwthyn. Y mae yn le rhagorol am dipyn o lark. Myn cebyst, mi garwn wel'd y lie eto. Yr oedd- wn wedi myned yn ol dipyn yn y byd pan y gadewais y lie o'r blaen.' 4 Hyn ydyw eich cynllun, ynte. Byddwn yno erbyn ciniaw nos yfory ac ar ddydd Sadwrn awn i fyny i'r ddinas gyda'n gilydd. Beth ddywedweh chwi ?' Y ffaith yw. Decker, yr wyf wedi enill cymaint o'ch arian chwi, fel yr wyf yn teimlo fy hun yn rhydd at eich ewyllys. A oes Billiards yn Eesam ?' 4 Oes, credaf prynais y lIe wedi ei ddod retfnu fel yr oedd.' 4 Nis gwyddoch pa mor hynod y mae hyn,' ebai y eadben. 'Mi af gyda chwi. Cewch eich dialedd wrth y Billiards yn eich ty eich hun a chyn yr awn i'r gwely nos yfory, cewch wybod y cwbl. Yn y cyfamser. edrychwch ar hWD,' \goiodd ei flwch teithio, a thynodd ahan dystysgrif. Yr oedd y dystvsgrif wreiddiol, copi o'r hon oedd yn meddiant Decker. Darllenodd Cadben Gardner y dys ysgrif. 'Yna ni phriodasoch yn eich enw eich hun? 'Naddo.' Ac a ydyw y fath briodas yn gyfreith- lon ?' Had^yw bydd i mi srvmeryd ypapyr hwn i swyddfa briodol. Bydd i mi wneud llw mai fi, Tom Sleaford, ydyw Philip Gardner. Nos Sadwrn nesaf, bydd i mi gysgu yn fy nhy fy hun yn Lancaster Gate. Myn cebyst, yr wyf wedi bod yn ffodus!' • # # Yr oedd Cadben Gardner yn hwvr yn cyrhaedd y Villa Adrienne ar y nos Iau neillduol hon. Dywedai mai newydd adael lletdy Dr Fleury ydoedd. Bath ydoedd y mater arao ?' y gofynai pawb. Cymerwyd ef yn glaf ar yr heol, meddai efe. Y c<vbl a gofiai ydoedd ei fod wedi colli yn llwyr lywodraeth ar aelodau ei gorff, ac iddo, er fod ei synwyrau yn iawn, gael ei gario i fewn i feddygfa Dr Fleury, yr hwn a ddywedodd fod y cadben yn byw bywyd rby wyllt, ac y dylasai briodi a sefydlu i lawr. I'r hyn yr atebodd y cadben ei fod yn bwriadu gwneud felly. Yn nhanol ei feddwdod y noson hono, hysbysodd y cadben y cwmni ei fod yn bwriadu gadael Par:s er ymuno a'i wraig wirioneddol. Yn y cyfarfyddiad nesaf rhwag Dampez a Decker, hysbysodd y meddyg y buasai breuddwyd Decker yn dod yn wir yn Essam. Crynai Decker. Byddaf yn Llundain nos Weuer,' ebai y meddyg; 4 dydd Sadwrn, gellwch ddod o hyd i mi yn y lie arferol yn Llundain os na, chwi aim cewch yn y Villa Adrienne dydd Mawrth. Yr wyf wedi gwnend y cwbl drostoch a fedraf. D/ma y botel fach a alwaf Nombre Trois. Rhoddwch y cyfryw mewn gwin neu yn y botel ddwfr. Au revoir Ni gawn waled sut ytry pethau allan.' Cyrhaeddodd y Cadb3n Dicker i Essam. Wedi treulio cryn amser yno i chwareu Billiards, awgrymodd Sleafod y dylasent chwareu am y Bwthyn. Yr oedi efe eisoes wadi enill symiau aruthrol. Nid oedd Decker yn foddlon i hyny, gan ei fod wedi rhoddi y Bwthyn yn ei ewyllys i fonedd- iges; ond boddlonai i chwareu am ddwy fil o bunau. Collodd Decker. Pan wedi golchi eu dwylaw, eisteddasant i lawr i gael chwiff cyn ciniaw. Dechreuodd Decker siarad am ymweliad Sleaford a Lancaster Gate. 4 Ya awr, edrychwch yma, cadbea,' ebai Decker y mae genych ddigon o arian. Paham nas gadewch i'r fenyw fach yna yn Liundain i fwynhau ei ffortiwn ei hun heb ei phoeni ?' 4 Beth a feddyliwch ?' I Dywedasoch ei bod hi yn gythreules, a thybiaf nad ydych yn ei charu.' 4 Ei charu Pw 4 Yr wyf wedi clywed ei bod yn fonedd- iges fwyn a tbawel.' Yn wir dylasech fod wedi ei chlywed yn siarad a mi un tro tuallan i'r Bwthyn hwn.' Ond ni ddarfu i chwi ymddwyn yn dda tuag ati.? 4 Natjdo fe A beth am dani ? i Pa fodd y mae hi wedi delio a mi ? Yn dod i fewn i ffortiwn, a pheidio dweyd dim wrthyf. Gallaswn fod yn newynu o ran dim a wyr hi. Mi a ddangosaf iddi. Bydd i mi ei dihuno, chwi gewch wel'd.' 4 Ai ni ddywedasoch wrthi nad eich gwraig ydoedd-eich bod wedi chwareu trie gyda hi ? 4 Bet'a am hyny ? Ymddengys eich bod yn cymeryd dyddordeb mawr y n f y ngwraig.' 4 Ydwyf adwaeswn ei thad.' 4 Yn wir Wel, os deuweh gyda mi yfory, cewch ei hadwaen hi.' 4 Peidiwch a meddwl fy mod yn awvddus i drafferthu gormod a'ch busnes, Cadben Gardner; ond gan adnabodd ei thad, a theimlo dyddordeb mewn menyw o'm gwlad enedigol, caniatewch i mi ofyn os oes siawns i chwi oddef iddi ysgariad, a-' 4 Goddef beth ?' 4 Ysgariad." 4 Am beth ?' Ar y tir o ymadawiad (desertion); cred- af fod hyna yn ddigonol.' Dim ar un cyfrif. Yr wyf yn ei hoffi. Ar hyn o bryd, yr wyf yn ei charu. Am beth yr ydych yn siarad ? Ai ni chynghor- odd yr hen Fleury fi i ymbriodi a sefydlu i lawr? B»vriadaf wneud hyny. Y mae genyf rywbeth i sefydlu arno. Fy nghy- faill anwyl, yr wyf yn bwriadu tori dash y tymhor hwn. Cerbyd yn y Pare, a gwraig wrth fy ochr. Gwnaf i Lancaster Gate wtfeddu.' I 4 Bdrychwch yma, Mr Decker,' ebai y Cadben yn mlaen, 4y mae Caroline Vir- ginia Denton yn wraig i mi. Pan nas gwyddai hi hyny, rhoddais gyfle iddi gael rhyddhau ei hun oddiwrthyf. I'r gwrth- wyneb, chwareuodd hi dric brwat a mi. Ymunodd ag ereill yn fy erbyn, a chydag un o'r enw Brayford. Mi garwn i weled y dyn neu'r fenyw a sychai ymaith oddiar fy nghof un dygwyddiad neillduol a gymer- odd le yn Sir Sincoln. Wel, efallai y gwnant yr wythnos nesaf, pan y cyhoedda t Tom Sleaford ei briodas. Mi a ddangosaf i'r foneddiges Ac am Mr Brayford, mi a doraf ei gefn i' i71 = 4 A fydd efe yno ?' gofvnai Decker, yr hwn a ymddangosai i Sleaford felyn cymer- yd yr holl fusnes mewn dull digrifol. Bydd. 1 0 4 A wnewch chwi hyny yn ngoleu dydd ?' I P t bryd bynag y caf gyfle.' v Y mae efe yn fachgen cryf, ac yn un buon hefyd.' 4 Yr ydych yn ei adnabod. ynte ?' 4 Y mae yn gyfaill i Mr JohnKerman.' 4 Yr ydych yn ei adnabod yntau hefyd ?' 4 Yr ydym wedi bod yn gyfeillion mewn busnes,' 4 Mewn beth ?' 4 Mewn mwnau ac eiddo arall.' 4 Kerman liefai Tom. Ie y mae wedi priodi ag un o'r enw Miss Crosby.' Priodi Pa bryd ? 4 Tua phythefnos yn ol, credaf. Oddiar pan y darfu i chwi a minau gyfarfod a'n gilydd.' Yr ydych yn fy synu i. Ni ddywedodd fy nhad air wrthyf am hyn.' 4 Efallai na wyddai efe am hyny.' 4 Mr Decker, yr ydych chwi yn ddirgel- wch i mi.' Ydwyf fi ? Bydd i ni adnabod ein gilydd yn well yn fuan.' 4 Beth a feddyliwch ? Y mae rhywbeth hynod yn eich ymddygiad. Yr ydych yn chwerthin am fy mhen.' I Na, y mae yn adloniant i mi i feddwl mor fycban yw'r byd. a pha fodd y deuwn oil ynnghyd—pawb yr ydym wedi clywed am danynt neu wedi eu hadwaen. Arferai Kerman siarad am danoch chwi pan yr oeddem yn enill ein ffortiwn yn Sacra- mento. 4 Yn wir Dywedai eich bod yn fachgen da. Credaf ei fod yn meddwl hyny. Ond nid oed(I efe yn adnabod y byd.' 4 Y na nid wyf yn fachgen da. 4 Nid yw becbgyn da byth yn troedio ar fenvwod annedwydd.' 'Nag ydynt? Yna yr wyf yn fachgen drw2\ oblegyd mi a wnaf droedio ar-wel, un o'i- rhyw deg, fodd bynag.' Yr adyn llefa: Decker, yr hwn a fethai ddal ei hun yn mhellach pe baech yn America, buaswn yn 7 (PW orphen yn ein nesaf.)
O'R GADAIR WELLT.
O'R GADAIR WELLT. Y GEWXSS, HifDrtEF\ 1897. Mie y rhifya hwn o'r c/ichgrawa cen- edlaethol yn onHu iig)a o amrywiaeth i gyfarfod pob chwaeth lenyddol. Nid oes un golygydi yn msdru y gamp o daflu pluen at liw'r dw'r yn well nag E.fionydd a chryn orchwyl yw hyny hefyd, a dal at y gwaith drwy y blynyddoed 1. Y mae yn y rhifyn hwn luaws o ysgrifau gan rai o brif ysgrifenwyr y genedl; ond nid wyf wedi eu darllen i gyd, ac felly nis gwa sut flas sydd arnynt. Dyna i chwi gyfaddefiad goaest am unwaith. Fel rheol, yr ydys yn gallu beirni idu ysgrifau-a cbynyrchion ereill o ran hyny, hab eu darllen. Barn- weh chwi wrth enwau yr awdwyr canlynol sut ysgrifau sydd ganddynt — ac nid oes rhai sal ya cael ym Idangos yn y 4 Genin en.' Dyma nhw T. E. Ellis, A.S., Griffith Ellis, M.A. Nathan Wyn, Lleurwg. D* Lloyd Joaes, M.A., r. Stephens, B,A,. G-vylltymmydd, Hiwaa, Dawi o Gered- igion, Ap Dawi M )n, Dawi Paris, Deiniol- fryn, Glan Minai, a Dyfrig. Dyna restr o awdwyr galluog. Y mae yn y rhifyn luaws mawr o ysgrifau byrion gydag awdwvr ereill, yn nghyda gohebiaethau enwogion ymadawedig—yr oil gymaint a ddarllen- wyd genyf va hytrach, ya ddyddorol iawa. Testyn Nathan Wyn yw, Mynydd Pen- rhys,' a bydd ei ysgrif yn ddyddorol iawn i ddarllenwyr y Rhondda a'r cylchoedd. Ni ddygwyddodd i mi walad dim raor gryno ar y testya o'r blaea. Bu Alynydd Penrbys yn chwareuCan llawer o ddygwyddiadau yn yr oes j add gynt, cyn fod son am GNm Rhondda, a cheir y mauylion mwyaf dydd- orol yn nglya a hwy yn yr ysgrif hon gan Nathan Wyn. Traddodiad Gelert' yw testyn y Parch Joan Dlntel, IJ.A. Yr ydych yn gwybod y traddodiad am y ci Gelert-a anfarwolwyd gan Talhaiarn, os yw yn iawn son am anfarwolici! Mae yr awdwr yn yr ysgrif hon yn m/aed dros y traddodiad fel y mae yn hysbys i bawb, a chyfeiria ein sylw at y ffaith fod gaa amryw genedloedd ereill chwedlau cyffelyb— yr amgylchiadau I yn agos iawa yr ua fath ag yn hanes Gelert a'r Tywysog Llewelyn. No la hefyd fod y tabygolrwydd sydd rhwng traddod- iadau y g-.vahaaol genadloedd wedi achosi i rai ysgrifeawyr Saisaig hoai m;ti chwedl ddychmygol yw yr un am Gelert yn lladd y blaidl-arbed y tywvsog bychan-syrth- io dan gledd ei feistr, &3. Ond beth bynag a ysgrifenwyd, nid yw yn beth tebyg y gall neb wahanu y traddodiad oddiwrth ardal Baddgelert byth mwy. Beth bynag am hyn, mae yn ymddango3 nad yw yr awdwr ya ddigon cywir yn nglyn ag hanes Gelert a'i feistr. U ywedodd mai ci Llew- elyn y llyw olaf' ydoedd. Yr oedd Gelert I wedi ei ladd-as lladdwyd ef o gwbl—cyn el geni y Llyw Olaf. Llywelyn ap Iorwerth, yr hwn a elwid 'Llywelyn Fawr,' oedd parchen Gelert,—os oedd yn bercaen arno hefyd, gan y dywad haneswyr mai eiddo ei wraig, y dywysoges Joan, merch y brenin John o Loegr, ydoedd. Ba L'ywel- yn Fawr morhurtaphriodi y Dywys)ges Seisnig, a chafo Id y ci yn anrheg gyda hi gan ei thad a bath byuag am ddilysrwydd y chwedl am y ci, y mae yn sicr i'r Tywysog gael cymaint o drafferth gyda y Dywysoges ag a gafodd gyda milwyr ei thad. Lied awgrymir gan haneswyr ei bod yn ami yn datgaddio rhai o gynllun- iau milwrot Llywelyn i gadfridogion ei thad. Mae yn ddigon hawdd credu hyny am y fiieinei, o hervvydd profodd yn anffyddlon i'w gwr, a ba hyny yn foddion i De Bceos -un o gancharorion rhyfel ei I thad, i gael ei hoagiaa wrth goeden yn ngolwg y castell, a dywedir i fardd y teulu ofyn i'r Dywysoges— Oiaya, do J/q, gwraig Llywelyn, Bath a rodt am ^elal Gwilym ?' A.c i'r fileiues ateb 4Cy nra, Lloegr, a Llywelyn, Ro'wa i gyd am waled Gwilym.' M ae rhai h toes vyr yn ceisio gwyngalchu cymariad y dywysoges, ac ya dwrdio haneswyr borauach am ei sarhau. Beth bynag am ei moes a'i rhinwedd, y mae yn I sicr mai gwraig Ltywelyn Fawr oadd hi, ac mai ei diiyn hi o L )egr a wiaeth y ci Gelert. Yr oedd gan Llywelyn Fawr fab o'r enw Dafydd, o'i wraig gyntaf, a ohafodd fab I arall o'r ail wraig—y Dywysoges Joan. Bu y Seienes yn foddion pwt y gynen rhwng I Llywelyn a'i etifedd, a chafodd ganddo i sicrhau gorsedd Gwynedd i Gruffydd, ei mab hi. Bu ya rhyfel rhwng Dafydd a'i I dad o herwydd hyny, a chododd arwyr Eryri o'i blaid droion. Wedi marwolaeth Llywelyn Fawr, bu y ddau frawd yn ym- ryson am yr orsedd ond trwy gynorthwy ei berthynasau Seisnig, Gruffydd a orfu, yn annheg, wrth gwrs. Mab y Gruffydd hwn—mab Llywelyn Fawr o'i ail wraig, y Dywysoges Joan—oedd Llywelyn y Llyw Olaf, yr hwn a elwid hefyd yn Llywelyn ap Gruffydd. O.1d hawyr bach, i ba le yr aethum? Son oeddwn am beth oeddwn wedi ei ddarllen yn y 4 Geninen,' onide? Ysgrif ddarllenadwy iawn yw eiddo Alafon ar 4 Geinion y Gynghanedd;' ni amheua neb nad wyf wedi darllen hon, mae'n debyg. Ysgrif eynwyrol a theg ydyw, yn ddios a cheir gyda hi ddarnau byrion o 4 gaiaion cynghanedd' o weithiau y prif- feirdd—hen a diweddar. Parha Meiriadog i ysgrifenu ei Gylch-fywyd mae yr hen fardd—yr hynaf yn Nghymru bellach, yn ysgrifenu yn lied ddyddorol; ond byddai llai o geintach yn gweddu yn well i hen wr fel efe. Beirdd a beirniaid y De sydd wedi bod yn ei chael hi yn flaenorol, ond yn yr ysgrif hon y mae yn dechreu trafod ei frodyr Gogleddol. Ni ddichon dim daioni I o rwgnach yn mhen chwarter canrif ar 01 i gamwri ddygwydl. Mae ystorm amserol o les annhraethol yn fynych a dichon fod llawn cymaint o eisieu 'storm yn awr ag a fu erioed. Mae Llew Ll wyfo yn parhau i adgofio am Edith Wynne, ac yn coShau am luaws o'i gampau ei hun yn nghysgod ei choffadwriaeth. Nid oes neb a fedr ysgrifenu yn fwy blasus na'r Llew, a medr ro'i bonclust, os bydd eisieu, yn Hawn cystal a neb. Yn yr ysgrif bresenol, mae yn myned dros helynt 4 cadair ddu' Wrexham, a daw a blodeuglwm i'w rho'i ar goffadwriaeth Edith Wynne mewn eys. ylltiad a 4chaa y cadeirio ar yr acblysur prudd hwnw. Taliesin o Eifion, y buddug ol, yn ei fedd, a'r gadair wedi ei gwisgo mewn galarwi&g, ac Edith Wynnh yn canu geiriau Ceiriog ar alaw, 4 Dafydd y Gareg Wen'—mor gvfaddas i'r amgylchiad. Awgryma y Llew nad oes genym yr un gantores yn bresenol a fuasai yn meddu svnwyr i ddethol can mor darawiadol o dan amgylchiad o'r fath. Fflangella yn ddiarbed ai y chwaeth a ddangosir gan ein 1 cantoresau diweddar wrtu ddewis 'can y cadeirio.' Mae yn ofnadwy o lawdrwm- ond aid yn rhy lawdrwm hefyd, am waith rhai yn dewis yr alawon, Bugeilio'r gwenith gwyn,' 4 Y deryn pur,' Y Fwy- alchen,' &c., i'w canu ar achlysur y cadeirio. Beirniada y penillion a genir ar yr hen alawon hyny, a gwna hwy i edrych yn lied llipa. a dweyd y lleiaf. Noda na feldyliodd Miss Williams, Aberpergwm, am i'r caneuon ddyfod yn boblog&idd— maieu casglu fel engreifftiau oweddiltion C5 yy oeeau gynt a wnaeth hi. Mae y geiriau genir ar yr hen alawon a nodir yn wrthua iawn, 03 sylwir arayat yn feirniad- ol. A oas dim mold cael eyf res o eiriau newyddion arnynt ? Rhaid aidef mai gorchwyl 11 el aahawdd y w ysgaru yr hen beaillion disynwyr oddiwrth yr hen alawon. Mae lie i ryw fardd i wneud gwrhydri vn ycyfmriad hwn. D:gon tabyg mai can Watcya W)rn i 4 Wyl Casne vvydd yw y tamaid mwyaf blasus sydd yn y rhif- yn hwn—i'r bairdd a'r llenorioa. Y mae Watcyn Wyn ya arfer tyau ei linyn dros bob Eisteddfol Gjaellaethol er's blyn- yddoedd bellach, a hyny m ?wa rhyddiaeth ddoniol. Y tro hwa, rhaid oedd galw yr awen at y gorchwyl, ac atebodd hithau i bwrpas Ymidyddan rhwng dyn a bardd' yw y gan '—y dyn ya holi, a'r bardd yn ateb. Daw ar draws y be Id yn eu gwisgoedd barddol Mi clywais nh,v'n d^Te r Foi y beirdd yn hi (jrand Tua'r P<trc at yr Or* 4 Yn dilyn y Band, A'u b)d yn eu gwisgoe dd Newyddion bob un 'Yw hyny'n wirionedd V Gafynai y dyn. 4 'Roedd dillad newyddion A n lu o'r prydyddion 'R^edl hyny'nbeth newydd Yn n^orsedd Casaewydd Ojd 'roedd ambell un Yn ei ddillad ei hun 'R)edi hyny'n hen bath, A pheth digon ditun, Fed bardd mewa Eisteddfod Yn gwisgo fel dyn 4 A basiwyd deddf gorsadd Erioed,' meddai'r dyn, 4 Na chaiff y bardd wisgo Ei ddillad ei hun ?' 4 D ysgwylir i bobun Sydd ya B. B.D., I wisgo fel bardd — ¡ Nid fel dyn, welwch chwi Pa fodd mie adaabod [ Y bardd o ldiwrth y dyn, Os bydd yn troi maes Yn ei ddillad ei hun ?' Yn nes yn mlaea, deair ar draws yr eng- lynioa aaerchiadol Beth am yr englynion ? Ai uewydd y rhain ? Bath am y lhneilau ? A oaddynt yn fain ?' Raedd rhai o'r englynion Yn rhai newydd spon, Ac m3wn rhyw gas newydd Doeat allan o'r bron Mae bairdd yr oes yma Yn enwog i gyd Am wneuthur englynion Ar y spot ar y pryd Y bai yw rhy newydd,' Os bai yn y byd 'Roedd rhai o'r englynion, Os dipyn yn hen, 0 fewn y cas newydd Yn edrach yn glea Wedi myned yn miaen am dipyn eto, mae y 'dyn' yn holi: 'Bath am yr Eis- teddfod ?' 4 Wel, nid oedd Eisteddfod Yn bod,' meddai'r bardd P0b dyn sydd yn adwaen Eisteddfod, a chwardd Nid oedd un cyfarfod Drwy'r wythnos i gyd Yn dabyg i 'Steddfod 0 bethau y byd Gwir fod yno Babell Eisteddfod yn iawn; Ond ni fu y Babell Ond un dydd yn llawn A diwrnod o ganu Oadd hwnw i gyd,- Rhyw ganu a dyblu Yr un peth o hyd; Y corau aruthrol Yn canu o'u co', A beirniaid o Laegr Yn d'wedyd, No go Mae Watcyn yn watwarus ofnadwy wrth gyfeirio at y ffaith fod y beirdd bron cael eu hanwybyddu yn eu gwyl eu hunain: Rhoweh hanes y Steddfod I mi!' meddai'r dyn, A'r bardd a'i hatebai, Nid oedd yno'r un Rhyw gyngherdd diderfyn, Diawen, dihwyi, Oedld yn y Casnewydd Drwy wythnos yr Wyl! Mae'n wir ini weled Y beirdd, ambell waith, Yn myn'd dros y llwyfan Fel pe ar eu taith, Fel hen bererinion Dwyreiniol eu gwedd, Yn cludo'r Eisteddfod I'w rhoi yn y badd Oad ni chaffeut aros Ond munyd neu ddwy Hurry up meddai Mabon, Ac ymaith a hwy 'Doedd muuyd i'w gael Rhwng dau gor na dwy gan, 1 jdangos y bardd, Er yn ddyn digon glan. Diangodd Mafonwy A'i gap ar ei ben, Cyn i Dafydd Morgpnwg Gael d'od i'r Amen A gwaeddwyd am LIew Cyn rho'i Job yn ei Ie, Fel pe buasai un bardd Yn rhy fach am Hwre Ond rhaid gadael dyfynu prynweh y Geninen' am Hydref, a chewch werth y swllt yn y fan hyn, a'r gweddill yn y fargen. Yr eiddoch, WMFFRA Huws.
' ATTEB ' MR JOHN MORLEVf.
ATTEB MR JOHN MORLEVf. Wrth agor clwb Toriaidd newydd yn Ramsbottom, per Burry, nos Lun diweddaf, cymerodd Arglwydd James o Hereford arno atteb ymosodiad Mr John Morley yn ddlweddar ar wladweiniaeth dramor y llywodraeth. Dylesid, meddai yr Arglwydd James, wneyd yr ymosodiadau hyny yn y senedd, lie y gallesid eu hatteb. Yr oedd Mr Gladstone ac Arglwydd Rosebery wedi cefnogi cynghrair Ewrop, a phaham, gofynai yr Arglwydd James, yr oeddis yn vmosod ar y llywodraeth a hithau yn par- hau i gadw at wladweiniaeth y Rhyddfryd wyr ? Nid oedd yn wir, meddai Arglwydd James, yn yr honiad fod v llywodraeth wedi tori cytuadeb a'r llwythau brodorol yn Ngogledd India.
Family Notices
ABERDAR-PRIODAS. Dydd Mercher diweddaf, Tachwedd y 3ydd, unwyd mewn glan briodas, yn nghapel Siloa, Miss Mary Thomas-merch Mr Wm Thomas, Miscin Terrace, Mountain Ash—a Mr David Abraham, Windsor Terrace, Abernant. Gweinyddwyd ar yr achlysur gan y Parch J. D. Rees, Salem a'r Parch D. Silyn Evans, Siloa ac yr 03dd yn bresenol y cofrestrydd. Dymunwn i'r uniad hwn fod yn yn un hapus a ded- wydd. a phrofiad o fyd gwyn hyd derfyn eu dydd. I'lii-ii.itijj'f B. M. E.
CWMNI YSWIRIOL Y BRITISH WORKMAN.
CWMNI YSWIRIOL Y BRITISH WORKMAN. Prydnawn Iau diweddaf, ar wahoddiad Mr J. B rammer, arolygwr dosbarth Crumlin, cyfarfu nifer mawr o arolygwyr a goruchwylwyr cwmni y British Work- man ar giniaw yn y Viaduct Hotel, yr hwn oedd wedi ei barotoi yn chwaethus a destlos iawn. Ar ol y giniaw, cafwyd cyf arfod dyddorol iawn, yr hwn a lywyddwyd gan Mr Mr T. M. Morris, prif arolygwr y cwmni yn Nghymru. Cynygiwyd llwydd- iant cwmni y British Workman, gan Mr Stanaway, Caerdydd, yr hwn a dderbyn- iwyd gyda chymeradwyaetbau brwd. Yn ei anerchiad, sylwodd Mr Stanaway ar yr ymosodiad annheilwng a wnaed yn ddi- weddar gan rai i»«pyrau Seisnig mewn perthynas a'r in L "c â phenodiad y cyfarwyddwyr newyd-li Dangosodd yn eglur na oedd yr oh ond ffrwyth cenfigen a m^ s, ac fo l y c-vmni yn fwy llwyddianus i, i-el Fod sawd y cwmni wedi yekw,. •a o flwyddyn i flwyddyn er ei sefydliau. nad oedd erioed ar ddiwedd blwyddyn heb fod a gweddill sylweddol i'w ychwanegu at y drysorfa, a hyny heb ormesu ar neb, gan "fod y cwmni yn rhoddi manteision a breintiau gwell na'r un o'r cydymgeiswyr ar y maes yswir- iol. Yr oedd inc.vm y cwmni y flwyddyn ddiweddaf £85,000 yn fwy na'r flwyddyn flaenorol, a'r arian mewn Haw ar drafod- aeth y flwyddyn yn £ 32,000. Gorphena y flwyddyn yn Ebrill, ae y mae er hyny bum' wythnos ar hugain, ac hysbyswyd yn y cyfarfodjfod gweddill y flwyddyn hon eis- oes rai miloedd o bunau yn fwy nag ydoedd y flwvddyn gytan llynedd, ac felly fod y cwmni yn deilwng o ymddiriedaeth lwyraf y cyhoedd. Cynygiwyd 4Llwyddiant i Ddosbarth Crumlin,' gan Mr D. Davies (Dewi Vychan), Aberdar, yr hwa a sylwo Id fod gwaith arolygwyr yswiriol yn dwyn bendith uniongyrchol i gymdeithas, gan ei bod yn dysgu darbodaeth, ac yn dwyn cysur sylweddol i bobl yn nydd eu trallod. A chan fod y British Workman yn rhoddi y buddianau yswiriol goreu i'r cyhoedd gyda phob sicrwydd am y budd priodol yn yr amser, y dylai arolygwyr y British Workman fawrhau ei swydd. a bod yn ffyddlon i'r cwmni ac i'r cyhoedd. Mr T. M. Morris, y cadeirydd, a sylwodd mai y prawf goreu o werth y cwmlli oedd y pris a dolid am y rhanddaliadau. Nis gellid prynu rhanddaliadau punt yn breseuol dan dair punt; cynygid t2 15s. am danynt yn y papyrau, ond nid oedd un yn y farch- nad. Sylwodd hefyd fod cynydd mawr yn aelodau y cwmni yn Neheudir Cymru, ac fod y dosbarth hwn yn unig wedi anfon dros chwe' mil o bunau yn glir i'r drysorfa gyffredinol yn ) stad y pum' wythnos ar hugain diweddaf. Yr oedd yn bresenol, heblaw y rhai a enwyd, y Mri Harry, Pontypridd; Evans, Penybont; Gibbon, Brynmawr; Griffiths, Maesycwmmwr; Williams, Forth Llewelyn, Pontypool Clarke, Barry Dock Roscoe, Casnewydd, arolygwr dosbarthol a Mr T. Davies, clerc, Castellnedd; yn nghyda holl gynrycbiol- wyr dosbarth Crumlin. Hefyd Dr Frost a Dr Muir, y rhai a roddasant air o gefnog- aeth i'r cynrychiolwyr, ac a ddangosasant eu hadmygedd o weithgarwch y ewmni, a brwdfrydedd ei swyddogion" Cafwyd caneuon ac anerchiadau ereill gan y Meisiri J. Brammer, T. Griffitns, Walters, W. H. Singleton, ac ereill; ac wedi diolch i'r gwestywr ac i'r cadeirydd. ymwabanwyd wedi prydnawn difyr a dedwydd iawn.
.---.-.-CYMERYD GWRAIG AR…
CYMERYD GWRAIG AR BRAWF. RHAMANT O'R TLOTTY. Beth amser yn ol, darllenwyd llythyr yn Mwrdd Gwarcheidwaid Clutton, Gwlad yr Haf, oddi wrth ddyn yn dyweyd ei fod wedi cyfarfod a'r anffawd o golli ei wraig. Yr oedd wedi ei adaelgvda phump ueu chwech o blant; a gofynai am gael caniat&d i ymweled a'r tlotty er gweled a oedd yno ddynes a fuasai yn gwneyd gwraig iddo. Ni chlywyd chwaneg ynghylch y mater hyd nes y cododd gwarcheidwad ef i sylw yn y cyfarfod diweddaf. Gyda dig dan ei aeliau, gofynai ai gwir yr ystori ei fod wedi cael dyfod yr tlotty i ddewis gwraig. I hyn atebodd y cadeirydd nad oedd yr un ddeddf seneddol wedi ei phasio yn gwah- ardd i neb gymeryd gwraig o,r tlotty. Ond nid oedd yr aelod ymholgar yn foddlawn, a galwyd ar y meistr i fewn i roddi hanes yr anturiaeth garwriaethol. Dywedai hwnw fod dyn wedi dyfod i'r tlotty, gan ddyweyd fod yr is gadeirydd wedi ei yru yno i ddewis gwraig. Cofynodd sut ferched oedd yn y ty, a rhoddodd y meistr ddis- grifiad o honynt. Dywedodd y gwr gweddw y buasai yn hoffi cael dynes neillduol oedd ganddi blentyn ei hunan. Cafodd sgwrs gyda hono, a chyttunodd i'w chymeryd am wythnos o brawf. Nid oedd yr amser i fyny, ac felly ni wyddai y meistr sut yr oedd hi yn dyfod yn mlaen. Y diwedd fu i'r gwarcheidwaid benodi pwyllgor i ystyried y mater.
IMAB YN LLADD EI FAM.
I MAB YN LLADD EI FAM. I Cyflawnwyd ysgeler»vaith arswydus nos Sul yn Lamarsh, pentref wyth miildir o Halstead, Essex. Yr oedd Anne Hume, hen ysgolfeistres, 74ain mlwydd oed, yn byw mewn bwthyn gyda'i mab Oiiver, llaihirwr. 35ain mlwydd oed. Yr oedd y mab yn ymddwvn yn hynod iawn er.s path amser. Dydd Llun, aeth ffermwr o'r enw Meesent at y tJ, a chafodd y drws yn nghlo. Cafodd ysgol, aeth i fyny, ac edrychodd drwy y ffenestr, a gwelodd Oliver, yr hwu a ddywedodd wrtho fod ei fam wedi marw. Wedi hyny, cafwyd yr hen wraig yn gorwedd ar ei gwely, ac olion ar ei gwddf fel pe buasai wedi cael ei thagu. Darfu yr heddgeidwaid gyhuddo Hume o lofruddio ei fam, a dywedodd yntau mewn attebiad ;—4 Ie, mi wnycwbl. Yr oedd ganddi eisieu fy ngorfodi i gym- eryd rhyw feddyginiaeth neithiwr; a chodais inau o fy ngwely, a chydiais yn ei gwddf a chan mai fi oedd y cryfaf, dyna fel y bu, a dyna y cwbl.' Aed a'r carch- aror mewn dalfa i Halstead.
. PWNGC PENODIAD CAPLAN TLOTTY…
PWNGC PENODIAD CAPLAN TLOTTY CASTELLNEDD. B ■ Heb ei benderfynu yn derfynol y mae y pwngc o ddewis capian i Diotty Undeb Castellnedd eto. Yn Mwrdd v Gwarch- eidwaid, yr wythnos ddiweddaf, darllen- wyd llythyr oddi wrth Fwrdd Llywodraeth Leol, yr hwn a ddywedai nas gallai yr awdurdodau gadarnhau penodiad periglor Castellnedd am ddeuddeng mis. Felly, y mae yr holl fater i'w ail agor. Dyma gyfleusdra yn gynt nag a ddisgwylid i'r Ymneillduwyr gwan galon ac ofnus i ymegnio a deffro o ddifrif. Gohiriwyd yr ymdrafodaeth am ddau tis. Yn y cyfarfod hwtllw bwriedir ymdrin a thri cnynygiad — 1 Fod gwasanaethau crefyddol y tlotty i gael eu cyflawni gan weinidogion o bob euwad yn ddi dal; 2 Fod periglor Castell- nedd i'w ddewis yn gaplan parhaol; 3 Fod dyledswyddau y ciplan i gael eu rhanu rhwng periglor Castellnedd a'r Parch Edward Morgan (Anibynwr), pob un i dderbyn ei gyfran o'r cyflog. !f¿
[No title]
Cymerodd brwy Ir Trazalgar le Hydref y 21ain, 1805,
Advertising
Y Feddyginiaeth Deuluaidd Ddiygffelyb. pawb yn ei chanmol, Nid yw byth yn siomi, Rhydd nerth i'r gwan, Adferiad iechyd i'r claf, A mwynhad bywyd i bawb Middyginiaeth Bxr, Sicr, Dlyogil, Lhoyiir ixv.iixi EJiithiol yljo. Quinine Bitters Gwilym Evans, NID YW BYTH YN SIOMI. MEDDYGINIAETH EFFElfHIOL. Mae miloadd wedi cael iachad oddiwrth amryw glefydau trwy ddefayddio y MEDDYGLYN ANGHYMHABOL HWN MEDDYGINIAETH \RALL WEDI METHU. MEDDYGINIAETa I EriVfilTHtOL MEDD MEDDYGJO>T. I BITTERS GWILYai EVAN ADFE YD MEDDYGINIAETH LYSIEUOL A PHUR MEDD DADANSODDWR. BITTERS GWID7M EVANS NI DDYLiI UN TEULU FOD HEBDDO MEDDYGINIAETH LWYDDIANUS MEDD EFERYLLWYR BITTERS GWILYM EVANS Mae Pawbyn ei Ganmol. w Y MAE YN RHODDI NERTH I'R GWAN, IECHYD I'R CLAF, A MWYNHAD BYWYD 8A. V3 MeddyginiaethBur, Sicr. Ddyogel, Lwydd- ianus ac Eifeithiol ydyw. „Bitters Gwilym Evans YW MEDDYGINIEATH OREa YROSS. TYSTIOLA.ETHDDIWEDDAR. B ac h, Llangein wen, Anglesey. 2^53 Ma wrth 2il, 1896, Foneddigion,—Yr wyf yn eich hysbysu fy mod wedi cael lies an- nhraethol oddiwrth QUININE Q BITTERS GWILYM EVANS. Yr Q oeddwn mor wan pan y dechreu- 0 W ais ei gymeryd fel nas gallwn gerdded at y tan fy hunan, heb 3 W gynorthwy fy mam. Er fy mod 5 wedi cael amryw gyfferiau gan o M feddygoa ar y pryd ni chefais ddim t2 < lies oddiwrth yr un, hyd nes y clywais am Q cÜnineBittersGwilym > Q Evans gan ffrynd a phan drlech- 2 veuais ei gymeryd yr oedpwn yn t-1 y well mewn byr amser. Y mae £ H genyf ffydd anghyffredin ya g £ £ Quinine Bitters Gwilym Evans, ac Q 0 yr wyf yn hollol gredu y buaswn A wedi marw oni bai i mi ei gymeryd. 2 Yr wyf yn ei gymeradwyo at Wen- did fel y Physig goreu a gefais |f erioed, ac yr wyf yn dy *aauno ar i I; bowb ei dreio, ac yn *< "nlo yn '5 sicrv cant lesnad drwyddo oddi- i wrth Wandid a Llesgedd. Yr eiddoch yn gywir, ELLEN WILLIAMS. Quinine Bitters Gwilym Evans IQr RHYHUDD. Y mae poblogrwydd a llwyddiant di- gyffelyb y meddyglyn rhagorol hwa wedi temtio amryw i gyavg efelychiadau di- werth o hono i'r cyhoedd. Gocheler y cyfryw efelychiadau. Edrychwch fod enw Gwilym Evans ar bob Label, Stamp, a Photel. IfGwerfchir et mewu poteli, Is. lie, 2s 9c., a 4s 6ch yr un blychau yn cynwys tail potel 4s 6ch am 12s 6ch. I'w gaelyn mhot man, neu danfonir ef yn rhad am y prisiau uchod drwy y post, yn uniongyrabol oddi wrth y perchenogion, Quinine Bittera MANUFACTURING COMPANY, LTD, HLLANELLY, SOUTH WALE Prif Oruchwyliwr yn America -\IrR D Wiliian. Plymouth. Peaa